Lusyomo Lwanu—Lulasunkwa Lino
“Bakwesu, amuyeeye kuti ncoolwe cipati na mwasikilwa masukusyo aamisyobo misyobo, nkaambo mulizi kuti kusukusigwa kwalusyomo lwanu nkokuleta lukakatilo.”—JAKOBO 1:2, 3.
1. Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kulangila masunko aalusyomo lwabo?
IBANAKRISTO beni-beni tabayandi pe kupenga alimwi tabaakkomanini macise naa masampu. Pesi balaayeeya aya majwi aali atala aakalembwaa Jakobo, mwanaakwabo Jesu. Kristo wakacisalazya kuli basikwiiya bakwe kuti bakeelede kulangila kupenzyegwa alimwi abuyumuyumu bumbi akaambo kakukakatila zyeelelo zya Leza. (Matayo 10:34; 24:9-13; Johane 16:33) Nokuba boobo, masunko aali boobu alakonzya kuletela kukondwa. Munzila nzi?
2. (a) Ino masunko aalusyomo lwesu akonzya buti kuleta lukkomano? (b) Ino lukakatilo lukonzya buti kulondola mulimo wandulo mulindiswe?
2 Ikaambo kapati ncotukkomanina ciindi lusyomo lwesu nolusunkwa nkakuti aya masunko alakonzya kuzyala micelo mibotu. Mbubwenya Jakobo mbwaamba, ikuliyumya notuli mumasunko naa makataazyo “nkokuleta lukakatilo.” Tulakonzya kugwasigwa kuti twabaa ciimo ca Bunakristo eco ciyandika. Jakobo wakalemba kuti: “Lukakatilo alukalondole mulimo walo woonse, kuti mube balondosi akuba aciimo cizulide cakutabula cintu.” (Jakobo 1:4) Lukakatilo lulijisi “mulimo” wakucita. Imulimo wandulo ngwakutugwasya kuti tulondoke mumbazu zyoonse, ikutugwasya kuba Banakristo basimide. Aboobo kwiinda mukulekela masunko kuti alimanine kakutakwe kusola kubelesya nzila zimwi izitali zyamumagwalo kutegwa amane cakufwambaana-fwambaana, lusyomo lwesu luyoosunkwa akusalazigwa. Ikuti naa twanyina busicamba, luzyalo, buuya, naa luyando mukweendelezya bukkale bumwi naa bantuma, lukakatilo lulakonzya kutulondola. Ee, mbobuya mbozitobelana: Masunko aleta lukakatilo; lukakatilo luyungizya ziimo zya Bunakristo; ezi zileta lukkomano.—1 Petro 4:14; 2 Petro 1:5-8.
3. Nkaambo nzi ncotuteelede kujoka munsi mukuyoowa masunko aalusyomo lwesu?
3 Alimwi mwaapostolo Petro ulaamba ancotweelede kutayoowa naa kujoka munsi kukusunkwa kwalusyomo lwesu. Wakalemba kuti: “Nkaambo kaako mulasekelela loko, nekuba kuti kuciindi ecino kweelede kuti mube abuusu kukaindi kaniini nkaambo kamasukusyo aamisyobo misyobo. Kwaba boobo kuti kusukusigwa kwalusyomo lwanu, mbokuli kuyandisi kwiinda ingolida iikulumpala niiba yakasukusigwa mumulilo, kamuletele lutembaulo abulemu alulemeko kuciindi cakuyubununwa kwa-Jesu Kristo.” (1 Petro 1:6, 7) Aya majwi alakulwaizya kapati lino nkaambo “mapenzi mapati”—iciindi cakutembaula, cabulemu alimwi calufwutuko—zyasikaafwaafwi kapati kwiinda mbobayeeya bamwi alimwi cafwiimpa kwiinda mbucakabede notwakaba basyomi.—Matayo 24:21; Ba-Roma 13:11, 12.
