Ibbuku Lizwa Kuli Leza
“Teensi luyando lwamuntu lwakaleta businsimi kalekale, pe, pele bantu ba-Leza bakaamba mbobakasungulwa Muuya wa-Leza.”—2 PETRO 1:21.
1, 2. (a) Nkaambo nzi bamwi ncobabuzyila kuti naa Ibbaibbele lilayandika mubuumi bwasunu? (b) Nzisinizyo nzi zyotatwe nzyotukonzya kubelesya ikutondezya kuti Bbaibbele lizwa kuli Leza?
SENA Bbaibbele lilayandika kubantu bapona kumamanino aamwaanda wamyaka wa 21? Bamwi bayeeya kuti taliyandiki pe. Dr. Eli S. Chesen naakali kupandulula ncaakali kuyeeyela kuti Bbaibbele talicibeleki wakalemba kuti, “Kunyina muntu uunga waamba kuti kubelesyegwe bbuku lya chemistry lyamu 1924 mucikolo ca chemistry casunu—nzinji kapati zyayiigwa kujatikizya chemistry kuzwa ciindi eco.” Aka kaambo kalakonzya kuboneka kuti nkamaanu kuti muntu wakateelela buyo caatala-tala. Kayi muntu wayiya zintu zinji kujatikizya sayaansi, kubeleka kwamizeezo alimwi akulilemeka kwamuntu kuzwa kuciindi ca Bbaibbele. Aboobo bamwi baleezyeezya kuti: ‘Ino bbuku lyansiku mbuli bwaleeli inga lyabula buti twaambo tulubide kujatikizya sayaansi? Ino inga lyaba buti amalailile alo aabeleka kubuumi bwasunu?’
2 Ibbaibbele lini lilaingula. Kubbuku lya 2 Petro 1:21, twaambilwa kuti basinsimi bamu Bbaibbele “bakaamba mbobakasungulwa Muuya wa-Leza.” Aboobo Bbaibbele lilatondezya kuti ndibbuku lizwa kuli Leza. Pele ino mbuti mbotunga twasinizizya bamwi kuti mbocibede ncobeni obo? Atulange twaambo totatwe itusinizya kuti Ibbaibbele ndi Jwi lya Leza: (1) Lililuzi kumakani aasayaansi, (2) lijisi njiisyo zibeleka ciindi coonse zyalo zigwasya mubuumi bwasunu alimwi (3) lijisi businsimi bugaminina bwalo bwakazuzikizigwa kale mbuli mbubwakasinizigwa mutwaambo twazyaciindi.
Ibbuku Lizuminanaa Sayaansi
3. Nkaambo nzi Bbaibbele ncolyatanyonganizigwaa zintu zipya zijanwa aba sayaansi?
3 Ibbaibbele talili bbuku lyasayaansi pe. Pele ndibbuku lyabwini alimwi bwini bulakonzya kusyomeka kwaciindi cilamfwu. (Johane 17:17) Ibbaibbele kwiina nolyanyonganizigwaa zintu zyasayaansi zijanwa. Nolyaamba makani aajatikizya sayaansi, talyaambi njiisyo zya “sayaansi” zyansiku zyalo zyajanika kuti ntwaano buyo. Atwaambe, lijisi twaambo ituluzi kumakani aasayaansi alimwi lilaikazya mizeezo eyo yakali kutobelwa ciindi eco. Mucikozyanyo, amulange makani aazuminana akati ka Bbaibbele alimwi asayaansi yabusilisi.
4, 5. (a) Ncinzi ncobatakali kukonzya kuteelela basilisi bansiku kujatikizya malwazi? (b) Nkaambo nzi Musa ncaakabuzibide busilisi bwabana Egepita?
4 Ibasilisi bansiku kunyina nobakateelelesya mbuli mbwaayandilila malwazi alimwi kunyina nobakayeeya mbuli mbobuyandika bulondo ikukwabilila malwazi. Ibunji bwabusilisi bwakali kucitwa nsiku bulakonzya kuboneka kuti tabusumpukide pe twalanga bukkale bwasunu. Imalembe amwi aaciindi aabusilisi aaliko nga Ebers Papyrus alo aazwide luzibo lwabusilisi lwabana Egepita ikuzwa kumyaka yakuma 1550 B.C.E. Ajisi nzila izili 700 izyakusilika malwazi aandeene-andeene, “ikuzwa kucilonda cakulumwa ciwena kusikila kucicisa cakulwala kumunwe wakumaulu.” Ibunji bwanzila ezi teezyakali kubeleka kabotu pe, pele zimwi zyakali kuletela mapenzi. Ibusilisi bumwi bwakali kukulwaizigwa ikusilika cilonda bwakali bwakubikka tubi twamuntu tusanganizidwe amicelo imwi.
5 Aya malembe aanzila zyabusilisi aabana Egepita akalembwa kuciindi nciconya cakalembwa mabbuku mataanzi aa Bbaibbele alo aakali kubikkilizyaa Mulawo wa Musa. Musa iwakazyalwa mu 1593 B.C.E., wakakomenena ku Egepita. (Kulonga 2:1-10) Mbwaakakomenena muŋanda ya Farao, Musa “wakaiisigwa busongo boonse bwa-Egepita.” (Incito 7:22) Wakalibazibide “basilisi” baku Egepita. (Matalikilo 50:1-3) Sena busilisi bwabo bwatakali kubeleka kabotu naa bwakali kuleta mapenzi bwakeendelezya malembe aakwe?
6. Ino mmulawo nzi wabulondo wakali mu Mulawo wa Musa walo uunga wabonwa kuti ngwamaanu abasilisi basayaansi sunu?
6 Muciindi caboobo, Mulawo wa Musa wakali kubikkilizya milawo yabulondo yalo iikonzya kubonwa kuti ili kabotu asayaansi yabusilisi yasunu. Mucikozyanyo, imulawo wakali kujatikizya zilawo zyabasilumamba wakali kulailila kuti tubi katuzikkwa anze aacilawo. (Deuteronomo 23:13) Eyi yakali nzila iisumpukide kapati yakulikwabilila. Yakali kugwasya kutasofwaazya zilawo kutekwa meenda alimwi yakali kukwabilila bulwazi bwakalowa buletwaa nzinini alimwi amalwazi aamwi aakusoomona alo aacijaya tuulunzuma twabantu mwakaa mwaka, kanjikanji mumasi aacisumpuka.
7. Milawo nzi yabulondo yakali mu Mulawo wa Musa iyakali kugwasya kukwabilila kuyandilila kwamalwazi aayambukila?
7 Imulawo wa Musa wakalijisi aimbi milawo yabulondo yalo yakali kugwasya kukwabilila kuyandilila kwamalwazi aayambukila. Imuntu wakajisi bulwazi buyambukila naa wakali kuyeeyelwa kuti ulibujisi wakali kujalilwa. (Levitiko 13:1-5) Izikobela naa zilongo izyakali kuguma munyama walifwida (ambweni akaambo kabulwazi) zyakali kusanzigwa kazitana belesyegwa alimwi naa kunyonyoonwa. (Levitiko 11:27, 28, 32, 33) Kufwumbwa muntu wakali kujata mutunta, wakali kusofwaala elyo wakeelede kusalazigwa calo cakali kubikkilizya kusanzya zikobela alimwi akusamba. Mumazuba osanwe aabili aakusofwaala, tanaakeelede kuswaangana abambi bantu.—Myeelwe 19:1-13.
8, 9. Nkaambo nzi ncokunga kwaambilwa kuti mulawo wabulondo mu Mulawo wa Musa wakalisumpukide kapati?
8 Oyu mulawo wabulondo utondezya busongo bwakasumpukide kapati. Ibusilisi bwasayaansi bwasunu bwayiya zinji kujatizya kuyandilila alimwi akukwabilila malwazi. Mucikozyanyo, ikusumpuka kwabusilisi mumwaanda wamyaka wa 19 kwakapa kuti kutalikwe misamu iilwana tuzunda—ikujatikizya bulondo ikutegwa aceye-ceye malwazi. Icakacitika ncakuti malwazi akaceya alimwi azyalo mfwu zyakaceya. Mumwaka wa 1900, imyaka yabuumi njaakali kulangilwa kupona muntu azyalwa teeyakali kusika ku 50 mumanyika manji aaku Europe alimwi aku United States. Ikuzwa leelyo, yayungizigwa ikutali buyo akaambo kakusumpuka kwabusilisi mukukonzya malwazi pele akuti kwakaba bulondo lino alimwi abukkale buli kabotu.
9 Pele, zyuulu zyamyaka sayaansi yabusilisi kaitanayiya mbuli malwazi mbwaayandilila, Ibbaibbele lyakalipede kale nzila zibotu zyakukwabilila malwazi. Aboobo tacigambyi pe kuti kuciindi ca Musa wakali kukonzya kwaamba bana Israyeli boonse kuti bakali kupona myaka iili 70 naa 80. (Intembauzyo 90:10) Ino Musa wakaiziba buti milawo eyi yabulondo? Ibbaibbele lini lilapandulula kuti: Imulawo “wakatumikizigwa abaangelo.” (Ba-Galatiya 3:19) Inzya, Ibbaibbele talili bbuku lyabusongo bwabantu; ndibbuku lizwa kuli Leza.
Ibbuku Ligwasya Mubuumi Bwasunu
10. Nokuba kuti Bbaibbele lyakamana kulembwa myaka iitandila ku 2,000 yainda, ncinzi cinga caambwa kujatikizya malailile aandilyo?
10 Imabbuku aapa kulaya alaba aakaindi elyo balaalembulula naa kuleta ambi. Pele Bbaibbele lililibedelede ncobeni. Ibbuku lya Intembauzyo 93:5 lyaamba kuti, “Imbeta zyako zyasyomeka loko.” Nokuba kuti Bbaibbele lyakamanizigwa kulembwa myaka iinda ku 2,000 yainda, majwi aandilyo acibeleka. Alimwi alabeleka munzila njiyonya kufwumbwa naa tulaamusyobo nzi wacikanda naa kuti tukkala mucisi nzi. Amulange zikozyanyo zyamu Bbaibbele izyalulayo lubeleka ciindi coonse ‘ilusyomeka loko.’
11. Kwamakumi aamyaka aalimbwaabede aainda, ncinzi ncobakazi bazyali banji kujatikizya kuyiisya bana?
11 Makumi aamyaka aainda ibazyali banji—balo bakali kutobela “mizeezo mipya” kujatikizya kukomezya bana—bakali kuyeeya kuti “teewakali mulawo kulaya mwana.” Bakali kuyoowa kubabikkila mbaakani bana nkaambo bakali kuyeeya kuti balabapenzya akubatyompya. Abo bategwa basikulaya bakali kuzumanana kwaamba kuti bazyali batapi lulayo lumbi luli loonse pele buyo luuba-uba kubana babo. Ipepa lya The New York Times lyaamba kuti bahaazibwene banji bali boobu lino “baambila bazyali kuti bayume, batalike kweendelezya bana alimwi.”
12. Ino bbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti ‘kuyiisya’ lyaamba nzi, alimwi nkaambo nzi bana ncobayandika kuyiisya kuli boobu?
