Amuzumanane Kweenda a Leza
“Inzila njimweendela ibe yamu-Muuya, aboobo mutakaciti zisusi zyanyama.”—BA-GALATIYA 5:16.
1. (a) Ino Enoki wakeenda a Leza kwaciindi cilamfwu buti, alimwi mapenzi nzi ngaakaswaanganya? (b) Nowa wakeenda a Leza kwaciindi cilamfwu buti, alimwi mikuli nzi mipati njaakajisi?
IBBAIBBELE litwaambila kuti Enoki “wakali kweenda a-Leza.” Nokuba kuti bantu bakeengelede kukkala bakali kumusampaula alimwi tiibakali kulilemeka, wakazumanana kweenda a Leza kusikila ciindi naakafwa kali aamyaka yakuzyalwa ili 365. (Matalikilo 5:23, 24; Juda 14, 15) Awalo Nowa “wakali kweenda a-Leza.” Wakacita obo kumwi kalanganya mukwasyi wakwe, mulupyopyongano lwanyika lwakaletwaa bangelo bakazanga abana babo bakali balwani alimwi wakacita obo kumwi katobela zyoonse zyakajatikizidwe mukuyaka bwaato bupati bwiinda maato aali woonse aakali kubelesegwa ciindi eco cansiku. Wakazumanana kweenda a Leza nolyakainda Zambangulwe, neciba ciindi ikuzangila Jehova nokwakatalika alimwi ku Babelo. Masimpe, Nowa wakazumanana kweenda a Leza cakusyomeka mane kusikila naakafwa kali aamyaka yakuzyalwa iili 950.—Matalikilo 6:9; 9:29.
2. Caamba nzi “kweenda a-Leza”?
2 Nolyaamba kuti aba baalumi basilusyomo bakali “kweenda” a Leza, Ibbaibbele lilimukubelesya bbala eli munzila yacikozyanyo. Eci caamba kuti Enoki a Nowa bakalilemeka munzila yakatondezya kuti bakali aalusyomo luyumu muli Leza. Bakacita coonse Jehova ncaakabaambila kuti bacicite alimwi bakeendelezya maumi abo kweelana azintu nzyobakazyi kujatikizya nguwe kwiinda muzintu nzyaakacitila bantu. (Amweezyanisye a 2 Makani 7:17.) Tiibakaile kuzumina buyo mumoyo kuzintu Leza nzyaakaamba kucita pele bakacita zyoonse nzyaakabaambila—ikutali zimwi buyo pele zyoonse nzyobakali kukonzya muciimo cabantu batalondokede. Mucikozyanyo, Nowa wakacita mbubonya mbuli Leza mbwaakamulailila. (Matalikilo 6:22) Nowa kwiina naakalicitila zintu nzyaatakalailidwe, alimwi kwiina nakasyaalila munsi muzintu nzyakalailidwe kucita. Mbwaanga wakalikumvwanaa Jehova, kalikwaya kupaila kuli Leza alimwi kaakkomanina malailile aazwa kulinguwe, wakali kweenda a Leza. Sena mulacita obo?
Kweenda a Leza Nkwakuzumanana
3. Ncinzi cintu ciyandika kapati kubalanda ba Leza boonse balyaabide alimwi babbapatizidwe?
3 Ncintu cikkomanisya kapati ikubona bantu kabatalika kweenda a Leza. Nobabweza ntaamu zyeelede kweelana akuyanda kwa Jehova, batondezya kuti balaa lusyomo, lwalo iluyandika kukukkomanisya Leza. (Ba-Hebrayo 11:6) Ino tulakkomana kaka kuti bantu basika kumweelwe waakati-kati uuyinda ku 320,000 mumyaka iili musanu yainda, balalyaaba kuli Jehova akubbapatizigwa mumaanzi mwaka amwaka! Pele alimwi ncintu ciyandika kapati kuti aba bantu alimwi andiswe toonse tuzumanane kweenda a Leza.—Matayo 24:13; Ciyubunuzyo 2:10.