4. Ino mukwesu umwi wakalimvwa buti kujatikizya masunko ngaakajisi alimwi aakajisi Banakristo bananike bamwi?
4 Mucibalo cakainda twakalanga-langa masunko aakajisi bananike basyeede kuzwa mu 1914 kuyakumbele. Sena ezi zyakali kubaletela kukondwa? A. H. Macmillan wakaamba zyaakabona musyule ategwa: “Ndakabona masunko manji mapati aakasikila mbunga alimwi amasunko aalusyomo lwabaabo bali mulinjiyo. Kwiinda mulugwasyo lwamuuya wa Leza yakazwidilila alimwi yakazumanana kuyaambele. Ndakabubona busongo buli mukulindilila cabusicamba kuli Jehova kuti asalazye kuteelela kwesu kuzintu zyamu Magwalo muciindi cakunyema twamvwa muzeezo mupya. . . . Kufwumbwa naa nkucinca kuli buti kunga kwacitwa ciindi aciindi mukuyeeya kwesu, eco tacikonzyi kucinca cipego cibotu cacinunuzyo alimwi azisyomezyo zya Leza zyabuumi butamani. Aboobo kwakanyina kaambo ncotwakeelede kulekela lusyomo lwesu kuti luceye kwiinda muzintu zimwi nzyotwakali kulangila izyatakazuzikizigwa naa kucinca kwamizeezo.”—Ngazi Yamulindizi, August 15, 1966, peeji 504.
5. (a) Nimpindu nzi zyakajanika akaambo kamasunko aakasikila basyeede? (b) Nkaambo nzi kaambo kakusunkwa ncokeelede kutukkomanisya lino?
5 Banakristo bananike ibakafwutuka ciindi cakusunkwa camu 1914-19 bakaangululwa kuzwa kukudyaaminina kwanyika alimwi akuzwa kumicito yabukombi yabuna Babuloni. Ibasyeede bakazumanana kabali bantu basalazidwe, kabatuula zituuzyo zyantembauzyo kuli Leza cakulisungula alimwi kabasyomede kuti bakali kumukkomanisya. (Isaya 52:11; 2 Ba-Korinto 6:14-18) Ilubeteko lwakatalikila kuciinga ca Leza pele teelwakali kukonzya kumanizigwa kuciindi cigaminide. Ikusunkwa akupupululwa kwabantu ba Leza kucizumanana. Aabo balangila kufwutuka ‘mumapenzi mapati’ aboola kabali “[ba]nkamu impati” abalo lusyomo lwabo lulasunkwa. (Ciyubunuzyo 7:9, 14) Eci cilacitwa munzila izikozyanya ambozyakacitika kubananike basyeede alimwi amunzila zimwi.
Mbuti Mbomukonzya Kusunkwa?
6. Musunko wamusyobo nzi mubyaabi ngobabaa nguyo banji?
6 Ibanakristo banji balabuyeeyesya buyumuyumu bwakulanganaa masunko aaboola kwiinda munzila zilibonya. Balaayeeya makani aya: “[Basololi bama Juda] bakaita baapostolo, babauma, babalailila kuti batacaambi muzina lya-Jesu, babaleka. Aboobo bakazwa mulubeta balabotelwa kuti kwakategwa baleelede kunyansigwa nkaambo kezina lyakwe.” (Incito 5:40, 41) Alimwi zyacitikila bantu ba Leza sunu, ikapati kuciindi cankondo zyanyika zitondezya kuti bunji bwa Bakamboni ba Jehova baumwa alimwi ciinda kubija bapenga kumaanzaa basikupenzya.
7. Ino Banakristo basunu bamwi balutondezya kapati buti lusyomo?
7 Caboola kumakani aakupenzya Banakristo, nyika taisali kuti oyu ngumwi wabananike basyeede naa ngwankamu mpati ‘yambelele zimwi.’ (Johane 10:16) Kuzwa mumyaka yamusyule kusikila sunu bamunkamu zyoonse zyobile basunkwa kapati kwiinda mukwaangwa ntolongo nokuba kujaigwa akaambo kakuyanda Leza akumusyoma. Inkamu zyoonse zyobile zilaa muuya wa Leza nobuba buti bulangizi aimwi mboijisi. (Amweezyanisye Ngazi Yamulindizi, June 15, 1996, peeji 31.) Muma 1930 a 1940 mu Nazi Germany kwakali babelesi ba Jehova banji kubikkilizya abana balo bakatondezya lusyomo lukankamanisya alimwi banji bakasunkwa mpoceela. Mumazuba masyoonto aainda, ibantu ba Jehova bapenzyegwa mumasi mbuli Burundi, Eritrea, Ethiopia, Malawi, Mozambique, Rwanda, Singapore a Democratic Republic of Congo. Alimwi oku kusunkwa kwazumanana.
8. Ino majwi aamukwesu umwi muna Afulika atondezya buti kuti nzinji zijatikizidwe mukusunkwa kwalusyomo lwesu kwiinda kuliyumya mukupenzyegwa kuli mbuli kuumwa?