12 Nokuba boobo, kuzwa kaindi Ibbaibbele lyapa malailile mabotu kujatikizya makani aakuyiisya bana. Lilailila kuti: “Numawisi, mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Ibbala lyakasandululwa kuti ‘kuyiisya’ mu Cigiliki lyaamba “kukomezya, kulailila.” Ibbaibbele lyaamba kuti ikuyiisya naa kulailila mbumboni bwakuti muzyali ulaa luyando. (Tusimpi 13:24) Ibana balakomena kabotu kuti kakuli malailile aakulilemeka aagaminina alo aabagwasya kuziba cibotu acibi. Ikuyiisigwa kucitwa munzila iili kabotu kulabagwasya kuliiba; kubaambila kuti bazyali babo balabalanganya alimwi akuti balabikkila maanu kuti naa bayooba bantu bali buti kumbele.—Amweezyanisye Tusimpi 4:10-13.
13. (a) Caboola kumakani aakuyiisya, nkucenjezya nzi nkolipa Bbaibbele kubazyali? (b) Nkuyiisya kwamusyobo nzi nkolikulwaizya Bbaibbele?
13 Pele Bbaibbele lilabacenjezya bazyali kumakani aaya aakuyiisya. Inguzu zijisi bazyali izyakuyiisya tazyeelede kubelesyegwa munzila mbyaabi. (Tusimpi 22:15) Kunyina mwana weelede kusubulwa calunya. Ikuuma alunya takuyandiki pe mumukwasyi uutobela Bbaibbele. (Intembauzyo 11:5) Nokuba kubelesya majwi aacisa takuyandiki—kubelesya majwi aayasa, kubelesya matusi, alimwi akunonga zyalo zinga zyanyonganya muuya wamwana. (Amweezyanisye Tusimpi 12:18.) Icabusongo, Ibbaibbele lilabacenjezya bazyali ategwa: “Mutanoonyenukili bana banu, kuti batanoosululwi [naa “kuti batali kutyompokelwi,” BT].” (Ba-Kolose 3:21) Ibbaibbele likulwaizya nzila zikwabilila. Kubbuku lya Deuteronomo 11:19, ibazyali bakulwaizigwa kubelesya ciindi ncobakkede buyo ikuyiisya bana babo bukkale bubotu bwakulilemeka alimwi abwakumuuya. Lulayo lulimvwisya boobu alimwi lwamaanu kumakani aakukomezya bana lulayandika sunu mbubwenya mbukwakabede mumazubaa Bbaibbele.
14, 15. (a) Muunzila nzi Bbaibbele molipa lulayo lwiinda kubota? (b) Ninjiisyo nzi zikonzya kugwasya baalumi abanakazi bamubala waandeene alimwi azisi kubona kuti baleelene?
14 Taluli buyo lulayo lubotu ndolipa Bbaibbele. Imulumbe wandilyo ubotezya moyo. Ibbuku lya Ba-Hebrayo 4:12 lyaamba kuti: “Ijwi lya-Leza lili abuumi, lili anguzu, lilabosya kwiinda iceba ilijisi mabemba obile, lilayasa mane kukwaanzaanya buumi amuuya, aalo maswaanganino aazifuwa amooma, alimwi lilabeteka kuyeeya akuyanda kwamoyo.” Amulange cikozyanyo cambolikulwaizya Bbaibbele.
15 Sunu bantu tabamvwani akaambo kamubala, cisi alimwi amusyobo. Ikwaandaana kuli boobu nkukwaleta kujaya kwabantu batakwe mulandu kwalo kucitwa munkondo nyika yoonse mbwiizulwa. Pele Bbaibbele lijisi njiisyo izigwasya baalumi abanakazi bamubala waandeene alimwi azisi zyaandeene ikuti babone umwi aumwi kuti baleelene. Mucikozyanyo, ibukku lya Milimo 17:26, [BT], lyaamba kuti Leza “kumuntu omwe ngwaakalenga, nkukwakazwa misyobo yabantu.” Eci citondezya kuti masimpe kuli buyo musyobo omwe—musyobo wabantu! Kunze lyaboobo, Ibbaibbele litukulwaizya kuba “basikwiiya Leza” walo ngolyaamba kuti: “Talangi ciimo camuntu, pele mumasi oonse uumuyoowa akucita bululami ulatambulwa kulinguwe.” (Baefeso 5:1, BT; Incito 10:34, 35) Kuli baabo ibayanda ncobeni kutobela kuyiisya kwa Bbaibbele, olu luzibo lulakamantanya. Lubelekela mukati mwine—mumoyo—ikuzwisya minyinza iibambwaa muntu yalo yaandaanya bantu. Sena lulabeleka munyika sunu?
