LUGWASYO KUMUKWASYI | KUKOMENZYA BANA
Mbomukonzya Kubandika Amwanaanu Mukubusi
BUYUMUYUMU
Naakacili mwana, wakali kumwaambila zyintu zyoonse. Aba mukubusi kunyina ncamwaambila. Naa mwasola kuti mubandike anguwe, tayandi kubandika, naa pe ulabbodola akutalika kuzwangana andinywe.
Mulakonzya kwiiya kubandika amwanaanu mukubusi. Pele cakusaanguna, amulange-lange twaambo ootu tobilo tulibonya kuti ntotupa kuti kube buyumuyumu.
ICIPA KUTI KUBE BUYUMUYUMU
Kuyandaula lwaanguluko. Kutegwa akomene akuba aamaano, mwanaanu ulatalika kubikkila maano kucita zyintu akucikonzya kuzunda buyumuyumu bwamubuumi, calo citakonzyi kucitika mubuzuba bomwe buyo. Masimpe ngakuti, bakubusi bamwi bayanda kuba alwaanguluko lunji lutabeelede; kulubazu lumwi, bazyali bamwi tababapi bana babo lwaanguluko lubeelede. Aboobo kukwelana kuliboobu kulakonzya kupa kuti kube kutamvwana akati kabazyali alimwi abakubusi. Mukubusi wazyina lya Brad, uujisi myaka yakuzyalwa iili 16 wakatongooka kuti: “Bazyali bangu bayanda kuti kabandeendelezya muzyintu zyoonse.a Ikuti bazumanane kundeendelezya munzila iili boobu kusikila ndikakkwanye myaka yakuzyalwa iili 18, ndiyoozwa aŋanda!”
Kucikonzya kuyeeya. Bana basyoonto bayeeya buyo kuti cintu ncibi naa ncibotu kwamana, pele bakubusi balayandisya kuzyiba kaambo cintu eeco ncocili boobo. Kuyeeya kuliboobu kulayandika kapati, nkaambo kulabagwasya bakubusi kucikonzya kusala kabotu. Kumwana musyoonto kubona kuti wacitilwa cintu cibotu ncuuba-uba. Mucikozyanyo, ikuti naa banyina babaabanya bana bbisiketi lyomwe kwiinda mukulikomona muzibeela zyobile zyeelene, balo balalimvwa kuti babacitila cintu cibotu akaambo kakuti boonse babapa cintu ceelene. Pele kubakubusi, tabusyi mbozibede zyintu oobu. Kulimbabo, kucitilwa cintu cibotu tacaambi buyo kucitilwa zyintu zyeelene. Kuyeeya munzila iili boobu kulabagwasya kubamba makani aakatazya. Sena kuli bubi buliko? Inzya, nkaambo cilakonzya kupa kuti mwana atalike kukazyanya andinywe.
NCOMUKONZYA KUCITA
Kuti kacikonzyeka, mweelede kuba amibandi buyo. Amucibelesye kabotu ciindi cakwiizya. Mucikozyanyo, bazyali bamwi bajana kuti bakubusi balaanguluka kubandika ambabo ciindi nobabeleka naa ciindi nobeenda, nkokuti ciindi nobacita milimo imwi antoomwe abazyali babo kutali kukkala buya kuti mubandike pe.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Deuteronomo 6:6, 7.
Kamwiifwiinsya mibandi. Tamweelede kukazya makani aali oonse cakuti mane mwazwangana buya. Muciindi caboobo, amwaambe kaambo nkomuyanda . . . akuumuna. Nokuba kuti mwana inga kalibonya kutazibikkila maano zyintu nzyomwaamba, mukuya kwaciindi ulazimvwisya ciindi naaba alikke akuzinzibala kuyeeya. Aboobo, amumupe ciindi cakuyeeya.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Tusimpi 1:1-4.
Amuswiilile—akunyoneka. Kutegwa mulizyibe penzi lyoonse mweelede kuswiilila kakunyina kumunjila mukanwa. Ciindi nomwiingula, amwiingule munzila iili kabotu. Ikuti lyoonse kamuyumya milawo, mwanaanu ulakonzya kujana cilitamizyo. Bbuku liitwa kuti Staying Connected to Your Teenager lyaamba kuti: “Eeci cilacitika kuti bana kabapona maumi obilo. Baupaupa bazyali ameso kwiinda mukubaambila zyintu zibakkomanisya, mpoonya ikuti bazyali kabatako, bacita zimbi.”—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bafilipi 4:5.
Amukkazyike moyo. Mukubusi wazyina lya Kari wakaamba kuti: “Kuti titwamvwana mukaambo kamwi abaama, inga tabayandi akuswiilila makani oonse ngondaamba. Eeci cilandinyemya kapati, alimwi cipa kuti tutalike kukazyanya.” Muciindi cakufwambaana kunyema, amwaambe makani aatondezya kuti mulizyi capa kuti aambe boobo mwanaanu. Mucikozyanyo, muciindi cakwaamba kuti: “Kunyina makani aalibilisya aawa pe!” mulakonzya kwaamba kuti: “Ndakabona kaambo kakupa kulibilika.”—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Tusimpi 10:19.
Kuti kacikonzyeka, mutamusalili cakucita, pele amumugwasye. Kucikonzya kuyeeya kwamwanaanu kuli mbuli milambi yalo iiyandika kuyumya. Aboobo, muciindi cakumusalila cakucita, mweelede kumugwasya kuti alisalile. Ciindi nomubandika makani amwi, amumuleke alisalile cakucita. Mwamana kubandika anguwe kujatikizya nzila zimwi zikonzya kugwasya mulakonzya kwaamba kuti: “Eezyo nenzila nzindali kuyeeya kuti inga zyakugwasya. Ulakonzya kuzilanga-langa kwamazuba masyoonto, mpoonya tuyoobandika akubona ncoosala alimwi acakupa kusala nzila eeyo.”—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bahebulayo 5:14.
[Bupanduluzi buyungizidwe]
a Mazyina amwi mucibalo eeci acincwa.
[Kabbokesi kali apeeji 5]
MAGWALO AAGWASYA
“Muntu woonse weelede kufwambaana kuswiilila, kumuka kwaambaula, kumuka kukalala.”—Jakobo 1:19.
“Majwi mabi alabusya inkondo.”—Tusimpi 15:1.
“Mutanoobanyemyi bana banu pe, pele amuzumanane kubalela mululayo lwa Jehova akubayiisya kutobela mizeezo yakwe.”—Baefeso 6:4.
[Kabbokesi kali apeeji 5]
CIBEELA CABAKUBUSI
Sena uyanda kuti bazyali bako bakupe lwaanguluko lunji? Sena ulombozya kuti kabakuswiilila? Ulakonzya kupa kuti bakupe lwaanguluko alimwi akuti kabakuswiilila. Munzila nzi? Weelede kubaambila zyintu zikucitikila mubuumi. Koanguluka kubandika ambabo. Ikuti kotaanguluki, tabakonzyi kukusyoma cakumaninina nkaambo bakonzya buyo kukupa lwaanguluko ikuti naa kabakusyoma.
Kaambo kapati nkakuti, toelede kulekela bazyali kuti kabaambaula balikke. Ayebo weelede kucita lubazu lwako. Kobaambila bazyali bako kujatikizya zyacitika buzuba oobo. Abalo kobabuzya mbobwabede buzuba. Kuti kojisi penzi, weelede kwiiya mboelede kubaambila bazyali bako cabulemu. Kucikonzya kubandika, mbube buyookugwasya waakukomena. Nkaambo nzi ncoelede kucizyiba kubandika kabotu?