Mitshamuselo yi gomogo omu nya mabhukhu ma khumbugidwego omu nya Gibhukwana nya mitshangano
7-13 NYA JANEIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | MITHUMO 21-22
“Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!”
(Mithumo 21:8-12) Na gugide, hi di phara ndzila hi hongola kala hi ya vboha dhoropani ga Sezareya. Hi di bela ndrangani ga muvhangeli Filipi, hi gu khala naye. Filipi moyo nya vale nya livbandre na vavili va nga hathwago Jerusalema. 9 Adiri ni sanana sina nya vanyamahegyane si nga bani si gu hevbudza niso Mahungu ya Nungungulu. 10 Hi khade iyo matshigu nya gulaphe. Khavbo avbo, a di vboha muprofeti moyo nya gupwani khu Agabo, na gu relela khu Judheya. 11 A di hidzimeya avba gwathu, a dzega keka wa Pawulo a dzi hunga khuwo mawundru ni mawogo yaye, a ganela, khuye: “Liphuvbo nya Guage Iari khilo, Vajudha, Jerusalema, va na mola mwama a gu mune keka yoyu, va mu hungelela kharati, va mu ningela ga va nya mayigo.” 12 Na hi pwide esi, ethu ni vambe vandruye va mule hi di lomba ngudzu Pawulo gukhethu a si hongoli Jerusalema.
bt dzipaji. 177-178, dzindri.15-16
“Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!”
15 Tepo khiyo Pawulo a nga ba ari ni Filipi, gu di vboha mumbe pfhumba a nga ba a ningwa ngudzu githawo, agu Agabo. Ava va nga ba vari gaya ga Filipi, va di gu dziti gu khavo Agabo a diri muprofeti; Uye a di profetide gu khuye yi na manega ndzala nya yikhongolo matshiguni ya Klawudiyo. (Mithumo. 11:27, 28) Adzina va di gu dzi wudzisa khavo: ‘A gu ta rini Agabo avba? Mahungu muni a tago nawo?’ Vatshavbo va di gu mu ronogeya gwadi tepo a nga ba a pharide keka wa Pawulo — gu diri mwendra nyo laphe nyo eneye gu hungeleya dzitsapawu ni simbe silo. Agabo a di hungeleya mawogo ni mawundru yaye khu keka wowo. Khavbovbo a pheya gu ganeya. Ma diri mahungu nya lisima ngudzu: “Liphuvbo nya Guage Iari khilo, Vajudha, Jerusalema, va na mola mwama a gu mune keka yoyu, va mu hungelela kharati, va mu ningela ga va nya mayigo.” — Mithumo 21:11.
16 Muprofeti a di vega guagani gu khuye Pawulo a na hongola Jerusalema. Ganede gambe gu khuye mavbanyelo a nga ba ari nawo Pawulo ni vaJudha va mule, na ma mu giride a ‘ningedwa ga va nya mayigo.’ Gumanega ga muprofeti vbale, gu khuhide ngudzu ava va nga ba vari vbale. Luka lovide gu khuye: “Na hi pwide esi, ethu ni vambe vandruye va mule hi di lomba ngudzu Pawulo gukhethu a si hongoli Jerusalema. Aholu uye a di hi hakha, khuye: ‘Khu ginani mu lilago kharato mu nyi thela wuvi? Eni nyi dzi dongisede, nasiri guya hungeledwa basi, ambari guya songwa Jerusalema khu kotani nya lina la Pfhumu Jesu.’” — Mithumo 21:12, 13.
(Mithumo 21:13) “Aholu uye a di hi hakha, khuye: ‘Khu ginani mu lilago kharato mu nyi thela wuvi? Eni nyi dzi dongisede, nasiri guya hungeledwa basi, ambari guya songwa Jerusalema khu kotani nya lina la Pfhumu Jesu.’”
bt paj. 178, ndri. 17
“Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!”
17 Nga dundrugeya. Vandriyathu, gupata ni Luka, va di zama gu thindregisa lipfhumba la Pawulo. Vambe va di liya. Kha nga olu vandruye va nga ba va garadzegeya ngudzu Pawulo, khu ndziya nya yadi a di va embeya khuye va gu mu “thela wuvi,” mwendro “gu fanya monyo [waye]” guya khu wumbe wuvbindrugedzeyi nya giGreki. Ambari olu si nga ba si dugeleya satshavbo soso, uye a di tiya avba nya esi a nga si hunga, nigu gu fana ni tepo a nga manana ni vandruyi va Tiro, kha dzumeleya gu khuye marongo ma mu fanya hwambo. Uye a di va tshamuseya gu khuye khu ginani a yedego gu hongola. Khu lisine Pawulo yeyedzide gutiya-hwambo ni gudziemiseya! Na gu pimedzeya Jesu, Pawulo a di dzi emiseya gu hongola Jerusalema. (Hebh. 12:2) Pawulo a di si theyi kota khu lufu, nigu ambari ga gu dugeleya ginani, a di gu si wona nga lithomo gufa khu gu ba ari mulandreyi wa Jesu Kristo.
(Mithumo 21:14) “Khu gumba mu kodza gu mu thindregisa, hi di mu diga khethu: ‘Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!’”
bt paj. 178, ndri. 18
“Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!”