16. Amuulule makani aatondezya kuti Bakamboni ba Jehova mbabunyina bwini-bwini bwaakati kamasi.
16 Masimpe lulacita obo! Bakamboni ba Jehova balizibidwe akaambo kabunyina bwabo bwanyika yoonse bwalo bukamantanya bantu bazwa kubukkale bwaandeene balo batakonzyi kukkala muluumuno antoomwe ikuti buyo-buyo. Mucikozyanyo, nokwakali kulwana kwamisyobo mu Rwanda, Bakamboni ba Jehova bamisyobo yoonse yobile bakali kukwabilila banyina abacizi Banakristo bamusyobo umwi, ikubikka buumi bwabo muntenda akaambo kakucita boobo. Kuciindi cimwi, Kamboni mu Hutu wakasisa mukwasyi wabantu bali cisambomwi iba Tutsi muŋanda yakwe balo mbobakali kuswaangana limwi mumbungano. Mukubula coolwe oyu mukwasyi waba Tusti wakabonwa elyo bakajaigwa. Oyu mukwesu mu Hutu amukwasyi wakwe bakaanjila mapenzi lino kubajayi aba aboobo wakatijila ku Tanzania. Izikozyanyo zinji zili boobu zyakaluulwa. Bakamboni ba Jehova balazumina cakutasowa ciindi kuti lukamantano luli boobu lulakonzyeka nkaambo myoyo yabo yajatikizigwa kapati akukulwaizya kwamulumbe wa Bbaibbele. Akaambo kakuti Bbaibbele lilakonzya kukamantanya bantu munyika eyi iizwide lusulo ncisinizyo cakuti lyakazwa kuli Leza.
Ibbuku Lyabusinsimi Bwakasimpe
17. Ino businsimi bwa Bbaibbele bwaandeene buti akuyeeyela kwabantu?
17 Ibbuku lya 2 Petro 1:20 lyaamba kuti: “Masinsime aamagwalo taakoopandululwa kumuntu omwe.” Ibasinsimi bamu Bbaibbele taakwe nobakabulangila limwi bweende buliko sunu mpoonya nkokuyeeyela kweelana umwi aumwi mbwaakazilanga zintu ezi. Alimwi kunyina nobakaamba buyo businsimi bwakubeja bwalo bukonzya kweelela kufwumbwa cintu ciyoocitika kumbele. Atulange cikozyanyo cabusinsimi bwa Bbaibbele bwalo bwakagaminide alimwi bwakasinsima cintu caandeene aceeco ncobakali kunga balangila bantu bakali kupona kuciindi eco.
18. Nkaambo nzi bana Babuloni wansiku ncobakali kulimvwa kuliiba, pele Isaya wakasinsima nzi kujatikizya Babuloni?
18 Ikusika mumwaanda wamyaka waciloba B.C.E., Babuloni wakali kuboneka kuba munzi uutakonzyi kuzundwa pe mu Bwami bwa Babuloni. Oyu munzi wakakomezya Mulonga wa Firate elyo maanzi aamulonga oyu akabelesyegwa kubamba cizyiba icipati mocili mwida alimwi icilamfwu kuyaansi alimwi kwakali atulonga-longa. Alimwi oyu munzi wakali kwabilidwe abwaanda bobile bubambidwe kabotu, bwakacingilidwe aangazi zilamfwu zyakulikwabilila. Kakunyina kudooneka bana Babulona bakaliliibide. Pele mumwaanda wamyaka wa lusele B.C.E., Babuloni katanasika eni abulemu bwakwe, imusinsimi Isaya wakasinsima kuti: “Babuloni . . . uyooba mbuli Sodoma a-Gomora ciindi eciya Leza naakaimwaya. Taukooyookalwa limbi mane kukabe kutamani. Taakwe uuyookala mulinguwo mumazyalani oonse. Mu-Arabu takooyooliyakila cilao nkuko, abalo beembeli tabakooyoocezya matanga aabo mulinguwo.” (Isaya 13:19, 20) Amubone kuti businsimi teebwakaamba buyo kuti Babuloni uyoonyonyoonwa pele bwakati kunyina naayookkalwa kabili. Elo wakasinsima cabusicamba kaka! Sena Isaya wakalemba businsimi bwakwe obu naakamana kubona matongo aa Babuloni? Imakani aazyaciindi aingula kuti peepe!
