LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 3/13 map. 14-15
  • Ba Robert Boyle

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Ba Robert Boyle
  • Sinsimuka!—2013
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • SYAAZIBWENE MUSAYAANSI
  • MUNTU WAKALI KUSYOMA MULI LEZA
  • Mukumwaya Ooku
    Sinsimuka!—2013
  • Bbaibbele lya Bedell
    Ngazi Yamulindizi—2015
  • Ikasensa Kabusongo Busumpukide Ikateelanisigwi
    Sena Kuli Mulimo Wabuumi? Mbubuti Mbomunga Mwabujana?
  • Ino Bbaibbele Ninzi?
    Mibuzyo Yamu Bbaibbele Yaingulwa
Sinsimuka!—2013
g 3/13 map. 14-15

MAKANI AAJATIKIZYA BANTU BAKAINDI

Ba Robert Boyle

Basyaazibwene mumakani aakaindi bazyi ba Robert Boyle kuti mbaasyaazibwene musayaansi ikwakazwa zyina lyakuti Boyle’s law lijanika munjiisyo yasayaansi, iyaamba kuswaangana kuliko kujatikizya cicitika kubusena buli mumuya ciindi muya noupompwa. Ibuvwuntauzi bwabo mbobwakaba matalikilo aalusumpuko mubuvwuntauzi bunji mumakani aasayaansi mumyaka yakatobela. Ba Robert Boyle tiibakajisi buyo luzyibo lunji mumakani aasayaansi, pele alimwi balizyibidwe kuti bakalijisi lusyomo muli Leza alimwi amu Jwi lyakwe lyakasololelwa amuuya, Ibbaibbele.

BA BOYLE bakazyalilwa ku Ireland mumwaka wa 1627 kubusena bwiitwa kuti Lismore Castle, mumukwasyi uukupukide kapati. Eeci cakali ciindi basyaazibwene mumakani aakaindi ncobakali kwiita kuti matalikilo aabasyaabusongo, iciindi basyaabusongo nobakali kusola kwaangulula bantu kuzwa mubuzike mobakabede kwamyaka minji. Aaya ngamakanze ngobakajisi abalo ba Boyle. Mumakani aajatikizya matalikilo abuumi bwabo, bakalipa zyina lyakuti Philaretus, lipandulula “Muntu Uuyanda Kuzyiba Masimpe.”

Luyandisisyo lwabo lwakuzyiba zyintu lwakali kweendelana amakanze aabo akwaambila bamwi zyintu zyoonse nzyobakaiya. Bakaba balembi bacibwene kapati, nkaambo makani ngobakali kulemba akabagwasya kapati bantu banji bakali kupona muciindi cabo, kubikkilizya abasyaazibwene musayaansi bazyibidwe kapati ba Sir Isaac Newton. Mu 1660, ba Robert Boyle bakaba umwi wabaabo ibakatalisya kabunga kasayaansi kategwa Royal Society kalo kaciliko asunu mu London, ku England.

SYAAZIBWENE MUSAYAANSI

Ba Boyle baambwa kuti mbebakatalisya ciiyo ca chemistry. Bakabelesya nzila iindene kapati ayeeyo njobakali kubelesya basyaazibwene musayaansi bakali kupona muciindi cabo. Nzyobakajana nobakali kuvwuntauzya basyaazibwene aaba, bakazisisa kubantu alimwi eezyo nzyobakalemba bakazilemba munzila njobatakonzyi kumvwa aabo batakali basayaansi. Mukwiimpana, ba Boyle bakatumwaya twaambo toonse tujatikizya mulimo wabo. Kuyungizya waawo, muciindi cakwiile kuzumina buyo twaambo tunyina bumboni, balo bakali kuvwuntauzya kutegwa basinizye kuti twaambo ooto ntwamasimpe.

Buvwuntauzi bwaba Boyle bwakeendelana amuzeezo wakuti zyintu zipangidwe atubeela tusyoonto-syoonto tuswaangene twalo tupa kuti zyintu kazilibonya mbuli mbotuzibona.

Nzila nzyobakabelesya mubuvwuntauzi bwabo bwasayaansi zyoonse zilajanika mubbuku lizyibidwe kapati ndyobakalemba litegwa The Sceptical Chymist. Mubbuku oomu bakalemba kuti basyaabusongo musayaansi tabeelede kulidunda, pele beelede kuzumina kuti abalo balalubizya. Ba Boyle bakakankaizya kuti aabo bayeeya kuti zyintu nzyobazyi zilayandika, beelede kwiindanya akati kazyintu nzyobakazyi kuti nzyamasimpe alimwi azyeezyo nzyobakali kuyeeyela kuti zyakali zyamasimpe.

Ba Boyle bakakankaizya kuti aabo bayeeya kuti zyintu nzyobazyi zilayandika, beelede kwiindanya akati kazyintu nzyobakazyi kuti nzyamasimpe alimwi azyeezyo nzyobakali kuyeeyela kuti zyakali zyamasimpe

MUNTU WAKALI KUSYOMA MULI LEZA

Ba Boyle bakali kusyoma muli Leza kujatikizya zyintu nzyobakazyi kuti nzyamasimpe. Zyintu nzyobakavwuntauzya kujatikizya bubumbo alimwi anzila zikkomanisya kujatikizya mbozyakalengwa zyintu zipona, zyakabapa kusyoma kuti kuli wakazilenga. Aboobo bakaikaka njiisyo yakuti kunyina Leza yalo yakadumide akati kabasyaabusongo bakali kupona muciindi cabo. Ba Boyle bakaamba kuti, kunyina muntu uyeeya kabotu uukonzya kwaalilwa kusyoma muli Leza.

Nokuba boobo, ba Boyle kunyina nibakayeeya kuti kuyeeya kwabantu yakali nenzila ilikke iikonzya kubapa busongo bwini-bwini. Bakabona kuti kwakali kuyandika lugwasyo kuzwa kuli Leza. Bakaamba kuti lugwasyo oolo, lyakali Jwi lya Leza, Ibbaibbele.

Ba Boyle bakali kupenga kapati mumoyo kubona kuti bantu banji tiibakazizyi njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi akuti bakali kulibonya kuti lusyomo lwabo kunyina mpolwakayeeme. Bakali kulibuzya kuti, mbuti lusyomo lwamuntu mbolunga kaluyeeme buyo azyintu nzyobakali kusyoma bazyali bakwe naa kubusena nkwaakazyalilwa? Ba Boyle bakaba aaluyandisisyo lwakuti bagwasye bantu kuba aaluzyibo lwini-lwini lwamu Bbaibbele.

Aboobo, ba Boyle bakagwasilizya kwiinda mukupa mali kutegwa Bbaibbele lilembwe mumyaambo minji. Myaambo eeyi ibikkilizya amyaambo yabantu baku North America, alimwi a ci Arabic, ci Irish, ci Malay, aci Turkish. Kwiinda mukucita boobu, ba Robert Boyle bakatondezya kuti bakali aaluzyibo lunji, pesi bakali kulicesya alimwi bakajisi luyandisisyo lwakuzyiba masimpe muzyintu zyoonse akugwasya bantu kucita oobo.

MAKANI AAJATIKIZYA MBABO:

  • Bakazyalilwa mucisi ca Ireland mumwaka wa 1627.

  • Mbebakatalisya ciiyo ca chemistry.

  • Mbaasyaazibwene musayaansi bakusaanguna ibazyibidwe kapati ibakalemba bupanduluzi bujatikizya nzila zibelesyegwa ciindi nokuvwuntauzyigwa.

  • Zyintu nzyobakalemba zyakabakulwaizya kapati ba Sir Isaac Newton, ibakali kupona muciindi cabo.

  • Bakagwasilizya kutegwa Bbaibbele lisandululwe mumyaambo minji.

  • Bakafwa kabajisi myaka yakuzyalwa iili 64 ku England mu 1691.

BBAIBBELE LYAMU CI IRISH

Ba Robert Boyle bakalizyi kuti kutalikila mu 1573, kabunga kabasanduluzi kakalitalikide kale kusandulula zibeela zya Bbaibbele muci Irish. Mu 1602 bakamwaya cibeela ca Bbaibbele ciitwa kuti Cizuminano Cipya. Mpoonya mu 1640, bakamanizya kusandulula Magwalo aa Cihebrayo, aayo kanji-kanji ngobaita kuti Cizuminano Cakale. Pele Bbaibbele eeli tiilyakasimbwa mane kusikila mu 1685, ciindi ba Boyle nibakagwasyilizya kwiinda mukupa mali. Cigambya ncakuti, mabbuku aakubeja aalo akasandululwa muci Irish. Mabbuku aaya aatali aamu Bbaibbele kanji-kanji alabikkwa antoomwe amabbuku aamu Bbaibbele akupanga bbuku lyomwe. Nokuba boobo, akaambo kakuyandisya zyintu zyamasimpe, ba Boyle bakakaka kwaabikka mabbuku aakubeja aaya mu Bbaibbele.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi