CHIIYO 24
LWIIMBO 98 Magwalo—Akasololelwa a Leza
Zyiiyo Nzitwiiya Kumajwi aaJakkobo Aakumamanino—Chipanzi 1
“Amubunganaamwi kuchitila kuti ndimubuzye zitazoomuchitikile kumazuba aakumamanino.”—MATL. 49:1.
NZITUTAYIYE
Tulabona zyiiyo nzitujana kumajwi aaJakkobo aakumamanino ngaakabuzya Rubbeni, Simiyoni, Levi aJuda.
1-2. Niinzi Jakkobo nzyaakachita kali waamba kufwa alubo nkamboonzi? (Langa chifanikisyo chili aachivumbyo.)
CHIINDI Jakkobo naakali wachembaala, wakazwa kuKkenani akulongela ku-Ijipita ampuli yakwe yoonse. Kali nkukooko, wakayinkilila kunembo kabelekela Jehova kwaminyaka iili 17. (Matl. 47:28) Aachiindi eecho, wakabotelwa loko naakabonana lubo amwanaakwe ngwaakali kuyandisya Josefa alubo mpuli yakwe yakali yabaamwi lubo. Pesi, Jakkobo wakali walimvwa kuti waamba kufwa. Nkinkaako, wakabungania bana bakwe kuti ababuzye aamwi makani aakali kuyandikana.—Matl. 49:28.
2 Muchiindi eecho, chakali chiyanza biya kuti mutwe wampuli kali waamba kufwa abunganie mpuli yakwe kuti ababuzye majwi aakumamanino. (Is. 38:1) Naakali kwaambuulaabo, wakali kukonzya kubabuzya kuti ngwani uutasyaale kali mutwe wampuli naafwa.
Jakkobo kalede aabulo bwakwe kali waamba kufwa, ulikwaambuula aabana bakwe balombe bali 12 (Langa fuka 1-2)
3. Matalikilo 49:1, 2, yaambuula atalaanzi?
3 Bala Matalikilo 49:1, 2. Nzyaakachita Jakkobo naakabungania bana bakwe zyakali siyene azyakajayilikene kuchitika. Jakkobo wakali mupolofita. Kwiinda mukugwasigwa aaJehova, Jakkobo wakabuzya bana bakwe zintu ziyandikana zyakali kuyoobachitikila kunembo ampuli zyabo. Akaambo kazeezi, chimwi chiindi majwi ngaakaamba Jakkobo aambwa kuti mbupolofita.
4. Niinzi nzitweelede kubikkila maanu chiindi nitwanoolanga-langa majwi aakumamanino ngaakaamba Jakkobo? (Langa kabbokesi kati, “Mpuli yaJakkobo.”)
4 Muchiiyo eechi, tulalanga-langa majwi Jakkobo ngaakabuzya bana bakwe balombe bali 4, Rubbeni, Simiyoni, Levi aJuda. Muchiiyo chitobela, tuzoolanga-langa majwi Jakkobo ngaakabuzya bana bakwe balombe bambi bali 8. Jakkobo wakaambilizya zyakali kuzoochitikila bana bakwe ampuli zyabo. Mukuya kwachiindi, mpuli eezyo zyakali kuzooba chisi chipati cha-Israyeli. Nitwalanga zyakachitikila chisi chama-Israyeli, tulabona majwi Jakkobo ngaakaamba aabupolofita ambaakazuzikizigwa. Kwiinda mukulanga-langa majwi aaya, tulabona zyiiyo ziyandikana zikonzya kutugwasya kuti tubotezye Taateesu wakujulu Jehova.
RUBBENI
5. Kweelede kuti Rubbeni wakali kulangililaanzi kuli wisi?
5 Jakkobo wakasaanguna kwaambuula aaRubbeni, wakamubuzya kuti: “Ndunduwe mwanaangu wakusaanguna.” (Matl. 49:3) Mbukunga Rubbeni wakali mwana wakusaanguna, wakali kulangilila kuti nguwe wakali kukonzya kukona zintu zyiingi zyawisi. Alubo kulakonzeka kuti wakali kulangilila kuti nguwe wakali kuzooba mutwe wampuli akuti chilongezyo eecho wakali kuzoochisiila bana bakwe.