19. Nkaambo nzi businsimi bwa Isaya ncobwatakazuzikizigwa cakumaninina mu October 5, 539 B.C.E.?
19 Masiku aamu October 5, 539 B.C.E., Babuloni wakazundwaa mpi zyaba Medo-Persiya balo bakali kweendelezyegwaa Koresi Mupati. Nokuba boobo, ibusinsimi bwa Isaya teebwakazuzikizigwa cakumaninina kuciindi eco. Naakacibweza cisi Koresi, Babuloni iwakacikkedwe abantu—nokuba kuti walo wakanyina nguzu kapati lino—wakazumanana kwamyaanda yamyaka. Mumwaanda wamyaka wabili B.C.E., kuciindi bbuku lya Isaya lyamu Lwizi Lwamunyo nolyakalembululwa, iba Pati bakatalika kweendelezya Babuloni walo kuciindi eco wakali kulangwa mbuli bulumbu ibwakali kulwaninwaa masi aazingulukide. Sikwiiya zyakaindi mu Juda Josifasi wakaamba kuti bama Juda “banji” bakali kukkala mumo mumwaanda wamyaka wakusaanguna B.C.E. Kweelana abbuku litegwa The Cambridge Ancient History, basimakwebo aazisamu bakajana busena bubotu bwamakwebo aabo mu Babuloni mu 24 C.E. Aboobo ikuzyoosika mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., Babuloni taakaningabeda limwi tongo; pele bbuku lya Isaya lyakali manizidwe kale.—1 Petro 5:13.
20. Mbumboni nzi buliko bwakuti Babuloni wakazyooba “cilwi cazitantaala”?
20 Isaya taakapona kuti alibonene kutakkalwa kwa Babuloni. Pele mbubwenya bwakaamba businsimi, Babuloni wakazyooba “cilwi cazitantaala.” (Jelemiya 51:37, BT) Ikweelana asikwiiya muna Hebrayo, Jerome, (walo wakazyalwa mumwaanda wamyaka wane C.E.), kuciindi cakwe Babuloni wakali busena bwakuwezela “ibanyama bamisyobo yoonse” mobakali kulyeendela elyo licili tongo kusikila sunu. Ikubambulula kuli koonse kunga kwacitwa kuli Babuloni mbwali busena bwakulangilila bwabeenzu kulakonzya koongelezya beenzu pele “bana alun[y]ungu” zyakamanina limwi mbubwenya mbwaakasinsima Isaya.—Isaya 14:22.
21. Nkaambo nzi basinsimi basyomeka ncobakakonzya kusinsima zyakumbele cakululamika?
21 Imusinsimi Isaya taakayeeyela buyo pe. Alimwi kunyina naakalembulula zyakaindi kutegwa ziboneke mbuli kuti mbusinsimi. Isaya wakali musinsimi ncobeni. Mbubwenya abasinsimi bambi bamu Bbaibbele boonse. Nkaambo nzi aba baalumi ncobakali kukonzya kucita zintu nzyobatakali kukonzya bamwi—ikusinsima zyakumbele icakululama? Ibwiinguzi bulasalala. Imasinsime akali kuzwa kuli Leza wabusinsimi, Jehova, “uulungulula makani aamamanino nikuba kuzwa kumatalikilo.”—Isaya 46:10.