18 Vandruyi ke va si wone kharini? Khu gupiya, va yeyedzide githavo. Va di khavo: “Khu gumba mu kodza gu mu thindregisa, hi di mu diga khethu: ‘Gu na girege guhaladza gwa Pfhumu!’” (Mithumo 21:14) Ava va nga ba va gurumedza Pawulo gu mba hongola Jeruselama, kha va bangeleya gambe avba nya mawonelo yawe nyo khavo a nga hongoli. Va di engisa Pawulo, va emeya guhaladza ga Jehovha, ambari na si gu va garadzeya gu gira isoso. Pawulo a di pheya kharato lipfhumba eli khu gu hegisa li nga ba li mu yisa gufani. Si di hadzi gumu vbevbugeya ngudzu nari khatshi kha nga gurumedzwa gu mba hongola khu vale va nga ba va mu haladza.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Mithumo 21:23, 24) Nya dzadi khu gu gira esi hi na gu embelago; Avba hi na ni vama vana va vbwetago gu landrisa gisambanyo va giridego ga Nungungulu. 24 lndra navo, u ya dzi agisa nuwe, u va livbela dzitsapawu nya guvidwe hungo. Kharato, vatshavbo va na dziti gukhavo khandri lisine esi si ganedwago khu mahungu yago, kholu va na wona nya gukhavo uwe u nga gu landrisa Nayo wa Mosi.
bt dzipaji. 184-185, dzindri. 10-12
“Engisani . . . gu dzi vhikela gwangu”
10 Ambari ulolo, Pawulo a gu pwisisa ava va nga ba va dzipwa gwadi va gu landrisa sihena nya giJudha, nga gu mba thuma mwendro gu mba hodza silo nyo khaguri khu litshigu nya Sabhadho. (Rom. 14:1-6) Nigu kha vega nayo maningano ni gu hana wugwera. Pawulo haniside wugwera Thimoti gasi a si wonwi khu livberu khu vaJudha, kha nga olu papayi waye a nga bari muGreki. (Mith. 16:3) Muthu a di yede gu hunga abune gu khuye a na hana wugwera mwendro ne. Pawulo embede vaGalatiya khuye: “Gu hana ni gumba hana wugwera kha si phasi gilo. Egi gi phasago khu gukhodwa gu dzi wonegisago khu mithumo nya lihaladzo.” (Gal. 5:6) Khu kharato, gu hana wugwera gasi gu pwanana ni Nayo mwendro khu gu ba u vbweta gu tsakedwa khu Jehovha, si di gu yeyedza gu khiso u ngu keneledwa khu gukhodwa.
11 Khu kharato, mapepeteya maningano ni wugwera ma di gu tsolopeteya maKristo nya vaJudha. Khu kotani nya isoso, madhota ma di embeya Pawulo khayo: “Avba hi na ni vama vana va vbwetago gu landrisa gisambanyo va giridego ga Nungungulu. lndra navo, u ya dzi agisa nuwe, u va livbela dzitsapawu nya guvidwe hungo. Kharato, vatshavbo va na dziti gukhavo khandri lisine esi si ganedwago khu mahungu yago, kholu va na wona nya gukhavo uwe u nga gu landrisa Nayo wa Mosi.” — Mithumo 21:23, 24.
12 Adzina Pawulo na pimiside gu khuye gigaradzo khandri mapepeteya ma nga ba ma ganedwa maningano naye, ganiolu guvbisega gu nga ba guri ni maKristo nya vaJudha khu Nayo wa Mosi. Uye a di gu dzi emisede gu thangisa mawonelo yawe ma nga ba ma si dwanisani ni matshina nya milayo ya Nungungulu basi. Matshigwana hwane, Pawulo a di lovide gu khuye: “Ambari nyi dzitigo gukheni kha nyi fumedwi khu Nayo, nyi dzi vegide vbavbatshi nya Nayo khu gufela gu vbindrugedza Vajudha.” (1 Kor. 9:20) Avba nya giemo gegi, Pawulo thumiside mawonelo nya madhota ya Jerusalema a bwe a dzi vega “vbavbatshi nya Nayo.” Pawulo hi vegede giyeyedzo nya gyadi hi yedego gu gi pimedzeya, a gu gu thumisana gwadi ni madhota hi si bangeleyi avba nya mawonelo yathu. — Hebh. 13:17.
(Mithumo 22:16) U nga gu virela gambe ginani, khuga u bhapatiswe, u handzwe sighoho sago khu gu lombelela khu lina laye.’
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 22:16
handzwa sighoho sago khu gu lombelela khu lina laye: Mwendro “handzwa sighoho sago u bwe u lombelela khu lina laye.” Muthu kha si kodzi gu handza sighoho saye khu gu thumisa mati nya bhapatiso, ganiolu khu gu a lombeleya khu lina la Jesu. Gu gira isoso sa gu pata gu tumba Jesu u bwe u yeyedza gu tumba gogo khu mithumo nya wuKristo. — Mith 10:43; Jak 2:14, 18.
14-20 NYA JANEIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | MITHUMO 23-24
“A di singedzwa gu pwani khuye a wusago pfilupfilu”
(Mithumo 23:12) Na gugide, Vajudha va di tshangana va hunga gikungo, va sambanya khavo kha va na hodza, kha va na sela na va si gu songi Pawulo.
(Mithumo 23:16) Gyanana gya ndriyaye Pawulo, na gi pwide mahungu yaya, gi di ya bela libhiyoni giya embela Pawulo esi satshavbo gi nga si pwago.
bt paj. 191, dzindri. 5-6
“Tiya hwambo!”
5 Pawulo tiyisidwe hwambo khu tepo nya yadi. Khu limbe litshigu, 40 vaJudha ni guvbindra “va di tshangana va hunga gikungo, va sambanya khavo kha va na hodza, kha va na sela na va si gu songi Pawulo.” “Tshangano wowo” wu yeyedzide gu khuwo vaJudha va di lambede gu fuvisa mupostoli yoyu, va di gu pimisa gu khavo va gu mba gira isoso silo kha si na nga va gimbileya gwadi. (Mithumo 23:12-15) Makungo yawe, ma nga ba ma pasisidwe khu vaphasi nya mhamba ni madhota, gu diri gu yisa Pawulo nyumbani nya wulamuli nya giJudha gasi va ya mu thethisa, nga khatshi a di yede gu tshamuseya gwadi mahungu nyo khaguri ma gimbileyanago naye. Ganiolu vbakari nya pfhuka, makungo yawe gu diri gu songa Pawulo.
