LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w98 10/1 map. 7-12
  • Iziindi Amazuba Zili Mumaanza aa Jehova

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Iziindi Amazuba Zili Mumaanza aa Jehova
  • Ngazi Yamulindizi 1998
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Iziindi Amazuba aa Jehova
  • ‘Ciindi Cakaswena’
  • “Nicakasika Ciindi”
  • Izintu Zicitika—Kutali Kubalila Ciindi
  • Amumusyome Jehova Leza ‘Waziindi Amazuba’
    Ngazi Yamulindizi—2012
  • Cayubununwa Ciindi Cakuboola kwa Mesiya
    Amububikkile Maanu Businsimi bwa Daniele!
  • Ibusinsimi bwa Daniele Mbobusinsima Kusika kwa Mesiya
    Ino Ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya?
  • Ikusyoma Zisyomezyo Zya Leza
    Ngazi Yamulindizi—1999
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi 1998
w98 10/1 map. 7-12

Iziindi Amazuba Zili Mumaanza aa Jehova

“Takuli kwanu kuziba ziindi, naaba mazuba ngaabika Taata kubwami bwakwe mwini.”—INCITO 1:7.

1. Ino Jesu wakaiingula buti mibuzyo yabaapostolo bakwe yakali kujatikizya ciindi?

NCINZI cimbi ncobanga bacita abo “balila akutongela nkaambo kazisesemyo zyoonse zicitwa” mu Kristendomu alimwi amunyika yoonse mbwiizulwa kunze lyakulibuzya kuti naa ndilili bweende obu bwazintu nobuyoomana kukaboole nyika ya Leza mpya yabululami? (Ezekiele 9:4; 2 Petro 3:13) Kakusyeede ciindi cisyoonto kuti afwe alimwi anaakabusigwa, ibaapostolo ba Jesu bakali kumubuzya mibuzyo iijatikizya ciindi. (Matayo 24:3; Incito 1:6) Nokuba boobo, mukwiingula kwakwe Jesu kunyina naakabapa nzila mbobanga babalila mazuba. Kuciindi cimwi wakapa citondezyo cijatikizya zintu zinji alimwi mubwiinguzi bumwi wakaamba kuti ‘teekwakali kwabo kuziba ziindi naaba mazuba ngaakabikka Taata mubwami bwakwe.’—Incito 1:7.

2. Nkaambo nzi ncotunga twaambila kuti talili lyoonse Jesu naalikuziba ciindi ncabikkide Usyi kujatikizya zintu izilaafwaafwi kucitika kuciindi cakumamanino?

2 Nokuba kuti Jesu ngo Mwana aa Jehova simuzyalwaalikke, talili lyoonse naali kucizyiba ciindi ncabambide Usyi cakucita zintu. Mubusinsimi bwakwe bujatikizya mazuba aamamanino, Jesu wakazumina cakulibombya ategwa: “Pele taakwe muntu naba umwi uuzi buzuba obo nanka ciindi, nibaba baangelo bakujulu naba Mwana, pele Taata luzutu nguuzi.” (Matayo 24:36) Jesu wakalilisungude ikulindila cakukkazika moyo kuti Usyi amwaambile ciindi cini-cini cakunyonyoonwa ikuyoocitwa kubweende obu bubyaabi bwazintu.a

3. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kubwiinguzi bwa Jesu bwamibuzyo iijatikizya makanze a Leza?

3 Tulakonzya kwaamba zintu zyobile twalanga nzila njaakaingula mibuzyo Jesu iijatikizya noziyoocitika zintu mukuzuzikizigwa kwamakanze aa Leza. Icakusaanguna ncakuti Jehova ulaaciindi cakwe mwini; icabili ncakuti alikke nguucibikka ciindi eco aboobo ibabelesi bakwe tabakonzyi kulangila kupegelwa limwi makani aagaminina aajatikizya ziindi naa mazuba.

