Mibuzyo Yabasikubala
Ibunji bwa Bakamboni ba Jehova balacita ziibalusyo zyabuzuba bwamucado wabo. Ikusekelela buzuba mbookazyalwa acalo nciibalusyo. Nkaambo nzi ncotukonzya kucita ciibalusyo cabuzuba bwamucado wesu kakuli tatukonzyi kucita ciibalusyo cabuzuba mbotwakazyalwa?
Ikwaamba masimpe eezi zintu zyobile taziyandiki cini-cini kusekelelwa a Munakristo. Nokuba boobo eci tacaambi kuti ezi zintu zyobile zileelene pe alimwi tacaambi kuti Banakristo beelede kuzilanga munzila yomwe, ikusekelela mazubaa mucado aziibalusyo zyamazubaa kuzyalwa.
Mbweena mbuli mbotwabona kale, ooku kusekelela zintu zyoonse ezi zyobile inga kwategwa nkwiibaluka nkaambo “ciibalusyo” ‘nkwiindulukwa kwabuzuba mwaka amwaka ibwakacitika cintu cipati.’ Cilakonzya kacili ciibalusyo cacintu cakacitika cipati cili coonse—mbuli buzuba nomwakacitikilwa ntenda yamootokala, ibuzuba nomwakabona kubaya kwamwezi, ibuzuba nomwakaunka kuya kuyamba antoomwe amukwasyi wanu alimwi amazuba aambi buyo. Banakristo tabeelede kuti mane kufwumbwa “ciibalusyo” ncobalaaco bacicita kuba buzuba bupati naa kucita pobwe lyaciyeezyo. Muntu weelede kulanga mbocibede cintu cacitika akusala ntaamu yeelede.
Mucikozyanyo, Leza wakalailila bana Israyeli kuti kabasekelela mwaka amwaka buzuba mungelo wakwe naakaindilila maanda aabana Israyeli mu Egepita icakabasungula kuti bantu bakwe balonge mu 1513 B.C.E. (Kulonga 12:14) Ba Juda kubikkilizya a Jesu nobakacita ciibalusyo cacintu eci cipati, bakali kutobela malailile aa Leza, alimwi taakwe nobakacicita apobwe naa kupana zipego pe. Acimbi ncobakasekelela ba Juda nciibalusyo cakumana kuyakwa kwatempele. Nokuba kuti kucita ciibalusyo cacintu eci cipati teekwakalaililwa mu Bbaibbele, ilugwalo lwa Johane 10:22, 23 lutondezya kuti Jesu tanaakakasya kuti eco kacicitwa. Icamamanino, Ibanakristo balacita muswaangano waalubazu aciibalusyo calufwu lwa Jesu. Aino, ncobacicitila eci nkutobela malailile aasalazidwe aajanika mu Jwi lya Leza.—Luka 22:19, 20.
Ino mbuti zyaziibalusyo zyabuzuba bwamucado? Mumasi amwi kuli ciyanza cakucita ciibalusyo cabuzuba mulumi amwanakazi wakwe nobakakwatana, ibubambe Leza mbwaakatalisya. (Matalikilo 2:18-24; Matayo 19:4-6) Cakutadooneka, Ibbaibbele taakwe cibi ncolyaamba kujatikizya lukwatano pe. Jesu wakajanika ciindi nokwakali kusekelelwa lukwatano alimwi wakagwasilizya kubotezya zintu.—Johane 2:1-11.
Aboobo inga tacibi ceenzu kuti banabukwetene bajana ciindi aaciibalusyo cabuzuba bwabo bwamucado cakuyeeya lukkomano lwaciindi eci alimwi akubaa makanze aakubelekela kuzwidilila boonse antoomwe. Ciya kulimbabo naa bayeeya kucicita eci kabali balikke banabukwetene, naa batamba basazinyina basyoonto naa beenzinyina beni-beni. Eci ciindi taceelede kubelesegwa kutamba bantu banji kapati. Banakristo beelede kusololelwaa njiisyo zyeendelezya bukkale bwabo bwabuzuba abuzuba. Aboobo ciya kukusala kwamuntu kucita ciibalusyo cabuzuba bwamucado naa pe.—Ba-Roma 13:13, 14.
Ino mbuti kwalo kusekelela buzuba bwakuzyalwa? Sena Bbaibbele kuli mpolyaamba zyakucita ciibalusyo eci?
Kumatalikilo aamwaanda uno wamyaka, Basikwiiya Bbaibbele kweelana ambobakali kwiitwa Bakamboni ba Jehova ciindi eco bakali kusekelela mazuba aakuzyalwa. Ibunji bwabo bakajisi tubbuku tutegwa Daily Heavenly Manna. Itubbuku otu twakajisi lugwalo lwa Bbaibbele lwabuzuba bumwi abumwi alimwi Banakristo banji bakali kunamatika kafwoto kaniini apeeji limwi alimwi lijisi buzuba mbobakazyalwa basikwiiya Bbaibbelenyina. Alimwi Ngazi Yamulindizi yamu February 15, 1909, yakaluula kuti kumuswaangano wacooko wakacitilwa ku Jacksonville, Florida mu U.S.A., Mukwesu Russell, iwakali mweendelezi wa Sosaiti ciindi eco, wakasindikilwa kuya kucibumbili. Ino nkaambo nzi? Wakapegwa cipego ncaatakali kulangila camabbokesi aakazwide micelo yamagilepu, mapainepo amafwuleenke cakusekelela buzuba bwakwe bwakuzyalwa. Eci cituyeezya cakali kucitika kaindi. Ikutegwa tulange mbozyakabede ncobeni zintu, amuyeeye kuti ciindi eco Basikwiiya Bbaibbele bakali kusekelela abuzuba bwa December 25 kabati mbobuzuba lyakazyalwa Jesu. Cakali ciyanza buya kubaa cisusulo ca Kkilisimasi kumaopesi mapati aa Brooklyn.
Aino, kuzwa ciindi eco bantu ba Leza bakomena munzila yakumuuya munzila zinji. Muma 1920 kuyungizigwa kwamumuni wakasimpe kwakabapa kuti babone zintu ezi zitobela:
Jesu taakazyalwa mu December 25, ibuzuba buswaangene abukombi bwabantu bakunze. Ibbaibbele litulailila kwiibaluka buzuba bwalufwu lwa Jesu, ikutali kuzyalwa kwakwe naa kuzyalwa kwamuntu uumbi uuli woonse. Ikucita boobo cileendelana acaambwa ku Mukambausi 7:1 alimwi akuti buumi bwamuntu uusyomeka mbobuba kumbele aamazuba ncintu cipati kwiinda buzuba bwakwe bwakuzyalwa. Ibbaibbele taakwe mpolyaamba mubelesi wa Leza uusyomeka uuli woonse kuti wakasekelela buzuba bwakwe bwakuzyalwa. Mu Bbaibbele kulembedwe buyo bantu bakunze kuti mbobakali kusekelela mazuba aakuzyalwa, alimwi kusekelela oku kuswaanganizidwe aamicito mibi yalunya. Atubone cakali kucitika muziibalusyo ezi zyamazuba aakuzyalwa.
Icakusaanguna mbuzuba bwakuzyalwa bwa Farao kuciindi ca Josefa. (Matalikilo 40:20-23) Kumakani aya, icibalo cijatikizya mazubaa kuzyalwa mubbuku lya Hastings’ Encyclopædia of Religion and Ethics cilatalika akuti: “Icilengwa cakwiibaluka buzuba bwakuzyalwa ciliswaangene acilengwa cakubala ciindi alimwi cizwa munjiisyo zyabukombi bwanyika.” Mpoonya, ibbuku eli lyakazoozubulula majwi aasikwiiya zyabukkale bwansiku bwamu Egepita uutegwa Sir J. Gardner Wilkinson iwakalemba kuti: “Muna Egepita umwi aumwi wakali kubulemeka kapati buzuba bwakuzyalwa aciindi cakuzyalwa kwakwe; kulalangilwa kuti mucisi ca Persia, imuntu amuntu wakali kusekelela buzuba bwakwe bwakuzyalwa, wakali kutamba beenzinyina kucita zilikondelezyo zyoonse zicitwa abantu, alimwi kwakali azyakulya zinono zitabonwi-bonwi.”
Abumbi buzuba bwakuzyalwa bwakasekelelwa ibwaambwa mu Bbaibbele mbwa Heroda ciindi Johane Mubbapatizi naakakosolwa mutwe. (Matayo 14:6-10) Ibbuku litegwa The International Standard Bible Encyclopedia (ilyamu 1979) lyaamba kuti: “Bama Giliki baciindi kakutanasika ba Helene bakali kusekelela mazubaa kuzyalwa aabaleza abantu balemenede. G[ree]k genéthlia cakali kwiiminina kusekelela oku, kakuli genésia cakali kwaamba kusekelela kwakwiibaluka buzuba bwakuzyalwa kwamuntu uulemenede wakafwa. Mubbuku lya 2 Macc[abees] 6:7 kwaambwa genéthlia ya Antiochus Wane yakali kucitwa mwezi amwezi, eci ciindi ba Juda bakali kusinikizigwa ‘kulya zipaizyo.’ . . . Iciindi Heroda naakasekelela buzuba bwakwe bwakuzyalwa wakali kutobela cilengwa caba Helene; kunyina citondezyo cakuti kwakali kusekelelwa mazubaa kuzyalwa mu Israyeli kacitanasika ciindi caba Helene.”
Cakutadooneka, Ibanakristo beni-beni sunu tababikkili kapati maanu kukuyanda kuziba mbozyakaboola-boola zilengwa zili zyoonse zicitwa alimwi amboziswaangene abukombi bwansiku, pele eci tacaambi kuti tababikkili maanu kuli ncolyaamba Jwi lya Leza kujatikizya zintu ezi. Eci cilabikkilizya akuti kusekelela kulikke kwamazubaa kuzyalwa kulembedwe mu Bbaibbele nkwabantu bakunze alimwi kuswaangene aziindi lyakacitika zintu zibyaabi zyalunya. Aboobo Magwalo taambi zintu zibotu kujatikizya kusekelela mazubaa kuzyalwa, eci ncintu Banakristo basinizizye ncobatayumbili ambali pe.
Elyo, nokuba kuti cili ku Munakristo umwi aumwi kusala kwiibaluka buzuba bwamucado, kuli twaambo twini-twini Banakristo basimide ncobateelede kusekelela mazubaa kuzyalwa.