6 Tepo wuhandzwana wa Pawulo wu ngapwa makungo yoyo, wu diya embeya Pawulo. Uye a di gira gu wuhandzwana waye wu ya embedzeya mahungu yaya ga ndruna ya Roma yi nga ba yi ranwa gu pwani khu Klawudiyo Lisiya. (Mithumo 23:16-22) Khu lisine, Jehovha a ngu haladza vathu-vaphya ava gufana ni wuhandzwana wa Pawulo oyu lina laye li nga ne pwadzwa, ava khu gutiya-hwambo va thangisago gukhadzisega nya vathu va Nungungulu ogu gwawe gu landreya khu hwane nigu bwe khu gutumbega va gira ni gevbini va gi kodzago gasi gu seketeya Mufumu wa Nungungulu.
(Mithumo 24:2) Na va ranide Pawulo, Teritulo a di phela gu sasamedzela mahungu, khuye: “Felisi nya guzundzege, gurula nya gukhongolo hi gu nago ha gu gu mana kotani yago ni satshavbo sigiro nya sadi si dugelelago tigoni gwathu si ngu tsakisa vathu vatshavbo, sa gu girwa khu wugengeli wago.
(Mithumo 24:5, 6) Hi wonide gukhethu oyu mwama vivbide. Khuye a wusago pfilupfilu ga Vajudha va mayigo yatshavbo. Khuye khongolo nya tsawa nya Vanazarenu. 6 Gambe a di vbweta gu nyenyezisa Nyumba ya Nungungulu, hi na gu mu mola na hi gu pimisa gu mu lamula khu Nayo wathu.
bt paj. 192, ndri. 10
“Tiya hwambo!”
10 Pawulo a di khothedwa “nyumbani nya mahungu ya Herodhi” Sezareya na gu vireya kala va vboha ava va nga ba va mu singedza Jerusalema. (Mithumo 23:35) Hwane nya livbandre matshigu, va di vboha, gu diri Ananiya Muphasi nya khongolo nya mhamba, Teritulu muganeyi, ni tshawa nya madhota. Teritulu a di pheya khu gu zundza Felisi khu kotani nya esi a nga ba a gireya vaJudha, gwadigwadi a di gira isoso gasi Felisi a feya gu ema naye. Khavbovbo a di pheya gu ladza mahungu, a di khuye Pawulo “khuye a wusago pfilupfilu ga Vajudha va mayigo yatshavbo. Khuye khongolo nya tsawa nya Vanazarenu. Gambe a di vbweta gu nyenyezisa Nyumba ya Nungungulu, hi na gu mu mola na hi gu pimisa gu mu lamula khu Nayo wathu.” Vambe vaJudha “va di sekela magana yaye khavo khidzo kamwe a ganelago.” (Mithumo 24:5, 6, 9) Gu wusa pfilupfilu, gu khala khongolo nya tsawa nya vaNazarenu ni gu nyenyezisa Nyumba ya Nungungulu — gusingedzwa gogo nya gukhongolo, gu di hadzi vangeya lufu Pawulo.
(Mithumo 24:10-21) Mwamangulu a di ningedza mahungu Pawulo, uye a hakha, khuye: “Khu gu dziti nya gukheni myaga nya gulaphe nuri mulamuli tigoni momu, nya gu dzipwa na nyi tshulegile gu dzi vhikela. 11 Khedza gwadi: Eni nyi mwalo ambari likhumi na mavili matshigu na nyi gwede Jerusalema nyi ya khozela. 12 Gima kha va nyi mana Nyumbani ga Nungungulu na nyi gu ganedzisana ni muthu, ambari gu kutsedzela pfilupfilu vathu dzinyumbani nya nombelo mwendro dhoropani. 13 Kha va dzi kodzi gu tiyisa esi va nyi ningago khiso nandru. 14 Ambari ulo, nyi ngu dzumela gukheni ha gu khedza khu Ndzila va yi ranago avo khavo tsawa, eni nya gu khozela Nungungulu wa vababe vangu, nyi khodwa ga satshavbo esi si yelanago ni Nayo, nesi si nga Iowa khu vaprofeti. 15 Nyi na ni gutumba ga Nungungulu nga avo navo va gu nago nya gukhethu gomo guwuga ga vale va fudego, va nya gululama ni va nya sighoho. 16 Khu kharato, eni neni nyi ngu dzi garadza matshigu yatshavbo gu khala nyiri muthu nya monyo nya gululame mbeli gwa Nungungulu ni ga vathu vatshavbo. 17 Khu hwane nya myaga, nyi dita tigoni gwangu nyi resa siningwa gumogo ni guta luva. 18 Va nyi mane Nyumbani ga Nungungulu, na nyi gu thuma silo sesi, na nyi dzi agiside khu Nayo, gima kha nya tshanganisa gidzemo ambari gu wusa pfilupfilu. 19 Va diromo Vajudha nya gute khu Aziya, a diri avo va nga fanela guta avbo gwago va ta thela mahungu nya nandru khu eni, nari gukhwatshi va di wone gilo gwangu. 20 Avo ava, va na ganele gighoho va gi manego gwangu gikhati nyi nga lamudwa phathani khu madhota. 21 Mwendro gi nga va [gorosa] khu kotani nya lito limwedo nyi nga ganelago vbakari gwawe, kheni: Khu kotani nya gutumbe guwuga ga vale va fudego, muhuno nyi ranidwe gu ta lamudwa vbakari gwanu.”
bt dzipaji. 193-194, dzindri.13-14
“Tiya hwambo!”
