Ikwaabilana Luumbulizyo Ndwapa Jehova
“Lusyomo lwangu lwakulindinywe lulijisi, nkaambo ndizi kuti mbuli mbumwaabilana ambebo maciswe, tulaabilana luumbulizyo alwalo mbubonya.”—2 BA-KORINTO 1:7.
1, 2. Ncinzi cabacitikila banji aabo baba Banakristo sunu?
IBANJI basikubala Ngazi Yamulindizi sunu bakakomena buyo kabatajisi luzibo lwa kasimpe ka Leza. Antela mbucibede kulindinywe. Ikuti kacili boobo amuyeeye mbumwakalimvwa ciindi meso aanu aakuteelela naakatalika kujuka. Mucikonzyanyo, iciindi nomwakateelela lwakusaanguna kuti ibafwide tabali mukupenga pe, pele tabezi cintu niciba comwe, sena teemwakalemununwa? Alimwi anomwakaiya bulangizi bwabafwide, ikuti zyuulu zyamamiliyoni ziyoobusigwa kuboola kubuumi munyika ya Leza mpya, sena teemwakaumbulizigwa?—Mukambausi 9:5, 10; Johane 5:28, 29.
2 Ino mbuti kumakani aacisyomezyo cakuti Leza uyakumanizya bubi akwiicinca nyika eeyi kuti ibe paradaiso? Nomwakaiya makani aaya, sena taakamuumbulizya akumupa kuti kamulangila kapati? Ino mwakalimvwa buti nomwakaiya lwakusaanguna kuti cilakonzyeka kutafwa pele mulakonzya kufutuka kuya munyika ya Paradaiso iboola? Kakunyina kudooneka mwakakkomana. Inzya, mwakazyooba basikutambula mulumbe wa Leza uumbulizya walo uukambaukwa lino a Bakamboni ba Jehova nyika yoonse mbwiizulwa.—Intembauzyo 37:9-11, 29; Johane 11:26; Ciyubunuzyo 21:3-5.
3. Nkaambo nzi ncobapenga abalo aabo baabila mulumbe wa Leza waluumbulizyo?
3 Nokuba boobo nomwakasola kwaambila bamwi mulumbe wamu Bbaibbele, mwakabona kuti “teensi boonse abali alusyomo pe.” (2 Ba-Tesalonika 3:2) Antela ibakali beenzinyoko bamwi bakamusampaula akaambo kakutondezya lusyomo muzisyomezyo zya Bbaibbele. Ambweni mwakapenzyegwa akupenzyegwa akaambo kakuzumanana kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Ikukazigwa ambweni kwakaindila nomwakatalika kucinca kutegwa buumi bwanu bweendelane anjiisyo zya Bbaibbele. Mwakatalika kubaa mapenzi alo Saatani anyika yakwe ngobaleta alibaabo boonse bazumina luumbulizyo lwa Leza.
4. Ninzila nzi zyaandeene-andeene mobakonzya kwaabonena mapenzi bapya?
4 Icuusisya ncakuti mbubwena Jesu mbwaakasinsima, imapenzi apa kuti bamwi balebezyegwe akuleka kujatana ambungano ya Bunakristo. (Matayo 13:5, 6, 20, 21) Bamwi balaliyumya mumapenzi kwiinda mukuyeeya zisyomezyo zyuumbulizya zyobalimukwiiya. Nkabela balaaba maumi aabo kuli Jehova akubbapatizigwa mbuli basiciiya ba Mwanaakwe Jesu Kristo. (Matayo 28:19, 20; Marko 8:34) Aino imapenzi taamani Munakristo aabbapatizigwa pe. Mucikonzyanyo, ikulikasya kuli zyankwela cilakonzya kuba cintu ciyumu kumuntu walaabukkale bwakutalilemeka kabotu. Bamwi inga bayandika kuliyumya akaambo kakukazigwa iciindi aciindi kuzwa kubanamukwasyi batasyomi. Kufumbwa naa ndipenzi lyamusyobo nzi, boonse aabo bapona buumi bwakulyaaba kuli Leza calusyomo balakonzya kuba masimpe kucintu comwe. Munzila yacigaminina, bayootambula luumbulizyo alugwasyo lwa Leza.