4. Nokuba kuti bakatondezya lusyomo munzila imwi, nkaambo nzi bunji bwaba Israyeli ibakazwa mu Egepita ncobatakanjila mu Nyika Yakasyomezyedwe?
4 Muciindi ca Musa, imukwasyi wabana Israyeli wakali kuyandika lusyomo kuti usekelele pobwe Lyakwiindilila mu Egepita alimwi akusansa bulowa aazitendele alimwi aatala amilyango yamaanda abo. (Kulonga 12:1-28) Pele ilusyomo lwabanamunji lwakazungaana ciindi nobakabona kuti impi zya Farao zyabaswena munsi ku Lwizi Lusalala. (Kulonga 14:9-12) Ibbuku lya Intembauzyo 106:12 litondezya kuti iciindi nobakazubuka kabotu-kabotu anyika injumu yalwizi akubona maanzi nkwaawoomoka kunyonyoona impi zyabana Egepita, alimwi “awo bakazuminina majwi aakwe [Jehova].” Pele, nokwakainda kaindi kasyoonto kabali munkanda, ibana Israyeli bakatalika kutongooka kujatikizya meenda aakunywa, icakulya alimwi abweendelezi. Indwiido iityompya yabasikutwela ibali 10 muli bali 12 ibakapiluka kuzwa ku Nyika Yakasyomezyedwe yakabapa bukandu. Kabali muciimo eco, Intembauzyo 106:24 yaamba kuti, ‘tiibakasyoma ijwi lya Leza.’ Bakakanza kupilukila ku Egepita. (Myeelwe 14:1-4) Kufwumbwa lusyomo ndobakajisi lwakalibonya buyo ciindi nobakabona maleele aanguzu zyabuleza. Kwiina nobakazumanana kweenda a Leza. Akaambo kaceeci, bana Israyeli abo kwiina nobakanjila mu Nyika Yakasyomezyedwe.—Intembauzyo 95:10, 11.
5. Mbuti 2 Ba-Korinto 13:5 a Tusimpi 3:5, 6 mboziswaangene mukweenda a Leza?
5 Ibbaibbele litulailila kuti: “Amulisukusye nubeni na muliimvwi mulusyomo, amulilingule nubeni.” (2 Ba-Korinto 13:5) Kwiima “mulusyomo” caamba kukakatila kuzintu Banakristo nzyobasyoma. Eci cilayandika kapati ikuti naa twati tuzwidilile mukweenda a Leza mazuba oonse aabuumi bwesu. Ikutegwa tweende a Leza, tweelede alimwi kutondezya lusyomo lwini-lwini, ikusyoma Jehova cakumaninina. (Tusimpi 3:5, 6) Kuli tooze tunji alimwi azilebyo izikonzya kubaca abo ibakakilwa kucita obo. Ino nzintu nzi zimwi ezyo?
Amukeelebe Kooze Kakulisyoma
6. Ncinzi Banakristo boonse ncobazi kujatikizya bwaamu abumambe, alimwi mbuti mbobazibona zibi ezi?
6 Muntu woonse iwakaiya Bbaibbele, iwakalyaaba kuli Jehova alimwi akubbapatizigwa ulizi kuti Jwi lya Leza lilakasya bwaamu abumambe. (1 Ba-Tesalonika 4:1-3; Ba-Hebrayo 13:4) Ibantu balazuminizya kuti eci ncakasimpe. Bakanzide kutobela malailile aya. Pele, ibwaamu bwazumanana kuba kamwi katooze twa Saatani ikabeleka kapati. Nkaambo nzi?