Iziindi Amazuba aa Jehova

4. Ino mabala aa Cigiliki aasanduludwe kuti “ziindi” a “mazuba” aali kubbuku lya Incito 1:7 aamba nzi?

4 Ino caamba nzi kuti “ziindi” a “mazuba”? Ikaambo kakaamba Jesu kubbuku lya Incito 1:7 kajisi zibeela zyobile zyaciindi. Ibbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti “ziindi” lyaamba “bulamfwu bwaciindi” (cilamfwu naa cisyoonto). Ibbala lyakuti “mazuba” mbusanduluzi bwabbala lyaamba ciindi cigaminide naa cibikkilidwe limwi, icizibwa kwiinda muzintu zimwi. Ikujatikizya mabala aya aakusaanguna obile, W. E. Vine waamba kuti: “Kubbuku lya Incito 1:7, ‘Taata wazibikka mubwami bwakwe’ iziindi (chronos), ibulamfwu bwaciindi, alimwi amazuba (kairos), imazuba aacitika zintu zimwi.”

5. Ndilili Jehova naakaambila Nowa makanze akwe aakunyonyoona nyika yalweeno, alimwi milimo nzi yobile njaakacita Nowa?

5 Kalitanaba Zambangulwe, Leza wakapima ciindi cilampa myaka iili 120 kunyika yalweeno njobakaleta bantunsi antoomwe abangelo bazangi ibakalisamika mibili yabuntu. (Matalikilo 6:1-3) Kuciindi eco Nowa Munaleza wakali amyaka iili 480. (Matalikilo 7:6) Wakanyina mwana naba omwe alimwi wakazumanana muciimo eco kwamyaka imbi iili 20. (Matalikilo 5:32) Kumbele, ibana ba Nowa basankwa nobakaba muciimo cabupati akukwata, Leza wakaambila Nowa makanze akwe aakugwisya bubi anyika. (Matalikilo 6:9-13, 18) Pele nokuba kuti Nowa wakapedwe milimo yobile, wakuyaka bwato alimwi awakukambauka kubantu bakali kupona kuciindi cakwe, Jehova tanaakamwaambila ciindi pe.—Matalikilo 6:14; 2 Petro 2:5.

6. (a) Mbuti mbwaakatondezya Nowa kuti makani aajatikizya ciindi wakaasiide mumaanza aa Jehova? (b) Ino inga twacitobela buti cikozyanyo ca Nowa?

6 ‘Nowa wakacita mbubonya mbuli Leza mbwaakamulailila’ kwamakumi aamyaka—ambweni kwacisela camwaanda wamyaka. Nowa wakacita obo kwiinda ‘mulusyomo’ katabuzi buzuba bwini-bwini. (Matalikilo 6:22; Ba-Hebrayo 11:7) Jehova tanaakamwaambila pe kujatikizya ciindi cini-cini nozyakali kuyoocitika zintu mane kusika nokwakasyaala nsondo yomwe kuti litalike Zambangulwe. (Matalikilo 7:1-5) Ilusyomo lwini-lwini ndwaakajisi Nowa muli Jehova lwakamupa kuti makani aajatikizya ciindi aasiye mumaanza aa Leza. Elo wakalumba kaka Nowa naakakwabililwa a Jehova ciindi ca Zambangulwe mpoonya anaakazwa mubwato kuya anyika iisalazidwe! Mbuli mbotulangila lufwutuko lukozyanya aloolo, sena inga tatubi alusyomo luli boobu muli Leza?

7, 8. (a) Ino akatalika buti masi alimwi amasi aanguzu? (b) Ino muunzila nzi Jehova ‘mwaakaambilizya ziindi zyabuumi bwabantu ankobayookkala’?

7 Nolyakainda Zambangulwe ibunji bwaluzubo lwa Nowa bakabuleka bukombi bwini-bwini bwa Jehova. Akaambo kakuti bakakanzide kuzumanana kukkala mubusena bomwe, bakatalika kuyaka munzi aŋanda ndamfwu kutegwa kabakomba bukombi bwakubeja. Jehova wakabona kuti wakeelede kulesya mulimo oyu. Wakapilinganya mwaambo wabo ‘akubapalanganya [kuzwa ku Babelo] koonse koonse ansi.’ (Matalikilo 11:4, 8, 9) Mpoonya imyaambo yakakomena akuba masi, amwi akazyookomena kwiinda amwi cakuti akabaanguzu zyakweendelezya masi ambi.—Matalikilo 10:32.