“Leza Siluumbulizyo Loonse”
5. Kunze kwamapenzi manji Paulo ngaakapenga, ncinzi acimbi cakamucitikila?
5 Imuntu umwi wakali kulumba kapati kuluumbulizyo ndwapa Leza, mwaapostolo Paulo. Naakazwa mu Asiya amu Makedoniya iciindi naakainda mumasunko ncobeni, wakakatalukwa naakamvwa kuti mbungano yaku Korinto yakatola ntaamu mbotu akaambo kalugwalo lwakwe lwakusinsa. Eeci cakamukulwaizya kubalembela lugwalo lwabili lwalo lujisi majwi aaya aantembauzyo: “Alumbwe Leza Wisi wa-Mwami wesu Jesu Kristo, Taateesu siluzyalo, Leza siluumbulizyo loonse. Nguwe uutuumbulizya mumapenzi esu oonse.”— 2 Ba-Korinto 1:3, 4.
6. Ncinzi ncotwiiya kuzwa kumajwi aa Paulo aali ku 2 Ba-Korinto 1:3, 4?
6 Aya majwi aajisi busolozi bwamuuya, nzinji nzyaamba. Atwaalange-lange. Tujana kuti ciindi aciindi Paulo natembaula mumagwalo aakwe naa kulumba kuli Leza nokuba kulomba ulabikkilizya akulumba kwini-kwini kuli Jesu Mutwe wambungano ya Bunakristo. (Ba-Roma 1:8; 7:25; Ba-Efeso 1:3; Ba-Hebrayo 13:20, 21) Nkakaambo kaako Paulo utembaula “Leza Wisi wa-Mwami wesu Jesu Kristo.” Mpoonya kwaciindi cakusaanguna mumalembe aakwe, ubelesya zina lya Cigiliki lisanduludwe kuti “siluzyalo.” Eeli zina lizwa kubbala libelesyegwa kutondezya kuusa kuli umwi uuli mumapenzi. Aboobo Paulo upandulula luzyalo lwa Leza kubabelesi Bakwe basyomeka ibali mumapenzi—iluzyalo lupa kuti Leza acite caluse akaambo kambabo. Icamamanino Paulo wakali kulanga Jehova mbuli ntalisyo yabube obu bubotu kwiinda mukumwiita kuti “Taateesu siluzyalo.”
7. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaambila kuti Jehova ngu “Leza wa luumbulizyo loonse”?
7 “Iluzyalo” lwa Leza luleta kukatalukwa kuliyooyo uuli mumapenzi. Eelyo Paulo ulazumanana kupandulula Jehova kuti ngu “Leza siluumbulizyo loonse.” Aboobo kufumbwa luumbulizyo ndotunga twaba andulo kuzwa kuluse lwa basyomima, tulakonzya kulanga kuli Jehova kuti nentalisyo. Kunyina luumbulizyo lwini-lwini lutamani lutazwi kuli Leza. Kunze lyaboobo ngonguwe wakalenga muntu mucinkonzya cakwe icipa kuti tukonzye kuba basikuumbulizya. Alimwi muuya uusalala wa Leza uukulwaizya babelesi bakwe kubaa luzyalo kuli baabo bayandika luumbulizyo.
Ikuyiisigwa Kuba Basikuumbulizya
8. Nokuba kuti Leza tali nentalisyo yamasunko eesu, mbubotu nzi mbotunga twajana kuti twaliyumya mumapenzi?
8 Nokuba kuti Jehova Leza ulazumizya masunko aandeene-andeene kusikila babelesi bakwe basyomeka, kunyina nali ntalisyo yamasunko aliboobu pe. (Jakobo 1:13) Nokuba boobo iluumbulizyo ndwapa ciindi notuliyumya mumapenzi lulakonzya kutuyiisya kuyandisya kuzicita kufwambaana ezyo nzyobabulide bamwi. Ncinzi cinga catobela? “Kuti tukakonzye kuumbulizya boonse bapengede kuluumbulizyo olo ndulonya ndutuumbulizizigwa tubeni kuli-Leza.” (2 Ba-Korinto 1:4) Aboobo Jehova ulatuyiisya kubeleka canguzu mukwaabanya luumbulizyo lwakwe kubasyomima alimwi akulibaabo mbotuswaanganya mumulimo notuyaabwiiya Kristo “[a]kuumbulizya boonse balila.”—Isaya 61:2; Matayo 5:4.
9. (a) Ncinzi ciyootugwasya kuliyumya mumapenzi? (b) Ino baumbulizigwa buti bamwi ciindi notuliyumya calusyomo mumapenzi?
9 Paulo wakaliyumya mumapenzi aakwe manji akaambo kaluumbulizyo lunji ndwaakatambula kuzwa kuli Leza kwiinda muli Kristo. (2 Ba-Korinto 1:5) Aswebo tulakonzya kubaa luumbulizyo lunji kwiinda mukuzinzibala kuyeeya zisyomezyo zibotu zya Leza, kupailila lugwasyo lwa muuya uusalala alimwi akwiingulwa kwamipailo yesu kuzwa kuli Leza. Aboobo tulayumizigwa kuti tuzumanane kwiiminina bulelo bwa Jehova akusinizya Diabolosi kuti mubeji. (Jobu 2:4; Tusimpi 27:11) Iciindi notuliyumya calusyomo mumapenzi aamusyobo uli woonse, mbubwena mbuli Paulo tweelede kupa kulumba koonse kuli Jehova walo uupa luumbulizyo lugwasya Banakristo kuzumanana mulusyomo nobali mumasunko. Ibukakatilo bwa Banakristo basyomeka bulabaumbulizya babunyina ikupa kuti bamwi balisungule “kukakatila mukati kamapenzi ayo ngaonya.”—2 Ba-Korinto 1:6.
10, 11. (a) Nzintu nzi zimwi zyakaleta mapenzi kumbungano yaku Korinto yansiku? (b) Ino Paulo wakabaumbulizya buti bakumbungano yaku Korinto alimwi ndusyomo nzi ndwaakatondezya?
10 Ibana Korinto bakainda mumapenzi alo aasikila Banakristo boonse bakasimpe. Kunze lyaboobo bakalikuyandika lulayo lwakutanda sibwaamu uuteempwi. (1 Ba-Korinto 5:1, 2, 11, 13) Ikwaalilwa kubweza ntaamu eyi kutegwa bamane bulwani akwaandaana kwakaletela kuusa kapati kumbungano. Pele kumamanino bakalubelesya lulayo lwa Paulo akutondezya kweempwa kwini-kwini. Nkakaambo kaako wakabalumbaizya kapati alimwi wakaamba akuti ntaamu mbotu njobakabweza akaambo kalugwalo lwakwe yakamuumbulizya kapati. (2 Ba-Korinto 7:8, 10, 11, 13) Kulibonya kuti oyo wakatandidwe awalo wakeempwa. Aboobo Paulo wakabalailila “kulekelela muntu oyo caluzyalo akumuumbulizya, kuti ataindi kulemenwa abuusu bunji.”—2 Ba-Korinto 2:7.
11 Ilugwalo lwa Paulo lwabili lweelede kuti lwakabaumbulizya kapati bakumbungano yaku Korinto. Aaya ngaakali makanze aakwe. Wakapandulula ategwa: “Lusyomo lwangu lwakulindinywe lulijisi, nkaambo ndizi kuti mbuli mbumwaabilana ambebo maciswe, tulaabilana luumbulizyo alwalo mbubonya.” (2 Ba-Korinto 1:7) Kumamanino alugwalo lwakwe Paulo wakati: “Amuzumanane. . . kuumbulizigwa . . . nkabela Leza siluyando siluumuno ulakkala anywe.”—2 Ba-Korinto 13:11, NW.
12. Ncinzi ncobayandika Banakristo boonse?
12 Cakomena ciiyo ncotukonzya kwiiya kuzwa kumakani aya basa! Boonse ibali mumbungano ya Bunakristo beelede ‘kwaabilana luumbulizyo’ Leza ndwapa kwiinda mu Jwi lyakwe, muuya uusalala alimwi ambunga yakwe yaanyika. Abalo batandidwe balakonzya kuyandika luumbulizyo kuti naa beempwa akululamika nzila zyabo zilubide. Aboobo “muzike musyomesi uucenjede” watalisya nzila yalubomba yakubagwasya. Iciindi comwe amwaka ibaalu bobile balakonzya kuswaya baabo batandidwe. Aaba ambweni inga balilekede kale kutondezya muuya wabuzangi naa kubaa lubazu mucibi aboobo inga bayandika lugwasyo lwakuti babweze ntaamu ziluzi kutegwa bapilusigwe.—Matayo 24:45; Ezekiele 34:16.
Imapenzi aa Paulo mu Asiya
13, 14. (a) Wakacipandulula buti Paulo iciindi camapenzi mapati ncakalaaco mu Asiya? (b) Ncinzi cakacitika ceelede kuti ncaakajisi mumizeezo Paulo?
13 Imusyobo wa mapenzi aakajisi mbungano yaku Korinto kusikila aciindi awa taukonzi kweelanisigwa ayaayo mapenzi manji-manji ngaakaliyumya Paulo. Aboobo wakabayeezya kuti: “Nsiyandi kuti mutazibi, bakwesu, aampenzi esu ngitwakajana mu-Asiya. Twakalemenwa loko, inguzu zyesu zyakati gole, nkabela twakaliswawide nibuba buumi bwesu. Ncobeni mumyoyo yesu twakali kuyeeya kuti ncikosolo calufu. Pele akaba boobo, kuti tutalisyomi tubeni, tusyome Leza sikubusya bafu. Walo wakatuvuna kulufu lupati luli boobo, alimwi ucituvuna sunu, nkabela lusyomo lwesu luli kulinguwe kuti uciyootuvuna.”—2 Ba-Korinto 1:8-10.
14 Basikwiiya Bbaibbele bamwi basyoma kuti Paulo wakali kwaamba lupyopyongano lwakali mu Efeso lwalo lwakali kunga lwamutolela buumi bwakwe antoomwe abana Makedoniya bobile bakamusindikide ba Gayo a-Aristarko. Ibanakristo bobile aaba bakatolwa cakusinikizigwa kucibunganino kwalo kwakali bantu banji-banji “baloompolola mane ati kainde maora obile balati, Diana [leza mukaintu] waba-Efeso mupati!” Nkabela simagwalo wamumunzi wakazwiidilila kuumuzya nkamu. Ikuba muntenda kwabuumi bwa Gayo a-Aristarko kweelede kuti kwakamutyompya kapati Paulo. Mane wakali kuyanda kunjila mukati kutegwa akaambaule aankamu yabantu abo bayumu moyo, pele wakakasyigwa kububikka muntenda buumi bwakwe munzila iili boobu.—Incito 19:26-41.
15. Mbukkale nzi bwakaindide kubija bweelede kuti mbobupandululwa ku 1 Ba Korinto 15:32?
15 Nokuba boobo, antela Paulo wakali kupandulula bukkale bumwi bwakaindide kubija aliceeci cakacitika. Mulugwalo lwakusaanguna kubana Korinto Paulo wakabuzya ategwa: “Kuti nindakalwa ku-Efeso mbuli bantu mbubalwa abanyama bakali, cilandigwasya buti?” (1 Ba-Korinto 15:32) Eci cilakonzya kwaamba kuti buumi bwa Paulo bwakali muntenda kubantu balaa myoyo yabunyama antoomwe abanyama beni mumunzi wa Efeso. Zimwi ziindi basimilandu bakali kusubulwa kwiinda mukubasinikizya kulwana abanyama kumwi kiilangilila nkamu yabasikujaya bantu. Ikuti kakubee Paulo wakali kwaamba kuti wakalwana ncobeni abanyama, nkokuti kumamanino wakafutulwa buya kwiinda mumaleele kutegwa atafwi lufu lubi mbubwena mbuli Daniele mbwaakafutulwa kuzwa kumilomo yabasyuumbwa beni.—Daniele 6:22.
Izikonzyanyo zya Sunu
16. (a) Nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova banji ncobakonzya kwaateelela mapenzi ngaakapenga Paulo? (b) Ncinzi ncotunga twaba masimpe kujatikizya baabo bakafwa akaambo kalusyomo lwabo? (c) Ino kusupuka nkobasupuka kuzwa kulufu Banakristo kwagwasya buti?
16 Ibanakristo bamazubaano banji balakonzya kwaateelela mapenzi ngaakapenga Paulo. (2 Ba-Korinto 11:23-27) Asunu Banakristo bainda mu ‘mukuli wamapenzi mulemu kapati kwiinda mbubakonzya’ alimwi banji balajanika mubukkale ‘bwakuti tabazi kuti naa bacinoopona.’ (2 Bakolinti 1:8, Ci) Bamwi bafwa kwiinda mubajayi bajaya mubunji alimwi abasikupenzya basilunya. Tulakonzya kuba masimpe kuti luumbulizyo lwa Leza lwakapa kuti baliyumye alimwi akuti bakafwa myoyo yabo amaanu kazigamide buyo kukuzuzikizigwa kwa bulangizi bwabo kufumbwa naa mbwaanyika naa kujulu. (1 Ba-Korinto 10:13; Ba-Filipi 4:13; Ciyubunuzyo 2:10) Muziindi zimwi Jehova wazyeendelezya zintu cakuti bakwesu balikufutulwa kulufu. Kakunyina kudooneka aabo bakafutulwa munzila iili boobu bakabaa lusyomo luyungizidwe muli “Leza sikubusya bafu.” (2 Ba-Korinto 1:9) Kwamana boobo inga bakalikwaamba cakusinizya nobakali kwaabila bamwi mulumbe waluumbulizyo lwa Leza.—Matayo 24:14.
17-19. Nzintu nzi ziluulwa ku Rwanda zitondezya kuti bakwesu balikwaabilana luumbulizyo lwa Leza?
17 Icaino-ino awa bakwesu baku Rwanda bakali mubukkale bukonzyanya abobuya bwa Paulo abasikumusindikila. Ibanji bakasweekelwa buumi bwabo pele Saatani wakaalilwa kunyonyoona lusyomo lwabo. Muciindi caboobo ibakwesu bamucisi eeci batambula luumbulizyo lwa Leza munzila zinji zigaminina. Ilya nkondo yakumanizya musyobo yaba Tutsi aba Hutu bakkala mu Rwanda, kwakali ba Hutu bakali kubikka buumi bwabo muntenda kutegwa bakwabilile ba Tutsi alimwi aba Tutsi bakali kukwabilila ba Hutu. Bamwi ba Hutu bakajaigwa akaambo kakukwabilila basyominyina. Mucikonzyanyo, Kamboni mu Hutu wakali kwiitwa kuti Gahizi wakajaigwa naakamana kusisa mucizi umwi mu Tutsi wazina lya Chantal. Imulumi wa Chantal mu Tutsi wazina lya Jean wakasisidwe kubusena bumbi amucizi umwi mu Hutu wazina lya Charlotte. Kumana kwa mazuba aali 40, Jean antoomwe amukwesu umwi mu Tutsi bakasisidwe mucipulo cizwida busi, bakali kuzwa buyo kwakaindi kaniini ciindi camasiku. Charlotte wakali kubapa cakulya alimwi akubakwabilila mazuba oonse aya nokuba kuti wakali kukkala afwaafwi acilabba cabasikalumamba ba Hutu. Apeeji eeyi mulakonzya kubona cifwanikiso ca Jean a Chantal baswaangana alimwi balo balumba kapati akaambo kakuti bakombinyina ba Hutu ‘bakalilibambilide kujaigwa’ akaambo kambabo mbubwena bwakacita Priska a-Akula ku mwaapostolo Paulo.—Baloma 16:3, 4, Ci.
18 Ipepa lyamakani litegwa Intaremara lyakamulumbaizya aumwi Kamboni mu Hutu wazina lya Rwakabubu akaambo kakukwabilila basyominyina ba Tutsi.a Lyakati: “Kuli Rwakabubu umwi wa Bakamboni ba Jehova wakazumanana kusisa bantu awa awaawa akati kabanyina (mbobaitana basyominyina). Wakali kunga buzuba boonse ususa zyakulya zyabo amaanzi nokuba kuti wakali muntu uuciswa ciya. Pele Leza wakamupa nguzu zigambya.”