7. Mumimpata ya Moabu, mbuti baalumi bana Israyeli mbobakalinjizya mubukkale mbobakazi kuti bwakali lubide?
7 Kumatalikilo, abo ibajatikizigwa mubwaamu obu inga kabatalibambilide kucita boobo. Ambweni mbocakabede akubana Israyeli Mumimpata ya Moabu. Ibanakazi bana Moabu abana Midiyani ibakaongelezya baalumi bana Israyeli ibakamanide nguzu munkanda balakonzya kusaanguna bakalitondezya kuba balongwe alimwi ibasamausya. Pele ino ncinzi cakacitika ciindi bana Israyeli nobakazumina kutambwa kuti bakayanzane abantu ibakali kukomba Baala ikutali Jehova, ibantu ibakazumizya bana babo basimbi (nebaba bazwa mumikwasyi iilemenede) ikoonana abaalumi ibatakabakwete? Ibaalumi baciinga cabana Israyeli nobakatalika kukkomanina kuyanzana oko, bakaongelezyegwa kucita zintu nzyobakazi kuti nzibyaabi, alimwi eci cakapa kuti banyonyooke.—Myeelwe 22:1; 25:1-15; 31:16; Ciyubunuzyo 2:14.
8. Mazubaano, ncinzi cikonzya kunjizya Munakristo mubwaamu?
8 Mazubaano ncinzi cinga cacitya umwi kunjila mukooze kali boobu? Nokuba kuti inga kazi bubi bwabwaamu, ikuti katalicenjeleli ipenzi linga lyaletwaa kulisyoma, ulakonzya kunjila muciimo cinga camoongelezya kucita cibi.—Tusimpi 7:6-9, 21, 22; 14:16.
9. Nkucenjezya nzi kwamu Magwalo kukonzya kutukwabilila kukutalilemeka?
9 Ijwi lya Leza cakutainda mumbali lilatucenjezya kuti tatweelede kulyeena akutalika kuyeeya kuti tuli bayumu cakuti ikuyanzana abantu babyaabi kwiina nokunga kwatusofwaazya. Eci cijatikizya kweebela mapulogilamu aa televisyoni aatondezya bukkale bwabantu batalilemeki alimwi akweebela mamagazini aabusya mizeezo mibyaabi. (1 Ba-Korinto 10:11, 12; 15:33) Nokuba kuyanzana abasyomima mumasena aateelede kulakonzya kusololela kumapenzi mapati. Ikulombozyanya akati kabanakazi abalombwana kulaanguzu kapati. Aboobo, caluyando imbunga ya Jehova yacenjezya kuti tatweelede kubaa mwanakazi naa mwaalumi katuli tolikke ngotutakwetene aawe naa uutali musazima mubusena bamwi mobatakonzyi kutubona. Ikutegwa tuzumanane kweenda a Leza, tweelede kweeleba kooze aka kakulisyoma, pele lyoonse atutobele lulayo lwakucenjezya ndwatupa.—Intembauzyo 85:8.
Muteendelezyegwi Aakuyoowa Muntu
10. Mbuti “kuyoowa muntu” mbokuteya kooze?
10 Intenda imbi yaambwa ku Tusimpi 29:25, kuti: “Kuyoowa muntu kulateya kakole.” Ikooze kasikuvwima kanjikanji inga kalaa bufwizyo buca akusina munsingo naa intambo zileba akuca kumaulu. (Jobu 18:8-11) Ikuyoowa bantu akwalo kulakonzya kulesya muntu kwaambaula cakwaanguluka akulilemeka munzila iikkomanisya Leza. Ikuyanda kukkomanisya bamwi kuli buyo kabotu, alimwi ikuyuma moyo cakuti tobikkili maanu kuli nzyobayeeya bamwi tacili ciimo ca Bunakristo pe. Pele ikubaa kati-kati kulayandika. Ikuti naa muntu watyola mulawo wa Leza naa kutacita caamba Jwi lya Leza nkaambo kakulibilika mbobanga balimvwa bantu, oyo muntu inga wategwa wacegwa mukooze.
11. (a) Ncinzi cikonzya kukwabilila muntu kuti atayendelezyegwi aa buyoofwu bwamuntu? (b) Mbuti Jehova mbwaakagwasya balanda bakwe ibakakatazigwa abuyoofwu bwa muntu?
11 Ikulikwabilila kukooze kali boobu takuzwi munguzu zyamuntu, kuzwa ‘mukusyoma Jehova.’ (Tusimpi 29:25b) Kwiinda mukusyoma Leza, naba muntu ulaabweemya ulakonzya kuba sicamba alimwi uutazungaani. Kufwumbwa kuti katucizingulukidwe aazintu zya Saatani zyabweende bwazintu izitwaatikizya, tuyandika kuzumanana kucenjela kukooze kakuyoowa muntu. Nokuba kuti musinsimi Eliya wakalaampuwo yabusicamba mumulimo wakwe, iciindi Jezebeli naakamukonga kumujaya, wakapola akaambo kakuyoowa. (1 Bami 19:2-18) Imwaapostolo Petro wakasinikizigwa kumutama Jesu Kristo mubuyoofwu, alimwi kuzikwiinde myaka, ibuyoofwu bwakamupa kuti alilemeke munzila iitayendelani alusyomo ndwaakajisi. (Marko 14:66-71; Ba-Galatiya 2:11, 12) Pele, boonse bobile Eliya alimwi a Petro bakagwasigwa munzila yakumuuya, elyo kabasyomede muli Jehova, bakazumanana kubelekela Leza kabaukkomanina mulimo wabo.
12. Nzikozyanyo nzi zyamazubaano zitondezya bantu mbobakagwasigwa kutazumizya buyoofwu kubakasya kucita zintu zikkomanisya Leza?
12 Ibalanda ba Jehova sunu ibanji abalo bayiya mbobanga bakonzya kuzunda buyoofwu bunjizya mukooze kali boobu. Kamboni umwi ulaamyaka iili 17 mucisi ca Guyana wakati: “Kucikolo inkondo yakukazya muuya wakutobela bamiselama tailiyumini.” Pele musimbi oyu wakayungizya ategwa: “Alwalo lusyomo lwangu muli Jehova nduyumu.” Imwiiyi wakwe naakamusampaula mukkilasi ibeenzinyina boonse kabamvwide akaambo kalusyomo lwakwe, cakaumuzi wakapaila kuli Jehova. Kuzwa waawo wakamuunkila mwiiyi oyu kumbali akumukambaukila cabucenjezu. Naakali kuswaya kudolopo nkwaakazyalilwa mucisi ca Benin, imulombwana umwi iwakali kwiiya zyeelelo zya Jehova wakakanza kuti anyonyoone cituni bausyi ncobakamubezelede. Ooyu mulombwana wakalizi kuti eci cikozyanyo tiicaali kupona, alimwi kwiina naakaciyoowa pe, pele alimwi wakalizi kuti bantu bamumunzi balanyema akuyanda kumujaya. Wakapaila kuli Jehova, mpoonya imasiku wakabwezya cituni ciya akucitola musyokwe waakucinyonyoona. (Amweezyanisye a Babetesi 6:27-31.) Imukaintu umwi mu Dominican Republic naakatalika kubelekela Jehova, mulumaakwe wakamwaambila kuti alisalile ngwayanda akati kalukwatano a Jehova. Mwaalumi oyu wakamukonga kuti ulamuleka. Sena buyoofwu bwakali kuyoomucitya kuti aleke lusyomo lwakwe ndwaakajisi? Mukaintu oyu wakavwiila kuti: “Nokwali kuti nkubbukilwa nenduuside, pele tandikwe bweemya mukubelekela Jehova Leza!” Wakazumanana kweenda a Leza, alimwi mukuya mazuba imulumaakwe awalo wakatalika kucita luyando lwa Jehova. Ikuti katujisi lusyomo lwini-lwini muli Taateesu wakujulu, andiswe tatukoozumizya buyoofwu bwamuntu kutulesya kucita ncotuzi kuti cilamukkomanisya Jehova twacicita.
Amweelebe Kuunduluzya Lulayo
13. Nkooze nzi nkotucenjezegwa kuli 1 Timoteo 6:9?
13 Nokuba kuti itooze tumwi itubelesegwaa bavwimi ntwakuca banyama boonse kufwumbwa kuti wainda mpokabede, itumwi tuboongelezya buya banyama kwiinda mucintu cinyomenezya. Kubantu banji, ilubono mbolubede obo. (Matayo 13:22) Kuli 1 Timoteo 6:8, 9, Ibbaibbele litukulwaizya kukkwana kufwumbwa kuti katujisi zyakulya azyakulivwumba. Mpoonya litucenjezya kuti: “Abo bayandisya kuvuba balawida mukutepaulwa amukuteegwa amuzisusi zibi zinji zyabufubafuba zibisizya buumi akubbizya bantu mukunyonyauka amukusweeka.”
14. (a) Ncinzi cinga cakasya muntu kutobela lulayo lwakukkwana kufwumbwa kuti katujisi cakulya acakulivwumba? (b) Mbuti kulanganya kwalubono kulubide mbokunga kwacitya umwi kuunduluzya kucenjezya kulembedwe kuli 1 Timoteo 6:9? (c) Munzila nzi “zisusi zyameso” mbozinga zyacitya bamwi kucesya kooye kali kumbele lyabo?
14 Nokuba kuti kuli kucenjezya kuli boobu, ibanji bali mukucegwa nkaambo lulayo olu tabalutobeli pe. Nkaambo nzi? Sena nkaambo kakulisumpula kubasungilizya kukakatila kubukkale ibuyanda zimbi kunze “[lya]cakulya acakulivumba” Ibbaibbele ncolitukulwaizya kuti tukkwane? Sena ndiza balakuunduluzya kucenjezya kwa Bbaibbele nkaambo lubono balubona mbuli kuti nkubaa zintu zinji zidula mbuli zijisi bavwubi beni-beni? Munzila nguba-uba Ibbaibbele lilaandaanya muuya wakuyandisisya kuvwuba amuuya wakukkomana buyo kufwumbwa kuti kakuli cakulya acakulivwumba. (Amweezyanisye a Ba-Hebrayo 13:5.) Sena “zisusi zyameso”—ikuyandisisya kubaa zintu kufwumbwa meso abo nzyaabona, nokuba kuti zibikka muntenda kuyaambele kwabo kwakumuuya—kubacitya kuti iziyandika zyabukombi bwakasimpe bazibikke mubusena bwabili? (1 Johane 2:15-17; Hagai 1:2-8) Elo balakkomana kaka aabo cakasimpe ibatobela lulayo lwa Bbaibbele akweenda a Leza kwiinda mukucitya mulimo wabo kuli Jehova kuba cintu cipati mumaumi aabo!
Ikutalibilika Kapati Azintu Zyamubuumi
15. Nziimo nzi mubuumi izilibilisya bunji bwabalanda ba Jehova, alimwi nkooze nzi nkotweelede kucenjelela ciindi notuli mumapenzi aatwaatikizya aya?
15 Icintu cidumide kwiinda kuyandisisya kuvwuba nkulibilika kwakuyanda kujana zintu ziyandika mubuumi. Bunji bwabalanda ba Jehova bajisi buyo zintu zyakumubili zisyoonto. Balabeleka acanguzu kwamaoola manji kutegwa bajane zyakusama, ibusena kwakukkala mukwasyi alimwi acakulya cabuzuba abuzuba. Bamwi balimukupenga akaambo kakuciswa naa kucembaala kwabo naa kwabamwi mumukwasyi. Elo ncuuba-uba kaka kuzumizya bukkale buli boobo kusyanikizya zintu zyakumuuya mubuumi bwabo!—Matayo 13:22.
16. Mbuti Jehova mbwatugwasya kuzunda mapenzi aatwaatikizya?
16 Caluyando, Jehova ulatwaambila zyakukatalukwa kuyakubako mubweendelezi bwa Bwami bwabu Mesiya. (Intembauzyo 72:1-4, 16; Isaya 25:7, 8) Alimwi ulatugwasya kulwana mapenzi aabuumi ono kwiinda mukutupa lulayo lwambotunga twazumanana kubikka zintu ziyandika kapati kumbele. (Matayo 4:4; 6:25-34) Jehova ulatusyomezya kwiinda muzintu zilembedwe zijatikizya mbwaakagwasya balanda bakwe mumazuba aainda. (Jeremiya 37:21; Jakobo 5:11) Ulatukulwaizya aluzibo lwakuti, ziyume zibe buti izinga zyatusikila, iluyando lwakwe kubalanda bakwe basyomeka taluzungaani pe. (Ba-Roma 8:35-39) Kuli baabo ibasyoma muli Jehova, waamba kuti: “Nsikwe nenti kamulekelezye nokuba kuyoomuleka buyo pe, pe.”—Ba-Hebrayo 13:5.
17. Amupe zikozyanyo zyabantu bakali mumapenzi aataambiki mbobakacikonzya kuzumanana kweenda a Leza.
17 Kwiinda mukuyumizigwa aluzibo olu, Banakristo bakasimpe balizumenene kweenda a Leza muciindi cakuleya akutobela nzila zyanyika. Injiisyo yanyika yabuhaabusongo iidumide akati kabacete mumanyika manji njakuti ikubweza cintu cili coonse kumuntu uulaazintu zinji ikutegwa ukasanine mukwasyi wako takuli kubba. Pele aabo ibeenda kulusyomo balaikaka ndangilo yazintu eyi. Balakuyanda kukkomaninwaa Leza kwiinda cintu cimbi cili coonse alimwi basyoma nguwe kuti nguutikabalumbule kubukkale bwabo buluzi. (Tusimpi 30:8, 9; 1 Ba-Korinto 10:13; Ba-Hebrayo 13:18) Mukamufwu umwi mucisi ca India wakajana kuti ikulisungula kubeleka kubikkilizya abunkutwe kumilimo kwakamugwasya kuzunda. Muciindi cakucimwa akaambo kaciimo cabukkale, wakalizi kuti kufwumbwa kuti kabikka Bwami bwa Leza abululami kumbele mubuumi bwakwe, Jehova ulaileleka milimo yakwe yakusola kujana ziyandika kulinguwe akumwanaakwe musankwa. (Matayo 6:33, 34) Ibunji bwazyuulu zyabantu nyika yoonse mbwiizulwa batondezya kuti Jehova macijilo abo alimwi ndilinga lyabo nobayaanaa mapenzi aali buti. (Intembauzyo 91:2) Sena mbomulimvwa andinywe obu?
18. Ncinzi cili nenzila ilikke iikonzya kutugwasya kweeleba tooze twanyika ya Saatani?
18 Kufwumbwa kuti katucipona mubweende bwazintu buno, kunikuli tooze tuyandika kweeleba. (1 Johane 5:19) Ibbaibbele litubikka antangalala tooze otu alimwi lilatutondezya mbotunga twatweeleba. Aabo ibamuyanda cakasimpe Jehova alimwi ibayoowa kumubisizya balakonzya kutweeleba tooze tuli boobu. Ikuti bazumanana ‘ikweenda mu-Muuya,’ kwiina nobatikazumizye nzila zyanyika kubazunda. (Ba-Galatiya 5:16-25) Aabo boonse ibasola cini-cini lyoonse kumvwanaa Jehova balijisi bulangizi butalikomeneni bwakweenda a Leza, banooli balongwe bakwe kukabe kutamani.—Intembauzyo 25:14.
Ino Mulaingula Buti?
◻ Mbuti kulisyoma mbokunga kwaba kooze?
◻ Ncinzi cinga catukwabilila kuti tuteendelezyegwi aakuyoowa muntu?
◻ Ncinzi cinga capa kuti tukakilwe kutobela lulayo lujatikizya ntenda yakuyandisisya lubono?
◻ Ncinzi cinga catugwasya kweeleba kunjila mukooze kakulibilika mubuumi?
[Cifwanikiso icili apeeji 16, 17]
Ibanji balazumanana kweenda a Leza mazuba oonse aabuumi bwabo