Mitshamuselo yi gomogo omu nya mabhuku ma khumbugidwego omu nya Gibhukwana nya mitshangano nya thumo ni mavbanyelo
4-10 NYA MAIO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 36–37
“Josefa a di pwedwa lidiwo”
(Genesi 37:3, 4) Israyeli a di gola ngudzu Josefa guvbindra simbe sanana saye, kholu a diri gyanana a nga velegedwa muwukhosaneni gwaye. A di rumisa gu a giredwa ngandzu nya gumbure, nya mivala nya mingi ni gulapha mawogo. 4 Vandriyaye khu gu wona gukhavo babe wawe a gu gola ngudzu Josefa guvbindra avo vatshavbo, va di mu girela lidiwo, va mu venga va si ganeli naye na va tshulegide.
w14 1/8 dzipaji. 12-13
“Egisani gwadi ndroro wowu”
Bhibhiliya yi ngu hlamula: “Vandriyaye khu gu wona gukhavo babe wawe a gu gola ngudzu Josefa guvbindra avo vatshavbo, va di mu girela lidiwo, va mu venga va si ganeli naye na va tshulegide.” (Genesi 37:4) Si nga gira vandriye va Josefa na vari ni gighelo nyo mu pweye lidiwo, ganiolu va giride silo nya mba sadi khu gu dzumeleya gu fumedwa khu lidiwo. (Mavingu 14:30; 27:4) U di nga gireya lidiwo muthu khu gu a ningwa giphaso mwendro malungelo u nga ba u ma vbweta? Dundruga esi si giregidego ni vandriye va Josefa. Lidiwo li va giride va gira silo nya mba sadi esi va nga bhi va dzi laya khiso. Giyeyedzo gyawe gyo dundrugisa maKristo gu khigyo khya lisima gu ‘nengela ni vale va nengelago.’ — Varoma 12:15.
Josefa khu lisine a di gu pwisisa gu khuye khu ginani vandriyaye va mu nyenyago. Ina Josefa a di gu siha ngandzu yaye nya guhathege a gu ba ari vbafuvbi ni vandriyaye? Adzina na lingidwe gu gira isoso. Ganiolu dundruga gu khuwe Jakobe a di gu vbweta gu khuye ngandzu yile nya guhathege yi wonwa kha nga giyeyedzo nya lihaladzo a nga ba ari nalo khuye. Josefa a di gu vbweta gu tsakisa Papayi waye, khu kharato uye tepo yatshavbo a di gu ambala ngandzu yaye. Igyogyo giyeyedzo nya gyadi ga ethu. Ambari olu Papayi wathu wa ndzadzini a gu mwalo gihatheya, uye dzimbe dzitepo a ngu ninga malungelo nya guhathege ga simbe sithumi saye nya gutumbege. Vbavbandze nya isoso uye o vbweta gu khuye sithumi saye si manega mavbanyelo nyo hambane ni mavbanyelo nyo vivbe nya litigo leli. Kha nga ngandzu nyo hathege ya Josefa, mavbanyelo nya maKristo nya lisine ma yede gu hambana ni aya nya vathu mafuni. Mavbanyelo yoyo dzimbe tepo ma ngu resa lidiwo ni guvengana. (1 Pedro 4:4) So thula gu khiso muKristo a yede gu mba dzi tivegisa gu khuye githumi gya Nungungulu? Ahihi — si ngu fana nesi Josefa a giridego, uye gima kha nga siha ngandzu yaye nya guhathege. — Luka 11:33.
(Genesi 37:5-9) Josefa a di lora ndroro, a gu embela vandriyaye; avo va di engedzela gu mu venga khu tshivba. 6 Josefa a di khuye gwawe: “Nyi ngu mi lombani mupwe ndroro nyi nga lorago. 7 Ethu hi di gu hunga maduvi nya mwasi thembweni, khu githugedza, liduvi langu li di khugega li ema, gasi aya yanu ma di gu li randrela ma gu noga mbeli gwaye.” 8 Vandriyaye va di mu embela, khavbo: “Ina uwe u na fumela vbatshani ga ethu hatshavbothu, gani? Gu nonedza gukhuwe u na khala uwe pfhumu yathu?” Va di engedzela gu mu venga khu kotani nya dzindroro ni magana yaye. 9 Josefa a di engedza gulora yimbe ndroro a embeledzela vandriyaye, khuye: “Nyi loride gambe yimbe ndroro: Khu ndroroni nyi di wona lidambo ni ngima ni likhumi na mweyo dzinyeledzi na dzi gu noga mbeli gwangu.”
(Genesi 37:11) Vandruye va Josefa va di mu girela lidiwo, aholu babe waye, a di vegedza silo monyoni gwaye.
w14 1/8 paj. 13, dzindri. 2-4
“Egisani gwadi ndroro wowu”
Dzindroro dzodzo dzi di guta khiyo ga Jehovha Nungungulu. Dzi diri giprofeto, nigu Nungungulu a di gu vbweta gu khuye Josefa a tshamuseya esi a nga si lora. Khu magirelo yoyo, Josefa a di yede gu gira silo nyo fane nesi si nga hadzi girwa khu vaprofeti khu gu gimbiya nya tepo nya gu tshamuseye mahungu ni gulamula ga Nungungulu ga vathu nya mba engisa.