8 Ikweelana akuzuzikizigwa kwamakanze akwe, Leza wakali kubikka minyinza yamasi ciindi aciindi alimwi wakali kulanga kuti naa ndilili cisi cimwi acimwi nocinga ceendelezya naa kuba canguzu. (Matalikilo 15:13, 14, 18-21; Kulonga 23:31; Deuteronomo 2:17-22; Daniele 8:5-7, 20, 21) Imwaapostolo Paulo wakakaamba kaambo aka kaziindi amazuba aa Jehova ciindi naakaambila basyaabusongo bana Giliki kuti: “Leza ooyu, nguwakalenga nyika azintu zyoonse zili mulinjiyo. . . . Alimwi kuzwa kumuntu omwe ngwaakalenga, nkukwakazwa misyobo yabantu, akubacita kuti bakkale munyika yoonse. Walo lwakwe mwini nguwakabamba ziindi zyabuumi bwabo ankobayookkala.”—Milimo 17:24, 26, BT.

9. Ino Jehova ‘wazicinca buti ziindi amazuba’ kubami?

9 Eci tacaambi kuti Jehova nguucita kuti zisi kazizunda zinsinyina mumizundano yoonse iicitika alimwi akupa kuti zintu zicince mumasi. Nokuba boobo ulakonzya kugwasilila ikuti wayanda kucita boobo ikutegwa azuzikizye makanze akwe. Aboobo imusinsimi Daniele walo wakeelede kulibonena kuzundwa kwa Babuloni Yanguzu akubwezelwa busena acisi ca Mediya a Persia, wakaamba boobu kujatikizya Jehova: “Ngonguwe uupindaula ziindi amazuba. Ulagwisya bami, alimwi ulabusya bami. Ulapa basongo busongo bwabo, abaabo bali abucenjezu ngonguwe uubapa luzibo.”—Daniele 2:21; Isaya 44:24–45:7.

‘Ciindi Cakaswena’

10, 11. (a) Nciindi cilamfwu buti cakacisyeede ciindi Jehova naakaambila Abrahamu kuti wakali kuyoobaangulula baluzubo lwakwe kuzwa kubuzike? (b) Ncinzi citondezya kuti bana Israyeli tiibakacizyi ciindi cini-cini nobakali kuyoofwutulwa?

10 Kakucili myaanda yamyaka iinda kuli yone, Jehova wakawaambila limwi mwaka naakali kuyoowisya mwami wacisi ca Egepita Canguzu akwaangulula luzubo lwa Abrahamu kuzwa kubuzike. Kaamba makanze akwe kuli Abrahamu, Leza wakasyomezya kuti: “Koziba calusinizyo kuti, basilunyungu lwako bayooba beenzu mucisi cimbi. Oko bayooba bazike, nkabela bayoobapenzya myaka iili myaanda yone. Pele oyo musyobo uubanjizya mubuzike njooubeteka, lino kusule lyaceeci bayoopola ambono zinji.” (Matalikilo 15:13, 14) Naakali kukosaula-kosaula kwaamba bukkale bwa Israyeli kuli Basinkuta Mpati, Stefano wakacaamba ciindi eci camyaka iili 400 akuti: “Mbocakaswena ciindi cacisyomezyo, Leza ncaakasyomezya Abrahamu, bantu bakavula, baba banjibanji mu-Egepita, limwi kwakaba umbi mwami mu-Egepita uwatakali kumuzi Josefa.”—Incito 7:6, 17, 18.

11 Oyu Farao mupya wakabacita buzike bana Israyeli. Musa taakaina lilemba pe bbuku lya Matalikilo nokuba kuti kulalangilwa kuti cisyomezyo ca Jehova kuli Abrahamu cakalipedwe kale kwiinda mukulwiindwa buyo naa mubulembe. Pele kuboneka kuti makani ngobakazi bana Israyeli tanaakali kubapa kuti bakonzye kubalila buzuba bwini-bwini bwakwaangululwa kwabo kuzwa kubudyaaminizi. Leza wakalizi naakali kunga wabaangulula pele kulibonya kuti kunyina nobakaambilidwe pe ibana Israyeli bakali mumapenzi. Tubala kuti: “Lino abe mazuba manji mwami wa-Egepita wakafwa. Abalo bana ba-Israyeli bakali kunyontauka nkaambo kabuzike bwabo, elyo bakalila, nkabela kukwiila kwabo kwamubuzike bwabo kwakamvwigwa kuli-Leza. Leza wakamvwa kunyontauka kwabo, elyo Leza wakaibalukwa cizuminano cakwe ncaakatangene a-Abrahamu a-Izaka a-Jakobo. Leza wakabona bana ba-Israyeli. Leza wakaziba makani aabo.”—Kulonga 2:23-25.