13 Pawulo hi vegede giyeyedzo nya gyadi hi yedego gu gi pimedzeya ha gu yiswa wufumutunu khu kotani nya gu emeye wukhozeyi wathu ni gu bwe hi singedzwa gu pwani hi vakutsedzeyi nya pfilupfilu mwendro gu gira gipandre nya “tsawa nya sikelemu.” Guhambana ni Teritulo, Pawulo kha zama gu pembedzeya mwendro gu pfhadza muthangeyi. Pawulo a di rula mapimo a bwe a yeyedza githawo. Khu gwadi, a di ningeya wufakazi nya wadi ni lisine. Pawulo a di khuye “Vajudha nya gute khu Aziya” ava va nga mu singedza gu khavo a gu nyenyezisa nyumba ya Nungungulu va diri mwalo vbale, nigu khu nayo a di hadzi ganeya navo khovbe ni khovbe gasi va mu embeya gwadi esi va mu singedzago. — Mithumo 24:18, 19.
14 Nya lisima khu gu Pawulo gima kha diga gu ningeya wufakazi maningano nesi a nga ba a si khodwa. Khu gutiya-hwambo, Pawulo a di ganeya khu guwuswa ga vale va fudego, a gu iso si nga nga wusa kudzudzwane tepo a nga ba ari Nyumbani nya wulamuli nya giJudha. (Mithumo 23:6-10) Khu ginani Pawulo a nga ganeya khu gu tshingisa maningano ni guwuswa ga vale va fudego nga ndziya nya gu dzi vhikeye? Khu gu, khamba nya mahungu gu diri guwuswa ga vale va fudego, ngudzungudzu guwuswa ga Jesu. (Mithumo 26:6-8, 22, 23) Khu lisine, Pawulo a diri avba nya giemo gegi khu kotani nya olu a nga ningeya wufakazi maningano ni Jesu gumogo ni guwuswa gwaye — vawugeyi va di si ma khodwi mahungu yaya.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Mithumo 23:6) Pawulo a di gu dziti gukhuye yomo mitsawa mivili phathani, oyu nya vasadhusi ni oyu nya vafarisi. A di khuye: “Vandriyangu, eni nyi mufarisi gyanana nya vafarisi. Khu kotani nya gutumbe guwuga ga vale va fudego, khayo mahungu nyi thethiswago khayo.”
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 23:6
Nyi mufarisi: Vambe va nga ba vari vbale va di gu muti Pawulo. (Mith 22:5) Avo va pwisiside gu khavo khu gu ba a dzi ranide gu khuye gyanana nya Vafarisi, a di gu dziti gu khuye vavelegi vaye va diri Vafarisi. Mwalo a nga pimisa gu khuye a di dzi tivegisa wufendretiri kholu Vafarisi va nga ba vari Nyumbani nya wulamuli nya giJudha va di gu dziti gu khavo Pawulo khade muKristo nya sighingi. Ganiolu avba nya mongo wowu, gu na ni simbe silo si giridego Pawulo a dzi tivegisa nga Mufarisi; a di dzi rana gu khuye Mufarisi vbavbandze nyo khuye Musadhusi kholu uye ni Vafarisi va di gu khodwa gu khavo gomo guwuswa ga vale va fudego. Khu gu ba a giride isoso, a di gira wupari ni Vafarisi va nga ba vari vbale. Sa gu wonega nga khatshi khu gu ba Pawulo a ganede malito yaya, a di gu vireya gu khuye simbe sivbango nya nyumba nya wulamuli nya giJudha si ema naye. Khu lisine isoso si phaside kamo. (Mith 23:7-9) Malito ya Pawulo ma gomogo omu ga Mith 23:6 ma ngu pwanana gwadi nedzi a nga dzi tivegisa khidzo khu gu gimbiya nya tepo ga Pfhumu Agiripa na gu dzi emeya. (Mith 26:5) Nigu tepo a nga ba ari Roma, lovede lidangaliya maKristo nya vaFilipi, avba gambe Pawulo dzi tivegiside nga moyo a dugeyago khu ga Vafarisi. (Flp 3:5) Khya lisima gu wona edzi mambe maKristo ma nga ba mari vaJudha ma tshamusedwago khidzo omu ga Mith 15:5. — Wona tshamuselo nya Mith 15:5.
(Mithumo 24:24) Khu hwane nya matshigu, a dita Felisi ni mwangadzi waye Dhrurusila a nga bani ari Mujudha. A di ranisa Pawulo gasi gu mupwa na gu ganela khu gukhodwa ga Jesu Kristo.
(Mithumo 24:27) Hwane nya myaga mivili, Felisi a di tshikedzwa khu Porisiyo Festo. Felisi, khu gu vbweta gu tsakisa Vajudha a di diga Pawulo pasoni.
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 24:24
Dhrurusila: Gyanana nya wuraru nya gyagadzyana gya Herodhi a khumbugwago omu ga Mith 12:1, mwendro saye Herodhi Agiripa I. Igyo gi velegidwe omu nya mwaga nya 38 matshiguni yathu (E.C.) nigu a diri ndriye wa Agiripa II ni Bherenise. (Wona tshamuselo nya Mith 25:13 ni tshamuselo nya nwt nya lito “Herodhi.”) Mwamangulu Felisi a diri mwama waye nya wuvili. Gupheyani Dhrurusila a di tshadha ni Pfhumu ya Siriya nyo pwani khu Azizi wa Emeza, ganiolu va di bwe va hulana a ya tshadha ni Felisi omu nya mwaga nya 54 E.C., mwendro tepo a nga ba ari omu nya 16 myaga. Adzina a di romo tepo Pawulo a nga ganeya ga Felisi khu “gululama, ni gu dzi vegisa ni gulamudwa gu natago.” (Mith 24:25) Tepo Felisi a nga ningeya wufumu ga Festo, a di diga Pawulo pasoni “khu gu vbweta gu tsakisa Vajudha,” a gu iso si girago vambe va pimisa gu khavo a di gu vbweta gu tsakisa mbiri yaye, yi nga ba yiri muJudha. — Mith 24:27.
21-27 NYA JANEIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | MITHUMO 25-26
“Pawulo a di lomba gulamudwa khu Sezari nigu a di bwe a ningeya wufakazi ga Pfhumu Herodhi Agiripa”
(Mithumo 25:11) Aholu, nya gu bani nyiri ni nandru, nya gu bani nyi ghohide gilo nya guyele gu songwa, eni kha nyi bombi gufa. Aholu a gu bani a siri lisine esi va nyi singedzago, mwalo muthu a na nyi ningelago mandzani gwawe. Nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari.”
bt paj. 198, ndri. 6
“Nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari”
6 Kha nga olu Festo a nga ba ari ni misuvo nyo vbwete gu tangadzisa vaJudha, na wusede kudzudzwane Pawulo. Khu kharato Pawulo a di thumisa fanelo yaye nya wusumbudwa wa Roma. A di khuye ga Festo: “Eni nyi womo phathani ga mufumeli wa Roma. Khavbo avba nyi gu na ni fanelo nya gulamuledwe avbo. Kha nya wusa nandru ga Vajudha kha nga u dzitigo gwadi. . . . nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari.” Gilombo nga igyogyo kha gya nga ba gi vetwa khu magata. Gasi gu tshingisa isoso, Festo a di khuye: “U lombide gu hongola ga Sezari, u na hongola ga Sezari.” (Mithumo 25:10-12) Khu gu ba a lombide gu ya lamudwa khu valamuli nya vakhongolo, Pawulo tshiyede giyeyedzo gi yedego gu landriswa khu maKristo muhuno. Tepo vawugeyi va zamago gu “dzega guwegela va gu gira nayo,” Dzifakazi dza Jehovha dza gu thumisa dzifanelo dzatshavbo gasi gu emeya mahungu nya yadi. — Ndzi. 94:20.
(Mithumo 26:1-3) Agiripa a di embela Pawulo, khuye: “U ngu dzi kodza gu sasamedzela wabune mahungu yago.” Pawulo, na khusedzide mandza a ganela, khuye: 2 “Mufumeli Agiripa! Nyi ngu nengela ngudzu muhuno khu gu ningwa wulanga mbeli gwago nya gu sasamedzele lisine khu mahungu nya milandru yatshavbo va nyi singedzago Vajudha. 3 Ngudzungudzu, kholu uwe u ngu mati gwadi mavbanyelo nya Vajudha ni mahungu va ganedzisanago khayo. Khavbo avbo, nyi ngu gu lomba u nyi yingisa khu gu timisela.
bt dzipaji. 198-201, dzindri. 10-16
“Nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari”
10 Khu githawo Pawulo a di bonga Pfhumu Agiripa khu lithomo a nga ningwa nya gu dzi vhikeye, na gu si vega guani gu khuye pfhumu yi di gu siti gwadi sihena satshavbo ni mayunga ma nga ba mari ni vaJudha. Pawulo a di ganeya khu mavbanyelo yaye ya gale: “Gukhugela wudzahani gwangu nyi landriside milayo nya mavbanyelo nya vafarisi, a gu ayo ma garadzago ngudzu guvbindrisa.” (Mithumo 26:5) Gu fana ni Vafarisi, Pawulo a di gu vireya guwuya ga Mesiya. Kha nga muKristo, Pawulo khu gutiya-hwambo a gu tivegisa Jesu Kristo nga Mesiya a viredwago khu maho nyo fuviye. Pawulo a di gu lamudwa khu kotani basi nya esi a nga ba a si khodwa, agu iso sasimweso si nga ba si khodza khu vawugeyi vaye — gutadzisega nya sithumbiso sa Nungungulu. Mahungu yoyo ma kutside Agiripa gu vega gwadi gupima avba nya esi Pawulo a nga ba ari naso gasi gu ganeya.
11 Na gu ganeya khedzi a nga ba a tshanisa khidzo maKristo gale yoyo, Pawulo a di khuye: “Eni neni nyi di gu pimisa gukheni gu vbwetega gu dwana khu maphuvbo yatshavbo gasi gu fuvisa lina la Jesu, Munazarenu . . . “Khu kotani nya likhulo nyi nga bani nyiri nalo gwawe [valandreyi va Kristo], nyi di va tutumisela kala ni madhoropani ya mayigoni ya vbavbandze.” (Mithumo 26:9-11) Pawulo kha nga ba a vbindrisa. Vathu nya vangi va di gu ma dundruga gwadi mangilivindri a nga gireya maKristo. (Gal. 1:13, 23) Adzina Agiripa dzi wudziside gu khuye: ‘Ginani gi vbindrugedzidego mwama yoyu?’
12 Giwudziso gyogyo Pawulo gi hlamude avba nya malito yaya: “Khiso si nga nyi yisa dhoropani ga Dhamasiko, na nyi ningidwe tshivba ni sileletelo khu vakhongolo nya vaphasi nya mhamba. Nyi diri vbakari nya ndzila, amanawe mufumeli, ni vbakari nya mihani, gikhati khigyo nya midiya, nyi di wona gu wenengedza nya gukhongolo, nya gute khu Ndzadzini, nya gungangamele guvbindra lidambo, nyi fenengedzwa khu safa eni ni avo nyi nga bani nyi gu endra navo. Hatshavbo hi di thega vbavbatshi. Khavbo avbo, eni nyi dipwa lito na li nyi rana khu Giharami, khilo: ‘Sawule, Sawule! Khu ginani u nyi sanisago? Kanu wago khandri wa gilo.’ Eni nyi di wudzisa, kheni: ‘Gasi khuwe mani, Pfhumu?’ Lito li di nyi hakha, khilo: ‘Eni kheni Jesu, oyu u mu sanisago uwe!’” — Mithumo 26:12-15.
13 Hwane nya silo sesi nyo samadzide, si di gira nga khatshi Pawulo ‘a gu khava dzindrombo.’ Gufana ni girengo gi dzi bayisago gyabune khu gu khaleya gu khava ndrombo, Pawulo a di dzi bayiside khu liphuvboni khu gu ba a gira silo si si yelanigo ni guhaladza ga Nungungulu. Jesu a wusidwego khu gufani, khu gu ba a mananide ni Pawulo ruwani nyo hongole Dhamasiko, Pawulo ambari a nga ba ari mugiri nya silo nyo vivbe, a di vbindrugedza mapimo. — Johane 16:1, 2.
14 Khu ndziya nyo samadzise Pawulo a di vbindrugedza mavbanyelo. A di embeya Agiripa khuye: “Eni gima kha nyi dzi kodzi gu yeyisa giwonegiso gya Ndzadzini. Guphela nyi di tshumayela dhoropani ga Dhamasiko, nyi bela Jerusalema ni litigo latshavbo la Judheya nyi vbindrela mayigoni ya vbavbandze. Ga vatshavbo nyi tivisa gukheni gu vbwetega gu vbindrugedza mavbanyelo, va diga sighoho sawe, va wuya ga Nungungulu, va yeyedze gu vbindrugedza gwawe khu mithumo ya yadi.” (Mithumo 26:19, 20) Khu myaga ni myaga, Pawulo a di gu tadzisa thumo a rumidwego khu Jesu avba nya giwoniso gile. Mihandro muni yi manegidego? Ava va nga hakha mahungu nya yadi ma nga ba ma tshumayedwa khu Pawulo, va di vbindrugedza mavbanyelo yawe nyo nyenyeze va bwe va thumeya Nungungulu. Avo va di khala vathu nya vadi ni gu bwe va ninga githawo milayo nya litigo.
15 Ganiolu mihandro yoyo yi di siri ya gilo mahoni ga vawugeyi va Pawulo nya vaJudha. Pawulo a di khuye: “Khayo aya mahungu va nyi modego khayo Vajudha na nyi romo Nyumbani ga Nungungulu, va vbweta gu nyi songa. Aholu, Nungungulu a nyi vhikede kala litshigu la muhuno, nyi emidego avba, mbeli gwanu, nyi ninga wufakazi wangu ga enu mwatshavbo nya vadugwane ni vakhongolo.” — Mithumo 26:21, 22.
16 Kha nga hi gu maKristo nya lisine, tepo yatshavbo gu vbwetega hi khala na hi dongide ‘gasi gu ninga phindrulo ni wevbini’ na hi gu emeya gukhodwa gwathu. (1 Ped. 3:15) Ha gu ba hi ganeya ni valamuli mwendro dzipfhumu maningano ni gukhodwa gwathu, tshukwana hi pimedzeyani wumeseri wu thumisidwego khu Pawulo tepo a nga ba a ganeya ni Agiripa ni Festo. Khu githawo, ha gu va embeya edzi mahungu nya yadi ya omu nya Bhibhiliya ma vbindrugedzidego khidzo mavbanyelo nya vambe vathu — na siri mavbanyelo yathu basi ganiolu ya vatshavbo va hakhidego mahungu yathu — adzina isoso si na khuha myonyo nya dzipfhumu dzodzo.
(Mithumo 26:28) Khavbo avbo, mufumeli Agiripa a di embela Pawulo, khuye: “Nugunugu olu, wa guvbweta gu nyi vbindrugedza nyi khala muKristo!”
bt paj. 202, ndri. 18
“Nya gu lomba guya lamudwa khu Sezari”
18 Ganiolu Pawulo a diri ni hlamulo gasi gu hlamula pfhumu: “Kha nya handruga, mufumeli wangu. Nya gu ganela mahungu nya lisine ni gupima. Avba womo mufumeli Agiripa a si tigo gwadi silo sesi . . . Mufumeli Agiripa, u ngu khodwa ga vaprofeti, gani? Eni nyi ngu dziti gukheni u ngu khodwa.” Agiripa a di hakha khuye: “Nugunugu olu, wa guvbweta gu nyi vbindrugedza nyi khala mukristo!” (Mithumo 26:25-28) Malito yaya, gani ma di gu dugeya khu monyoni gani ne, ayo ma ngu yeyedza gu khayo wufakazi wa Pawulo wu khuhide pfhumu.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Mithumo 26:14) Hatshavbo hi di thega vbavbatshi. Khavbo avbo, eni nyi dipwa lito na li nyi rana khu Giharami, khilo: ‘Sawule, Sawule! Khu ginani u nyi sanisago? Kanu wago khandri wa gilo.’
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 26:14
gu tsaramisana ni dzindrombo: Ndrombo lipitso nya pota li thumiswago gasi gu ghula khilo sirengo. (Val 3:31) Malito ma gu khayo “gu tsaramisana ni dzindrombo, NM” livingu li gomogo omu nya mabhuku nya giGreki. Ma gu tshamuseya mombe nya gigaha yi tsaramisanago ni ndrombo khu mitapi yi bwe yi hegisa khu gu dzi bayisa yabune. Sawuli na nga si khali muKristo a di gu fana ni mombe yoyo. Khu gu ba a tshaniside valandreyi va Jesu, ava va nga ba va pasedzedwa khu Jehovha Nungungulu, Pawulo dzi vegide mhangoni mwendro gu khethu dzi bayisede khu yabune. (Wona Mith 5:38, 39; 1Tm 1:13, 14.) Omu ga Muh 12:11, lito “dzitshingano” la gu fananiswa ni malito nya muthu nya guti aya ma kutsago oyu a ma engiseyago gu gira gilogyo mwendro gu landrisa wusingalagadzi nya malito yoyo.
tshamuselo nya nwt
Ndrombo. lipitso nyo laphe li gu ni pota nyo lodzwe nya simbi, li nga ba li thumiswa khu vafuyi gasi gu ghula khilo sirengo. Ndrombo ya gu fananiswa ni malito nya muthu a gu ni guti aya ma kutsago oyu a ma engiseyago gu landrisa wusingalagadzi nya malito yoyo. Malito ma gu khayo “gu tsaramisana ni dzindrombo, NM” ma gu dugeya avba nya mombe nya gigaha yi tsaramisanago ni ndrombo khu mitapi yi bwe yi hegisa khu gu dzi bayisa yabune. — Mith 26:14; Val 3:31.
(Mithumo 26:27) Mufumeli Agiripa, u ngu khodwa ga vaprofeti, gani? Eni nyi ngu dziti gukheni u ngu khodwa.”
w03 15/11 dzipaji. 16-17, ndri. 14
Phasa vambe gu hakha mahungu nya Mufumo wa Nungungulu
14 Pawulo a di gu dziti gu khuye Agiripa muJudha khu lina basi. Na gu ganeya khu guti nya giJudha gu nga ba guri ni Agiripa, Pawulo a di khuye avba nya wufakazi waye a di gu ganeya basi esi “si nga tiviswa khu Vaprofeti ni Mosi” maningano ni gufa gumogo ni guwuswa ga Mesiya. (Mithumo 26:22, 23) Pawulo a di wudzisa Agiripa khuye: “Mufumeli Agiripa, u ngu khodwa ga vaprofeti, gani?” Agiripa a di khala likandzu. Nari khatshi a di khuye kha gimbileyani ni vaprofeti, na nyenyeziside lina laye nya wukhodwa nya giJudha. Na ri khatsi a di emide ni Pawulo, na ranidwe pwani muKristo. Khu wugengeyi Pawulo a di dzi hlamula giwudziso gyaye khu gu khuye: “Eni nyi ngu dziti gukheni u ngu khodwa.” Monyo wa Agiripa wu mu kutside gu hlamula ginani? A di hlamula khuye: “Nugunugu olu, wa guvbweta gu nyi vbindrugedza nyi khala mukristo!” (Mithumo 26:27, 28) Ambari olu Agiripa a nga ne khala muKristo, vbavbandze nyo kanekane khuhidwe monyo khu malito ya Pawulo. — Vahebheru 4:12.
28 NYA JANEIRO KALA 3 NYA FEVEREIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | MITHUMO 27-28
“Pawulo a di tshatuga kala Roma”
(Mithumo 27:23, 24) Kholu ni wutshigu wowu nyi di tedwa khu ngilozi ya Nungungulu wangu nyi mu khozelago yita dzi wonegisa gwangu, 24 Yita nyi embela, khiyo: ‘Pawulo, u nga khali hwanga kholu uwe u ngu vbwetega guya vboha mahoni ga Sezari. Khu kotani yago, Nungungulu a na vbanyisa vathu vatshavbo u gu navo ngalavani.’
bt paj. 208, ndri. 15
“Mwalo na moyo a na fago”
15 Vbavbandze nyo kanakane, Pawulo ningede wufakazi ga vathu nya vangi ngalavani maningano ni ‘gitumbiso gya Nungungulu.’ (Mithumo 26:6; Kol. 1:5) Olu, khu kotani nya mhango nyo dzame yi nga hadzi va dugeleya, si nga gira Pawulo na engedzede tshivba nyo va ninge gighelo nyo manege ni gutumba nya guvbulugiswe nya mba hweya. A di khuye: “Kholu ni wutshigu wowu nyi di tedwa khu ngilozi . . . yita nyi embela, khiyo: ‘Pawulo, u nga khali hwanga kholu uwe u ngu vbwetega guya vboha mahoni ga Sezari. Khu kotani yago, Nungungulu a na vbanyisa vathu vatshavbo u gu navo ngalavani.’” Pawulo a di va kutsa khuye: “Khu kharato, vandruye, tiyani! Eni nyi ngu tumba gukheni Nungungulu a na tadzisa magana a nyi embedego. Hi naya dzudzugwa basi, ga gidwa nya gukari.” — Mithumo 27:23-26.
(Mithumo 28:1, 2) Na hi vbulugide hatshavbo, hi di tiviswa gupwani gidwane gile gya gu ranwa pwani Malita vathu va gidwane va di hi hakha gwadi. 2 Vathu va tigoni mule va di hi hakha khu mandza mavili, kha nga ulo yi nga bani yi guwa ndzadzi gu gira girame, va di vasa nilo, va hi rana hiya wora.
bt paji. 209, ndri. 18
“Mwalo na moyo a na fago”
18 Ava va nga vbuluga va di romo gidwani gya Malita, marandzi ga Sisiliya. (Wona kwadru “Gu diri hayi Malita?”) Vathu va gidwani va nga ba va ganeya limbe lidimi va di va “hakha khu madza mavili.” (Mithumo 28:2) Va di khutheya nilo gasi va wora ava va nga vboha na va gu ndrendremeya khu girami. Nilo wule wu va phaside ngudzu kholu va di gu vetwa khu girami nigu va di gu naganide khu ndzadzi. Isoso si tude ndziya gasi gu girega gisamadziso nyo khaguri.
bt paj. 210, ndri. 21
“Mwalo na moyo a na fago”
21 Gu diri ni mwama moyo nyo ghanye a nga ba a ranwa gu pwani khu Pubhiliyo. Adzina a diri Pfhumu ya Malita. Luka a di mu tshamuseya nga “mufumeli nya gidwa gile,” a thumisa malito ya mamowo ma gomogo omu nya milowo mivili ya Malita. Uye a di hakha Pawulo ni dzipari dzaye khu gipimo nya matshigu mararu. Ganiolu papayi wa Pubhiliyo a di gu dwala. Avba gambe, Luka tshamusede gwadi madwali yoyo. A di lova khuye a di “gu dwala khu ndrani ni feveri,” na gu thumisa malina yakone gasi gu tshamuseya madwali yoyo. Pawulo a di gombeya a bwe a handzega manza yaye hungoni nya mudwali, khavbovbo a di hawuluga. Vathu va di samala ngudzu khu gilewugiso gyogyo, khavbovbo va di resa vadwali vatshavbo gasi va ya thumwa ni gu bwe va reseya simbe silo gasi gu ta ninga Pawulo ni dzipari dzaye. — Mithumo 28:7-10.
(Mithumo 28:16, 17) Na hi vbohide Roma, Pawulo a di dzumedziswa guvbweta nyumba yaye a khala, a ningwa lisotshwa limwedo li mu ghadha. 17 Hwane nya matshigu mararu, Pawulo a di rana Vajudha nya guthavisege va khalago Roma, gasi guta tshangana navo. Na va vbohide a di va embela, khuye: “Vandriyangu, eni gimwalo gilo nyi ghohidego ga libandla lathu, kha nyi wugeli tumbunugo nya mavbanyelo ya vababe vathu. Aholu Vajudha va di nyi mola Jerusalema, va nyi ningela mandzani ga Varoma.
bt paj. 213, ndri. 10
“Ganela gwawe khu mahungu nya Mufumo”
10 Khu gu hegisa tepo vaendri va nga vboha Roma, “Pawulo a di dzumedziswa guvbweta nyumba yaye a khala, a ningwa lisotshwa limwedo li mu ghadha.”(Mithumo 28:16) Khu giolovedzo, ava va nga ba va khothedwa nyumbani va di yede gu khala ni ghadhi va hungeledwa khu kurenti gasi va si pfhuki. Ambari ulolo, kurenti kha ya degudza likana la Pawulo kholu a diri Mutshumayeli nya khongolo nya Mufumo wa Nungungulu. Khu kharato hwane nya gu hefemule khu gipimo nya matshigu mararu, Pawulo a di ranisa vama nya ndruma nya vaJudha va Roma gasi a ta dzi tivegisa gumogo ni gu va tshumayela.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Mithumo 27:9) Hi di vbindredwe ngudzu khu matshigu. Nango nya girame yi di vbohide, khayo matshigu nya dzimhango ndzilani ya matini
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 27:9
Litshigu nya guagise: Mwendro “nango nya girami.” Si gu khiso, “gu pfhunga.” Lito nya giGreki li gu khilo “gu pfhunga” la gu thula basi gu pfhunga gu nga ba gu seketedwa khu Nayo wa Mosi, a gu gu pfhunga gu gimbileyanago ni Litshigu nya Guagise nya mwaga ni mwaga, li ranwago gambe pwani Yom Kippur (li dugeyago khavba nya lito nya giHebheru li gu khilo yohm hak·kip·pu·rimʹ, li thulago “litshigu nya gudivaledwe”). (Le 16:29-31; 23:26-32; Mit 29:7; wona tshamuselo nya nwt nya malito ma gu khayo “Dia da Expiação.”) Lito li gu khilo gu “hala,” la gu thumiswa gasi gu pwananiswa ni Litshigu nya Guagiswe, gutala nya dzitepo la gu pwisiswa nga gudziningedzeya gupatago gupfhunga. (Le 16:29, tshamuselo wa vbavbatshi nya NM.) Omu ga Mith 27:9 lito “gu pfhunga, NM” la gu seketeya mawonelo nya gu khayo gilo nyo pheye nya lisima gi nga ba gi girwa khu Litshigu nya Guagise, gu diri gu pfhunga. Litshigu nya Guagise li di gu manega guvbeyani nya Setembro mwendro gupheyani nya Outubro.
(Mithumo 28:11) Hwane nya migima miraru hi khadego gidwane gya Malita, hi di bela ngalavani nya gute khu Alexandriya yi ngata khala gidwane yi virela guvbindra nango nya girame. Thonvutunu, yi diri ni sifananiso nya vanungungulu nya mavbaha: Kasitori ni Polusi.
tshamuselo nya nwtsty nya Mith 28:11
Kasitori ni Polusi: Guya khu tumbunugo nya giGreki ni giRoma, “Kasitori ni Polusi” (giGreki, Di·oʹskou·roi) vavavili va diri sanana sa nungungulu a nga ba a ranwa pwani khu Zewusi (Júpiter) ni Pfhumugadzi Leda. Va di gu wonwa nga sivhikelo, vagimbidzisi nya ngalava va di gu tumba gu vhikedwa khiso ga gu tshuka linene li kudzuga. Mahungu yaya gimwegyo nya siyeyedzo nyo khigyo matimo yaya ma lovidwe khu muthu a nga si wona khu maho yaye.