LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w96 10/1 map. 21-25
  • “Amusamausye Beenzu”

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • “Amusamausye Beenzu”
  • Ngazi Yamulindizi—1996
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Ikuyandisisya Beenzu
  • Jehova, Simeenzueesu Uulondokede
  • Simeenzu ku Bangelo
  • Ibantu Basamausya
  • Kusamausya Ncilengwa Cibotu Ciyandika Kapati!
    Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova (Yakwiiya)—2018
  • Amubasamausye
    Amumwiimbile Jehova Cakukondwa
  • Amubatambule Camaanza Obilo
    Amumwiimbile Jehova
  • Amwaabile “Zintu Zibotu” Kwiinda Mukusamausya Beenzu (Mt. 12:35a)
    Mulimo Wesu wa Bwami—2014
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi—1996
w96 10/1 map. 21-25

“Amusamausye Beenzu”

“Amwaabile basalali bacete, alimwi amusamausye beenzu.”—BA-ROMA 12:13.

1. Ncintu nzi cakusaanguna bantu ncobayandika, alimwi citondezyegwa buti?

IKWEENDA mukazila kazandukide mucisi ceenzu amasiku ncintu cikonzya kuyoosya ano mazuba. Pele cilakonzya kukatazya mbubwena ikuba munkamu yabantu kakunyina amunyenzi naa kakunyina aukuziba. Masimpe cintu ciyandika kapati kumuntu nkulanganizigwa, kubikkilwa maanu akuyandwa. Kunyina uyanda kulangwa mbuli muzwakule naa mutuba.

2. Ino Jehova wacita nzi ikuzuzikizya bulongwe mbotuyandika?

2 Jehova Leza Mulengi Wakalenga zintu zyoonse ulizi kabotu-kabotu muntu mbwayandika balongwe. Mbwali Ngowakaanza muntu, ikuzwa kumatalikilo Leza wakalizi kuti tiicakali “cibotu kuti muntu akale alike pe,” aboobo wakacita cimwi cintu. (Matalikilo 2:18, 21, 22) Makani aamu Bbaibbele azwide zikonzyanyo zyamicito yaluse yakali kucita Jehova ababelesi bakwe kubantu. Eeci cilatugwasya kwiiya mbotunga ‘twasamausya beenzu’ kuti bakondwe akukkomana alimwi akuti tobeni tubotelwe.—Ba-Roma 12:13.

Ikuyandisisya Beenzu

3. Amupandulule ncocaamba kusamausya?

3 Ibbala lya “kusamausya” kweelana ambolibelesyedwe mu Bbaibbele lyakasandululwa kuzwa kubbala lya Cigiliki lyakati phi·lo·xe·niʹa, lyalo lizwa kumabala obilo aamba “luyando” alimwi “amweenzu.” Aboobo kusamausya caamba “kuyanda beenzu.” Nokuba boobo eeci tacili cakweelezya buyo naa cakwiinzya buyo mulawo. Cijatikizya muntu mbwalimvwa alimwi aluyando ndwajisi. Ikweelana abbuku litegwa Exhaustive Concordance of the Bible lyakalembwa a James Strong, icciti lyakuti phi·leʹo, lyaamba “kuba mulongwe ku (ikuyandisya [muntu naa cintu]), nkokwaamba kuti kubaa aluyando ku (ikwaamba luyando lwamuntu, kumakani aambuli mbwaayeeya naa mbwalimvwa).” Akaambo kaako, ikusamausya takwaambi buyo luyando lwa agape antela lwakucita akaambo kakuti mulawo. Kanjikanji kutondezya luyando lwini-lwini alimwi abulongwe.

4. Mbaani mbotweelede kusamausya?

4 Sikutondezyegwa luyando oolu “mweenzu” (mu Cigiliki, xeʹnos). Ino oyu inga kali ni? Ibbuku lyaa Strong lya Concordance alimwi lipandulula bbala lya xeʹnos kuti lyaamba ‘mutuba (mubwini muzwakule naa kucaamba bumbi mupya); icaamba uuswaya naa mweenzu.’ Eelyo kusamausya mbuli mbokutondezyedwe mu Bbaibbele kulakonzya kutondezya luse lucitilwa muntu umwi ngotuyanda naa kucitwa nokuba kubeenzu. Jesu wakapandulula ategwa: “Kuti kamuyanda abo bamuyanda, ino mbulumbunzi mbumujisi? Sa abalo basimutelo tabaciti mbubonya obo? Alimwi kuti kamujuzya banyokwanu balike, mwiinda buti? Sa abalo bamasi tabaciti obo?” (Matayo 5:46, 47) Ikusamausya kwini-kwini takukubikkili maanu kwaandana akusalana kwalo kuletelezyegwa akulangana ziimo akuyoowa.