19 Alimwi kuli banabukwetene bobile bakali kwiiya kasimpe ba Hutu ibategwa Nicodeme a Athanasie. Kaitaninga talika nkondo aba banabukwetene bakali kwiiya Bbaibbele a Kamboni mu Tutsi uutegwa Alphonse. Bakabikka buumi bwabo muntenda akusisa Alphonse muŋanda yabo. Muciindi bakayeeya kuti muŋanda teebwakali busena bubotu nkaambo basimukobonyina ba Hutu bakalizi kuti balaa mweenzinyina mu Tutsi. Aboobo Nicodeme a Athanasie bakasisa Alphonse mudindi lyakali mulubuwa lwabo. Ooyu wakali muzeezo mubotu nkaambo basimukobonyina bakatalika kuboola kuyandaula Alphonse abuzuba. Naakali mudindi eeli kumana kwamazuba aali 28 Alphonse wakali kuzinzibala kuyeeya makani amu Bbaibbele mbuli yaalya a Rahabu wakasisa bana Israyeli bobile aciluli caŋanda yakwe ku Jeriko. (Joshua 6:17) Sunu Alphonse wazumanana amulimo wakwe wabukambausi bwa makani mabotu mu Rwanda alimwi ulalumba kapati kuli basikwiiya Bbaibbele ba Hutu balo bakabikka buumi bwabo muntenda akaambo kanguwe. Ino mbuti Nicodeme a Athanasie? Mbaakamboni ba Jehova lino babbapatizidwe alimwi baleendelezya zyiiyo zya Bbaibbele ziinda ku 20 kubantu bayanda kwiiya.
20. Muunzila ilibuti Jehova mwaabaumbulizya bakwesu baku Rwanda pele ncinzi ncobaciyandika bunji bwabo?
20 Noyakatalika nkondo mu Rwanda kwakali basikwaambilizya makani mabotu basika ku 2,500 mucisi. Nokuba kuti myaada myaanda bakasowekelwa buumi bwabo naa kusinikizigwa kuzwa mucisi, imweelwe wa Bakamboni wayungizigwa kwiinda ku 3,000. Eeco citondezya kuti Leza wakabaumbulizya bakwesu. Ino mbuti kumakani aabamusyaala abamukabafu bali akati ka Bakamboni ba Jehova? Mbuli cilengwa aaba bacipengana alimwi kuyandika kuzumanana kubaumbilizya. (Jakobo 1:27) Imisozi yabo iiyoosindudwa limwi ciindi kubusyigwa kwaakucitwa munyika ya Leza mpya. Nokuba boobo akaambo kalugwasyo luzwa kubakwesu alimwi akaambo kakuti mbakombi ba “Leza siluumbulizyo loonse,” balacikonzya kupona mbubwena obo.
21. (a) Nkuli kumbi bakwesu nkobayandika ncobeni luumbulizyo lwa Leza alimwi ninzila nzi yomwe toonse njotukonzya kubagwasya? (Amubone kabbokesi ka “Luumbulizyo Mukati ka Myaka Yone ya Nkondo.”) (b) Ino ndilili noluyoozuzikigwa cakumaniina luumbulizyo?
21 Mumanyika aambi amwalo mbuli mu Eritrea, Singapore alimwi ayakali Yugoslavia ibakwesu balazumanana kubelekela Jehova cakusyomeka nokuba kuti bali mumapenzi. Atubagwasye bakwesu baliboobu kwiinda mukubakombela ciindi aciindi kutegwa kabakonzya kutambula luumbulizyo. (2 Ba-Korinto 1:11) Alimwi atuliyumye calusyomo kusika ciindi Leza “[na]yoosindula misozi yoonse kumeso [eesu]” cakumaninina kwiinda muli Jesu Kristo. Mpoonya tuyoolubona ncobeni luumbulizyo Jehova ndwayoopa munyika yakwe mpya yabululami.—Ciyubunuzyo 7:17; 21:4; 2 Petro 3:13.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Ngazi Yamulindizi ya January 1, 1995 yamu Cichewa, apeeji 26, yakaluula makani aa mwana musimbi waa Rwakabubu ulaa zina lya Debora walo ulaa mupailo wakagambya basikalumamba ba Hutu akufutula mukwasyi kuti utajaigwi.
Sena Mulizyi?
◻ Nkaambo nzi Jehova ncaitwa kuti ngu “Leza waluumbulizyo loonse”?
◻ Ino mapenzi tweelede kwaalanga buti?
◻ Mbaani mbotunga twaabila luumbulizyo?
◻ Munzila nzi moluyoozuzikigwa cakumaniina luumbulizyo?
[Cifwanikiso icili apeeji 31]
Nokuba kuti Jean a Chantal bakali Bakamboni ba Tutsi bakasisigwa mumasena aandeene a Bakamboni ba Hutu ciindi ca nkondo yakumana musyobo mu Rwanda
[Cifwanikiso icili apeeji 31]
Bakamboni ba Jehova bazumanana kwaabila mulumbe wa Leza uumbulizya kuli basimukobonyina mu Rwanda