12. Ino Stefano wakatondezya buti kuti Musa wakatola ntaamu kacitanasika ciindi ca Jehova?

12 Oku kutaziba ciindi cini-cini kujatikizya lwaanguluko lwabana Israyeli kulakonzya kubonwa amukaambo ka Stefano. Kaamba Musa wakati: “Naakali emyaaka iili makumi one, kwakanjila mumoyo wakwe kuti aswaye banabakwabo, bana ba-Israyeli. Elyo naakabona umwi wabo ulapenzegwa wamuvuna, wamulwanina uupenzegwa, wajaya mu-Egepita. Wali kuyeeya kuti, banabakwabo balaziba kuti Leza ulabaangulula ajanza lyakwe, kwalo tabakazibide.” (Incito 7:23-25) Awa Musa wakatola ntaamu kakucisyeede myaka iili 40 kuciindi ca Leza. Stefano wakaamba kuti Musa wakalindila alimwi myaka iili 40, Leza katanapa ‘lwaanguluko kubana Israyeli mumaanzaakwe.’—Incito 7:30-36.

13. Ino bukkale bwesu bukozyenye buti abwabana Israyeli kabatanaangululwa kuzwa ku Egepita?

13 Nokuba kuti ‘cakaswena ciindi cacisyomezyo’ alimwi akuti mwaka oyo wini-wini wakali bikkidwe kale a Leza, Musa abana Israyeli boonse bakeelede kusyoma. Bakeelede kulangila ciindi ca Jehova pele kabatakonzyi pe kuubalilila limwi mwaka oyo. Aswebo tulasyoma kuti lwaanguluko kuzwa kubweende bwazintu obu bubyaabi buliko lino bwaswena. Tulizyi kuti tukkede ‘mumazuba aamamanino.’ (2 Timoteo 3:1-5) Aboobo sena inga tatulisunguli kutondezya lusyomo lwesu akulangila ciindi ca Jehova cabuzuba bwakwe bupati? (2 Petro 3:11-13) Mpoonya mbubonya mbuli Musa abana Israyeli, tulakonzya kwiimba lwiimbo lwalwaanguluko kuti tutembaule Jehova.—Kulonga 15:1-19.

“Nicakasika Ciindi”

14, 15. Ino tuzyi buti kuti Leza wakalibikkide ciindi cakuti Mwanaakwe aboole anyika, alimwi ncizi ncobakali kulangila basinsimi mane abangelo?

14 Jehova wakalibikkide ciindi cini-cini cakuti Mwanaakwe simuzyalwaalikke aboole anyika kali Mesiya. Paulo wakalemba kuti: “Nicakasika ciindi ceelede, Leza wakatuma Mwanaakwe, iwakazyalwa kumwanakazi, wakazyalwa mu-Mulao.” (Ba-Galatiya 4:4) Oku kwakali kuzuzikizya cisyomezyo ca Leza cakutuma Lunyungu—‘Siluumuno ngobayooswiilila bantu.’—Matalikilo 3:15; 49:10.

15 Ibasinsimi ba Leza—mane abangelo—bakali kulangila “mazuba” Mesiya naakali kunga walibonya anyika elyo lufwutuko lwakali kunookonzeka kubantu basizibi. Petro wakaamba kuti: “Nkubona olo lufutuko mbulubede ncibakali kuyandaulisya akufwemfweta basinsimi, mbambabo bakasinsima luzyalo luyoomusikila. Bakali kuyandisya kuziba kuti na ayo alaba lili, alaba buti, nkaambo Muuya wa-Kristo mukati kabo wakabasinsimya aamapenzi aa-Kristo kaatana kubawo abulemu butobela ngao. . . . Aya makani ngengao ngobayandisya abaangelo kwaazibisya.”—1 Petro 1:1-5, 10-12.

16, 17. (a) Mbusinsimi nzi Jehova mbwaakagwasya bama Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ikuti kabalangila Mesiya? (b) Ino businsimi bwa Daniele bwakakujatikizya buti kulangila nkobakali kulangila Mesiya bama Juda?