Jehova, Simeenzueesu Uulondokede

5, 6. (a) Ncizi ncakali kuyeeya Jesu naakati, “Usowanu uuli kujulu mbwalondokede”? (b) Ino bwaabi bwa Jehova tububona munzila nzi?

5 Naakamana kwaamba mbolubulilide luyando ndubatondezyanya bantu mbuli mbukwatondezyegwa atala awa, Jesu wakayungizya kaambo aaka: “Nkaambo kaako amulondoke mbuli Usowanu uuli kujulu mbwalondokede.” (Matayo 5:48) Aino Jehova ulilondokede munzila zyoonse. (Deuteronomo 32:4) Nokuba boobo Jesu mukwaamba kwakwe wakageme lubazu lomwe lwakulondoka kwa Jehova mbuli mbwaakamba kusaanguna naakati: “[Leza] ulapasuzya izuba lyakwe kubabi akubabotu, ulawisizya boonse imvula yakwe, baluleme abataluleme.” (Matayo 5:45) Caboola kumakani aakutondezya luse, Jehova tasalauli pe.

6 Mbuli mbwali Mulengi, Jehova ngomukamwini zintu zyoonse. Jehova waamba kuti: “Banyama boonse bamusokwe mbibangu, aŋombe zili kuzilundu zili cuulu. Ndibezi boonse bayuni bakumalundu, azintu zyoonse zyeendeenda musokwe nzizyangu.” (Intembauzyo 50:10, 11) Pele kunyina ncaunya pe. Kwiinda mubwaabi bwakwe, ulaabila zilenge zyakwe zyoonse. Kaamba Jehova, sintembauzyo wakati: “Ulafumbatula ijanza lyako, ulakutya kusukama kwabaumi boonse.”—Intembauzyo 145:16.

7. Ncinzi ncotunga twayiya kunzila njalanganya beenzu Jehova alimwi abaabo babulide?

7 Jehova ulabaabila bantu zintu zyobayanda—nobaba baabo ibatamuzi ibeenzu kulinguwe. Paulo a Barnaba bakayeekezya basikukomba mituni baku Lustro kuti Jehova “takalekede kulilungulula walo, mbwaakacita kabotu akumupa imvula eziindi zyazilyo izizwa kujulu, wazuzya myoyo yanu kulya akubotelwa.” (Incito 14:17) Ikapati kulibaabo babulide Jehova ulaa luse alimwi mwaabi. (Deuteronomo 10:17, 18) Nzinji zyotukonzya kwiiya kuli Jehova kumakani aluse alimwi abwaabi ikuba bantu basamausya kulibamwi.

8. Ino Jehova wabutondezya buti bwaabi bwakwe munzila njalanganya zyotuyandika zyakumuuya?

8 Kunze lyakuzyaabila kapati zilenge zyakwe munzila yakumubili, Jehova ulalanganya aziyandika kulubazu lwakumuuya. Jehova wakatucitila bwaabi bwini-bwini munzila yakumuuya noliba ciindi nokwatakaningaba naba omwe wesu uuyeeya kuti tuyandika zyakumuuya. Kubbuku lya Ba-Roma 5:8, 10 tubaala kuti: “Pele Leza, walo ulatondezya luyandisyo lwakwe kulindiswe boobo, nkaambo nitwakacili basizibi Kristo wakatufwida. . . . Kuciindi ncitwakali basinkondonyina twakayanzanisigwa kuli-Leza kulufu lwamwanaakwe.” Eco cipego cipa kuti bantu basizibi bakonzye kubaa cilongwe cili kabotu camukwasyi Ataata eesu wakujulu. (Ba-Roma 8:20, 21) Alimwi Jehova wakabona kuti twapegwa busolozi buli kabotu abweendelezi kutegwa tukonzye kuzwidilila nokuba kuti tuli basizibi alimwi batalondokede.—Intembauzyo 119:105; 2 Timoteo 3:16.

9, 10. (a) Ncizi ncotunga twaambila kuti Jehova ngu simeenzu uulondokede? (b) Mbuti bakombi beni-beni mbobanga bamwiiya Jehova kumakani aaya?