8 Nokuba boobo, mbuli mbotwabona kale ilusyomo lwesu alwalo lulasunkwa muzila zimwi zitalibonyi kabotu. Imasunko amwi taagaminini buya alimwi taalizibyi kufwambaana. Amulange mbomunga mwacita kuli yaaya amwi aatobela. Mukwesu umwi waku Angola iwakajisi bana bali kkumi wakali mumbungano yalo kwaciindi cili mbocibede yatakali kukonzya kubandika naa kulembelana abakwesu bakumutabi. Nokwakainda ciindi cakakonzyeka kuti bamwi baswaye mbungano eyi. Wakabuzigwa mbuli mbwaakali kucikonzya kusanina mukwasyi wakwe. Tiicakamuubaubila pe kwiingula elyo wakakonzya buyo kwaamba kuti zintu zyakalikatazide. Sena wakali kukonzya kusanina bana bakwe nociba ciindi comwe buyo abuzuba? Wakaingula ategwa: “Mubuyumuyumu. Twaiya kupona azyeezyo nzyotujisi.” Mpoonya ajwi litondezya lusyomo kapati wakati: “Pele sena tazisi nzyotulangila ezi mumazuba aaya aamamanino?” Ilusyomo luli boobu lulakankamanisya munyika pele nkoluli akati ka Banakristo basyomeka balo basyoma kuti zisyomezyo zya Bwami ziyoozuzikizigwa.
9. Ino tusunkwa buti kujatikizya bbuku lya 1 Ba-Korinto 11:3?
9 Abalo bankamu mpati balasunkwa kujatikizya bweende bwateokrasi. Imbungano ya Bunakristo yanyika yoonse yeendelezyegwaa njiisyo zya Leza alimwi azyeelelo zyateokrasi. Eci caamba kusaanguna kuziba Jesu kuti Musololi iwakabikkwa kuti abe Mutwe wambungano ya Bunakristo. (1 Ba-Korinto 11:3) Kulibombya kulinguwe alimwi akuli Wisi kulatondezyegwa kwiinda mulusyomo ndotujisi mukusala munzila yateokrasi alimwi akusala nzila zijatikizya kubeleka kwesu antoomwe mukucita kuyanda kwa Jehova. Kunze lyaboobo, mumbungano yomwe-yomwe kuli baalumi basalidwe kuti basololele. Mbantu batalondokede balo balaa tumpenda ntotukonzya kubona; pesi tukulwaizigwa kubalemeka balangizi bali boobu alimwi akubamvwida. (Ba-Hebrayo 13:7, 17) Sena cilamuyumina eco zimwi ziindi? Sena oyu musunko ncobeni kulindinywe? Ikuti kakuli boobo, sena mulagwasigwa amusunko oyu walusyomo lwanu?
10. Musunko nzi ngotusunkwa kujatikizya mulimo wamumuunda?
10 Alimwi tulasunkwa kujatikizya coolwe alimwi aceelelo cakutola lubazu lyoonse mumulimo wamumuunda. Ikutegwa tuzunde mumusunko oyu, tweelede kuziba kuti ikutola lubazu luzwide mumuunda takujatikizyi kukambauka buyo aasyoonto naa kwiinzya buyo mulawo. Amuyeeye kulumbaizya kwa Jesu kuli mukamufwu mucete walo wakapa zyoonse nzyaakajisi. (Marko 12:41-44) Tulakonzya kulibuzya ategwa, ‘Sena andime ndilalyaaba kujatikizya mulimo wangu wamumuunda?’ Toonse tweelede kuba Bakamboni ba Jehova ciindi coonse, katulibambide lyoonse kumunika mumuni wesu.—Matayo 5:16.
11. Ino kucinca kujatikizya kuteelela naa lulayo kujatikizya bukkale inga zyaba buti musunko?
11 Aumbi musunko ngotukonzya kubaanguyo ujatikizya mbotulumba akaambo kamumuni uuyungizidwe wakasimpe ka Bbaibbele alimwi alulayo lupegwaa ciinga camuzike musyomesi. (Matayo 24:45) Zimwi ziindi eci inga caamba kuti tucince bukkale bwesu, mbuli ciindi nocakatondezyegwa kuti aabo bakali kufweba tombwe bayelede kuleka kuti naa kabayanda kuzumanana kuba mumbungano.a (2 Ba-Korinto 7:1) Naa musunko ulakonzya kujatikizya kuzumina kucinca nyimbo nzyotuswiilila naa misyobo imwi yakulikondelezya.b Sena tulabudooneka busongo bwalulayo ndotupegwa? Naa sena tulalekela muuya wa Leza kuti weendelezye mizeezo yesu akutugwasya kusama buntu bupya bwa Bunakristo?—Ba-Efeso 4:20-24; 5:3-5.
12. Ncinzi ciyandika kucita ikuyumya-yumya lusyomo amana kubbapatizigwa umwi?
12 Kwamakumi aamyaka imweelwe wabaabo bankamu mpati wali kuyungizigwa alimwi bamana kubbapatizigwa balazumanana kuyumya cilongwe cabo a Jehova. Eci tacijatikizyi buyo kujanika kumuswaangano mupati wa Bunakristo, kuunka kumuswaangano umwi ku Ŋanda ya Bwami naa kuunka mumulimo wamumuunda kwamuziindi. Mucikozyanyo: Imuntu ulakonzya kali anze aa Babuloni Mupati kumubili buyo, pele sena wamusiya ncobeni? Sena ucikakatila kuzintu zitondezya muuya wa Babuloni Mupati—imuuya uunyansya zyeelelo zya Leza ziluleme? Sena muntu uutalilemeki alimwi uutasyomeki mulukwatano? Sena uyandisya kapati zintu zyakwe buyo alimwi azyakumubili kwiinda mbwayanda zyakumuuya? Inzya, sena wacaala katajisi kabala kuzwa kunyika?—Jakobo 1:27.
Amugwasigwe a Lusyomo Lusunkidwe
13, 14. Ncinzi ncobacita bamwi bamana kutobela mugwagwa wabukombi bwakasimpe?
13 Ikuti kakubee twatija ncobeni kuzwa ku Babuloni Mupati akuzwa kunyika, tutalangi zintu nzyotwakasiya. Ikweelana anjiisyo iilembedwe kuli Luka 9:62, ikuti umwi wesu walanga munsi eco inga caamba kuti waleka kuba mulelwa wa Bwami bwa Leza. Jesu wakati: “Taakwe muntu uwakajata jamba ejanza lyakwe akucebukila munsi, uuelede Bwami bwa-Leza.”
14 Pele bamwi bakaba Banakristo musyule balizumizya kukonzyanisigwa aziyanza zyabweende obu. Kunyina nobaukazya muuya wanyika. (2 Petro 2:20-22) Imeebeebe aanyika abatolela moyo aciindi aboobo kuyaambele kwabo kwasinkililwa. Muciindi cakugamika mizeezo yabo amoyo kabotu-kabotu ku Bwami bwa Leza alimwi abululami bwakwe ikuzibikka mubusena bwakusaanguna mubuumi, baluwa akugama kuyandaula zintu zyakumubili. Ccita kuti bakulwaizigwa kuziba kuti lusyomo lwabo ndusyoonto alimwi akuti batontola akuti bacince nzila yabo kwiinda mukuyandaula malailile aa Leza, bali muntenda yakusowa cilongwe cabo cibotu a Jehova antoomwe ambunga yakwe.—Ciyubunuzyo 3:15-19.
15. Ino ncinzi ciyandika kutegwa tuzumanane kukkomanisya Leza?
15 Ikuzuminwa akweelela kwesu kuti tufwutuke mapenzi mapati ayo aafwambaana kuboola kuyeemi akucaala katusalala, izikobela zyesu ‘kazisanzidwe mubulowa bwa Mwanaambelele.’ (Ciyubunuzyo 7:9-14; 1 Ba-Korinto 6:11) Ikuti katutazumanani kubaa ciimo cisalala alimwi ciluleme kuli Leza, milimo yesu iisetekene taikazuminwi pe. Masimpe, umwi aumwi wesu weelede kuziba kuti lusyomo lusukusidwe luyootugwasya kuliyumya alimwi akulikasya kumunyemya Leza.
16. Muunzila nzi kubeja mokunga kwaba musunko walusyomo lwesu?
16 Zimwi ziindi basimubweza twaambo alimwi abeendelezi balababejelezya bantu ba Leza, tabaambi zintu ziluzi kujatikizya lusyomo lwesu lwa Bunakristo alimwi abuumi bwesu. Eci taceelede kutugambya pe nkaambo Jesu ulatondezya caantangalala kuti ‘nyika iyootusula nkaambo tatuli banyika.’ (Johane 17:14) Sena tuyoolekela baabo baofwaazidwe aa Saatani kuti batukonge akututyompya alimwi batucite kuti tufwe nsoni akaambo kamakani mabotu? Sena tuyoozumizya kubeja kujatikizya kasimpe kuti zinyonganye kujanika kwesu lyoonse kumiswaangano alimwi amumulimo wakukambauka? Naa sena tuyooima nji alimwi cabusicamba akukanza kwiinda lyoonse ikuzumanana kwaambilizya kasimpe kujatikizya Jehova a Bwami bwakwe?
