“Bafu Bayoobuka”
“Nkaambo mweembo uyoolila, elyo bafu bayoobuka mbuli batafwiki, aswebo nituyoosanduka.”—1 BA-KORINTO 15:52.
1, 2. (a) Ncisyomezyo nzi cuumbulizya icakapegwa kwiinda mumusinsimi Hosea? (b) Tuzyi buti kuti Leza uliyandide kubusya bafwide?
SENA mwakafwidwa kale muyanda wanu? Kuti naa mboobo, mulikuzyi mbokucisa kufwidwa. Nokuba boobo, Banakristo balaumbulizigwa mucisyomezyo Leza ncaakapa kwiinda mumusinsimi Hosea cakuti: “Kujanza lyacuumbwe ndiyoobavwuna; ndiyoobanununa kulufwu. Luli kuli lumoola lwako, O Lufwu? Luli kuli lunyonyoono lwako O Cuumbwe?”—Hosea 13:14, NW.
2 Kuli basikudooneka imuzeezo wakuti bafwu bayoobusigwa kubuumi uboneka mbuli kuti nkulota buyo. Pele Leza Singuzuzyoonse mmasimpe ulakonzya kucita maleele aali boobo! Ikaambo kapati nkakuti naa Jehova uliyandide kubusya bafwide. Imwaalumi uululeme Jobo wakabuzya kuti: “Kuti naa muntu wafwa, sena uyoopona alimwi?” Mpoonya, wakapa bwiinguzi obu bukkazika moyo bwakuti: “Waakundiita, njooingula, uyoondiyandisisya ndemulengwa wako.” (Jobo 14:14, 15, BT) Ibbala lyakuti ‘kuyandisisya’ lyaamba kukanza naa kulombozya cakusinizya. (Amweezyanisye Intembauzyo 84:2.) Inzya, Jehova ulabulangila bubuke cabusungu—ulayandisisya kubabona alimwi bantu basyomeka bafwide, pele ibaumi kulinguwe.—Matayo 22:31, 32.
Jesu Wabupandulula Bubuke
3, 4. (a) Mbupanduluzi nzi mbwaakaamba Jesu kubulangizi bwabubuke? (b) Nkaambo nzi Jesu ncaakabusigwa mumuuya, ikutali mumubili wanyama?
3 Ibantu bansiku basilusyomo mbuli Jobu bakajisi buyo luzibo lusyoonto kujatikizya bubuke. Jesu Kristo nguwakapandulula bulangizi obu bukkomanisya. Wakatondezya mulimo mupati ngwajisi naakati: “Oyo uusyoma Mwana nguuli abuumi ubutamani.” (Johane 3:36) Nkuukuli buumi obo nkobuyoobeda? Kubanamunji akati kabaabo ibasyoma, buyoobeda anyika. (Intembauzyo 37:11) Pele, Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Mutayoowi, nokatanga kaniini, nkaambo Usowanu ulakondwa kumupa bwami bwakwe.” (Luka 12:32) Bwami bwa Leza mbwakujulu. Aboobo, cisyomezyo eci caamba kuti “[ba]katanga kaniini” bayooba kujulu antoomwe a Jesu kabali zilenge zyamuuya. (Johane 14:2, 3; 1 Petro 1:3, 4) Elo mbwabulemu kaka bulangizi obo! Kunze lyaboobo, Jesu wakaambila mwaapostolo Johane kuti aaka “katanga kaniini” kayooba amweelwe wabantu ibali buyo 144,000.—Ciyubunuzyo 14:1.