6. Niinzi chakapa kuti Rubbeni atajani lukono lwakali kujanwa aamwana wakusaanguna? (Matalikilo 49:3, 4)
6 Nikuba oobo, Rubbeni taakalujana pe lukono lwakeelede kujanwa aamwana wakusaanguna. (1 Mak. 5:1) Nkamboonzi? Kakuli kwayinda minyaka, Rubbeni wakoonana aaBbiliha, umwi mwanakazi wawisi. Bbiliha wakali mubelesi waRakkeli mwanakazi ngwaakali kuyandisya loko Jakkobo, aachiindi eecho Rakkeli wakali wafwa. (Matl. 35:19, 22) Rubbeni wakali mwana wawumwi mwanakazi waJakkobo, Leya. Kulakonzeka kuti Rubbeni wakamumenena mate Bbiliha. Naakuti, kulakonzeka kuti Rubbeni wakoonana aaBbiliha kayanda kuti wisi amuzonde Bbiliha mpawo ayande bayina. Kufumbwa mbuzyakabede, nzyaakachita Rubbeni zyakamunyemya loko Jehova awisi.—Bala Matalikilo 49:3, 4.
7. Niinzi zyakachitikila Rubbeni abamumpuli yakwe? (Langa kabbokesi kati, “Majwi aaJakkobo Aakumamanino.”)
7 Jakkobo wakabuzya Rubbeni kuti: “Tukoozwidilila pe.” Majwi aayo akazuzikizigwa. MuBbayibbili, taakwe pe mpukwaambidwe kuti umwi wamumpuli yaRubbeni wakaba mwaami, mupayizi naakuti mupolofita. Pesi kuli lukono Jakkobo ndwaakapa Rubbeni. Alubo bamumpuli yaRubbeni bakazooba uumwi musyobo wama-Israyeli. (Jos. 12:6) Muli zimwi zyiimo, Rubbeni wakatondeezya buntu bulikabotu alubo muBbayibbili taakwe mpukwaambidwe pe kuti wakazoochita bwaamu lubo.—Matl. 37:20-22; 42:37.
8. Twiiyaanzi kuchikozyano chaRubbeni?
8 Twiiyaanzi? Tweelede kubeleka changuzu kuti tulinyone akuti tutachiti bwaamu. Kuti twasunkwa kuti tuchite chibi, tweelede kufwambaana kuyeeya kuti nzituyanda kuchita zilamunyemya Jehova, bamumpuli yesu abamwi. Alubo tatweelede kuluba pe kuti “kufumbwa chintu nchabyala muntu, nchicho nchatazootebule.” (Gal. 6:7) Kubbazu limwi, zintu zyakachitika kuli Rubbeni zitutondeezya luzyalo ndwalaalo Jehova. Nikuba oobo, Jehova tatukwabilili pe kumapenzi aaba akaambo kakulubizya kwesu. Pesi ulatulongezya akaambo kakubeleka changuzu nkutuchita kuti tuchite zintu zilikabotu.
SIMIYONI ALEVI
9. Niinzi zyakapa kuti Jakkobo anyemene Simiyoni aLevi? (Matalikilo 49:5-7)
9 Bala Matalikilo 49:5-7. Kuzwa waawo, Jakkobo wakaambuula aaSimiyoni aLevi. Nzyaakababuzya zyakali kutondeezya kuti wakalibanyemenede. Muminyaka yakali yayinda, mwana waJakkobo musimbi uutegwa Dina wakali wajatwa changuzu mumakani aakoonana amwaalumi wakuKkenani uutegwa Shekkemu. Boonse bana baJakkobo balombe bakanyema loko azintu zyakachitikila muchizi wabo. Pesi Simiyoni aLevi, bakakachilwa kulinyona. Bakeena baalumi bakuShekkemu kuti bayanda kubamba luumuno ambabo kuti bazumina kupalulwa. Baalumi aabo bakapalulwa. Kabachili aazilonda zyakupalulwa, Simiyoni aLevi “umwi awumwi wabo wakabweza panga lyakwe, banjila mumuunzi bantu kabalyiibide mpawo bajaya bantu boonse bachaalumi.”—Matl. 34:25-29.
10. Majwi aaJakkobo aali atala aSimiyoni aLevi akazuzikizigwa biyeni? (Langa kabbokesi kati, “Majwi aaJakkobo Aakumamanino.”)