17. Ncisyomezyo nzi cinga catukulwaizya kuzumanana kutondezya lusyomo?
17 Kweelana abusinsimi bwa Bbaibbele buzuzikizidwe, lino tupona mukati mwini muciindi cakumamanino. Ibulangizi bwesu bwamu Bbaibbele bwanyika mpya yabululami buyoocitika ncobeni. Kusikila mane buzuba obo bukasike, toonse atube alusyomo lutazungaani mu Jwi lya Leza akutondezya lusyomo lwesu kwiinda mukutalekezya kukambauka makani mabotu aa Bwami nyika yoonse mbwiizulwa. Amuyeeye zyuulu-zyuulu zyabasikumwaya bapya ibabbapatizigwa nsondo ansondo. Sena ako takali kaambo kakubwene kakuti tulumbe busicamba bwa Jehova kujatikizya kutaleta lubeta lwakwe kufwambaana calo cikonzya kuleta lufwutuko kubantu bambi banji? Sena tatukkomene kuti Leza wazumizya mulimo oyu wa Bwami uupa buumi kuti uzumanane? Alimwi sena tatukkomene kuti tuulunzuma twabantu bakatambula kasimpe alimwi balalutondezya lusyomo lwabo?
18. Mulaamakanze nzi kujatikizya kubelekela Jehova?
18 Ikuzumanana kusunkwa kwalusyomo lwesu kuliko lino, tatukonzyi kwaamba naa kuyootola ciindi cilamfwu buti. Pele cintu comwe eci cili masimpe: Jehova ulaa buzuba bwini-bwini nayoobeteka julu anyika zibyaabi ziliko lino. Calino buyo atukanze kwiiya ciimo cibotu calusyomo lusunkidwe cakatondezyegwaa Jesu Uulomya lusyomo lwesu. Alimwi atutobele cikonzyanyo cabananike basyeede bacembaala bali anyika alimwi acabamwi ibasololela akati kesu cabusicamba.
19. Ncinzi ncomukonzya kusyoma kuti nceciyoozunda nyika eyi?
19 Tweelede kukanza kwaambilizya makani mabotu aateeli cakutalekezya kumasi oonse, kumisyobo yoonse, kumyaambo yoonse alimwi akumikowa yoonse mukubelekela antoomwe amungelo uuluka mujulu. Abaswiilile kwaambilizya kwamungelo kwakuti: “Amuyoowe Leza akumupa bulemu, nkaambo casika ciindi calubeteko lwakwe.” (Ciyubunuzyo 14:6, 7) Lwaakucitwa lubeteko lwa Leza olo, ncinzi ciyoocitika kujatikizya lusyomo lwesu lusunkidwe? Sena talukabi luzundo lwabulemu—ilufwutuko kuzwa mubweende bwazintu obu buliko lino kuya munyika ya Leza mpya yabululami? Kwiinda mukuliyumya mumasunko aalusyomo lwesu tuyookonzya kwaamba bwakaamba mwaapostolo Johane kuti: “Luzundo luzunda nyika ndoolu, ndusyomo lwesu.”—1 Johane 5:4.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone Ngazi Yamulindizi ya June 1, 1973, peeji 336-43, alimwi a July 1, 1973, peeji 409-11.
b Amubone Ngazi Yamulindizi ya July 15, 1983, peeji 27-31.
Sena Mulayeeya?
◻ Ino mbuti masunko aalusyomo lwesu mbwaanga atuletela lukkomano?
◻ Masunko nzi amwi aalusyomo lwesu alo aatakonzyi kulibonya kufwambaana?
◻ Mbuti mbotunga twagwasigwa kwiinda mukuzwidilila kuliyumya mumasunko aalusyomo lwesu?
[Zifwanikiso izili apeeji 17]
A. H. Macmillan (kulumwensyi kumbele) kuciindi naakaangwa calunya antoomwe abeendelezyi ba Watch Tower Society
Wakali Simuswaangano kumuswaangano mupati wakali ku Detroit, Michigan, mu 1928
Mumyaka yakwe yakumamanino, Mukwesu Macmillan wakacili kuzumanana kutondezya lusyomo
[Cifwanikiso icili apeeji 18]
Ibanakristo banji mu Afulika batondezya lusyomo lusunkidwe mbubwenya mbuli mukwasyi oyu