9 Nkakaambo kaako tulakonzya kwaamba kuti Jehova masimpe ngusimeenzueesu uulondokede munzila zinji-zinji. Tabasoweli ambali babulide, ibalibombya alimwi ababombe myoyo. Ulatondezya luyandisisyo lwini-lwini alimwi ulabikkila maanu kubeenzu, nobaba basinkondonyina alimwi kunyina nalangila kujolelwa cimwi cintu. Muzintu zyoonse ezi sena tali citondezyo cini-cini ca simeenzu uulondokede?

10 Mbuli mbwali Leza waluzyalo boobu alimwi mwaabi, Jehova uyanda kuti bakombi bakwe bamwiiye. Ibbaibbele lyoonse mbolizulwa, tubona zikonzyanyo zini-zini zyabube bwakwe bubotu oobu. Encyclopaedia Judaica yaamba kuti: “Mu Israyeli yansiku ikusamausya teecakali kwaamba buyo kulilemeka kabotu, pele cakali ciyanza cabulemu . . . Izilengwa zyamu Bbaibbele zyakutambula simweenda nzila uukatede alimwi akutambula mweenzu kuŋanda yakwe cakali ncecisiko kwakazwa kusamausya alimwi atulengwa-lengwa toonse twalo twakaba cintu cilemekwa kapati muzilengwa zyama Juda.” Kunze lyakuba cizibisyo ca musyobo umwi naa nkamu, kusamausya kweelede kuba cintu ciyandika kubakombi beni-beni boonse ba Jehova.

Simeenzu ku Bangelo

11. Ncitondezyo nzi cibotu kapati citondezya kuti kusamausya kwakalikuleta zilongezyo zyatakali kuyeeyelwa? (Amubone Matalikilo 19:1-3; Babetesi 13:11-16.)

11 Cimwi cazyaano cizibidwe kapati camu Bbaibbele cakusamausya nciceeco ca Abrahamu a Sara ciindi nobakakede kucilao akati kamasamu mapati aaku Mamre munsi-munsi aku Hebroni. (Matalikilo 18:1-10; 23:19) Kakunyina kudooneka mwaapostolo Paulo mumizeezo wakajisi makani ngaona aaya naakapa lulayo olu: “Mutalubi kuba aluyando kubeenzu, nkaambo mbombubo obo bamwi mbobakasamausya baangelo, kabatabezi kuti mbaangelo.” (Ba-Hebrayo 13:2) Ikulanga-langa caano eeci kulatugwasya kubona kuti kusamausya tacili cilengwa buyo pe naa cizibilizi. Pele mbube bwabunaleza bwalo buleta zilongezyo zibotu.

12. Mbuti Abrahamu mbwaakatondezya luyando kubeenzu?

12 Ibbuku lya Matalikilo 18:1, 2 litondezya kuti Abrahamu taakabazi pe beenzu alimwi taakali kubalangila cakuti wakabalanga buyo mbuli beenzu botatwe baindilide. Ikweelana abwaamba bapunduluzi bamwi, icilengwa cakali akati kabantu Bakujwe cakali cakuti simweenda nzila mucisi ceenzu wakasungwidwe ikusika amunzi wamuntu kalangila kusamausyigwa nokuba kuti kunyina ngwaakazi mubusena obo. Pele Abrahamu walo taakalindila kuti beenzu abo mane bapange hodi buya pe; wakaliyeeyela cakucita. “Wakazuzaana” kuyakucinga beenzu aaba bakali alaale—zyoonse eezi zyakacitika “akalangabwaseme” Abrahamu kalaa myaka iili 99! Sena eeci tacitondezyi kaambo Paulo ncakaambila kuti Abrahamu ncitondezyo cibotu cakuti tutobele? Oobo mbocaamba kusamausya ikuyandisisya naa kuyanda beenzu, kubikkila maanu kuzintu zyobayandika. Mbube bulikabotu.