22. Nkaambo nzi ncotweelede kusolekesya kukulwaizya babombe myoyo ikulanga-langa Bbaibbele lwabo beni?
22 Aboobo sena Bbaibbele lileelede kulangwa-langwa? Tulizi kuti lileelede! Pele bantu banji tabasinizide. Balipangila mizeezo kujatikizya Bbaibbele nokuba kuti tabanalibalide. Amuyeeye haazibwene wakaambwa kumatalikilo aacibalo camusule. Wakazumina kubaa ciiyo ca Bbaibbele alimwi naakamana kulilanga-langa Bbaibbele kabotu-kabotu wakaziba kuti ndibbuku lizwa kuli Leza. Mpoonya wakabbapatizigwa akuba umwi wa Bakamboni ba Jehova aboobo sunu mwaalu! Atusolekesye ikukulwaizya babombe myoyo kuti balilange-lange Bbaibbele beni akuziba cakucita kujatikizya ndilyo. Tulasyoma kuti, ikuti naa balilanga-langa camoyo omwe bayooziba kuti eli bbuku lilibedelede, Ibbaibbele, masimpe ndibbuku lyabantu boonse!
Sena Inga Mwapandulula?
◻ Ino inga mwabelesya buti Mulawo wa Musa ikutondezya kuti Bbaibbele talizwi kubantu?
◻ Ninjiisyo nzi zyaciindi coonse zya Bbaibbele izibeleka amubuumi bwasunu?
◻ Ino nkaambo nzi businsimi buli kuli Isaya 13:19, 20 ncobwatakali kunga bwalembwa kazicitikide kale ezyo?
◻ Ncinzi ncotweelede kukulwaizya babombe myoyo kuti bacite, alimwi nkaambo nzi?
[Kabbokesi kali apeeji 30]
Ino Mbuti Aatwaambo Tunyina Bumboni?
Ibbaibbele lijisi twaambo tunji tusiyene-siyene twalo tunyina bumboni bwaantangalala. Mucikozyanyo, ncolyaamba kujatikizya busena bwakujulu ibutalibonyi ikukkala zilenge zyamuuya cinyina bumboni—alimwi tacikonzyi kukazigwa—nomuba mumakani aasayaansi. Sena twaambo tunyina bumboni tuli boobu tusinizya kuti Bbaibbele asayaansi zilakazyanya?
Ooyu ngomubuzyo wakajisi haazibwene umwi iwiiya zyamabwe aajanika aamapulaneti iwakatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova myaka yainda. Waamba kuti, “Cakandiyumina cini-cini ikulizumina Bbaibbele kumatalikilo nkaambo twaambo tumwi tuli mu Bbaibbele tiindakali kukonzya kutusinizya kubelesya sayaansi.” Ooyu mwaalumi iwakali kuyandisisya kuzyiba wakazumanana kwiiya Bbaibbele mane limwi wazumina kuti ibumboni buliko bulizyulide kutondezya kuti ndi Jwi lya Leza. “Eci cakapa kuti ndileke kuyanda kuti kufwumbwa kaambo kali mu Bbaibbele kakasinizigwa,” mbwapandulula obu. “Imuntu uusyoma musayaansi weelede kulisungula kulingula Bbaibbele munzila yakumuuya, atacita boobo kwiina nanga wakazumina kasimpe. Sayaansi kwiina noinga yalangilwa kupa bumboni bwakaambo kamwi akamwi kali mu Bbaibbele. Pele ikubulika kwabumboni bwatwaambo tumwi, takwaambi kuti twaambo otu tulilubide pe. Icintu cipati ncakuti kufwumbwa kaambo kalaa bumboni, kasinizya kululama kwa Bbaibbele.”
[Cifwanikiso icili apeeji 29]
Musa wakalemba milawo yabulondo yakasumpukide kapati