10 Jakkobo wakakataazikana loko azintu zyakachitwa aaSimiyoni aLevi. Jakkobo wakababuzya kuti, bakali kuyoomwayigwa akusansaanisigwa mu-Israyeli yoonse. Nikwakayinda minyaka yiinda ku 200, majwi aaya akazoozuzikizigwa ma-Israyeli nibakanjila muNyika Yachisyomezyo. Musyobo waSimiyoni wakakona iimwi myuunzi yakali mukati kalukono lwamusyobo waJuda. (Jos. 19:1) Musyobo waLevi, wakakona myuunzi iili 48 mu-Israyeli yoonse.—Jos. 21:41.
11. Nziizili zintu zibotu zyakachitwa aamusyobo waSimiyoni awaLevi?
11 Bamumpuli yaSimiyoni aLevi, teebakazyiindulula pe zintu zitali kabotu mawisi nzibakali bachita. Musyobo waLevi wakatondeezya kuti ulasyomeka kuli Jehova. Chiindi Mozesi naakapegwa Mulawu aJehova kuChilundu chaSinayi, ma-Israyeli biingi bakaswaanizigwa mukukomba chibumbwa chamwana wang’ombe, pesi maLevi bakali kubbazu lyaMozesi alubo bakamugwasya kukusalazya bubi bwakali bwaba. (Kul. 32:26-29) Jehova wakasala musyobo waLevi alubo wakabapa chilongezyo chiyandikana loko chabupayizi. (Kul. 40:12-15; My. 3:11, 12) Alubo musyobo waSimiyoni wakagwasya musyobo waJuda kulwana bantu bakuKkenani bakali mulukono lwabo muNyika Yachisyomezyo.—Bab. 1:3, 17.
12. Twiiyaanzi kuchikozyano chaSimiyoni achaLevi?
12 Twiiyaanzi? Tatweelede kuzumizya kunyema kuti kutweendelezye muzintu nzitusala anzituchita. Ikuti swe, bbululu wesu naakuti mweenzuma taajatwa kabotu, zili mulindiswe biya kuti tunyeme. (Int. 4:4) Tatweelede kuluba pe kuti Jehova tabotelwi pe kuti twaambuula naakuti twachita chimwi chintu chinyemya bamwi. (Jak. 1:20) Kuti umwi taatujata kabotu nikuba kuti mukombi waJehova naakuti pe, tweelede kuchita zintu zibotezya Jehova. Kuchita oobo, kulatugwasya kuti tutaambuuli naakuti kuchita chintu chikonzya kuchisa bamwi. (Rom. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Nikuba kuti bazyali bako bachita zintu zitabotezyi Jehova, toyelede kutobelezya chikozyano chabo chitali kabotu pe. Utayeeyi kuti tukonzyi pe kubotezya Jehova. Jehova ulakugwasya kuti uchite zintu zilikabotu alubo ulakulongezya akaambo kakuti ulikwiinkilila kunembo kulikumukomba akuchita zintu zilikabotu.
JUDA
13. Kweelede kuti niinzi zyakali kupa kuti Juda akataazikane naakali kulindila kuti wisi aambuulaawe?
13 Kuzwa waawo, Jakkobo wakaambuula aaJuda. Naakamvwa nzibakabuzigwa bakulana bakwe, kweelede kuti Juda wakakataazikana loko nkaambo anguwe wakali wachita zibi zipati. Juda wakatola lubazu mukunyonyoona muunzi waShekkemu. (Matl. 34:27) Alubo nguwe wakaza aamuzeezo wakuti bawuzye Josefa kuti akabe muzike alubo wakalaamwi abananyina kukweena wisi atala ankani eeyo. (Matl. 37:31-33) Alubo wakachita bwaamu amukamwanaakwe Tamari kayeeyaanga wakali wuule.—Matl. 38:15-18.
14. Nziizili zintu zibotu nzyaakachita Juda? (Matalikilo 49:8, 9)
14 Pesi Jakkobo wakalumbayizya Juda akumusyomezya kuti wakali kuyoochitilwa zintu zilikabotu abamumpuli yakwe. (Bala Matalikilo 49:8, 9.) Juda wakatondeezya kuti ulaandaba awisi wakali wachembaala alubo wakamufwida luzyalo mwanikaakwe Bbenjamini.—Matl. 44:18, 30-34.
15. Juda wakalongezegwa biyeni?
15 Jakkobo wakaambilizya kuti Juda wakali kuzoozulwida bananyina. Nikuba oobo, bupolofita oobo bwakazoozuzikizigwa kakuli kwayinda minyaka myiingi. Ma-Israyeli nibakazwa mu-Ijipita alubo kabayinda munkanda kabaya muNyika Yachisyomezyo, musyobo waJuda nguwo wakali kunembo mpawo imwi misyobo yakali kutobela. (My. 10:14) Nikwakayinda minyaka myiingi, musyobo waJuda nguwo wakali kuzulwida kukulwana bantu bakuKkenani bakali muNyika Yachisyomezyo. (Bab. 1:1, 2) Alubo Davida nguwe wakasaanguna kuba mwaami kubantu bamusyobo waJuda. Pesi kuli bumwi bupolofita bwakazuzikizigwa atala amusyobo waJuda.
16. Bupolofita buli muli Matalikilo 49:10, bwakazuzikizigwa biyeni? (Langa kabbokesi kati, “Majwi aaJakkobo Aakumamanino.”)
16 Jakkobo wakaamba kuti mweendelezi wabantu boonse wakali kuyoozwa kumusyobo waJuda alubo wakali kuyooyendelezya kukabe kutamani. (Bala Matalikilo 49:10 amakani aamunsi.) Mweendelezi ooyo, nguJesu Kkristu. Alubo Jakkobo wakamwiita kuti nguShilo. Niyakali kwaambuula atala aJesu, imwi ngilozi yakaamba kuti: “Jehova Leza uzoomupa chuuno chabwaami chaDavida wisi.” (Lk. 1:32, 33) Alubo Jesu wiitwa kuti “mulavu wamusyobo waJuda.”—Chi. 5:5.
17. Kujana twamutobelezya biyeni Jehova munzila njitubabonaayo bamwi?
17 Twiiyaanzi? Jehova wakamulongezya Juda nikuba kuti wakali wachita zibi zipati. Kulakonzeka kuti bananyina bakakataazikana kuti nkamboonzi Jehova naakamulongezya Juda. Kufumbwa mbuzyakabede, Jehova wakabona zintu zibotu muli Juda. Alubo wakamulongezya akaambo kanzizyo. Kujana twachitobelezya biyeni chikozyano chaJehova? Kuti umwi mukombima wajana chilongezyo mumbungano, tulakonzya kubikkila maanu kukutamaninina kwamukombima ooyo. Pesi tatweelede kuluba pe kuti Jehova ulamuyanda mukombima ooyo akaambo kabuntu bubotu mbwalaabo. Jehova ulanga zintu zibotu mubakombi bakwe. Atweezye kuchita oobo andiswe.
18. Nkamboonzi nitweelede kuba aamoyo mulamfu?
18 Chimwi chiiyo nchitujana kuli zyakachitikila Juda, nchakuba aamoyo mulamfu. Jehova ukkala kazizuzikizya zisyomezyo zyakwe, pesi tazizuzikizyi munzila njituyeeyela pe. Bamusyobo waJuda bakatola chiindi chilamfu kuti bazoozulwide bantu baLeza. Pesi bakali kubbazu lyabantu bakasalidwe aaJehova kuti bazulwide, baswaanizya Mozesi wamusyobo waLevi, Joshuwa wamusyobo wa-Efremu naakuti Mwaami Sawulu wamusyobo waBbenjamini. Andiswe tweelede kuba kubbazu lyabantu Jehova mbasalide kuti batuzulwide mazubaano.—Heb. 6:12.
19. Twayiyaanzi kumajwi aaJakkobo aakumamanino?
19 Twayiyaanzi kumajwi aakumamanino Jakkobo ngaakabuzya bana bakwe balombe bali 4? Zilaantanganana kuti “nzila muntu njabonaayo teenjiyo pe nzila Leza njabonaayo.” (1 Sam. 16:7) Jehova ulaamoyo mulamfu alubo ulalekelela. Nikuba kuti tayilangi aameso kupela pe michito iitali kabotu, pesi talangilili kuti bakombi bakwe bachite zintu munzila iimaninide. Ulakonzya kulongezya bantu nikuba aabo bakachita zibi zipati kuti basanduka chachoonzyo akuchita zintu zilikabotu. Muchiiyo chitobela, tuzoolanga-langa nzyaakaamba Jakkobo kubana bakwe balombe bali 8.
LWIIMBO 124 Katusyomeka Lyoonse