CHIIYO 25
LWIIMBO 96 Bbuku lya Leza Ndubono
Zyiiyo Nzitwiiya Kumajwi aaJakkobo Aakumamanino—Chipanzi 2
“Umwi awumwi wakamupa chilongezyo chimweelela.”—MATL. 49:28.
NZITUTAYIYE
Tulabona zyiiyo nzitwiiya kumajwi aaJakkobo aakumamanino ngaakabuzya bana bakwe balombe bali 8.
1. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?
BANA baJakkobo balombe bakalibungene kabayanda kumvwa nzyaakali kuyanda kubabuzya wisi. Muchiiyo chakayinda, twakayiya kuti Jakkobo wakabuzya Rubbeni, Simiyoni, Levi aJuda zintu nzibakatali kulangilila pe. Nkinkaako, kweelede kuti bakali kukataazikana kuti wakali kuyanda kubabuzyaanzi bamwi bana bakwe bali 8. Atubone zyiiyo nzitukonzya kwiiya kumajwi ngaakabuzya Zebbuloni, Isakkara, Dani, Gadi, Asha, Nafutali, Josefa aBbenjamini.a
ZEBBULONI
2. Jakkobo wakamubuzyaanzi Zebbuloni alubo nzyaakamubuzya zyakazuzikizigwa biyeni? (Matalikilo 49:13) (Langa kabbokesi.)
2 Bala Matalikilo 49:13. Jakkobo wakaamba kuti bamusyobo waZebbuloni bakali kuyookkala aafwiifwi ankomwe yalwizi. Ndawu yabo yakali kunooli kuNyika Yachisyomezyo nkwiili kunyika. Nikwakayinda minyaka yiinda ku 200, bamusyobo waZebbuloni bakakkala munyika yabo. Ndawu eeyo yakali aamugaano waLwizi lwaGalili aMediterranean. Mozesi wakapolofita kuti: “Botelwa Zebbuloni nuzwa aanze.” (Dt. 33:18) Kweelede kuti bupolofita oobu bwakali kwaamba kuti bamusyobo waZebbuloni bakali kukonzya kuuzizyania aabamwi akaambo kakuti bakakkede aamugaano waLwizi lwaGalili alwaMediterranean. Kufumbwa mbuzyakabede, bamusyobo waZebbuloni bakali aakaambo kakali kupa kuti babotelwe.
3. Niinzi zikonzya kutugwasya kuti tukkutisikane?
3 Twiiyaanzi? Kuli twaambo twiingi tupa kuti tubotelwe, kazitakwe ndaba kuti tukkala kuli naakuti tuli muzyiimo zili biyeni. Kuti tukkale katubotelwa, tweelede kukkutisikana azintu nzitulaazyo. (Int. 16:6; 24:5) Chimwi chiindi, nkuuba loko kuti tubikkile maanu kuzintu nzitutakwaazyo kwiinda kuti tubikkile maanu kuzintu zibotu nzitulaazyo zipa kuti tubotelwe. Nkinkaako, yezya kuba aamaboneno aalikabotu kufumbwa muzyiimo mubede.—Gal. 6:4.
ISAKKARA
4. Jakkobo wakamubuzyaanzi Isakkara alubo majwi aayo akazuzikizigwa biyeni? (Matalikilo 49:14, 15) (Langa kabbokesi.)
4 Bala Matalikilo 49:14, 15. Jakkobo wakalumbayizya Isakkara akaambo kakubeleka changuzu. Wakaamba kuti Isakkara uli mbuli donki nkaambo libweza zintu zilema. Alubo Jakkobo wakaamba kuti, Isakkara wakali kuzoopegwa nyika mbotu. Kweendelana azyakaambwa aaJakkobo, musyobo wa-Isakkara wakajana nyika mbolezi aafwiifwi aMulonga waJodani. (Jos. 19:22) Zilaantanganana kuti bakabeleka changuzu kuti balime nyika eeyo alubo bakali kubeleka changuzu kuti bagwasye bamwi. (1 Bam. 4:7, 17) Musyobo wa-Isakkara wakalilibambilide kutola lubazu mukulwana basinkondonyina bama-Israyeli. Muchikozyano, muchiindi chaMubetesi Bbarakki amupolofita wachanakazi Dibbora, musyobo wa-Isakkara wakagwasilizya kukulwana Sisera.—Bab. 5:15.
5. Nkamboonzi nitweelede kubeleka changuzu?
5 Twiiyaanzi? Jehova ukubona kakuyandikana kubeleka changuzu nkutuchita mumulimu wakwe mbuli mbaakali kukubona kakuyandikana kubeleka changuzu nkubakali kuchita bamusyobo wa-Isakkara. (Muk. 2:24) Muchikozyano, bakwesu babeleka changuzu kuti balanganie mbungano. (1 Tim. 3:1) Bakwesu aaba, tabalwani nkondo zyachoonzyo pe, pesi babeleka changuzu kuti bakwabilile bakombi baLeza kuzintu zikonzya kubapambanisya mubukombi. (1 Kor. 5:1, 5; Jud. 17-23) Alubo babeleka changuzu kuti balibambile nkani zisungwaazya bakwesu abachizi.—1 Tim. 5:17.
DANI
6. Musyobo waDani wakapegwa uuli mulimu? (Matalikilo 49:17, 18) (Langa kabbokesi.)
6 Bala Matalikilo 49:17, 18. Jakkobo wakakozyanisya Dani anzoka iiluma munyama mupati, uuli mbuli bbiza libelesegwa kunkondo. Musyobo waDani wakali aachibindi alubo wakalilibambilide kulwana basinkondonyina bama-Israyeli. Nibakali kuya kuNyika Yachisyomezyo, musyobo waDani wakakwabilila ma-Israyeli kwiinda ‘mukweendela musule.’ (My. 10:25) Ooyu wakali mulimu uuyandikana loko, nikuba kuti imwi misyobo yama-Israyeli teeyakali kuzibona pe zyoonse zyakali kuchitwa aamusyobo waDani.
7. Tweelede kwiibona biyeni milimu njituchitila Jehova?
7 Twiiyaanzi? Kulakonzeka kuti kuliimwi milimu njunga wachita pesi iitabikkilwi maanu pe abantu biingi. Amwi wakagwasilizya kukusalazya akubambulula Ng’anda yaBwaami, kulipeda kugwasilizya aamuswaangano wabbazu naakuti wabbooma, naakuti kuchita iimwi milimu. Kuti kakuli oobo, wakachita kabotu. Utalubi kuti Jehova nga ulikubwene alubo uzibona kaziyandikana zintu zyoonse nzumuchitila. Jehova ulabotelwa kuti kumubelekela kutakwe makanze aakuyanda kulumbayizigwa aabamwi pesi kuchita oobo akaambo kakuti uyanda kumutondeezya mbumuyanda.—Mt. 6:1-4.
GADI
8. Nkamboonzi nikwakali kuuba kuti basinkondonyina bama-Israyeli balwane musyobo waGadi? (Matalikilo 49:19) (Langa kabbokesi.)
8 Bala Matalikilo 49:19. Jakkobo wakabuzya Gadi kuti zigwebenga zyakali kuyoomulwana. Minyaka iili 200 yakazootobela, musyobo waGadi wakakona nyika yakali kulilimwi bbazu lyaMulonga waJodani. Kundawu eeyo, kwakali kuuba kuti basinkondonyina babalwane. Pesi musyobo waGadi wakali kuyanda kukkala kundawu njiyeeyo akaambo kakuti kwakali machezezyo. (My. 32:1, 5) Zilaantanganana kuti bamusyobo waGadi, bakali bantu bakali aachibindi. Kwiinda zyoonse, bakali aalusyomo lwakuti Jehova wakali kuyoobagwasya kuti balwane basinkondonyina akuti bakwabilile nyika njaakabapa. Kwaminyaka myiingi, bakali batuma masooja kuti bakagwasye iimwi misyobo yama-Israyeli kuti bazunde Nyika Yachisyomezyo kulilimwi bbazu lyaMulonga waJodani. (My. 32:16-19) Bakali aalusyomo lwakuti Jehova wakali kuyookwabilila banakazi babo abana babo chiindi baalumi nibakali kunkondo. Jehova wakawulongezya musyobo waGadi akaambo kachibindi chabo akulipeda kwabo.—Jos. 22:1-4.
9. Kusyoma Jehova kutugwasya biyeni nitusala zyakuchita?
9 Twiiyaanzi? Kuti twiinkilile kunembo katukomba Jehova muziindi ziyumu, tweelede kukkala katumusyoma. (Int. 37:3) Mazubaano, bantu biingi batondeezya kuti balamusyoma Jehova kwiinda mukulipeda kugwasilizya mumayake aambunga, kulongela kundawu ziyanda basikupupulula biingi naakuti kuchita iimwi milimu. Basala kuchita milimu eeyi akaambo kakuti balaachoonzyo chakuti Jehova unookkala kabalangania.—Int. 23:1.
ASHA
10. Niinzi nzuwakakachilwa kuchita musyobo wa-Asha? (Matalikilo 49:20) (Langa kabbokesi.)
10 Bala Matalikilo 49:20. Jakkobo wakabuzya musyobo wa-Asha kuti wakali kuzoonota alubo eezi nzizyo loko zyakachitika. Lukono lwamusyobo wa-Asha lwakali kuswaanizya iimwi nyika yakali mbolezi mu-Israyeli yoonse. (Dt. 33:24) Nyika yabo yakali aafwiifwi aLwizi lwaMediterranean alubo yakali kuswaanizya chito chaSidoni. Nikuba oobo, musyobo wa-Asha wakakachilwa kwaanda maKkenani bakakkede munyika yalukono lwabo. (Bab. 1:31, 32) Bunoti mbubakalaabo bamusyobo wa-Asha akuyungwa aabantu bakuKkenani, kulakonzeka kuti nzizyo zyakapa kuti batasungwaali pe mukusumpula bukombi bwakasimpe. Musyobo wa-Asha taakwe nuwakagwasilizya pe chiindi Mubetesi Bbarakki naakali kuyanduula bantu bakalipedelede kuti bakalwane masooja aamaKkenani. Akaambo kazeezi, bamusyobo wa-Asha bakasweekelwa chilongezyo chakubona Jehova mbaakagwasya ma-Israyeli kuti bazunde basinkondonyina munzila yachigambyo “kumbali aamaanzi aakuMegido.” (Bab. 5:19-21) Kulakonzeka kuti bamusyobo wa-Asha bakaba aabweeme chiindi nibakamvwa Bbarakki aDibbora nibakali kwiimba lwiimbo lwakuzunda luli aamajwi aatii: “Asha wakakkala kalyiibide kunkomwe.”—Bab. 5:17.
11. Nkamboonzi nitweelede kuba aamaboneno aalikabotu atala azintu zyakumubili?
11 Twiiyaanzi? Tuyanda kubelekela Jehova amanguzu eesu woonse. Kuti tukonzye kuchita oobo, tweelede kutantamuka maboneno ngibalaawo bantu bakunyika aali atala abunoti amali. (Tus. 18:11) Tuleezya kuba aamaboneno aalikabotu atala amali. (Muk. 7:12; Heb. 13:5) Tatweelede kumaninsya chiindi chesu katuli kuyanduula zintu zitayandikani loko pe. Pesi tuchita zyoonse nzitukonzya kuti tubelekele Jehova. Tulizi kuti, ikuti twakkala katusyomeka, Jehova uzootupa buumi bubotu munyika mpya.—Int. 4:8.
NAFUTALI
12. Majwi Jakkobo ngaakabuzya Nafutali akazuzikizigwa biyeni? (Matalikilo 49:21) (Langa kabbokesi.)
12 Bala Matalikilo 49:21. Jakkobo wakaamba kuti Nafutali wakali kunoowambuula “majwi mabotu.” Eezi zilakonzya kwaamba nzila Jesu njaakali kwaambuulaayo naakali kuchita mulimu wakwe wakukambawuka. Jesu wakakkala kwachiindi chilamfu mumuunzi waKkapenawume wakali muchilawu chamusyobo waNafutali. Aaka nkiikaambo kapa kuti Kkapenawume yaambwe kuti ‘muunzi wakulimbabo.’ (Mt. 4:13; 9:1; Joh. 7:46) Kali kwaambuula atala aJesu, Isaya wakapulofita kuti bamusyobo waZebbuloni amusyobo waNafutali bakali kuzoobona “mumuni mupati.” (Is. 9:1, 2) Akaambo kanjiisyo yakwe, Jesu wakali “mumuni wachoonzyo uupa mumuni kubantu boonse.”—Joh. 1:9.
13. Niinzi zikonzya kutugwasya kuti twaambuule zintu zibotezya Jehova?
13 Twiiyaanzi? Nzitwaambuula ambutuzyaambuula ziyandikana loko kuli Jehova. Niinzi zikonzya kutugwasya kuti twaambuule “majwi mabotu” aabotezya Jehova? Tweelede kwaambuula kasimpe. (Int. 15:1, 2) Tulakonzya kuyaka bamwi kuti twaba bantu bafwambaana kulumbayizya bamwi mpawo twaba bantu banonoka kwaamba majwi mabi atala abamwi naakuti kuleka kung’ung’una. (Ef. 4:29) Alubo, tulakonzya kukanza kusaanguna kwaambuuzyania aabamwi munzila iizoopa kuti tuzoojinke katubakambawukila.
JOSEFA
14. Bupolofita buli atala aJosefa bwakazuzikizigwa biyeni? (Matalikilo 49:22, 26) (Langa kabbokesi.)
14 Bala Matalikilo 49:22, 26. Kweelede kuti Jakkobo wakamupa mantukwe mwanaakwe Josefa, akaambo kakuti “wakasalwa aakati kabananyina.” Jakkobo wakamwaamba kuti “nkasyuukila kamunsamu uuzyala michelo.” Jakkobo wakali munsamu alubo Josefa wakali kasyuukila kakwe. Josefa wakali mwana wakusaanguna waJakkobo kumwanakazi wakwe ngwaakali kuyanda loko Rakkeli. Jakkobo wakatondeezya kuti bana baJosefa mbabo bakali kuzoojana lukono lwakeelede kujanwa aaRubbeni mwana wakusaanguna waLeya. (Matl. 48:5, 6; 1 Mak. 5:1, 2) Kuti buzuzikizigwe bupolofita oobu, bana baJosefa balombe babili, Efremu aManase bakaba misyobo iibili alubo umwi awumwi wakapegwa nyika yakwe yalukono.—Matl. 49:25; Jos. 14:4.
15. Josefa wakachitaanzi naakatajatwa kabotu?
15 Alubo Jakkobo wakaamba kuti basitwaanta ‘bakali kumuyasa [Josefa] alubo bakaliswini kumunyemena.’ (Matl. 49:23) Majwi aaya aamba zyakachitwa aabananyina baJosefa bakamuchitila bbivwe, bakamujata munzila iitali kabotu alubo bakapa kuti aswaane mapenzi miingi. Pesi Josefa taakwe naakabanyemena pe bananyina naakuti kunyemena Jehova akaambo kazintu zyakachitika. Jakkobo wakaamba kuti: “Daantambwa [lyaJosefa] lyakakkala kalili aandawu yalyo amaboko aakwe akakkala kaasimide.” (Matl. 49:24) Josefa wakalangila kuli Jehova chiindi naakali mumapenzi alubo wakabalekelela bananyina akubajata munzila iilikabotu. (Matl. 47:11, 12) Josefa wakazumizya mapenzi ngaakaswaana kuti amubumbe. (Int. 105:17-19) Eezi zyakapa kuti Jehova amupe milimu iiyandikana Josefa.
16. Kujana twachitobelezya biyeni chikozyano chaJosefa chiindi nituli mumapenzi?
16 Twiiyaanzi? Chiindi nituli mumapenzi, tatweelede kuleka pe kuyanda Jehova abakombima. Tutalubi kuti Jehova ulakonzya kutuyiisya kuti twiinkilile kunembo kumukomba nikuba katuli muzyiimo ziyumu. (Heb. 12:7 amakani aamunsi.) Jehova ulakonzya kutuyiisya kuti tutobelezye buntu mbwalaabo, buli mbuli kuba aaluzyalo akulekelela. (Heb. 12:11) Mbuli mbaakalongezya Josefa, Jehova uzootulongezya andiswe kuti twalisimya.
BBENJAMINI
17. Bupolofita buli atala amusyobo waBbenjamini bwakazuzikizigwa biyeni? (Matalikilo 49:27) (Langa kabbokesi.)
17 Bala Matalikilo 49:27. Jakkobo wakaamba kuti bamusyobo waBbenjamini bakali kunooba mbuli wumpe amasooja aazi mulimu. (Bab. 20:15, 16; 1 Mak. 12:2) Mwaami wakusaanguna wama-Israyeli, Sawulu wakali kuzwa kumusyobo waBbenjamini. Wakatondeezya kuti ulaachibindi chiindi naakalwana maFilisiti. (1 Sam. 9:15-17, 21) Minyaka myiingi yakatobela, Namalelo Esita aModekkayi bakali bamusyobo waBbenjamini bakafutula ma-Israyeli kuti batajayigwi.—Es. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Kujana twachitobelezya biyeni chikozyano chamusyobo waBbenjamini?
18 Twiiyaanzi? Kulakonzeka kuti bamusyobo waBbenjamini bakabotelwa chiindi Sawulu wamusyobo wabo naakaba mwaami. Mukuya kwachiindi, Jehova wakabikka Davida wamusyobo waJuda kuti abe mwaami, nikuba oobo, bamusyobo waBbenjamini bakagwasilizya Davida. (2 Sam. 3:17-19) Minyaka yakazootobela, imwi misyobo yama-Israyeli niyakapapila, musyobo waBbenjamini wakasyomeka kumusyobo waJuda akumwaami Jehova ngwaakasala. (1 Bam. 11:31, 32; 12:19, 21) Andiswe, tulakonzya kusyomeka kuli Jehova kwiinda mukukkala katuli kubbazu lyabantu mbaakasala kuti batuzulwide mazubaano.—1 Tes. 5:12.
19. Majwi aaJakkobo aakumamanino atugwasya biyeni?
19 Majwi aaJakkobo aakumamanino alakonzya kutugwasya. Kulanga-langa mbubwakazuzikizigwa bupolofita bwakaambwa aaJakkobo, kusimya lusyomo lwesu alubo kutupa kuti tube aachoonzyo chakuti zintu zyoonse nzyaakatusyomezya Jehova muJwi lyakwe zizoozuzikizigwa. Alubo kulanga-langa mbubakalongezegwa bana baJakkobo kupa kuti tumvwisisisye nzitweelede kuchita kuti tubotezye Jehova.
LWIIMBO 128 Kuliyumya Kusikila Kumamanino
a Naakazwa aakulongezya Rubbeni, Simiyoni, Levi aJuda, kubana bakwe bali 8 bakasyaala, Jakkobo taakabalongezya kweendelana abupati bwabo pe.