Ntchifukwa Wuli Ŵanthu Akuleka Kutumbika Umoyu?

NTCHIFUKWA WULI TIKHUMBIKA KUTUMBIKA UMOYU?

Asani munthu wachita vinthu vo vingananga umoyu waki pamwenga kupweteka ŵanthu, ndikuti umoyu waki kweniso wa anyaki watiwuwona kuti ngwakuzirwa cha.

Kukweŵa foja kutambisa kansa kweniso vingaja vakusuzga kuti liŵavu lilimbani ndi nthenda yeniyi. Kafukufuku walongo kuti 90 peresenti ya ŵanthu atufwa ndi kansa ya mumapapu chifukwa cha kukweŵa foja pamwenga chifukwa cha josi la ŵanthu wo ŵenawu pafupi.
Chaka chechosi ŵanthu asuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha nyifwa ya ŵanthu anandi wo aŵalasa ndi futi. Lipoti la ku Stanford University lingukamba kuti: “Kafukufuku walongo kuti ŵanthu wo apona pamalu ngo ŵanthu anandi alasika ndi futi, asuzgika maŵanaŵanu kwa vyaka vinandi.”
Asani munthu watendesa galimotu wamwa moŵa pamwenga munkhwala wakutimbanyiza wongu, ŵanthu ambula kunanga ndiwu asuzgika. Ŵanthu wo atumbika umoyu cha, angapwetekesa ŵanthu ambula kunanga.

KUMBI MUNGALONGO WULI KUTI MUTUMBIKA UMOYU?

Muvikiliyengi liŵavu linu. Mungachita umampha ukongwa kuleka viziŵiliza viheni nge kukweŵa, kuloŵe pamwenga kumwa munkhwala wakutimbanyizga wongu. Vinthu venivi vingananga umoyu winu ndipuso vingalongo kuti mutumbika cha umoyu wa anyinu, kusazgapu wa ŵanthu a mubanja linu.

“Tiyeni tijitowesi ku chinthu chechosi chakukazuza liŵavu.”—2 Akorinto 7:1.

Muphweriyengi umoyu winu ndi wa anyinu. Tikhumbika kunozganga nyumba yidu pafupipafupi kuti yileki kuchitiska ngozi. Muyendesengi umampha galimotu kweniso muwonesesengi kuti galimotu yinu yeumampha. Mungazomeranga cha asani anyinu atikuchichizgani kuti muchiti vinthu vo vingakupwetekani pamwenga kukubayani.

“Asani wazenga nyumba yifya, uzengengi so kampanda pachanya pa denga kuchitiya kuti uleki kuŵika mulandu wa ndopa pa nyumba yaku asani munthu wawa pasi kutuliya pachanya.”—Dotoronome 22:8.a

Muŵachitiyengi lisungu anyinu. Kutumbika umoyu kusazgapu mo tiwone ŵanthu a mitundu yinyaki, a muvyaru vinyaki, ŵanthu akukhupuka ndi akavu kweniso ŵanthu akusambira ndi abulu. Ndipu kusankhana kweniso kutinkhana kuchitiska kuti pacharu ŵanthu achitengi vachiwawa ndipuso nkhondu.

“Tayani kutali kufinga kwamtundu wewosi, kukwiya, ukali, kugazamuka, mazu ngaheni limoza ndi viheni vinyaki vosi. Kweni muchitiyanengi lisungu, muvwiyanengi chitima, mugowokiyanengi ndi mtima wosi nge mo Chiuta wakukugowokiyani ndi mtima wosi kuporote mwaku Khristu.”—Aefeso 4:31, 32.

KUMBI AKABONI AKU YEHOVA ATOVYA WULI ŴANTHU KUTI ATUMBIKENGI UMOYU?

Akaboni aku Yehova asambiza ŵanthu mo angajaliya ndi liŵavu lanthazi. Ntchitu yidu yakusambiza ŵanthu Bayibolu yitiŵawovya kuti aleki kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyizga wongu pamwenga kumwa ukongwa moŵa kweniso kuchita vinthu vinyaki vo vingananga umoyu wawu.

Tilondo ulongozgi wo ungavikiliya umoyu kumalu ngo tigwira ntchitu zakuzenga. Abali ndi azichi wo atijipereka kuzenga malu ngakuchitiyaku mawunganu ndipuso malu nganyaki ngo asambiriyamu sukulu za Akaboni, asambizika mo angavikiliya umoyu wawu ndi wa anyawu ku ngozi. Nyumba zidu zakusopiyamu atizinozga pafupipafupi kuti zikoliyani ndi marangu nga boma pa nkhani ya kuvikiliya umoyu.

Titovya ŵanthu wo akumana ndi masoka. Mu chaka cha 2022, kunguchitika masoka ngachilengedu pafufupi 200 pacharu chosi, ndipu tingugwiriskiya ntchitu ndalama pafufupi madola 12 miliyoni kuti tiwovyi ŵanthu wo angukwaskika ndi masoka ngenanga.

Mulili wa Ebola wati wayamba kubaya ŵanthu ku West Africa (2014) ndi ku Democratic Republic of Congo (2018), tingusambiza ŵanthu mo angajivikiliya ku mulili wakofya wenuwu. Tingutumiza abali kuti akakambiyengi ŵanthu nkhani yamutu wakuti “Kuvwiya Kuvikiliya Umoyu.” Tinguŵika vakusambiyamu mumanja pa khomu lakuselere mu nyumba zidu za ufumu ndipuso tinguŵawovya kuti aziŵi kukhumbika kwa kusamba mumanja. Tinguŵakonkhoske so vinthu vinyaki vo angachita kuti matenda ngenanga ngaleki kuwanda.

Ku Sierra Leone, pa wayiresi anguwonga Akaboni aku Yehova chifukwa cha kovya Akaboni anyawu kweniso ŵanthu wo mbakaboni cha kuti ajivikiliyengi ku mulili wa Ebola.

Akaboni aku ŵe pa mzeri apenja kusamba mumanja ŵeche ndasere mu Nyumba ya Ufumu. — Mu 2014 pa nyengu ya mulili wa Ebola ku Liberia anguŵika vakusambiyamu mumanja pa Nyumba ya Ufumu

a Kali ku vyaru va ku Middle East munthu yo walondonga ulongozgi wazeru wenuwu pakuzenga nyumba, walongonga kuti wafipiyanga mtima ŵanthu a munyumba yaki pamwenga alendu