Zikonzya Kumugwasya Kunoobandika Ambomukwetene Limwi
‘C CITA naa ncinzi candipa kwaamba bobuya.’ ‘Tindaamba kabotu.’ Sena kuli nomwakalimvwide boobu nomwakasolede kubandika ambomukwetene limwi? Ikuciziba kubandika ncintu ceelede kuyiigwa buya. Mbubonya mbokuyiigwa zintu zimwi, bamwi bantu tacibakatazyi pe kuciziba kubandika pele bamwi cilabakatazya. Nokuba kuti andinywe cilamukatazya kubandika kabotu, mulakonzya kwiiya kuzyaamba kabotu nzyomuyeeya, kuciziba kubandika.
Zimwi ziindi, zilengwa mobaakomenena nzyezipa bantu kweendelezya mbobakwetene limwi munzila imwi. Muziinga zimwi baalumi bayiisyigwa kuti kabataambauli-ambauli. Musankwa waambaula-ambaula balakonzya kumubona kuti tasinizide naa kuti mumpelenge. Masimpe, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Muntu woonse kafwambaana kuswiilila, pele atafwambaani kwaamba.” (Jemusi 1:19, Ci) Aboobo, lulayo oolu lulabeleka kubasankwa akubamakaintu alimwi lutondezya kuti kubandika takujatikizyi buyo kukanana pe. Bantu bobile balakonzya kuti kabaambaula kwaciindi cili mbocibede, pele mbuti kuti aumwi kataswiilili caamba mweenzinyina? Cakutadooneka, mubandi uuli boobo tuugwasyi pe. Lugwalo luli atala aawa lutondezya kuti iciyandika kapati mukuba amubandi mubotu nkuciziba kuswiilila.
Kumvwana Kakunyina Kwaambaula
Muziinga zimwi, bamakaintu tabazumizidwe kwaamba nzyobayeeya ambobalimvwa. Balumi tabeelede kubikkilalyo maano kuzintu zicitika mumukwasyi. Mubukkale buli boobo, mulumi amukaintu bayandika kulizibila ncayanda ngobakwetene limwi ciindi aciindi. Bamakaintu bamwi balafwambaana kuziba ncobayanda balumi babo mpoona balabacitila. Mubukkale buli boobo, mulumi amukaintu wakwe bali mukumvwana kakunyina kwaambauzyanya. Pele bunji bwaziindi ikubandika munzila eeyi inga kuwida buyo kulubazu lomwe. Nokuba kuti mukaintu ulakonzya kuziba ncayeeya naa mbwalimvwide mulumi wakwe, kanji-kanji mulumi talangilwi kuba abube oobo akuziba mbwalimvwide mukaintu wakwe.
Masimpe, muziinga zimwi baalumi balaziba nzyobayeeya bamakaintu mpoona balasoleka kubacitila zintu eezyo. Pele nomuba muziinga zili boobo, banabukwetene balakonzya kugwasyigwa kwiinda mukubandika kabotu.