4 Pele, ino mbuti aaba ibali 144,000 mbobakali kuyoonjila mubulemu bwakujulu? Jesu ‘wakayubulula buumi butafwiki kunguzu zya-Makani Mabotu.’ Kwiinda mubulowa bwakwe, wakatalisya ‘inzila impya iili abuumi’ yakunjila kujulu. (2 Timoteo 1:10; Ba-Hebrayo 10:19, 20) Lutaanzi wakafwa mbubwena mbuli Bbaibbele mbolyakasinsimide. (Isaya 53:12) Mpoonya kumbele, mbubwena mbuli mwaapostolo Petro mbwaakaambilizya kuti, “oyu Jesu Leza wakamubusya.” (Incito 2:32) Pele Jesu tanaakabusigwa kali muntunsi. Wakaambide kuti: “Cinkwa eeco nceyoopa mmubili wangu kutegwa bantu munyika mboizulwa babe aabuumi.” (Joni 6:51, BT) Ikujosya mubili wakwe kwaali kunoosampula cituuzyo eco. Elyo Jesu “wakajaigwa mumubili, pele wakabusigwa mumuuya.” (1 Pita 3:18, Ci) Aboobo Jesu “wakatubambila lununuko lutamani,” nkokuti “[ba]katanga kaniini.” (Bahibulu 9:12, Ci) Wakapa Leza imuulo wabuumi bwakwe bwabuntunsi bulondokede kuti bube cinunuzyo cabantu basizibi, alimwi ibali 144,000 mbabakataanguna kugwasigwa munzila eyi.
5. Mbulangizi nzi bwakapegwa kuli basikutobela Jesu bamumwaanda wamyaka wakusaanguna?
5 Tanaakali Jesu alikke wakali kuyoobusilwa kubuumi bwakujulu. Paulo wakaambila Banakristonyina ku Roma kuti bakananikwa amuuya uusalala kuti babe bana ba Leza abasikulelanyina a Kristo ikuti naa bakuzuzikizya kunanikwa kwabo kwiinda mukukakatila mane do kumamanino. (Ba-Roma 8:16, 17) Alimwi Paulo wakapandulula kuti: “Naa twakaba umwi a Kilisito mulufu lwakwe, mbubonya oobo tuyooba anguwe mukubusigwa kwabafu mbuli mbwaakabuka walo.”—Baloma 6:5, Ci.
Ikwiiminina Bulangizi Bwabubuke
6. Nkaambo nzi kusyoma bubuke ncokwakakazyigwa mu Korinto, alimwi ino mwaapostolo Paulo wakaalanganya buti makani aaya?
6 Ibubuke ndubazu lwa “makani aakusaanguna” mu Bunakristo. (Ba-Hebrayo 6:1, 2) Nokuba boobo, injiisyo eyi yakakazigwa kapati mu Korinto. Bamwi mumbungano, ibalangilwa kuti bakayungwaa busongo bwaba Giliki, bakali kwaamba kuti: “Taakwe bubuke bwabafu.” (1 Ba-Korinto 15:12) Impuwo yamakani aayo noyakamusikila mwaapostolo Paulo, kwiinda mukupandulula wakaaiminina makani aabulangizi bwabubuke, ikapati bulangizi bwa Banakristo bananike. Atwaalange-lange majwi aa Paulo aalembedwe ku 1 Ba-Korinto caandaano ca 15. Cilamugwasya naa mwakacibalila limwi caandaano coonse, mbubwena mbokwakalaililwa mucibalo camusule.
7. (a) Nkaambo nzi kapati nkaakabikkila maanu Paulo? (b) Mbaani bakamubona Jesu wakabusigwa?
7 Mutupango tobile tutaanzi twa 1 Bakolinti caandaano 15, (Ci) Paulo waugama mutwe wamubandi ulaamba: “Bakwesu, njanda kumuyeezya Makani Mabotu ngindakamukambaukila. Mwakaatambula alimwi nentalisyo yalusyomo lwanu. Mulafutulwa angawo kuti mwaajatisya, ccita kamuli mwakasyoma cabuyo.” Ikuti naa bana Korinto bakaalilwa kwaajatisya makani mabotu, nkokuti bakakatambula cabuyo kasimpe. Paulo wakazumanana ategwa: “Nkaambo kukusaanguna ndakamutambika eco ncindakatambula ndemwini, nkukuti kuti Kristo wakafwa nkaambo kazibi zyesu, mbuli mbwaamba Malembe, alimwi wakazikwa, akubuka kubuzuba bwatatu, mbuli mbwaamba Malembe. Lino wakabonwa kwa-Kefa, lumwi wakabonwa akuli bali ikumi ababili. Kusule wakabonwa kulibabunyina bainda myaanda yosanwe ciindi comwe, akati kababunyina abo banamaleya mpobacili asunu, pele bamwi balifwide. Lino kusule wakabonwa kwa-Jakobo, elyo kulibaapostolo boonse, nkabela kukusyaalila wakabonwa akulindime mbuli mwana uubelulwa.”—1 Ba-Korinto 15:3-8.
