BHIBLIYOTEKA NYA SAYITI ya Torre de Vigia
BHIBLIYOTEKA NYA SAYITI
ya Torre de Vigia
Gitonga
  • BHIBHILIYA
  • MABHUKU
  • MITSHANGANO
  • g21 n.° 3 pp. 4-5
  • Mafu ni ndzadzi sa gu hi hevbudza ginani?

Gipandre u hathidego gi mwalo vhidhiyu.

Hi divaleye, hi tshanganide ni gigaradzo nyo khaguri tepo hi nga ba hi zama gu tula vhidhiyu.

  • Mafu ni ndzadzi sa gu hi hevbudza ginani?
  • Khendzugani!—2021
  • Nyo yelane
  • Gasi womi wu phede kharini?
    Vbanya nu tsakide kala gupindruga! — Gihevbulo nya Bhibhiliya
Khendzugani!—2021
g21 n.° 3 pp. 4-5
Vathu va gu romo vbatshani nya gigomo va khedziseyago dzinyeledzi ni dzi planeta ndzadzini ni wutshigu. Moyo wawe a gu khedziseya na gu thumisa telescópio.

Mafu ni ndzadzi sa gu hi hevbudza ginani?

Mafu ni ndzadzi si nga gu simama gu hlamadzisa vasiyentista. Nigu va nga gu simama gu gira mitshini nyo gevisise khiyo mafu ni ndzadzi. Ginani va gi tugudego?

Mafu ni ndzadzi si sasamedzidwe gwadi. Ndrima nyo khaguri nya revhista nya Astronimia yari khiyo: “Dzi galáxia dzi sasamedzedwe khu ndziya nya yadi; kha dza vegedzedwa khu ndziya nya wufendre. So kodzega kharini isoso? Vasiyentista va ri khavo, sihalo wakona womo avba nya gilo nyo khaguri nya mba wonega. Gilo gyogyo gyo ranwa gu pwani “tshivba nya mba wonega yi tiyisago dzi galáxia ni mitsawa nya yidugwana nya dzi galáxia.”

Si kodzegide kharini gu dzinyeledzi dzi sasamedzwa gwadi? Ina si di hageya? Gupwa esi si ganedwego khu Allan Sandage. Uye a gu tidwa kha nga moyo nya vasiyentista nya va khongolo ngudzu va lizana myaga nya wu 20, nigu a di gu khodwa ga Nungungulu.

Wari, khuye: “Kha nyi khodwi gu kheni dzinyeledzi dzi di hageya dzi dzi sasamedza dzabune. Gyomo gi dzi sasamedzidego.”

Mafu ni ndzadzi si giridwe gwadi gasi gu hi ninga womi. Dundrugeya gwadi khesi vasiyentista va si ranago gu khavo força nuclear fraca. Iyo, ya gu gira gu lihani li simama gu khondra nya mba khaleya gu vbindrugedza. Na ri khatshi iyo yi mwalo ngudzu tshivba, lihani gima na la sa girwa nigu na ri khatshi yi di gu vbisa ngudzu, lihani na li ri mwalo gambe.

Força nuclear fraca mweyo nya dzitshivba yi girago gu hi vbanya. Siyentista nyo khaguri nyo pwani khu Anil Ananthaswamy ganede gu khuye: na ri khadzi mweyo nya dzitshivba dzedzi dzi di hambanide, “dzinyeledzi, dzi planeta ni dzi galáxia gima na dza sa girwa, nigu na sa sa kodzega gu hi vbanya.”

Mafu ni ndzadzi si na ni wulanga nya wadi gasi vathu va vbanya. Mafu ma na ni atmosfera nya yadi, tengo nya wadi nya mati ni ngima wu giridwego khu ndziya nya yadi gasi gu mafu ma khadzisega. Revhista National Geographic khu gingiza nya gu ganeya gu khiyo: “Rede complexa nya geologia, ecologia ni biologia ya gu gira gu mafu ma khala wulanga nya wadi gasi vathu va vbanya.”a

Guya khu mulovi nyo khaguri, sistema solar yomo “ndrengelengeni” omu nya galáxia yayo. Ganiolu, ambari olu yi khadego kharato iyo yi ngu si kodza gu hi ninga womi mafuni. Na ri khatshi ha gu vbanya vbafuvbi ni dzinyeledzi khu giyeyedzo vbakari nya galáxia yathu mwendro khu madzibambe, guvbisa ga kona gu di hadzi gu vega womi wathu mhangoni. Khu lisine, mafu momo ga wulanga owu vasiyentista va wu ranago gu khavo: “Zona habitável da galáxia.”

Paul Davies, na gu dzi seketeya avba nya guti a gu nago khu silo nya siyensiya maningano khu mafu, ndzadi ni satshavbo si gu romo uye a di vboheya mahegiso nya gu khuye: “Eni kha nyi khodwi gu kheni hi di halahala hi manega tigoni momu, ganiolu gu na ni gighelo nyo pwali gasi gu hi manega.” Paul Davies kha hevbudzi gu khuye Nungungulu khuye a nga vanga mafu, ndzadzi ni womi nya vathu. Ganiolu, wa gu si wona kharini? Mafu ni ndzadzi sa gu wonegisa gu khatshi si giridwe gasi gu vathu va si kodza gu vbanya. Ina isoso kha si yeyedzi gu khiso womo Muvangi?

a Ndrima yeyi nya National Geographic kha yi ganeye gu khiyo Nungungulu khuye a nga vanga mafu ni vathu. Iyo yo ganeya basi gu khiyo mafu ma na ni makhalelo nya yadi gasi gu vathu va vbanya.

Dundrugeya khesi:

Dzijornali ni meteorologia si ngu kodza gu ganeya ora nya lisine eyi lidambo li dugago khiyo ni ora eyi li pfolago khiyo. Abari gu vathu va ngu si kodza gu gira isoso, khu mani a vangidego milayo nya astronómica yi girago gu va si kodza ku tugula tepo nya lisine nya gu duge ni gu pfola nya lidambo?

Mwama a khedziseyago ora nya gu pfoli nya lidambo omu nya telefoni yaye.
    Mabhuku khu Gitonga (2002-2025)
    Duga
    Beya
    • Gitonga
    • Rumeya
    • Esi u si tsakeyago
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nayo nya mathumiselo
    • Nayo nya sihalo
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Beya
    Rumeya