16 Ikwiinda mumusinsimi wakwe Daniele—imuntu wakajisi lusyomo luyumu—Jehova wakapa businsimi bujatikizya “nsondo zili makumi aali musanu aabili.” Obo businsimi bwakali kuyoogwasya bama Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ikuziba kuti ciindi cakulibonya kwa Mesiya cakaliswenede. Icibeela cimwi cabusinsimi cakali kwaamba kuti: “Kuzwa kuciindi camulazyo wakubusya awakuyakulula Jerusalemu kusikila kuciindi cakusika kwamwami uunanikidwe, kuyooba insondo zili musanu azibili.” (Daniele 9:24, 25) Bahaabupambu bama Juda iba Katolika aba Protestanti balazumina kuti “insondo” zyaambwa awa ninsondo zyamyaka. “Insondo” zili 69 (myaka iili 483) izyakuli Daniele 9:25 zyakatalika mu 455 B.C.E., ciindi Mwami waku Persia Aritasasta naakazumizya Nehemiya kuti ‘abusye akuyakulula Jerusalemu.’ (Nehemiya 2:1-8) Zyakamana nokwakainda myaka iili 483—mu 29 C.E., ciindi Jesu naakabbapatizigwa akunanikwa amuuya uusalala elyo wakaba Mesiya naa Kristo.—Matayo 3:13-17.

17 Tatuzi ikuti naa bama Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakalicizi ciindi noyakali kunga yamana myaka iili 483. Pele Johane Mubbapatizi naakatalika mulimo wakwe ‘bantu nobakacili kulindila, bakatalika kuyeeya kuti ambweni Johane wakali ngo Kristo.’ (Luka 3:15) Bahaabupampu mulwiiyo lwa Bbaibbele bamwi baamba kuti bulangizi obu kuli mbobuswaangene abusinsimi bwa Daniele. Kabandika kujatikizya kapango aka, Matthew Henry wakalemba kuti: “Awa twaambilwa mbuli . . . bantu mbobakayeeya akaambo kamulimo alimwi alubbapatizyo lwa Johane ikuti Mesiya uyoolibonya lino-lino akuti walo wakali afwaafwi cini-cini. . . . Insondo zya Daniele izili makumi aali musanu aabili zyakali kuya mukumana lino.” Ibbuku litegwa Manuel Biblique lyamumulaka waci French lyakalembwaa Vigouroux, Bacuez alimwi a Brassac lyaamba kuti: “Ibantu bakalizi kuti nsondo zili makumi aali musanu aabili zyakabikkwaa Daniele zyakali kuya kumamanino; kunyina wakagambwa pe ciindi nobakamvwa Johane Mubbapatizi kaambilizya kuti bwami bwa Leza buliswenede afwaafwi.” Haabupampu mu Juda, Abba Hillel Silver wakalemba kuti, ikweelana “abupime bwaciindi bwakadumide” mumazubaayo, “Mesiya wakali kulangilwa akati kamwaka wa 25 a 50 C.E.”

Izintu Zicitika—Kutali Kubalila Ciindi

18. Nokuba kuti businsimi bwa Daniele bwakagwasya bama Juda ikuziba ciindi naakali kulangilwa kulibonya Mesiya, mbumboni nzi bwakainda kusinizya kuti Jesu wakali Mesiya?

18 Nokuba kuti kulibonya kuti bupime bwaciindi bwakabagwasya bama Juda ikweezezya ciindi naakeelede kulibonya Mesiya, izintu zyakatobela zitondezya kuti banji teebakagwasyigwa pe ikusinizya kuti Jesu wakali ngo Mesiya. Kakusyeede mazuba aalela kumwaka omwe kuti afwe, Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe ategwa: “Ino bantu baamba kuti ndimeni?” Bakaingula ategwa: “Bati nduwe Johane Mubapatizi, pele bamwi bati, Ngu-Eliya, abamwi kuti, Musinsimi wakalekale wabuka kulufu.” (Luka 9:18, 19) Tatujisi malembe aatondezya kuti Jesu wakazubulula businsimi bujatikizya nsondo zyacitondezyo ikutegwa asinizye kuti wakali Mesiya. Pele kuciindi cimwi wakaamba kuti: “Bukamboni mbwenjisi mbupati kwiinda bwa-Johane, nkaambo milimo njaakandipa Taata kwiizyulizya, njenjiyo njencita, njiindilungulula kuti Taata ngowakandituma.” (Johane 5:36) Muciindi cakutobela bupime bwaciindi buli boonse, ibukambausi bwa Jesu, imaleele akwe alimwi azintu zyakacitika kayanda kufwa (imudima wamaleele, ikuyauka kwacisitilizyo camutempele alimwi amuzuzumo) zyakatondezya kuti wakali Mesiya wakatumidwe a Leza.—Matayo 27:45, 51, 54; Johane 7:31; Incito 2:22.