8, 9. (a) Ino kusyoma mububuke kuyandika kapati buti? (b) Mpaacakucitika cili Jesu nalangilwa kuti naakalibonya “kulibabunyina bainda myaanda yosanwe”?
8 Kuli baabo ibakaatambula makani mabotu, kusyoma mububuke bwa Jesu tanaakali makani aakali kuyandika kulisalila. Kwakali bantu banji bakalibonena kuti basinizye kuti “Kristo wakafwa nkaambo kazibi zyesu” alimwi akuti wakabusigwa. Omwe akati kabo wakali Kefa, naa Petro mbuli mbwazibidwe kapati. Petro naakamana kumukaka Jesu masiku naakaabwa akwaangwa, weelede kuti wakayumizigwa kapati ciindi Jesu naakalibonya kulinguwe. Abalo “bali ikumi ababili,” kakamu kabaapostolo koonse bakaswaigwaa Jesu iwakabusigwa—akutadooneka icintu cakabagwasya kucesya buyoofwu bwabo akubacitya kuba bakamboni babubuke bwa Jesu basicamba.—Johane 20:19-23; Incito 2:32.
9 Alimwi Kristo wakalibonya akunkamu mpati, “kulibabunyina bainda myaanda yosanwe.” Mbwaanga mwakali buyo mu Galilaya mmwaakajisi basikumutobela banji boobo, ambweni awa akali aciindi Jesu naakalailila kuti bantu bagwasigwe kuba basikwiiya calo cipandulwidwe kubbuku lya Matayo 28:16-20. Elo bakali kukonzya kupa bumboni bubotu kaka bantu aba! Bamwi akati kabo bakacili baumi mu 55 C.E. Paulo naakalemba lugwalo lwakwe lutaanzi kubana Korinto. Pele amubone kuti, aabo bakafwide bakaambwa kuti “baloona mulufwu, NW.” Tiibakaninga busigwa kuti batambule bulumbu bwabo bwabuumi bwakujulu.
10. (a) Ino muswaangano wa Jesu wamamanino abasikwiiya bakwe wakabajatikizya buti? (b) Mbuti Jesu mbwaakalibonya kuli Paulo “mbuli mwana [waka]belulwa”?
10 Aumbi kamboni wakalibonena bubuke bwa Jesu wakali Jakobo, mwanaa Josefa a Mariya, banyina Jesu. Katana busigwa, kulibonya kuti Jakobo tanaakali musyomi. (Johane 7:5) Pele kuzwa ciindi Jesu naakalibonya kulinguwe, Jakobo wakaba musyomi alimwi ndiza wakatola lubazu mukusandula banabakwabo. (Incito 1:13, 14) Kumuswaangano wamamanino abasikwiiya bakwe, ciindi naakatanta kuya kujulu, Jesu wakabalailila kuti babe “bakamboni . . . mane kusikila kumamanino aanyika.” (Incito 1:6-11) Kumbele, wakalibonya kuli Saulo waku Tarso, sikupenzya Banakristo. (Incito 22:6-8) Jesu wakalibonya kuli Saulo “mbuli mwana [waka]belulwa.” Cakali mbuli kuti Saulo wakabusidwe kale kubuumi bwamuuya akuti wakali kukonzya kubona Mwami mubulemu bwakwe kakuli kwakacisyeede myaanda yamyaka bubuke obo kabutanatalika kucitika. Eci cakamucitikila Saulo kuti ayileke ndilyonya nzila yakwe yabujayi yakukazya mbungano ya Bunakristo elyo cakacitya kucinca kwakwe kugambya. (Incito 9:3-9, 17-19) Saulo wakaba mwaapostolo Paulo, umwi wabantu bakusaanguna ikwiiminina lusyomo lwa Bunakristo.—1 Ba-Korinto 15:9, 10.
Kusyoma Mububuke Kulayandika Kapati
11. Mbuti Paulo mbwaakabuyubununa bubeji bwakuti, “Taakwe bubuke”?
11 Aboobo bubuke bwa Jesu akali makani aakasimpe aazwide bumboni. Paulo wabuzya kuti: “Lino na kulakambaukwa kuti Kristo wakabuka kubafu, ino balaambilanzi bamwi akati kanu kuti taakwe bubuke bwabafu?” (1 Ba-Korinto 15:12) Bantu bali boobu tiibakali kudooneka buyo naa kubaa mibuzyo kujatikizya bubuke pele caantangalala bakali kupozya kwaamba kuti tiibakali kubusyoma pe. Aboobo Paulo wakuyubununa kulubila kwamiyeeyo yabo. Wabaambila kuti ikuti Kristo tanaakabusigwa, imulumbe wa Bunakristo ngwakubeja, alimwi abaabo ibakatola bumboni bwabubuke bwa Kristo bakali “bakamboni ba-Leza babeji.” Ikuti Kristo tanaakabusigwa, kwiina cinunuzyo cakabbadelwa kuli Leza; Banakristo ‘bakacili mukati kazibi zyabo.’ (1 Ba-Korinto 15:13-19; Ba-Roma 3:23, 24; Ba-Hebrayo 9:11-14) Alimwi Banakristo ibakali “koona mulufwu, NW” bamwi ibakasala kufwa akaambo kalusyomo lwabo, inga twati bakaile kuloba kakunyinaa bulangizi bwini-bwini. Elo nciimo cuusisya kaka ncobanga kabalaancico Banakristo ikuti naa buumi buno mbobakeelede kulangila bulikke! Kupenga kwabo naanga koonse nkwabuyo.
12. (a) Ncinzi caambwa Kristo nategwa ‘ngukabalwebalwe wabaabo baona mulufwu’? (b) Mbuti Kristo mbwaakacitya kuti bubuke bukonzyeke?
12 Pele teensyi mbocakabede obo pe. Paulo wazumanana ategwa: “Kristo ulibukide kubafu.” Kunze lyaboobo, wakaba “kabalwebalwe kabaabo bafwide.” (1 Ba-Korinto 15:20) Bana Israyeli cakuswiilila nobakapa Jehova kabalwebalwe kazisyango zyabo, Jehova wakabalongezyaa kooloka abutebuzi bunji. (Kulonga 22:29, 30; 23:19; Tusimpi 3:9, 10) Kwiinda mukwiita Kristo kuti “kabalwebalwe,” Paulo waamba kuti kuciyooba butebuzi bwabantu bambi ibayoobusigwa kuzwa kubafwu kubusilwa kubuumi bwakujulu. Paulo waamba kuti: “Mbubonya mbuli lufu mbulwakaza amuntu, abwalo bubuke bwabafu bwakaza amuntu. Nkaambo mbubonya mbuli bantu boonse mbobafwa mukuti mbana ba Adamu, mbubonya oobo boonse mbobayoobusigwa muli Kilisito.” (1 Bakolinti 15:21, 22, Ci) Jesu wakacitya kuti bubuke bukonzyeke kwiinda mukupa buumi bwakwe bwabuntunsi bulondokede kuba cinunuzyo, kujula mulyango kubantu kutegwa baangununwe kubuzike bwacibi alufwu.—Ba-Galatiya 1:4; 1 Petro 1:18, 19.a
13. (a) Ndilili bubuke bwabantu baya kujulu nobutalika? (b) Muunzila nzi ‘mbobataoni mulufwu’ bananike bamwi?
13 Paulo wazumanana ulaamba: “Pele umwi aumwi kuciindi cakwe ceelede, Kristo ngukabalwebalwe, elyo kusule bana ba-Kristo kuciindi cakuboola kwakwe.” (1 Ba-Korinto 15:23) Kristo wakabusigwa mumwaka wa 33 C.E. Pele, basikumutobela bananike nkokuti “bana ba-Kristo”—balo bakeelede kulindila kwaciindi cili mbocibede kusikila kuciindi cakubako kwa Jesu mubwami bwakwe, Bbaibbele nkolyaasinsima kuti kwakacitika mu 1914. (1 Ba-Tesalonika 4:14-16; Ciyubunuzyo 11:18) Ino mbuti kuli baabo bakali kunoocipona ciindi cakubako oko? Paulo waamba kuti: “Amubone, ndamwaambila makani aasisidwe. Ngaaya. Tatukooyoofwa toonse pe, pele toonse buyo tuyoosanduka. Tuyoosanduka mukaindi kaniini loko, mbuli mululabo lomwe lwaliso, nuuyoolila mweembo musyaalizi. Nkaambo mweembo uyoolila, elyo bafu bayoobuka mbuli batafwiki, aswebo nituyoosanduka.” (1 Ba-Korinto 15:51, 52) Cakutadooneka tabali boonse bananike ibaona mucuumbwe kulindila bubuke. Aabo ibafwa muciindi cakubako kwa Kristo balasandulwa mpoonya-mpoonya.—Ciyubunuzyo 14:13.
14. Ino mbuti bananike ‘mbobabbapatizigwa kuti babe bafwu’?
14 Paulo wabuzya kuti: “Alimwi nkutyeni abo babapatizigwa [kuba bafu? Kuti naa taakwe bubuke bwabafu, ino nkaambonzi bantu nibabapatizigwa kuba bafu? NW] Aswebo tubeni tubeda anzi mubutambo ciindi coonse?” (1 Ba-Korinto 15:29, 30) Paulo tanaakali kwaamba kuti ibantu bapona bakali kubbapatizigwa akaambo kabafwu, mbuli ma Bbaibbele amwi mbwaatondezya. Kayi, lubbapatizyo luswaangene akwiiya kwa Bunakristo alimwi bantu bafwide kwiina nobanga baba basikwiiya pe. (Johane 4:1) Pele, Paulo wakali kubandika Banakristo bapona, ibunji bwabo mbubwena mbuli Paulo lwakwe bakali “mubutambo ciindi coonse.” Banakristo bananike ‘bakabbapatizigwa mulufwu lwa Jesu Kristo.’ (Ba-Roma 6:3) Kuzwa ciindi nobakananikwa, bakali mbuli kuti ‘babbapatizigwa’ munzila yakali kuzyoobatola kulufwu mbuli lwa Kristo. (Marko 10:35-40) Bakali kuzyoofwa kabalaa bulangizi bwabubuke bwabulemu ibwakujulu.—1 Ba-Korinto 6:14; Ba-Filipi 3:10, 11.
15. Mmapenzi nzi Paulo ngalangilwa kuti mwaakainda, alimwi mbuti lusyomo mububuke mbolwakamugwasya kukakatila mulingawo?
15 Paulo ono wapandulula kuti lwakwe mwini wakapenga cini-cini cakuti wakapozya kwaamba kuti: “Mebo ndili mulufu mazuba oonse.” Kayoowa kuti bamwi inga baamba kuti uli mukuciindizya buyo, Paulo wayungizya kuti: “Ndaamba cakusinizya mbubonya mbuli kutangala nkwenjisi nkaambo kandinywe muli-Jesu Kristo Mwami wesu.” Kukapango aka The Jerusalem Bible lyaamba kuti: “Nobakwesu, mebo lwangu ndili mulufwu mazuba oonse, alimwi ndilakonzya kukonka kwiinda mukulisumpula nkondijisi andinywe muli Kristo Jesu Mwami wesu.” Kaamba cikozyanyo camapenzi ngaakayaana awo, mukapango ka 32, Paulo waamba zya ‘kulwana abutambo ku Efesusi.’ (Ci) Bantu baku Roma kanjikanji bakali kujaya zigwebenga kwiinda mukuziwaalila kubanyama babutambo mumabbuwa aakusobanina. Ikuti naa Paulo wakaliyumya munkondo abanyama babutambo beni-beni, wakakonzya kufwutuka kwiinda munguzu zya Jehova, zu. Nokwakanyina bulangizi bwabubuke, ikusala bukkale bwamapenzi mayumu aali boobu ncobeni nokwakaba kufwubaala. Nokwakanyina bulangizi bwabuumi kumbele, ikukakatila mumapenzi alimwi akulyaaba kwakali kucitwa akaambo kakubelekela Leza nokwaanyina mpindu pe. Paulo waamba kuti: “Naa bafu tababusigwi, ani atucite mbuli mbobaamba kuti, ‘Atulye akunywa, kayi juunza tulafwa.’”—1 Bakolinti 15:31, 32, Ci; amubone 2 Ba-Korinto 1:8, 9; 11:23-27.
16. (a) Nkuukuli kulangilwa kuti nkokwakazwa kaambo kakuti “atulye akunywa, kayi juunza tulafwa”? (b) Ikutobela muzeezo oyu kwakalaa ntenda nzi?
16 Ambweni Paulo wakazubulula kuli Isaya 22:13, kupandululwa ciimo cabujayi cabantu bamu Jerusalemu basikuzanga. Naa ambweni wakali kuyeeya njiisyo yakali kusyomwaa basikutobela Epicurus, ibakaunduluzya bulangizi buliboonse bwabuumi lwainda lufwu akusyoma kuti kulikondelezya kwakumubili ncecintu cipati mubuumi. Kufwumbwa naa cakali cili, busongo bwabantu bwakuti “atulye akunywa” tiibwakali bwabunaleza. Aboobo, Paulo wacenjezya kuti: “Mutacengwi pe, ‘Mweenda abamineme, anywebo mulaminama.’” (1 Bakolinti 15:33, Ci) Ikuyanzana aabaabo ibatakasyoma bubuke yakali ntenda mbyaabi. Kuyanzana kuli boobo kulakonzya kwakalaa lubazu mumapenzi Paulo ngaakajana mumbungano yaku Korinto, aakajatikizya kutalilemeka mukoonana, kuzwangana, kutolana kunkuta alimwi akutalemeka Mulalilo wa Mwami.—1 Ba-Korinto 1:11; 5:1; 6:1; 11:20-22.
17. (a) Ndulayo nzi Paulo ndwaakapa bana Korinto? (b) Mmibuzyo nzi iiciyandika kwiingulwa?
17 Aboobo Paulo wapa bana Korinto lulayo lugwasya olu: “Amusinsimuke cakululama, mutabi nimucita zibi, nkaambo bamwi banu tabajisi luzibo lwa-Leza. Ndaamba cakumuusya insoni.” (1 Ba-Korinto 15:34) Ikutasyoma bubuke kwakacitya kuti bamwi kabakoledwe munzila yakumuuya. Bakali kuyandika kusinsimuka, ikucenjela cakululama. Abalo Banakristo bananike sunu bayandika kuti kabasinsimukide munzila yakumuuya, ikutanyonganizigwa amizeezo yanyika yakudooneka. Beelede kujatisya kubulangizi bwabo bwabubuke bwakujulu. Pele mibuzyo yakaciliko kubana Korinto kuciindi eco alimwi akulindiswe sunu. Mucikozyanyo, ino muumibili iili buti ibali 144,000 mobabusilwa kujulu? Alimwi ino mbuti kutuulunzuma tuli mbotubede twabantu bambi ibacili muzyuumbwe alimwi ibanyina bulangizi bwabuumi kujulu? Ino kuli baaba bubuke ciyakwaamba nzi? Mucibalo cesu citobela, tuyoolanga-langa mubandi woonse uusyeede wa Paulo kujatikizya bubuke.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone Ngazi Yamulindizi ya February 15, 1991 kujatikizya mubandi wacinunuzyo.
Sena Mulayeeya?
◻ Mbupanduluzi nzi mbwaakacita Jesu kujatikizya makani aabubuke?
◻ Mbaani bamwi ibakaba bakamboni babubuke bwa Kristo?
◻ Nkaambo nzi njiisyo yabubuke ncoyakakazigwa, alimwi ino Paulo wakacita buti kumakani ayo?
◻ Nkaambo nzi lusyomo mububuke ncolwakali kuyandika kapati ku Banakristo bananike?
[Cifwanikiso icili apeeji 23]
Mwana musimbi wa Jairo wakaba bumboni bwakuti bubuke bwakali kukonzyeka
[Cifwanikiso icili apeeji 24, 25]
Bulangizi bwabubuke nobwataaliko, ikulisungula kufwa akaambo kalusyomo kwa Banakristo basyomeka nokutakwe mpindu