Kwaamba Cili Kumoyo Kulayandika
Ikwaamba cini cili kumoyo kulakonzya kupa kuti mutamumvwidi mumbi mweenzinyoko. Kumatalikilo aabukkale bwa bana Israyeli, imusyobo wa Rubeni amusyobo wa Gadi acisela camusyobo wa Manase ibakali kukkala kujwe aamulonga wa Jordano bakayaka “cipaililo cipati” icilanga kumbali aamulonga wa Jordano. Misyobo imwi tiiyakacimvwisya ncobakacita. Kabayeeya kuti banyina ibakali kutala a Jordano bakali basiluleyo, imisyobo yakali kumbo yakalibambila kuyoolwana baabo mbobakali kubona kuti mbazangi. Pele kabatanaunka kukubalwana bakatuma batumwa ikuyoobandika amisyobo yakali kukkala kujwe. Eeyo yakali ntaamu yamaano! Bakatumwa bakaambilwa kuti cipaililo ticakayakilwa kutentela zituuzyo naa zipaizyo ziteelede. Pele, misyobo yakujwe yakali kuyoowa kuti kumbele aamazuba misyobo imwi yakali kuyoobaambila kuti: “Tamujisi caabilo muli-Jehova pe.” Icipaililo cakali bumboni bwakuti abalo bakali bakombi ba Jehova. (Joshua 22:10-29) Bakaulika cipaililo kuti Bumboni ambweni akaambo kakuti cakali kuyoobabeda bumboni bwakuti bakali kusyoma kuti Jehova ngo Leza mwini-mwini.—Joshua 22:34
Ibupanduluzi oobu bwakabanjila mumoyo bamisyobo imbi eelyo bakacinca muzeezo ngobakajisi wakulwana misyobo yobile acisela. Ee, ikwaamba cili kumoyo kwakapa kuti kutabi nkondo. Kumbele aamazuba, ciindi Israyeli naakazangila Jehova Leza, mulumi wabo wacikozyano, wakabaambila kuti wakali ‘kuyooambila moyo wabo’ majwi mabotu. (Hosea 2:14) Eeci ncikozyano cibotu kuli banabukwetene. Inzya, amusoleke kwaambila mbomukwetene limwi cili kumoyo kutegwa bamvwisye mbomulimvwa. Ikucita boobo kulayandika ikapati nokuli kaambo kacisizya moyo. Simubweza twaambo waku United States wazina lya Pattie Mihalik wakaamba mbobaamba bamwi kuti: “Majwi taakatazyi kwaamba pele taakonzyi kuulwa mali. Alimwi nokuba kuti ibamwi cilabayumina kwaamba mbobalimvwa, ikucita boobo kulagwasya kapati kwiinda mali aabikkwa mubbanga.”
Amuyaambele Mukubandika
Ibamwi inga baamba kuti: ‘Kuzwa kumatalikilo lukwatano lwesu lwakali kuboneka kuti taku nkoluya.’ Ibambi inga baamba kuti: ‘Oolu lukwatano lwaala.’ Balakonzya kuyeeya kuti kuzwa mubuzuba bwamucado tabanabede amubandi uuli kabotu. Pele, amuyeeye izicitika kubantu bakkala muziinga mwalo lukwatano molubambwa abasazinyina. Ibanji bazwa muziinga zili boobu mukuya kwaciindi balaakuciziba kubandika kabotu mulukwatano.
Banabukwetene bamwi ibakali kukkala mucisi ca Kujwe bakakwatana kwiinda mulukwatano lwakabambwa abambi. Sityombo naa mwiiminizi, wakatumwa kubusena bwakule kuti akayandaule nabwiinga. Nokuba boobo, banabukwetene aaba ibakapona myaka yiinda ku 4,000 yainda, bakatondezya kuti bakali kukonzya kubandika kabotu. Imwaalumi, nkokuti Izaka wakayaanya sityombo anabwiinga mumuunda. Mpoona sityombo “wakalwiida Izaka zintu zyoonse nzyaakacitide.” Cibalo camu Bbaibbele cijatikizya lukwatano oolu cilazumanana kwaamba kuti: “Nkabela Izaka wakanjizya Rebeka mutente lya-Sara banyina [ooyu ngowakali mucado]. Wakatola Rebeka, abe mukazi wakwe, nkabela wakamuyandisya.”—Matalikilo 24:62-67.
Amubone kuti kusaanguna Izaka wakaswiilila zintu zyakacitikide “nkabela” wakatola Rebeka kuti abe mukaintu wakwe. Sityombo wakali mubelesi uusyomeka iwakalyaabide kuli Jehova Leza, Leza ngwaakali kukomba Izaka. Izaka wakali kukonzya kumusyoma mwaalumi ooyu. Kuzwa waawo, Izaka “wakamuyandisya” Rebeka ngwaakakwata.