13. Nkaambo nzi Abrahamu “[nc]akakotama ansi” kubeenzu?

13 Eeci caano cilatwaambila akuti naakabaswaanganya beenzu, Abrahamu ‘wakakotama ansi.’ Ikukotamina batuba beni-beni? Ikukotama mbuli kwakacitwaa Abrahamu, yakali nzila yakwaanzya mweenzu uulemenede naa umwi uulaa cuuno caatala takweelede kubonwa mbuli kupaila kwalo kupegwa buyo kuli Leza. (Amweezyanye a Incito 10:25, 26; Ciyubunuzyo 19:10.) Kwiinda mukukotama ikutali kugogomeka buyo mutwe pele kukotama “ansi” Abrahamu wakabapa bulemu beenzu aba bwakuti mbantu balemenede. Wakali ngomutwe wamukwasyi mupati uuvwubide pesi beenzu aaba wakababona kuti bakaleelede bulemu kwiinda nguwe. Ooku nkwiinda kapati acilengwa cakuyoowa mweenzu, icakutaliiba kumizeezo! Abrahamu wakacitondezya ncobeni caamba kaambo aaka kuti: “Amusungwaale kukulemekana.”—Ba-Roma 12:10.

14. Nkusoleka nzi Abrahamu nkwaakacita ikusamausya beenzu?

14 Makani acaala mucaano eeci atondezya kuti luzyalo lwa Abrahamu lwakali lwini-lwini. Icakulya calo cakali kunyandya. Nomuba mumikwasyi mobajisi lubono lunji “cinyonkonyonko camoombe mubotu” tacibonwi-bonwi. Kaamba zilengwa zidumide zyacilao eco, John Kitto mubbuku lyakwe litegwa Daily Bible Illustrations wakati: “Izintu zibotu kunyina nozibonwa ccita buyo kuti kakuli kusekelela antela kwasika mweenzu alimwi eeci nceciindi celikke nyama noiligwa lyoonse nomuba mulibaabo bajisi mbelele aŋombe zinji.” Akaambo kakukasaala lyoonse tiicakali kukonzyeka kuyobola zyakulya zikonzya kubola kufwaambana, aboobo ikubamba zyakulya zyamusyobo oyu kwakeelede kucitwa cakubindaana. Tacigambyi kuti mucaano cifwaafwi eci ibbala lyakuti “kufwaambana” lilajanwa ziindi zyotatwe alimwi Abrahamu wakali “kuzuzaana” ncobeni ikubamba cakulya!—Matalikilo 18:6-8.

15. Tweelede kuzilanga buti zintu zyakumubili notusamausya beenzu mbuli mbwaakatondezya Abrahamu?

15 Nokuba boobo makanze taali akuti tujike cakulya cinji akukkomanisya muntu umwi pe. Nokuba kuti ba Abrahamu a Sara bakacita mulimo woonse oyo wakubamba cakulya, amulange Abrahamu mbwaakaambide kusaanguna: “Kuletwe twaanzi, mukasambe kumaulu akulyokezya munsi lyamusamu, lino ndete tusima, kuti mukatalusye myoyo yanu. Mwamana buyo, mulaindilila, nkaambo mwainda kulindime ndemulanda wanu.” (Matalikilo 18:4, 5) Ooto “tusima” twakaba pobwe lyamoombe uunenede azibunge zyabambwaa busu bunante, mafuta alimwi amukupa—ipobwe lyeelede mwami. Ncinzi ncotwiiya awa? Notusamausya, icintu cipati naa ceelede kusinizigwa takuli kubota akuvula kwa zyakulya azyakunywa zibambwa naa kusobana kutibe azimwi zyacaala. Ikusamausya takuyeemi akuti naa muntu ulakonzya kuula zintu zidula. Muciindi caboobo kuyeemi akubikkila maanu kwini-kwini kubukkale bwabantu bambi alimwi aluyandisisyo lwa kucita zintu zibotu kulibambi mbuli mbotukonzya. Ikwaamba kaambo aayeemi kusamausya kwini-kwini ikasimpi kamu Bbaibbele kaamba kuti: “Bulilu bwazisyu buli antoomwe aluyando mbubotu kwiinda musune uuyokedwe alusulo.”—Tusimpi 15:17.