Josefa khu gwadi, a di embeya vandriyaye khuye: “Nyi ngu mi lombani mupwe ndroro nyi nga lorago.” Avo va di pwisisa tshamuselo nya ndroro, ganiolu kha va wu tsakeya ne vbadugwana. Avo va di mu hlamula khavo: “Ina uwe u na fumela vbatshani ga ethu hatshavbothu, gani?” Matimo ma gu simama, khayo: “Va di engedzela gu mu venga khu kotani nya dzindroro ni magana yaye.” Tepo Josefa a nga tshamuseya ndroro nya wuvili ga Papayi waye ni vandriyaye, avo va di goroga gambe. Ha gu leri esi: “Babe waye a di mu hakha, khuye: ‘Ya gu tshamusela ginani ndroro yoyo? Ina eni babe wago ni mayi wago gumogo ni vandriyago, hi na noga vbavbatshi mbeli gwago, gani?’” Khu kharato, Jakobe a di vegedza silososo monyoni gwaye. Ina Jehovha a gu ganeya ni Josefa? — Genesi 37:6, 8, 10, 11.
Josefa khandri githumi nyo pheye ne nyo hegise gya Jehovha gi nga tshamuseya mahungu nya wuprofeti ma nga mu gira a wugedwa. Jesu khuye nya khongolo ga vatshavbo a nga ba a tshamuseya mahungu nya nga yoyo, nigu a di embeya valandreli vaye khuye: “Kha nga va nga nyi sanisago, va na mi sanisa nenu.” (Johane 15:20) Makristo nya dzitanga dzatshavbo ma nga hevbula nya singi khu gukhodwa ni gutiya-hwambo ga muphya Josefa.
(Genesi 37:23, 24) Josefa, na vbohide ga vandriyaye, avo va di mu tshula ngandzu nya gulaphe a nga bani na ambade, 24 va mu mola va mu rinya namboni. Nambo wu diri liphanga nyambana mati.
(Genesi 37:28) Vanyawugwewo nya gute khu tigoni ga Medhiyani, va di vbindra khu vbafuvbi ni vbale va nga bani varomo vandruye va Josefa. Vandriyaye va di dusa Josefa khu namboni; va mu rengisa ga va na Ismayeli khu tengo nya magumavili singerengere nya parata. Vaismayeli va di dzega Josefa va gu hongola naye Egipito.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 36:1) Esi khu sanana sa Esawu, a gu uye Edhomi.
it-1 paj. 752
Edhomi
(Edhomi) [nya gufiye], Vaedhomi (Vaedhomi)
Edhomi li diri lina nya wuvili la Esawu, ndriye wa Jakobe. (Ge 36:1) A ningidwe lina leli kholu a nga rengisa wukoma waye khu mbiya nya dzinyemba. (Ge 25:30-34) Khu gufana, Esawu velegidwe na fuvide ngudzu (Ge 25:25), a di fuvide nga edzi li nga ba li fuvide khidzo litigo eli uye ni sanana saye va nga hadzi vbanya umo khu gu gimbiya nya tepo.
(Ge 37:29-32) Avbo Rubheni a nga bwelelago nambotunu, a di wona gukhuye Josefa mwalo vbale, a di pferula dzingandzu dzaye, 30 Aya ga vandriyaye aya, khuye: “Lidzaha limwalo gambe eyi, ahati eni nyi na ya evbini?” 31 Khavbo avbo, avo va di dzega ngandzu ya Josefa, va gu paya phongo, va dzega ngandzu va yi nega novbani gakone. 32 Khu hwane va di rumela ngandzu nya gulaphe ya Josefa, ni mwango nya guembele babe wawe, khavo: “Hi manide ngandzu yeyi. Hi ngu gulomba uyi khedza mwendro khiyo ngandzu ya gyanana gyago.”
it-1 dzipaj. 628-629
Gu sayisa
Tepo muhavisi nyo khaguri a ganeyago khuye a na sayisa tshambi nyo khaguri, uye a di yeyedza gu khuye a gu dzumeya gu woneleya sirengo soso. Uye gambe a di gu tumbisa ga mune waso gu khuye a na si hodzisa gwadi ni gu si woneleya gasi si si bidwi gasi a si livbiswe. Ambari ulolo, thumo wowu nya gu havise kha wa nga ba wu mu lumba khu guvbeleya, kholu nayo wowu vbatshani vbavba wu di tshudzisa muhavisi go tshuka gu dugeleya gilo nya gu a diri mwalo ndziya nya gu a gi himbedzeya gu girega, nya nga wo tshuka tshambi wu dhumedwa khu sirengo nya likhabi. Gasi a si ningwi nandru nyo pwani kha vhikeya tshambi, a di yede gu ningeya ga mune tshambi giyeyedzo gi na yeyedzago gu khigyo tshambi wu di dhumedwa khu sirengo, nya nga gimwegyo nya sikongolo. Khavbovbo, hwane nya gu mune nya tshambi a wonide siyeyedzo soso, a di si yeli gu mu bhameka nandru.
Litshina leli nya nayo li ngu thuma gambe muhuno ga ni gevbini gilo hi ningidwego gasi gu gi sayisa, ambari ni dzindrangani gwathu. Khu giyeyedzo, koma ga vatshavbo a nga ningwa gu sayisa valandra vaye. Isoso si nga hi gira hi pwisisa gwadi edzi Rubheni, kha nga gyanana nya koma gya Jakobe, a nga ba a garadzega khidzo khu Josefa, kha nga si tshamusedwago ga Genesi 37:18-30, tepo vambe nya vandriyaye va nga ganeya khu gu mu songa. “Uye a di khuye: ‘Hi nga mu duseli guvbanya gwaye.’ . . . ‘Mu nga vbaladzi novba. . . . mu nga mu bayisi.’ Makungo yaye a diri gu mu vbulugisa mandzani ga vandriyaye gasi a mu bweledza ga Papayi waye.” Tepo Rubheni a nga tugula gu khuye Josefa mwalo gambe namboni, a di engedzeya gu garadzega a “pferula dzingandzu dzaye” a bwe khuye: “Lidzaha limwalo gambe eyi, ahati eni nyi na ya evbini?” A di gu dziti gu khuye khuye a na wudziswago omu a gu romo Josefa. Gasi gu a si wudziswi, vandriyaye va di luga malipha nyo khavo Josefa songidwe khu sirengo nya likhabi. Va giride isoso khu gu nega ngandzu ya Josefa omu nya novba nya phongo. Khu gulandreya va di dzega ngandzu yile nya novba va ya yeyedza Jakobe, Papayi wawe ni mulamuli, a di tshudzisa Rubheni ga sile si nga girega, kholu tepo a nga wona ngandzu ya Josefa na yi nonide khu novba, Jakobe a di dzegeya gu pimisa gu khuye Josefa fude. — Ge 37:31-33.
11-17 NYA MAIO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 38–39
“Jehovha gima kha diga Josefa”
(Genesi 39:1) Josefa a di yiswa tigoni ga Egipito. Moyo nya Mugipiti a ranwago gupwani khu Potifari, a nga bani ari muthangeli nya vaghadhi vamufumeli Faro, a di renga Josefa ga va na Ismayeli.
w14 1/11 paj. 12, dzindri. 4-5
“Nyi ngu dzi kodza kharini eni gu gira gihoso nya gikhongolo nya kharato”
“Josefa a di yiswa tigoni ga Egipito. Moyo nya Mugipiti a ranwago gupwani khu Potifari, a nga bani ari muthangeli nya vaghadhi vamufumeli Faro, a di renga Josefa ga va na Ismayeli.” (Genesi 39:1) Malito yaya nya madugwana ma gu hi phasa gu wona edzi lidzaha lolo li nga tshipiswa khidzo khu gu rengiswa gambe. A di gira nga khatshi o wa nogosi! Nga dundrugeya Josefa na a gu landra pfhumu yaye nya yiphya Potifari, muGipiti a nga ba ni ari muthangeyi nya vaghadhi, na gu mu landriseya omu nya dzi ruwa dzi nga ba dzi tade khu vathu nya dzinogosi, na gu hongola gaya gwaye nya guphya.
Gaya? Gu di hambanide ngudzu ni omu Josefa a nga ba a gu olovede. Uye a di gu vbanya ga ndranga yi nga ba vbanya omu nya matendra ni gu khaleya gu rurarura na va gu havisa mitshambi. Ganiolu, omu a nga ba a vbanya umo olu, vaGipiti nya nga Potifari vo vbanya ga dzinyumba nyo mbure dzi pintaridwego khu dzikori nyo mbure. Va nyo fuguleye silo sa gale vari khavo vaGipiti va gale va di gu gola dzijardhi nyo bhiywe dzi nga ba dziri ni misimbo nyo dandre yi ladza gwadi, ni sitsongwana nya sidugwana umo gu nga ba gu dandra simbo nya pwani papiro ni lotus ni yimbe misimbo ya matini. Dzimbe dzinyumba dzi di gu vbahwa vbakari nya dzijardhi nigu dzi diri ni dzijanela nya dzikhongolo ni dzivharanda gasi va kodza gu vetwa khu phuvbo ya vbavbandze. Dzi diri ni dzikwartu, ni dzisala nya dzikhongolo nyo hodzeye umo ni dzikwartu nyo lale umo sithumi savo.
(Genesi 39:12-14) Nyamayi a di mu mola khu gifenengelo, na gukhuye: “Delu hi ta lala gumogo.” Aholu Josefa a di tshutumuga a tutuma a duga nyumbani a mu tshiya ni guambala mandzani. 13 Avbo nyamayi a nga wonago gukhuye Josefa tshutumugide a mu tshiya ni guambala mandzani, 14 a di womba dzihuwa a rana vathu va ndrangani, khuye: “Wonani! Mwama wangu a hi resede Muhebheru afela guta hi hembulula! A di hidzimela gwangu a vbweta gu nyi pfinya, nyi vbulugide kholu nyi nga womba dzihuwa nyi rana khu tshivba.
(Genesi 39:20) Mune wa Josefa a di ruma gu a modwa a khothedwa pasoni, umu si nga bani si khothedwe sibotshwa sa mufumeli. Uye a di khala pasoni.
w14 1/11 dzipaji. 14-15
“Nyi ngu dzi kodza kharini eni gu gira gihoso nya gikhongolo nya kharato”
Kha hiti nya singi maningano nedzi ma nga ba ma ri idzo mapaso Egipito teponi yile. Vafuguli nyo khaguri a gu vaArqueólogos va manide malanga ma nga ba ma tshungunudwe, malanga nyo tiye ngudzu gu nga ba guri ni mapaso. Khu hwane Josefa a di tshamuseya wulanga wule khu lito limwedo khuye wu di gu fana ni “liphala” wulanga wu khadzisago wutundzu, nya mbana wonengedzo nya wadi. (Genesi 40:15, wona tshamuselo wa vbavbatshi) Omu nya libhuku la Ndzimo ha gu hevbula gu khethu Josefa a tsanisidwe ngudzu khu gu ‘Va mu manya mawundru khu sikete, va mu hunga thamoni khu makhetshe.’ (Ndzimo 105:17, 18) Vagipiti dzimbe dzitepo va di gu hunga sibhotshwa khu dzikorenti omu nya mawogo va ma yisa hwane; ava vambe va di gu hungwa khu dzikorenti omu nya dzithamo. Khu lisine Josefa tshanisekide ngudzu khu isoso, ngudzungudzu olu a nga ba a sa ghoha gilo.
Igyo gi si tsakisigo khu gu isoso khandri si di girega khu gitepwana basi. Matimu ma ri khayo Josefa “a di simama gu khala pasoni.” Uye khade myaga nya yingi ga wulanga wule nyo thise. Josefa kha nga ba a dziti gu khuye litshigu limwedo a na tshuka a duga khu mule. Matshigu ma di gira khatshi dzisemana, khu hwane khatshi migima. Ginani gi mu phasidego gu mba vbeya tshivba?
Matimu ma ngu hi ninga hlamulo wowu nyo tsakise: “PFHUMU Nungungulu a diri ni Josefa, a di mu gira a godwa.” (Genesi 39:21) Limwalo lipaso, dzikorenti ni simbe si nga girago gu sithumi sa Jehovha si si hakhi lihaladzo laye. (Varoma 8:38, 39) Hi nga dundrugeya Josefa na gu tuleya monyo waye Papayi waye nyo golege wa ndzadzini, khu hwane apwa gurula ni gu khadzisega a gu silo nya gu khu “Nungungulu nya thavelele gwatshavbo” a nga hi ningago. (2 Vakorinto 1:3, 4; Vafilipi 4:6, 7) Khu yevbi yimbe ndziya Jehovha a phasidego khiyo Josefa? Uye a di gira gu Josefa a simama gu “mana wuhigo mahoni ga muthangeli nya lipaso.”
(Genesi 39:21-23) Aholu PFHUMU Nungungulu a diri ni Josefa, a di mu gira a godwa, a mana wuhigo mahoni ga muthangeli nya lipaso. 22 Muthangeli nya lipaso a di mu vega gu khala muthangeli nya vakhedziseli nya sibotshwa satshavbo si nga bani si romo pasoni; satshavbo si nga bani si girwa pasoni si di thangedwa khu Josefa. 23 Muthangeli nya lipaso, a di si dzi garadzi khu gu khedzisela esi si nga bani a pharisidwe Josefa, kholu PFHUMU Nungungulu a diri ni uye; pfhumu a di gira gukhuye silo ni mithumo yatshavbo ya Josefa yi mu dugela gwadi.
w14 1/11 paj. 15, ndri. 2
“Nyi ngu dzi kodza kharini eni gu gira gihoso nya gikhongolo nya kharato”
Matimu ma ngu hi ninga hlamulo wowu nyo tsakise: “PFHUMU Nungungulu a diri ni Josefa, a di mu gira a godwa.” (Genesi 39:21) Limwalo lipaso, dzikorenti ni simbe si nga girago gu sithumi sa Jehovha si sihakhi lihaladzo laye. (Varoma 8:38, 39) Hi nga dundrugeya Josefa na gu tuleya monyo waye Papayi waye nyo golege wa ndzadzini, khu hwane apwa gurula ni gu khadzisega a gu silo nya gu khu “Nungungulu nya thavelele gwatshavbo” a nga hi ningago. (2 Vakorinto 1:3, 4; Vafilipi 4:6, 7) Khu yevbi yimbe ndziya Jehovha a phasidego khiyo Josefa? Uye a di gira gu Josefa a simama gu “mana wuhigo mahoni ga muthangeli nya lipaso.”
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 38:9, 10) Aholu Onani a di dziti nya gukhuye sanana sakone kha si na mu lumba. Khu guralo, gikhati a tshanganago ni mwangadzi wa ndriyaye a di vbaladzela vbavbandze mbewu yaye, khu gufela gumba velegela sanana ndriyaye. 10 Magirelo yaya kha ma tsakisa PFHUMU Nungungulu. A di mu bayisa nuye a gufa.
it-3 dzipaji. 133-134
Onani
(Onani) [lina leli lo khugeya avba nya “tshivba nyo gire gilogyo”].
Gyanana gya Judha, egi nya wuvili a nga velega ni muKhanani nya gyanana gya Suwa. (Ge 38:2-4; 1Dzik 2:3) Hwane nya gu Eri, koma ga Onani, a nga ba ari mwalo sanana a songidwe khu Jehovha kholu a nga ba ari ni monyo nya vivbe, Judha a di embela Onani, khuye: “Bela nyumbani ga ndriyago u hambela mwangadzi waye, gasi gu wusa livelego la ndriyago.” Aholu Onani a di dziti nya gukhuye sanana sakone kha si na mu lumba. Khu guralo, gikhati a tshanganago ni mwangadzi wa ndriyaye a di vbaladzela vbavbandze mbewu yaye, khu gufela gumba velegela sanana ndriyaye. Khandri khatshi Onani a di haganiseya sivbango saye nya wuvelegi gasi gu dzi wuseya manyawunyawu nya malawu, kholu matimo mari khayo “gikhati a tshanganago ni mwangadzi wa ndriyaye” a di vbaladza mbewu yaye vbavbatshi. Khu kotani nya olu a nga mba engisa papayi waye, ni wudogodogo waye, ni olu a ghohidego khu gu mba ninga githawo malulamiselo ya Jehovha nya lipango, vbavbandze nya gu dzi ghoheye uye enga, Onani, a nga ba ari mwalo sanana, a di songwa nuye khu Jehovha. — Ge 38:6-10; 46:12; Mit 26:19.
(Ge 38:15-18) Judha na mu wonide a di khuye mwendro nyamayi nya liphuphulu, kholu a nga bani a fenengede khovbeni. 16 Judha a di hidzimela ga nyamayi aya mu embela, khuye: “Dzumela nyi ta lala nago!” “A di si dziti gukhuye khu ngadzamwane waye.” Nyamayi a di hakha, khuye: “Ginani u na nyi ningago khu gu lala ni eni?” 17 Uye a di hakha, khuye: “Nyi na gu rumela phongo mweyo ya tshambini gwangu.” Tamari a di khuye: “Nyi ngu dzumela, wa gu nyi ninga gifungo nya gu bani nyi phara kala litshigu u na nyi rumelago giphongwana gyogyo.” 18 Uye a di mu wudzisa, khuye: “Ginani nyi na gu pharisago?” Tamari a di hakha, khuye: “Nyi ninge gifungo gyago, ni karara wago ni ndronga u pharidego mandzani.” Judha a di mu ninga, a gu lala naye; a mu khurisa mimba.
w04 15/1 paj. 30, dzindri. 5-6
Siwudziso sa valeri
Judha kha gira gwadi khu gu mba ninga Tamari gyanana gyaye Sela, kha nga edzi a nga ba a mu tumbiside khidzo. A di hengeya malawu ni nyamayi moyo a nga ba a mu wona nga gibhayi gi nga ba gi khala tempeleni. Isoso si di hambanide ni makungo ya Nungungulu nya gu mwama a hengeya malawu ni nyamayi a tshadhidego naye; ganiolu Judha kha landrisa isoso. (Genesi 2:24) Khu lisine, Judha kha hengeya malawu ni gibhayi, ganiolu a di dzega wulanga wa gyanana gyaye Sela na si si tuguli, a lala ni ngadzamwane waye, a velega sanana naye.
Tamari a diri mwalo mavbanyelo nya guvivbe. Sanana saye nya mavbaha kha sa ranwa pwani sanana nya wubhayi. Tepo Bhowazi wa Bhetlehema a nga tshadha ni nyamayi nya mu Mowabhi nyo pwani khu Rute, na gu landra giolovedzo nya wugadzi nya guhambeye, madhota ya Bhetlehema ma ganede gwadi khu gyanana gya Tamari, Peresi, ma embeya Bhowazi khayo: “Nyumba yago yi na fanane ni nyumba ya Peresi, oyu Tamari a nga velegago ni Judha, PFHUMU NungunguIu a na gire kharato khu ga mbiri yeyi avbo gwago.” (Rute 4:12) Peresi womo avba nya sasamedzo wa vakokwe va Jesu Kristo. — Matewu 1:1-3; Luka 3:23-33.
18-24 NYA MAIO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | Genesi 40–41
“Jehovha a di tshudzisa Josefa”
(Genesi 41:9-13) Khavbo avbo, muthangeli nya vatheledzeli nya sikombe vbamezatunu a di ganela ga Faro, khuye: “Muhuno nyi ngu dundruga gihoso nyi giridego. 10 Tshigu mwedo Faro, a nga gorogago khu kotani nya sithumi saye, a di ruma gukhuye si khothedwe nyumbani ga muthangeli nya dzighadhi, a diri eni gumogo ni muthangeli nya vagiri nya mikati. 11 Ha vavili hi di lora ni wutshigu wowo. Dzindroro dzathu dzi di hambanide, mweyo ni mweyo, yi diri ni tshamuselo waye. 12 Gumogo ni ethu, li di romo nilo lidzaha limwedo nya Muhebheru, githumi gya muthangeli nya dzighadhi. Avbo ethu hi nga mu embelago dzindroro dzathu, uye a di hi ninga tshamuselo nya ndroro ya moyo ni moyo. 13 Satshavbo si di dugelela kha nga idzo a nga hi tshamuselago khidzo. Eni nyi di wuyiswa nyaluphye thumoni gwangu, gasi oyu mumbe, a di songwa khu gu hungwa a tshwedziswa.”
w15 1/2 paj. 14, ndri. 4-5
“Ina mitshamuselo khandri ya Nugungulu?”
Muthangeli nya vathedzeyi nya sikombe a di divala Josefa, ganiolu Jehovha gima kha mu divala. Ga wutshigu nyo khaguri a di tshamuseya Faro mindroro mivili nya gu kha yi na nga divadwa. Owu nyo pheye, Pfhumu a di wona 7 dzimombe nyo mbure na dzi enide na dzi gu duga khu tsongoni wa Nilo, ni 7 dzimombe nyo vivbe na dzi wondride. Edzi nyo wondre dzi di midza edzi nyo ene. Avba nya ndroro nya wuvili, Faro a di wona livbandre na sivili sivbila nya sikhongolo nya gumbure. Khu hwane, gu di duga gambe simbe livbandre na sivili sivbila nya guwondre na si wunide. Ni dzimindru, na gu garadzega hefemuloni gwaye, Faro a di ruma gu ranisa dzinyanga dzatshavbo, ni vanyaguti vatshavbo va Egipito a ta va embeledzela dzindroro. Aholu mwalo a nga dzi kodzago gu mu ninga tshamuselo. (Genesi 41:1-8) Kha hi dziti gu khethu va di dzuwega mapimo mwendro va di ningeya mitshamuselo nyo hambane. Khu kharato Faro a di goroga ni gu vbeya tshivba kholu a di gu vbweta gu mana mitshamuselo nya dzindroro dzaye.
Khu gu hegisa, muthangeli nya sibhotshwa a di dundruga Josefa. Livhalo laye li di gu veta, khu kharato a di embeya Faro, maningano khu Josefa a nga ba a romo pasoni oyu myaga mivili hwane a tshamusedego gwadi ndroro waye ni ndroro wa muthangeli nya vagiri nya mikati. Khu tepo ya mweyo, Faro a di ruma gu ranwa Josefa.
(Genesi 41:16) Josefa a di phindrula ga Faro, khuye: “Khandri eni, aholu Nungungulu khuye a na ningago tshamuselo nya lisine ga Faro.”
(Genesi 41:29-32) Lisine, yi na vboha livbandre na mivili myaga nya gufume ngudzu tigoni gwatshavbo gwa Egipito. 30 Aholu khu hwane gu na handzamedza yimbe livbandre na mivili myaga nya ndzala. Talo watshavbo nya gufume, wu na vbela tigoni gwatshavbo gwa Egipito, ndzala yi na tshanisa tigoni. 31 Tigoni gima kha va na dundruga gambe gikhati nya gufume, khu kotani nya ndzala yi na handzamedzago, kholu yi na bani yiri yikhongolo ngudzu. 32 Gu wuyedzela guvili ndroro ya mweyo, gu yeyedza gupwani si hungidwe gikungoni gwa Nungungulu, somo vbafuvbi nya gugirege.
w15 1/2 dzipaji. 14-15
“Ina mitshamuselo khandri ya Nugungulu?”
Jehovha a gu gola vathu nya gutumbege ni va nya gu dzi vege vbavbatsi, khu kharato kha si hi samadzisi gu khethu phaside Josefa gu tshamuseya esi vaphasi nya mhamba va nga si tandra gu si tshamuseya. Josefa a di tshamuseya Faro gu khuye ndroro ya Faro mweyo basi. Khu gu phindra mahungu ya mamowo, Jehovha a di gu vbweta gu ganeya khuye mahungu yale ma diri lisine nigu ma na tadzisega. Livbandre na dzimbili dzimombe nya migadzi nya gumbure ni livbandre na sivili sivbila nya sikhongolo, gu tshamusela livbandre na mivili myaga nya gufume ngudzu tigoni gwatshavbo gwa Egipito. Livbandre na dzimbili dzimombe nya migadzi nya guwondre ni livbandre na sivili sivbila nya guwondre gu tshamusela livbandre na mivili myaga nya ndzala. Ndzala yeyi yi di hadzi tshanisa tigoni. Genesi 41:25-32.
(Genesi 41:38-40) Faro a di embela madhota yaye, khuye: “Ina hi na mu mana mumbe mwama nya nga oyu nya gutale khu Iiphuvbo la Nungungulu, gani?” 39 Khu hwane, Faro a di embela Josefa, khuye: “Kha nga olu Nungungulu a hi tivisidego satshavbo sesi, mwalo mumbe muthu nya mapimo ni guti kha nga uwe. 40 Uwe kamwe khuwe u na khalago muthangeli nya ndranga yangu. Vathu vangu vatshavbo va na thangedwa khu uwe, eni basi khu vbagikhalotunu nya wufumu, kheni nyi na gu bani nyiri khongolo guvbindra uwe.”
w15 1/2 paj. 15, ndri. 3
“Ina mitshamuselo khandri ya Nugungulu?”
Faro a di tadzisa esi a nga si tumbisa. Josefa a di ambagiswa dzingandzu nya wuzundzo. Faro a di tshula phera ya nyalani gwaye a yi ambagisa nyalani ga Josefa a mu ambagisa dzingandzu nya wuzundzo, a mu ambagisa thamoni karara nya ndralama. A di mu ruma gu bela ga kareta nya lisima ngudzu ni wufumo watshavbo gasi gu gimbiya Egipito gwatshavbo, a bwe a gira esi a si dundrugeyago. (Genesi 41:42-44) Khu litshigu limwedo, Josefa a di duga khu pasoni a khala muthangeli nya litigo latshavbo. Ni dzimindru a diri gibhotshwa, ni wutshigu a khala mwama nya wuvili nya tshivba wa Egipito. Somo guagani gu khiso gukhodwa a nga ba a ri nago Josefa gu di siri ga mahala! Jehovha a wonide dzatshavbo dzitshanisa edzi Josefa a nga manana nadzo myaga yatshavbo yile. Jehovha lulamiside sigaradzo soso khu tepo yakone nigu khu ma girelo nya yadi. Jehovha kha lulamisa basi sigaradzo a nga manana naso, ganiolu a di gu vega gupima ga litigo la Israyeli. Hi na wona idzo si giregidego khidzo ga gipandre gi landreyago.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 41:14) Khavbo avbo, Faro a di rumela guya rana Josefa, va dzegela guya mu dusa pasoni. Uye a di pila giledzu, a ambala dzimbe dzingandzu aya dzi bikela ga Faro.
w15 1/11 paj. 9, dzindri. 1-3
U di gu dziti?
Khu ginani Josefa a piya giledzu na si hongoli a ya wonana ni Faro?
Guya khu matimu ya Genesi, Faro a di laya khuye Josefa, gibhotshwa nya muhebheru, gi reswa avbo gwaye gasi a ta va tshamuseya mindroro yi nga ba yi mu garadza. Ga tepo yeyi, Josefa a diri pasoni khu myaga nya yingi. Ganiolu ambari olu a nga raniswa khu guvbiredza khu Faro, uye a di piya giledzu gupheya. (Genesi 39:20-23; 41:1, 14) Igyo gi giridego mulovi a khumbuga sipandriyana nya silo si nga ba si gira khatshi kha si pwali, si di gu yeyedza gu khiso a di gu siti sihena sa vaGipiti.
Gu diga giledzu gi dandra gu diri gioveledzo nya mayigo nya vangi, gupata ni vahebheru. Gu hambana navo “vaGipiti va gale gu diri avo basi avo va nga ba bomba gu fuya giledzu” kha nga yi ganeyago Enciclopédia de Literatura Bíblica, Teológica e Eclesiástica (em inglês) de McClintock e Strong.
Giledzu basi vaGipiti va nga ba va piya? Revista Biblical Archaeology Review yo yeyedza khiyo sihena sa vaGipiti si di gu ruma gu khiso vathu va di yede gu dzi dongiseya gasi gu hongola ga Faro nya nga edzi va girago khidzo va gu ba va hongola tepeleni. Khu gighelo gyogyo, Josefa a di yede gu piya ndzundzu watshavbo ni giledzu.
(Genesi 41:33) Olu Faro, gu vbwetega u hathe mwama moyo nya mapimo ni guti, u mu pharisa ndronga nya gugimbidzise litigo latshavbo la Egipito.
w09 15/11 paj. 28, ndri. 14
Hi yede gu yeyedza makhalelo nya yadi nga sithumi sa Nungungulu
14 Dziteponi nya Bhibhiliya, vavelegi va nga ba va ninga githavo Nungungulu va di gu hevbudza sanana savo matshina nya milayo nya makhalelo nya yadi. Wona esi si gu romo ga Genesi 22:7 maningano ni ndziya eyi Abrahama ni gyanana gyaye va nga ba va pharana khiyo. Josefa nuye yeyedzide gu khuye a di hevbudzidwe gwadi khu vavelegi vaye. Tepo a nga ba a romo pasoni uye a diri muthu nyo rule nigu a di gu pwana ni sibhotswa sikwanu. (Gen. 40:8, 14) Malito yaye ga Faro ma di yeyedza khayo a di hevbude gu ninga githavo ava va thangeyago. — Gen. 41:16, 33, 34.
25-31 NYA MAIO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 42–43
“Josefa yeyedzide gu dziphara”
(Genesi 42:5-7) Sanana sa Jakobe si di khuga si hongola guya renga sivbila, si longoloka gumogo ni vambe vathu va nga hongolago navo kholu ndzala yi diri yikhongolo tigoni ga Khanani. 6 Josefa a diri mwamangulu wa tigoni mule, khuye gambe a nga bani a rengiseya sivbila vathu vatshavbo va tigoni. Avbo va vbohidego vandruye va Josefa, va dita thega vbavbatshi va nogisa dzikhovbe kala vbavbatshi, va khidzima mbeli gwaye. 7 Josefa a di wona vandriyaye a vati, aholu a di dzi girisa gukhwatshi kha vati, a ganela navo khu tshivba, khuye: “Mwa guta khu hayi?” Avo va di hakha, khavo: “Khu tigoni ga Khanani. Ha guta renga guhodza.”
w15 1/5 paj. 13, ndri. 5
Ina nyi womo wulangani wa Nungungulu?
Ahanti Josefa? Uye dzegede gu vati vandriyaye khu tepo yile kamo. Gu diga isoso, tepo a nga va wona na va khidzimide mbeli gwaye, mapimo yaye ma di mu dundrugisa wanana wavo. Matimu ma gu yeyedza khayo “Josefa a di dundruga dzindroro” edzi Jehovha a nga ba a mu ningide na ngari lidzaha, dzindroro dzi nga ba dzi ganeya khu tepo vandriyaye va nga hadzi khidzima mbeli gwaye — a gu iso va girago kamo! (Genesi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Ginani a nga hadzi gira Josefa? Ina na va wugarede? Mwendro a di hadzi gu va gireya nuye esi va mu giredego?
w15 1/5 paj. 14, ndri. 1
Ina nyi womo wulangani wa Nungungulu?
Adzina uwe khu na nga emisana ni silo nyo fane. Ambari ulolo, gu mba pwanana ni mayunga ndrangani si olovelegide ngudzu muhuno. Ha gu emisana ni silo nya nga soso, adzina hi nga lingwa gu landra monyo wathu nya mba vbeleya hi gira silo nya mba sadi. Khu kharato, wugengeyi gu hi landra giyeyedzo gya Josefa hi lulamisa silo nga edzi Jehovha a vbwetago gu khuye si khala khidzo. (Mavingu 14:12) Dundruga gu khuye khya lisima gu andrisa gurula ndrangani, ganiolu gurula ni Jehovha ni gyanana gyaye khwa lisima ngudzu. — Matewu 10:37.
(Genesi 42:14-17) Josefa a di ganela gwawe, khuye: “Khidzo nyi ganedego gukheni enu mu vasoli. 15 Nyi na mi linga. Khu womi wa Faro, nyi ngu mi embela gukheni kha mu na nga duga tigoni momu a gumba ta ndriyanu nya nandra. 16 Rumelani moyo wanu guya mu dzega enu mu na khala sibotshwa; gu na wonega kharato lisine nya magana yanu. Mwa gumba girani kharalo, nyi ngu sambanya khu womi wa Faro, mu na wonwa kha nga valala.” 17 Josefa a di va khothela matshigu mararu pasoni.
w15 1/5 paj. 14, ndri. 2
“Ina nyi womo wulangani wa Nungungulu?”
Josefa a di va gira silingo nya singi ngudzu na gu vbweta guti khuye vandriyaye vathu nyo khale kharini. Uye a di ganeya navo, khu gu thumisa muvbindrugedzeyi, na gu va vbenyeya a va singedza khuye va di tela gu ta sola litigo. Gasi va dzi vbulugisa avo va di tshamuseya maningano ni ndranga yawe, va bwe va ganeya khu gilo nya lisima ngundzu nyo khavo va diri ni ndruye nya nandra gaya. Josefa a di gira khatshi kha va pwisisa. Ina ndriyanu nya mahegiseya a nga gu vbanya? Olu Josefa a di gu giti egi a nga hadzi gira. A di va embeya khuye: “Mu na lingwa khu silo nyo khaguri” nigu khu hwane a di khuye nyo vbweta gu mu wona ndriyanu yoyo nya nadra. Khu gu hegisa a di va dzumeleya gu va hongola gaya va ya dzega nandra wawe, va gu dzumeya gu khavo moyo wawe a tshala pasoni. — Genesi 42:9-20.
(Genesi 42:21, 22) Khavbo avbo, avo Va di ganela khu gyawe, khavo: “Khu lisine ha gu tsayiswa khu kotani ya ndriyathu; hi wone khu gu tshaniseka gwaye gikhati a nga bani na gu hi lomba wuhindzi, aholu ethu kha ha nga mu pwela. Khu kotani nya isoso, hi ngu thegedwa khu libango leli.” 22 Rubheni a di hakha vandriyaye; khuye: “Eni nyi di gu mi embelani gukheni: Mu nga gireIeni guvivba gyanana! Aholu enu kha mwa nyi yingelani. Olu hi ngu livba nandru nya novba waye.”
it-2 paj. 598, ndri. 4
Josefa
Khu kotani nya esi si nga ba si girega, vandriye va Josefa va di pheya gupwa khatshi esi si va dugeleyago so dugeleya khu kotani nya olu va nga rengisa ndriyawe khanga gumbi myaga hwane. Va di ganeya khu nandru wawe mbeli ga ndriyawe na va si muti. Tepo a ngapwa malito yawe ma nga ba ma yeyedza gu khavo khu lisine va di gu dzilayide, a dipwa guvbisa monyoni, nyo bwe a khuga khu vbafuvbi gwavo a ya liya. Tepo a nga bweleya, a di lomba gu khuye gu khotedwa Simiyoni, kala va wuya vandriyaye ni nadra wawe nya mahegiseya. — Ge 42:21-24.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 42:22) Rubheni a di hakha vandriyaye; khuye: “Eni nyi di gu mi embelani gukheni: Mu nga gireIeni guvivba gyanana! Aholu enu kha mwa nyi yingelani. Olu hi ngu livba nandru nya novba waye.”
(Genesi 42:37) Rubheni a di embela babe waye, khuye: “Songa sanana sangu sa sivili nya gumba wuya naye; mu vege mandzani gwangu, eni nyi na Wuya naye.”
it-3 paj. 466
Rubheni
Makhalelo nyo khaguri ya Rhubeni ma wonegide tepo a nga kutsa vandriyaye gu theya Josefa omu nya nambo, vbavbandze nya gu mu songe, na ri ni makungu nya gu pime tepo a wuya gasi gu ta mu dusa khu mule. (Ge 37:18-30) Hwane nya 20 myaga, tepo avo va nga pimisa gu khavo gu singedzwa gule va nga singedzwa Egipito gu di girega khu kotani nya olu va nga tshanisa ndriyawe, Rubheni a di dundrugisa vandriyaye gu khuye, uye kha nga patega tepo va nga vbweta songa Josefa. (Ge 42:9-14, 21, 22) Nigu, tepo Jakobe a nga bomba gu dzumeleya Bhejami gu a bweleya ni vakoma vaye Egipito, khu Rubheni a nga ningeya sanana saye sa sivili kha nga gitiyisegiso, a ganeya khuye: “nya gumba wuya naye; mu vege mandzani gwangu, eni nyi na Wuya naye.”
(Genesi 43:32) Va di dongisela malanga nya gukhale avbo va hodza, va ma hambanisa; wulanga wa Josefe, wumbe wa vandriyaye ni wumbe nya guhodzele avbo Vagipiti gu hodza dangamwedo ni Vahebheru, gu ngu loledziswa tigoni ga Egipito.
w04 15/1 paj. 29, ndri. 1
Dzithomba dza omu nya libhuku la Genesi — II
43:32 — Khu ginani gu hodza dangamwedo ni vaHebheru si nga ba si lolede ga vaGipiti? Adzina khu kotani nya gihatheya nya wukhongeyi mwedro mafumbu. Vaegipito va di gu nyenya vahavisi. (Genesi 46:34) Khu ginani? Adzina khu kotani nya olu va nga ba vari vathu va vbavbatshi ngudzu, gu hambana ni vaEgipito. Mwendro, kha nga olu malanga nya gu lime ma nga ba mari madugwana, adzina khigyo gi nga ba gi gira gu vaEgipito va yeyisa ava va nga ba va havisa mitshambi.