Sena Izaka a Rebeka bakazumanana kubandika kabotu? Ciindi mwanaabo Esau naakakwata bana basimbi ba Heti, kwakabuka penzi mpati mumukwasyi. Rebeka ‘wakazumanana kwaambila’ Izaka kuti: “Bandikataazya bana basimbi ba-Heti. Na Jakobo [mwanaabo musankwa muniini] wakwata umwi wabana basimbi ba-Heti . . . , buumi bwangu buyooba amilimonzi kulindime?” (Matalikilo 26:34; 27:46) Cakutainda mumbali Rebeka wakaamba cakali kumoyo.
Izaka wakaambila Jakobo simaanganyina a Esau kuti atakwati mwanakazi wabana ba Kanana. (Matalikilo 28:1, 2) Rebeka wakakasalazya kaambo. Banabukwetene aaba bakakabandika kabotu kaambo kakakatazyide mumukwasyi wabo, eelyo baba cikozyanyo cibotu mazubaano. Pele ino mbuti kuti banabukwetene kabatamvwani mukaambo kamwi? Ncinzi cikonzya kucitwa?
Nokuli Kutamvwana
Ikuti naa nywebo ambomukwetene limwi kamutamvwani mukaambo kamwi kayandika kapati, mutaleki kwaambauzyanya. Ikuti mwacita boobo cilakonzya kupandulula kuti: Tamukkomene alimwi muyanda kuti abalo batakkomani. Aabona mbomukwetene limwi tabazi cini ncomuyanda naa mbomulimvwa.
Ambweni nywebo ambomukwetene limwi muyandika kubandika camoyo woonse. Ikuti naa kaambo aako kakacisizya moyo, nciyumu kukkazika camba. Cimwi ciindi bazyali ba Izaka ba Abrahamu a Sara bakajisi penzi. Akaambo kakuti Sara tanaakali kuzyala, wakatobela cilengwa cakumazuba aalya eelyo wakapa Abrahamu mubelesi wakwe musimbi, Hagare, kuti amukwate akumuzyalila bana. Hagare wakazyalila Abrahamu mwana musankwa wazina lya Ismayeli. Nokuba boobo, kumbele awalo Sara wakamita eelyo wakazyalila Abrahamu mwana musankwa iwakaulikwa kuti Izaka. Nocakasika ciindi cakuti Izaka alesyegwe, Sara wakabona Ismayeli kafwubaazya Izaka. Aboobo, Sara naakabona kuti eeci cakali kuyoomuletela penzi mwanaakwe, wakaambila Abrahamu kuti atande mubelesi wakwe musimbi antoomwe a Ismayeli. Ee, cakutainda mumbali Sara wakaamba cakali kumoyo. Nokuba boobo, ncaakalomba Sara tanaakacikkomanina Abrahamu pe.
Ino kutamvwana ooku kwakamanizyigwa buti? Imakani aamu Bbaibbele aamba kuti: “Leza wakaambila Abrahamu kuti, Makani atabiji mumeso aako. Utalipenzyi nkaambo kamwanaako amwanakazi muzike wako. Zyoonse buyo Sara nzyaakwaambila, swiilila ijwi lyakwe muzintu zyoonse, nkaambo muli-Izaka moziyooambwa imbuto zyako.” Abrahamu wakaswiilila lulayo lwa Jehova Leza alimwi wakacita kweelana ambwaakalaililwa.—Matalikilo 16:1-4; 21:1-14.
Ambweni mulakonzya kwaamba kuti: ‘Ikuti Leza naali kutwaambila camulomo mpande, nocatali kutukatazya kumvwana.’ Eeci cituleta kukaambo akamwi kakonzya kugwasya mukumana mazwanga mulukwatano. Banabukwetene balakonzya kumumvwa Leza. Munzila nzi? Kwiinda mukubala Jwi lya Leza antoomwe akuzumina kuti ncolyaamba mmalailile aa Leza.—1 Ba-Tesalonika 2:13.