16. Mbuti Abrahamu mbwaakatondezya kulumba kuzintu zyakumuuya kweelana anzila njaakalanganya beenzu?

16 Nokuba boobo tweelede kuziba kuti coonse eeci cakacitika cakali kujatikizya azyakumuuya. Abrahamu wakayeeyela kuti aaba beenzu bakali batumwa kuzwa kuli Jehova. Eeci cilalibonya kwiinda mumajwi ngaakabelesya kulimbabo aakuti: “O mwami wangu, na ndijene coolwe mumeso aako, utaindilili kuzwa kumulanda wako.”a (Matalikilo 18:3; amweezyanye Kulonga 33:20.) Abrahamu taakazi kuti naa bakajisi mulumbe wakumwaambila naa bakali basikwiinda buyo. Nokuba boobo wakabona kuti makanze aa Jehova akali kucitika. Aaba bantu bakalaa mulimo umwi kuzwa kuli Jehova. Naa kwakali amwi mpaakali kunga ulagwasya wakali kuyandisya kuti acite obo. Wakaziba kuti babelesi ba Jehova bayandika zibotu kwiinda, aboobo wakali kuyanda kubucita bubotu oobo mbuli mbwakonzya. Kwiinda mukucita boobo kwakali kunga kulaba zilongezyo zyakumuuya kulinguwe naa kumuntu umbi buyo. Mbubwena mbuli mbucakacitika Abrahamu a Sara bakalongezyegwa kapati akaambo kakusamausya kwabo kwini-kwini.—Matalikilo 18:9-15; 21:1, 2.

Ibantu Basamausya

17. Ncizi Jehova ncakali kuyanda kubana Israyeli kumakani abeenzu alimwi ababulide akati kabo?

17 Icitondezyo cibotu ca Abrahamu teecakeelede kulubwa acisi cakazyalwa kuli nguwe. Imulawo Jehova ngwaakapa bana Israyeli wakali kubikkilizya amalailile aakusamausya beenzu akati kabo. “Mweenzu uukala akati kanu abe mbubonya mbuli muzyalwemucisi; uleelede kumuyanda mboliyanda omwini; nkaambo anywebo mwakali beenzu mucisi ca-Egepita. Ndime Jehova Leza wanu.” (Levitiko 19:34) Ibantu bakeelede kulanganya baabo bakali kuyandika lugwasyo munzila yakumubili, kutali kubayumbila ambali. Iciindi Jehova naakali kubalongezya abutebuzi bubotu, nobakali kukkomana mukusekelela kwabo, nobakali kulyookezya kubeleka mumyaka ya Sabata alimwi akuziindi zimbi, ibantu bakali kuyeeya baabo babulide—bamukabafu, bamucaala alimwi abeenzu.—Deuteronomo 16:9-14; 24:19-21; 26:12, 13.

18. Ikusamausya kuyandika kapati buti kuti muntu ayandwe akulelekwa kuli Jehova?

18 Ikuyandika kwakutondezya luse, bwaabi alimwi akusamausya kuli bamwi ikapati kulibaabo babulide kulakonzya kubonwa munzila Jehova njaakacitila bana Israyeli ciindi nobakaalilwa kutondezya bube oobu. Jehova wakacibikka aatuba kuti luse abwaabi kubeenzu alimwi akubapenzi zyakali zintu ziyandika kubantu bakwe kutegwa bazumanane kulongezyegwa. (Intembauzyo 82:2, 3; Isaya 1:17; Jeremiya 7:5-7; Ezekiele 22:7; Zekariya 7:9-11) Iciindi cisi nocakali kusungwaala kucita zeezi azimwi ziyandika bakali kuzwidilila alimwi bakali kukkomana amaunda-maunda azintu zyakumubili azyakumuuya. Nobakali kugama buyo kuyandaula zintu zyabo beni zyakumubili akuleka kutondezya bube oobu bwaluse kulibaabo babulide, bakali kusinganizyigwa a Jehova mpoonya bakali kupegwa cisubulo.—Deuteronomo 27:19; 28:15, 45.

19. Ncinzi cimbi ncotweelede kulanga-langa?

19 Ncintu ciyandika kapati kulilingula kubona naa tulazicita ezi zintu Jehova nzyayanda! Ikapati sunu cilayandika nkaambo kuli muuya wakuliyanda alimwi waandaanya munyika. Mbuti mbotunga twatondezya kusamausya kwa Bunakristo munyika eeyi iizandukene? Aayo ngamakani ayoobandikwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Kutegwa mujane mubandi uuzulide akaambo aka amubone cibalo cakuti “Kodi Winawake Anawonapo Mulungu?” mu Ngazi Yamulindizi ya May 15, 1988, amapeeji 21-3 yamu Chichewa.

Sena Mulayeeya?

◻ Ino bbala lyamu Bbaibbele lisanduludwe kuti “kusamausya” lyaamba nzi?

◻ Munzila nzi Jehova mwali citondezyo cilondokede kumakani aakusamausya?

◻ Nkusoleka kuli buti Abrahamu nkwaakacita kumakani akusamausya?

◻ Nkaambo nzi bakombi beni-beni boonse ncobayandikila “kusamausya beenzu”?

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi