Amulangile Kusika Kwabuzuba bwa Jehova
“Kumazuba aakumamanino kuyoosika basabuzi.”—2 PETRO 3:3.
1. Muzeezo wakubindaana uuli buti ngwaakajisi Munakristo umwi wamazubaano?
UMWI mubelesi waciindi coonse kwamyaka iyiinda ku 66 wakalemba kuti: “Lyoonse ndilimvwa kuti ndeelede kubindaana kapati. Armagedoni ilibindeene lyoonse, mukuyeeya kwangu, ilakonzya kusika kufwumbwa ciindi, neliba junza. (Ciyubunuzyo 16:14, 16) Mbubwena buyo mbuli bataata, abahaanene bataata kabatanazyalwa, buumi bwangu buli mbuli mwaapostolo [Petro] mbwaakakulwaizya kuti, ‘amulangile akuyandisya buzuba bwakusika kwa-Leza.’ Lyoonse nyika mpya iisyomezyedwe ndali kwiilanga kuba ‘cisinizyo kuti noitalibonyi, nkoili ncobeni.’”—2 Petro 3:11, 12; Ba-Hebrayo 11:1; Isaya 11:6-9; Ciyubunuzyo 21:3, 4.
2. Ino kulangila akuyandisisya kusika kwabuzuba bwa Jehova caamba nzi?
2 Kukanana kwa Petro kwakuti “akuyandisya buzuba” mukwaamba buzuba bwa Jehova kupandulula kuti tatweelede kubuluba pe. Tatweelede kuluba kuti ibuzuba Jehova natikanyonyoone bweende bwazintu obu kumatalikilo aakubamba nyika mpya iisyomezyedwe buli afwaafwi kapati. Bweelede kuba bwancobeni kulindiswe, katububwene mbuli kuti bulasika junza. Oobu mbubwakali bwancobeni kubasinsimi ba Leza bakale-kale, alimwi lyoonse bakali kubwaamba kuti bwakali afwaafwi.—Isaya 13:6; Joeli 1:15; 2:1; Obadiya 15; Zefaniya 1:7, 14.
3. Kulangilwa kuti ncinzi cakapa kuti Petro alembe lulayo lwakwe lujatikizya buzuba bwa Jehova?
3 Nkaambo nzi Petro ncaakatukulwaizya kulanga buzuba bwa Jehova mbuli kuti, bulasika “izyoona”? Nkaambo bamwi bakatalikide kuukazya imuzeezo wakubako kwa Kristo kwakasyomezyedwe ciindi basimucita zibi nobatikanyonyoonwe. (2 Petro 3:3, 4) Eelyo, mucaandaano 3 calugwalo lwakwe lwabili, calo ncotutilingule ono, Petro upa bwiinguzi bwatwaambo twabasabuzi aba.
Kukulwaizya Kwaluyando Nkotweelede Kuyeeya
4. Ncinzi Petro ncayanda kuti katwiibaluka?
4 Luyando lwa Petro ilwabanyina lulalibonya mucaandaano eci mwalo lyoonse mwabaita kuti “nomuyandwa.” Kabakulwaizya caluyando kuti batalubi zintu nzyobakayiisigwa, Petro wakatalika kwaamba kuti: “Nomuyandwa, . . . nkabela mulingao oonse ndabusya kuyeeya kwanu kwinikwini kwakwiibaluka, kuti mukaibaluke makani aakaambwa kalekale kubasinsimi basalala amulao wa-Mwami Mufutuli ngomwaletelwa kubaapostolo banu.”—2 Petro 3:1, 2, 8, 14, 17; Juda 17.
5. Ncinzi bamwi basinsimi ncobakaamba kujatikizya buzuba bwa Jehova?
5 Ino “makani aakaambwa kalekale kubasinsimi basalala” aayo alo Petro ngakulwaizya basikubala bakwe kwaayeeya mmakani nzi? Mmakani aajatikizya kubako kwa Kristo munguzu zya Bwami alimwi aalubeta lwabantu batakombi. Petro lutaanzi wakaatondezya makani ngamunya aya. (2 Petro 1:16-19; 2:3-10) Juda wakaamba zyamakani aa Enoki, walo wakali musinsimi mutaanzi uulembedwe iwakacenjezya lubeta lupati lwa Leza lwakali kuzyoosikila basimucita zibi. (Juda 14, 15) Abamwi basinsimi bakacita mbubwena bwakacita Enoki, alimwi akuli baaba Petro tayandi kuti tulube zintu nzyobakalemba.—Isaya 66:15, 16; Zefaniya 1:15-18; Zekariya 14:6-9.
6. Makani nzi aa Kristo abamaapostolo bakwe aatwaambila kabotu zyamakani aabuzuba bwa Jehova?
6 Ikuyungizya waawa, Petro waambila basikubala bakwe kuti baibaluke “mulao wa-Mwami Mufutuli.” Mulawo wa Jesu ujatikizya lulayo oolu lwakuti: “Amukalilangisye, kuti ambweni myoyo yanu ilalengaala . . . abuzuba obuya nobuyoomutilimuna mbuli kooze.” “Amucenjele, kamulindila akukomba, nkaambo tamuzi ciindi nociyooba.” (Luka 21:34-36; Marko 13:33) Petro alimwi utukulwaizya kutobela makani aabamaapostolo. Mucikozyanyo, mwaapostolo Paulo, wakalemba kuti: “Buzuba bwa-Mwami buleza mbwasika uubba masiku. Nkaambo kaako tutanooni mbuli bantu bamwi, atukalinde, tube bapakamani.”—1 Ba-Tesalonika 5:2, 6.
Makanze aa Basabuzi
7, 8. (a) Mbantu bamusyobo nzi abo ibasampaula mulumbe uucenjezya wa Leza? (b) Ncintu nzi basabuzi ncobakanza?
7 Mbuli mbocatondezegwa kale, ikaambo Petro ncaakapeda kulaya oku nkakuti bamwi bakatalikide kuunduluzya kucenjezya kwakapegwa, mbubwena bana Israyeli bakusaanguna mbobakali kuseka akusampaula basinsimi ba Jehova. (2 Makani 36:16) Petro upandulula kuti: “Kukusaanguna mulazibisya kuti kumazuba aakumamanino kuyoosika basabuzi beenda muzisusi zibi zyamyoyo yabo beni.” (2 Petro 3:3) Juda walo waamba kuti zisusi zyabasabuzi aba ‘nzyakasampusampu.’ Ubaita kuti “mbaasinyama buyo, tabajisi Muuya.”—Juda 17-19.
8 Bamayi babeji Petro mbaakaamba kuti ‘bazumina kweenda muzisusi zisofweede zyabunyama’ kulangilwa kuti bali akati kabaaba basabuzi batajisi muuya. (2 Petro 2:1, 10, 14) Calweeno babuzya Banakristo basyomeka kuti: “Ino kuli kuli kuboola kwakwe ukwakasyomezegwa? Nkaambo kakuti kuzwa kuciindi nibakafwa mataateesu, zintu zyoonse zicili mbubonya mbozyakabede kuzwa kumalengelo.”—2 Petro 3:4.
9. (a) Nkaambo nzi basabuzi ncobasoleka kuunduluzya kubindaana kujanika Mujwi lya Leza mbolizulwa? (b) Mbuti kulangila akuyandisisya kuboola kwabuzuba bwa Jehova ncokuli cikwabililo kulindiswe?
9 Nkaambo nzi ncobajisi busabuzi buli boobu? Nkaambo nzi ncobayeeya kuti kubako kwa Kristo ndiza takulangilwi kucitika, akuti Leza kwiina naakatolede lubazu muzintu zyabuntunsi alimwi kwiina naya kucita obo? Ikwiinda mukukunyansya kubindaana kuli Mujwi lya Leza, aaba basabuzi basizisusi zyanyama bayanda kuti bacenge bamwi kuba muciimo cakutapakamana munzila yakumuuya elyo aboobo akubanjizya mulucengo lwabo lubyaabi. Ma! Kukulwaizigwa oku kaka kulitweelede kapati swebo mazubaano kutegwa tuzumanane kulangila akupakamana munzila yakumuuya! Atubulangile buzuba bwa Jehova akwiibaluka lyoonse kuti meso aakwe agamide ali ndiswe! Aboobo tuyakukulwaizigwa kubelekela Jehova cabunkutwe akuzumanana kuba balulami.—Intembauzyo 11:4; Isaya 29:15; Ezekiele 8:12; 12:27; Zefaniya 1:12.
Micito Yabo Njacaali Alimwi Njalweeno
10. Mbuti Petro mbwatondezya kuti basabuzi balilubide?
10 Basabuzi bali boobu baacitila muuzyamvwide makani aayandika aakasimpe. Acaali tabaatobeli alimwi basoleka kucitya bamwi kuti baalube abalo. Nkaambo nzi? Kutegwa babacenge kabotu kakunyina mapenzi ibantu. “Pele balilubya-lubya caali,” mbwalemba Petro obu. Ino “balilubya-lubya” kuti nzi? “Kuti, Ijulu lyakalengwa kalekale, ayalo nyika yakanunwa mumaanzi akuyobolwa akati kamaanzi, kujwi lya-Leza, alimwi eyo nyika yaciindi eciya yakanyonyoonwa kulingao, mboyakapayizigwa maanzi.” (2 Petro 3:5, 6) Inzya, Jehova wakabugusya bubi boonse anyika ciindi ca Zambangulwe mumazubaa Nowa, ikaambo keni-keni Jesu awalo nkaakaambisya. (Matayo 24:37-39; Luka 17:26, 27; 2 Petro 2:5) Elyo mukwiimpana azyaamba basabuzi, zintu zyoonse tazili “mbubonya mbozyakabede kuzwa kumalengelo.”
11. Nkulangila nzi kwaciindi catakalinasika Banakristo bakusaanguna nkobakajisi kwakacitya kuti bamwi babasampaule?
11 Basabuzi kulangilwa kuti bakabaseka akubasampaula Banakristo basyomeka akaambo kakuti tiibakalina kukuzyiba kabotu kulangila kwabo. Kakwiindide buyo ciindi cisyoonto Jesu katanafwa, basikwiiya bakwe “bakali kuyeeya kuti Bwami bwa-Leza bwaandosika ndilyonya.” Mpoona, naakabusigwa bakabuzya naa Bwami bwakali kubweedezegwa kutalika kulela ndilyonya liya. Mpoona alimwi kakwiindide myaka iisika ku kkumi Petro katana lemba lugwalo lwakwe lwabili, bamwi ‘bakayoosegwa,’ “kujwi” a “kulugwalo” lulangilwa kuti lwakazwa kumwaapostolo Paulo nokuba kubeenzinyina, “cakuyeeya kuti buzuba bwa-Mwami buliswenede kale,” naa “bwasika” kweelana abwaamba Cizuminano Cipya. (Luka 19:11; 2 Ba-Tesalonika 2:2; Incito 1:6) Pele, ikulangila kuli boobu kwabasiciiya ba Jesu, tiikwaalubide, tiicaaningasika buyo ciindi cakukulangila boobo. Buzuba bwa Jehova mmasimpe bwakali kuboola!
Ijwi lya Leza Lilasyomeka
12. Mbuti Ijwi lya Leza mbolyasyomeka mubusinsimi bwaamba zya “buzuba bwa-Jehova”?
12 Mbuli mbokwaambwa kale, basinsimi bakale-kale Bunakristo kabutanaba kanjikanji bakali kucenjezya kuti buzuba bwabukali bwa Jehova bwakali afwaafwi. Ibuzuba bwiiminina “buzuba bwa-Jehova” bwakasika mumwaka wa 607 B.C.E. ciindi Jehova naakatondezya bukali bwakwe kubantu bakwe basiluleyo. (Zefaniya 1:14-18) Nokwakainda mazuba, imasi ambi, kubikkilizyaa Babuloni alimwi a Egepita akanyonyoonwa abukali mbubwena obo bwiiminina “buzuba bwa-Jehova.” (Isaya 13:6-9; Jeremiya 46:1-10; Obadiya 15) Mamanino aabweende bwazintu bwaci Juda bwamumwaanda wamyaka wakusaanguna aalo akasinsimwa, alimwi akacitika iciindi basimpi bana Roma nobakanyonyoona Judaya mu 70 C.E. (Luka 19:41-44; 1 Petro 4:7) Pele Petro waamba “buzuba bwa-Jehova” bwakumbele, bwalo butikainde Izambangulwe lyanyika yoonse mboizulwa kubupati bwalunyonyooko!
13. Makani nzi aakale aatondezya kusinizya kwamamanino aabweende bwazintu obu?
13 Petro mukupandulula kwakwe kwalunyonyooko oolo luboola, utalika akwaamba kuti: “Kujwi elyo ndilyonya.” Wakazwide aakwaamba kuti “kujwi lya-Leza,” inyika kalitanasika Izambangulwe yakanununwa “mumaanzi akuyobolwa akati kamaanzi.” Eci ciimo, cipandululwa mumakani aakulenga mu Bbaibbele, cakacitya kuti Zambangulwe licitike ciindi maanzi naakapaya kaalaililwaa Leza naa ijwi lyakwe. Petro uzumanana kuti: “Eno ijulu anyika nzitubona sunu zyayobwedwa lubeta, kujwi elyo ndilyonya [lya Leza], ziti kanyonyoonwe amulilo mubuzuba obo mbubayoobetekwa bantu basikasampusampu.” (2 Petro 3:5-7; Matalikilo 1:6-8) Mmasimpe tulijisi ijwi lya Jehova lisyomeka kumakani aaya! Uyakunyonyoona “ijulu anyika”—ibweende obuno bwazintu—mubukali bwakwe bupya mbuli mulilo bwabuzuba bwakwe bupati! (Zefaniya 3:8) Pele, ino ndilili natikacite obo?
Kuyandisisya Kwakuboola kwa Mamanino
14. Nkaambo nzi ncotweelede kusyoma kuti ono tukkede ‘mumazuba aakumamanino’?
14 Basiciiya ba Jesu bakalikuyanda kuzyiba ciindi mamanino naakali kuyoosika, eelyo Jesu bakamubuzya kuti: “Ncinzi cizooba citondezyo cakuboola kwako acamamanino aaciindi?” Cakutadooneka bakali kubuzya ciindi ibweende bwaba Juda nobwakali kuzyikumana, pele bwiinguzi bwa Jesu bwakagamide kapati aciindi “ijulu anyika” ziliko sunu nozyakali kuzyikunyonyoonwa. Jesu wakasinsima zintu zili mbuli inkondo mpati, inzala, mizuzumo yanyika, malwazi, amilandu yabujayi. (Matayo 24:3-14; Luka 21:5-36) Kuzwa mumwaka wa 1914, twacibona citondezyo kacili mukuzuzikizigwa Jesu ncaakapa “camamanino aaciindi” kubikkilizyaa zintu mwaapostolo Paulo nzyaakaamba kuti zyakali kuzyikuzyibya “mazuba aakumamanino.” (2 Timoteo 3:1-5) Masimpe, izitondezyo zyavwula kapati kaka zyaamba kuti tukkede muciindi cakumamanino aabweende bwazintu buno!
15. Ncinzi Banakristo ncobakakanzide kucita nokuba kuti bakalikuzi kucenjezya kwa Jesu?
15 Bakamboni ba Jehova balikuyandisisya kuti bazyibe ciindi buzuba bwa Jehova nobutikasike. Mukuyandisisya kwabo zimwi ziindi bakeezeezya ciindi nobwakali kulangilwa. Pele kwiinda mukucita boobo, bakakakilwa mbubwena bwakakakilwa basiciiya ba Jesu bakusaanguna, kutobela kucenjezya kwa Simalelaabo kwakuti ‘ciindi tatuzi nociyooba.’ (Marko 13: 32, 33) Basabuzi babaseka Banakristo basyomeka kukulangila kwabo kwaciindi citanasika. (2 Petro 3:3, 4) Nokuba boobo, Petro usinizizye kuti buzuba bwa Jehova, bulaboola, kweelana aciindi Cakwe.
Mbokuyandika Kulanga Zintu Ibuzilanga Jehova
16. Nkulaya nzi nkotutobela camaanu?
16 Ciindi tweelede kucibona mbuli mbwacibona Jehova, mbubwena Petro ono mbwatwiibalusya kuti: “Pele nkucili cintu comwe ncimuteelede kuluba, nomuyandwa. Nceeci cakuti ku[li]-Jehova buzuba bomwe buli mbuli cuulu camyaaka, acalo cuulu camyaaka cili mbuli buzuba bomwe buyo.” Ma! Ino kaka kuceya myaka yabuumi bwesu naa twayeezyanya, iisika buyo ku 70 naa 80! (2 Petro 3:8; Intembauzyo 90:4, 10) Aboobo ikuti kuzuzikizigwa kwazilongezyo zya Leza kwatumukila, tweelede kutobela kulaya kwamusinsimi wa Leza wakati: “Na [ciindi cibikkidwe] camuka, kocilindila, nkaambo ncobeni cilaza, tacikooyoocedelelwa pe.”—Habakuku 2:3.
17. Nokuba kuti mazuba aakumamanino azumanana kwiinda banabunji mbobalikuyeeya, ncinzi ncotweelede kusinizya?
17 Nkaambo nzi mazuba aakumamanino aabweende bwazintu obu ncaazumanana kwaciindi cilamfwu banji ncobatali kuyeeyela? Kuli kaambo kabotu loko, mbubwena mbuli Petro mbwazumanana kwaamba kuti: “Jehova taamusya ngaakasyomezya kale, mbobayeeya bamwi kuti wamuka, pe, pele ucimukazikila moyo, nkaambo tayandi kuti bantu bafwidilile, ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa.” (2 Petro 3:9) Jehova ulayanda kucita cinga cilagwasya bantunsi boonse. Ulayandisisya kulanganya maumi aabantu, mbubwena mbuli mbwaamba kuti: “Nsiyandi abuniini kuti sizibi afwe pe, ndayanda kuti aleke bubi bwanzila zyakwe akulijanina buumi.” (Ezekiele 33:11) Aboobo tulakonzya kusyoma kuti mamanino alaboola aciindi ceelede kuti azuzikizye makanze aa haabusongo buteeli, Mulengi wesu siluyando!
Ino Ncinzi Ciyakunyonyooka?
18, 19. (a) Nkaambo nzi Jehova ncakanzide kunyonyoona bweende bwazintu obuno? (b) Mbuti Petro mbwapandulula mamanino aabweende bwazintu obuno, alimwi ino ncinzi cini-cini cizyoonyonyoonwa?
18 Akaambo kakuti Jehova ulabayandisya aabo bamubelekela, uyakugusya boonse abo bapenzya bantu bakwe. (Intembauzyo 37:9-11, 29) Kaamba mbubwena bwakaamba Paulo kusaanguna, kuti lunyonyooko olu luyoosika aciindi bantu kabatalibambilide, Petro ulemba kuti: “Buzuba bwa-Jehova bulasika mbubonya mbwasika mubbi. Kulimbubo ijulu liyooindilila acamuzunzumina mupati, tunyenyeezi tuyooyaka akubomboloka, ayalo nyika iyootentwa azicitwa kulinjiyo.” (2 Petro 3:10; 1 Ba-Tesalonika 5:2) Ijulu anyika izilenge nzyotubonaa meso tiizyakaloba ciindi ca Zambangulwe alimwi tazikalobi ciindi cabuzuba bwa Jehova. Naa mboobo, ino ncinzi ‘ciyooindilila’ naa iciyakunyonyoonwa?
19 Imfwulumende zyabuntunsi izyayendelezya banamaleya kwaciindi cilamfwu mbuli “ijulu” ziyakuloba ayalo ‘inyika,’ naa ibantunsi boonse ibatakombi, bayakuloba. ‘Imuzunzumina’ kutegwa waamba ciimo cakufwambaana ijulu mboliyakunyonyoonwa. Izintu izicitya bantunsi kubaa ziimo zisesemya mubukkale “ziyoobombolola,” na kunyonyoonwa. Alimwi ‘inyika,’ alimwi “azicitwa kulinjiyo,” ‘ziyootentwa.’ Jehova uyooibikka antangalala milimo mibi yabantu ciindi aakuleta mamanino aayelede kubweende bwazintu bwanyika yoonse mboizulwa.
Amuzumanane mu Bulangizi Bwenu
20. Ino maumi esu ayelede kujatikizigwa buti mbwaanga ono tulizizyi zintu ziyoocitika kumbele lyesu?
20 Mbwaanga izintu ezi iziyoosya zili afwaafwi, Petro waamba kuti tweelede buyo kujatikizigwa ‘kukweenda munzila iisalala amukulemeka Leza, amukulangila akuyandisya buzuba bwakusika kwa-Leza.’ Tacidoonekwi buya eci pe! “Mboliyoomana ijulu kukupya, atunyenyeezi notuyootentwa akweenzunuka”! (2 Petro 3:11, 12) Imasimpe aakuti zintu ezi iziyoosya zilakonzya kutalika kucitika juunza ayelede kutujatikizya muzintu zyoonse nzyotucita anzyotukanza kucita.
21. Ncinzi citikabe mubusena bwajulu anyika ziliko lino?
21 Ono Petro utwaambila ciyakubunjilila busena ibweende bwazintu bubi, kaamba kuti: “Pele swebo tulangila ijulu ipya anyika impya, mbubonya mbuli mbwaakatusyomezya. Mulinzizyo momukala bululami.” (2 Petro 3:13; Isaya 65:17) Ehee! Nkooko kukatalukwa kwini-kwini! Kristo abalelinyina ibali 144,000, mbabatikabe imfwulumende ya “ijulu ipya,” alimwi ibantu batikafwutuke mamanino aanyika ino mbabatikabe ‘inyika impya.’—1 Johane 2:17; Ciyubunuzyo 5:9, 10; 14:1, 3.
Kamubindaana Akusalala Mukulilemeka
22. (a) Ncinzi citikatugwasye kweeleba kabala kakumuuya naa kampenda kali koonse? (b) Nintenda nzi Petro njacenjezya?
22 Petro uzumanana kwaamba kuti: “Nkaambo kaako, nomuyandwa, mbumulangila zintu ezi, amusungwaale kujanwa mulikede muluumuno, [ka]mutakwe kabala, [ka]mutakwe kampenda mumeso aa-Leza. Amuyeeye kuti kukazika moyo kwa-Mwami nkokuleta lufutuko.” Kulangila akuyandisisya kupati alimwi akubona kulibonya kumuka kwabuzuba bwa Jehova kuba citondezyo calweetelelo lwakwe lwabuleza ciyakutugwasya kweeleba kabala kakumuuya kali koonse naa kampenda. Pele, ntenda nkoili! Petro ucenjezya kuti mumagwalo aa “mukwesu uuyandwa Paulo . . . [kuli] amakani amwi mayumu kukumvwigwa, nkabela bataiyide abapilausi balasandula-sandula ayo makani, mbubonya mbobasandula aamwi magwalo, cakulinyonyoona beni.”—2 Petro 3:14-16.
23. Nkulaya nzi kwamamanino Petro nkwapa?
23 Bamayi babeji kulangilwa kuti bakaapilaula makani aa Paulo mumagwalo aamba luzyalo lwa Leza, kabaabelesya kukulilekelela kutalilemeka kwabo. Ndiza Petro nceeci cakali mumizeezo yakwe naakalemba majwi aakwe aakulaya kayanda kuyumuka kuti: “Pele nywebo nomuyandwa, mbomweezi kale aya, amukalicenjezye kuti mutalengwawidwi kulweeno lwabataka akujatuluzigwa kukujatila kwanu.” Mpoona wamanizya lugwalo lwakwe, kakulwaizya kuti: “Kamuya bukomena kuluzyalo amuluzibo lwa-Mwami Mufutuli wesu Jesu Kristo.”—2 Petro 3:17, 18.
24. Ino babelesi ba Jehova boonse beelede kuzilanga buti zintu?
24 Takudonaikwi buya pe, Petro uyanda kuyumya-yumya ibanyina. Uliyandide kapati kuti boonse balange zintu mbuli bwakaambwaa Kamboni waambwa kumatalikilo ulaamyaka iili 82, kuti: “Buumi bwangu boonse ndimukubukkala mbubwena mbuli mwaapastolo mbwaakakulwaizya kuti, ‘amulangile akuyandisya buzuba bwakusika kwa-Leza.’ Lyoonse inyika impya iisyomezyedwe ndiilanga kuba ‘cintu cisinizidwe ncobeni noitaboneki.’” Toonse atube aabukkale buli mbuli boobu mubuumi bwesu.
Ino Inga Mwaingula Buti?
◻ Ino ‘kulangila akuyandisisya’ kusika kwabuzuba bwa Jehova caamba nzi?
◻ Ncinzi basabuzi ncobacitila muuzyamvwide acaali, alimwi ino nkaambo nzi?
◻ Nkaambo nzi basabuzi ncobabasekela naa kubasampaula Banakristo basyomeka?
◻ Ino tweelede kuzumanana kuzilanga buti zintu?
[Cifwanikiso icili apeeji 30]
Amubulangile cakuyandisisya buzuba bwa Jehova . . .
[Cifwanikiso icili apeeji 31]
. . . anyika impya iitikatobele