Mukaintu umwi Munakristo uusimide wakaamba kuti: “Kanji-kanji ciindi mukaintu ucili mwana nandilomba kuti ndimupe lulayo kujatikizya lukwatano lwakwe, ndilaakumubuzya ikuti naa walo amulumi wakwe balabala Bbaibbele antoomwe. Ibanji bajisi mapenzi mulukwatano tabajisi cilengwa eeci.” (Tito 2:3-5) Toonse tulakonzya kugwasyigwa kuli ceeci ncaakaamba. Lyoonse amubale Jwi lya Leza ambomukwetene limwi. Kwiinda mukucita boobo, ‘muyoomvwa’ ijwi lya Leza kalyaamba mbomweelede kulilemeka buzuba abuzuba. (Isaya 30:21) Pele nkooku kucenjezya: Mutabelesyi Bbaibbele kuba muluso wakuumya mbomukwetene limwi, kwiinda mukuzumanana kwaamba magwalo ngomubona kuti mbomukwetene limwi tabaatobeli. Muciindi cakucita boobo, amusoleke kubona nzila nyoonse mobilo mbomukonzya kuzibelesya nzyomubala.
Ikuti naa muli mukusoleka kulanganya penzi limwi, mbuti kuti mwalanga-langa zili mu Watch Tower Publications Indexa kujatikizya penzi ndyomujisi? Mucikozyanyo, atwaambe kuti mulanganya bazyali bacembeede alimwi eeci camuletela kutamvwana akati kanu. Muciindi cakukazyanya kujatikizya ncobeelede kucita ancobateelede mbomukwetene limwi, amusoleke kukkala ansi antoomwe akulanga-langa zili mu Index. Kusaanguna, amubone mutwe wakuti “Parents.” Mulakonzya kulanga-langa mabbuku aalembedwe ansi aatutwe mbuli kakuti “caring for the aged parents.” Amubale antoomwe zibalo zijisi twaambo tuli boobu mumabbuku a Bakamboni ba Jehova. Masimpe muyoogwasyigwa kapati kumakani aayo aazwa mu Bbaibbele alo aagwasya Banakristo banji babombemyoyo.
Ikulanga-langa mabbuku aayo alimwi akubala zilembedwe antoomwe kuyoomugwasya kulanganya penzi lyanu. Muyoojana Magwalo azubuludwe aatazubuludwe alo ayoomupa kuziba mbwazibona zintu Leza. Amwaalange-lange mu Bbaibbele akwaabala antoomwe. Ncobeni muyoomvwa ncaamba Leza kujatikizya penzi ndyomujisi.
Amuzumanane Kubandika Kabotu
Sena kuli nomwakasolede kujalula cijazyo catakali kujalulwa kwaciindi cili mbocibede? Asyoonto-syoonto cijazyo cakatalika kujaluka nokuba kuti kumatalikilo cakali kukatazya akaambo kakuti mahinji akaligwa nkalaye. Pele ino ncinzi cakali kukonzya kucitika kuti lyoonse cijazyo nicakali kujalulwa alimwi mahinji kaabikkwa mafwuta? Nocatakakatazya kujalula. Ncimwi buyo caboola kukubandika. Ikuti naa mwaba acilengwa cakunoobandika alimwi akuba aluyando lwa Banakristo, tacikamukatazyi kwaamba zili kumoyo nokuba kuti kuli kutamvwana.
Mulakonzya kutalika asyoonto-syoonto. Nokuba kuti kumatalikilo kubandika inga kwayandika kusolekesya, mutajoki munsi. Mwacita boobo, cilongwe cenu ambomukwetene limwi ciyooyuma alimwi munoomvwana lyoonse.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.
[Cifwanikiso icili apeeji 7]
Sena muyakuyandaula busolozi bwa Leza nokuli kutamvwana?