19. (a) Ino Banakristo bakali kuyooziba buti kuti kunyonyoonwa kwa Jerusalemu kwasikaafwaafwi? (b) Nkaambo nzi ncobakacili kuyandikila lusyomo lunji Ibanakristo abo ibakatija kuzwa mu Jerusalemu?

19 Mbubwenya buyo, naakafwa Jesu Ibanakristo bakusaanguna kunyina nobakapegwa nzila yakubalila mazuba aakuboola kwamamanino aabweende bwazintu bwaba Juda. Masimpe kuti businsimi bwa Daniele bwansondo zyacikozyanyo bwakakwaamba kunyonyoonwa kwabweende obo. (Daniele 9:26b, 27b) Pele eci cakali kuyoocitika kwainda “nsondo zili makumi aali musanu aabili” (455 B.C.E.–36 C.E.). Munzila imwi, Bamasi bataanzi nobakaba basikutobela Jesu mu 36 C.E., icaandano 9 ca Daniele teecakacili kubapa bupime bwaciindi bumbi Banakristo. Kuli mbabo izintu zyakali kucitika nzezyakali kuyoobatondezya kuti bweende bwaba Juda bwakali afwaafwi kumana ikutali bupime bwaciindi. Ezyo zintu zyakasinsimwaa Jesu zyakasika kumamanino kutalika mu 66 C.E., ciindi mpi zyaba Roma nozyakalwana Jerusalemu akupilukila. Eci cakabapa ciindi Banakristo basyomeka alimwi bateelelesya bamu Jerusalemu amu Judaya kuti ‘bacijile kumalundu.’ (Luka 21:20-22) Mbwaanga bakanyina zikwankwani zyabupime bwaciindi, abo Banakristo bakusaanguna tiibakalizi pe nokwakali kuzyoosika kunyonyoonwa kwa Jerusalemu. Elo kwakali kuyandika lusyomo kaka ikuti bakonzye kusiya minzi yabo, myuunda alimwi amilimo yabo akuya kukkala kunze aa Jerusalemu kwamyaka iitandila kuli yone kusika ciindi impi zyaba Roma nozyakaboola alimwi akunyonyoona bweende bwaba Juda mu 70 C.E.—Luka 19:41-44.

20. (a) Mbuti mbotunga twagwasigwaa zikozyanyo zyaba Nowa, Musa alimwi a Banakristo bakusaanguna bamu Judaya? (b) Ncinzi ncotuyoobandika mucibalo citobela?

20 Mbubwenya mbuli Nowa, Musa alimwi a Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ibamu Judaya, aswebo sunu tulakonzya kuzisiya mumaanzaa Jehova iziindi amazuba. Ilusyomo lwesu lwakuti tukkede kuciindi cakumamanino alimwi akuti lufwutuko lwesu lwasikaafwaafwi luyeeme azintu zicitika lino ikuzuzikizya businsimi bwa Bbaibbele ikutali buyo bupime bwaciindi. Kunze lyaboobo, nokuba kuti tukkede kuciindi cakubako kwa Kristo, tuciyandika kutondezya lusyomo akulangila. Tweelede kuzumanana kuzilangila cakudunama zintu ezyo zyakasinsimwa mu Magwalo. Aya ngamakani aayoobandikwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Amubone Ngazi Yamulindizi ya August 1, 1996, mapeeji 30-1.

Ikwiindulula

◻ Ikujatikizya ziindi amazuba aa Jehova, ncinzi ncaakaambila baapostolo bakwe Jesu?

◻ Nciindi cilamfwu buti cakacisyeede Nowa naakaziba nolyakeelede kutalika Zambangulwe?

◻ Ncinzi citondezya kuti Musa abana Israyeli tiibakalicizi ciindi cini-cini nobakali kuyooangululwa kuzwa mu Egepita?

◻ Ino inga twagwasigwa buti azikozyanyo zyamu Bbaibbele izijatikizya ziindi amazuba aa Jehova?

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Ilusyomo lwa Nowa lwakamupa kuti aasiye mumaanzaa Jehova imakani oonse aajatikizya ciindi

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi