Lugwasyo Lwini-Lwini Kumukwasyi
“Ncakasimpe ikwaamba kuti mukwasyi uli mumapenzi ku Amelika. Ooku nkokukosola kwamakani kulikke kunga kwaambwa akaambo kakuvwula kwabantu balekana, imyeelwe yabana bazyalilwa musyokwe, [alimwi] akuvwula kwamakani aajatikizya kupenzyegwa kwabana alimwi akupenzyanya kwamulukwatano.”
IMAJWI aaya aakaambwaa sikwaambilizya waatelevisyini waku United States Tom Brokaw ngabwini muzisi zinabunji. Ino mapenzi aaya aamba nzi?
Munzila zinji-zinji imukwasyi ngomusemu waciinga cabantu. Ikuti naa mukwasyi uli mumapenzi, nkokuti aciinga cabantu cili mumapenzi. Kunze lyaboobo, mumukwasyi momuzwa lugwasyo lwabana loonse lwakumizeezo alimwi alwamali. Mobayiila ziiyo zyakusaanguna alimwi ziyandika kapati mubuumi. Ikuti mukwasyi kauli mumapenzi, ino ncinzi ncobali mukwiiya bana? Ino lukwabililo lwabo luli kuli? Ino baakukomena bayooba bantu bali buti?
Sena kuli lugwasyo luli loonse kumukwasyi muciindi cino camapenzi? Inzya. Imukwasyi mbubambe Leza lwakwe mbwaakatalisya. (Matalikilo 1:27, 28) Alimwi wapa busolozi bugwasya kapati mu Jwi lyakwe, Ibbaibbele. (Ba-Kolose 3:18-21) Masimpe kwiina notunga twacinca ciinga cabantu coonse mbocibede, pele tulakonzya kutobela lulayo lwa Bbaibbele mumukwasyi wesu. Tuyanda kumwaambila zyabantu bamwi ibakacicita eeci alimwi akuzwidilila nkobakabaankuko.
Ikulesya Kulekana
Muzisi zili mbozibede imweelwe uutandila ku 50 pasenti wamakwatano oonse amanina mukulekana. Takulikomeneni kaka kukakilwa oko kwacilongwe akati kabantu! Masimpe, ibanji ibanga akaambo kakaambo aaka nkoona bacaala kabali muzyali uli alikke bacita mulimo mupati kapati mukulela bana babo. Pele ibanji inga bazumina kuti cilainda kubota kuti banabukwetene bakonzya kumanizya mapenzi aabo akuzumanana kukkala antoomwe.
Ilukwatano lwabanabukwetene bamwi ku Solomon Islands lwakali kuyanda kumana. Imulumi, imwanaa mwami wakali mulwani alimwi wakajisi tumpenda tunji tubyaabi. Buumi bwakamuyumina kapati mukaintu wakwe cakuti cimwi ciindi wakasola kulijaya. Mpoonya, imulumi wakazumina kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Wakaiya kuti muntu woonse uuyanda kukkomanisya Leza tayelede buyo kuzyiba citaluzi pele alimwi uleelede ‘akubusulaika bubi.’ (Intembauzyo 97:10) Eco cijatikizya kusulaika zintu zili mbuli kubeja, kubba, kulwana alimwi abudakwi. Wakalutobela lulayo olu elyo tiilyakalampa wakazwidilila kuzunda tumpenda twakwe tubyaabi abukali. Mukaintu wakwe wakagambwa kubona kucinca nkwaakacita, elyo lukwatano lwabo lwakabota akaambo kalugwasyo lwanjiisyo zya Jwi lya Leza.
Ku South Africa, imukaintu umwi walo uuli ngumwi wa Bakamboni ba Jehova wakamvwa kuti imupati waamulimo mukaintu amulumaakwe bakali kukanza kulekana. Kamboni oyu wakabandika amupati waamilimo oyo kujatikizya mbwalubona lukwatano Leza akumutondezya bbuku lya Inzila Yakujana Lukkomano Mumukwasyi. Ibbuku eli ilyakamwaigwaa Bakamboni ba Jehova, litondezya njiisyo izibeleka mulukwatano, lyaambisya kujatikizya Bbaibbele mbolinga lyagwasya banabukwetene ikulwana mapenzi. Imupati waamulimo amulumaakwe bakalibala bbuku alimwi bakasolekesya kutobela lulayo lwa Bbaibbele ndolyaamba. Akaambo kaceeci, bakasala kuti batalekani—ilukwatano alumbi lwakagwasilizigwa kwiinda mukubelesya njiisyo zya Bbaibbele.
Zikombelo Ziindene
Mbuti lukwatano lunga banabukwetene banjila zikombelo ziindene? Ibbaibbele cabusongo lilailila Banakristo kukwata buyo “muna-Kristo.” (1 Ba-Korinto 7:39) Pele, zimwi ziindi umwi mulukwatano ulakonzya kucinca bukombi. Sena eco ceelede kuba nzila yakulekana? Peepe.
Ku Botswana mukaintu umwi iwakazwidaa kuba umwi wa Bakamboni ba Jehova wakabuzyigwa mbuli lusyomo lwakwe lupya mbolwakamucinca. Wakalomba mulumaakwe kuti amwiingulile, elyo mboobu mbwaakaamba: “Kuzwa ciindi mukaintu wangu naakaba umwi wa Bakamboni ba Jehova, ndabona kucinca kubotu kunji mulinguwe. Ono ujisi nguzu zyabusongo nzyaatakajisi pe. Wakajana nguzu alusyomo lwakuleka kufweba tombwe, icintu ncetanakonzya kuzunda. Mukaintu wangu ono ulaaluyando kapati kulindime akubana alimwi akubantu bambi. Ono tacili silunya pe, ikapati kubana. Ndilamubona kabeleka ciindi cili mbocibede mumuunda, ikusoleka kugwasya bamwi kubotya maumi aabo. Ambebo ndalibona kuti ndacinca munzila zimwi. Ndisyoma kuti eci cacitika akaambo kacikozyanyo cakwe.” Elo njiisyo zya Bbaibbele zyakalujatikizya kaka lukwatano olu! Ibantu banji batali Bakamboni balaamba makani aakozyenye ayaaya kujatikizya balumi naa bakaintu babo Bakamboni.
Wisi Nataibikkili Maanu Mikuli Yakwe
Iluyanzano akati kawisi abana bakwe ncecintu cipati kumakani aakubaa mikwasyi iijiseni. Mwaapostolo Paulo wakalailila kuti: “Numawisi, mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa-Mwami [Jehova] amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Anu icibalo cimwi mumagazini ya The Wilson Quarterly ncocakaambila kuti mapenzi manji aamubukkale aletwaa bamawisi ibataizuzikizyi mikuli yabo. Icibalo eco cakati: “Akati kamwaka wa 1960 awa 1990, imweelwe wabana ibatakkali aabamawisi babazyala wakayungizigwa kwaziindi zitandila kuli zyobile . . . Ikutabaa bamawisi oku ncecintu cipati cileta mapenzi manji mu Amelika.”
Sena eci caamba kuti ibana bajisi bamawisi batabasololeli kwiina nobanga bazwidilila? Peepe. Sintembauzyo wansiku wakati: “Taata aba[a]ma nebandisia, Jehova ulandibamba.” (Intembauzyo 27:10) Imwana musankwa wamyaka yakuzyalwa iili 9 waku Thailand wakacisyoma eci. Wakafwidwa banyina naakacili muvwanda, alimwi akaambo kakutamuyanda bawisi bakamusiyaa bankaaka bakwe. Akaambo kakulimvwa kuti kwiina naakali kuyandwa, musankwa oyu wakazanga elyo boonse bakamuzi kuti ngusikakomokomo. Mane wakabakonga kubauma abankaaka bakwe. Bumwi buzuba Bakamboni ba Jehova bobile basikukambauka baciindi coonse bakamulomba kunjila muŋanda yabo akaambo kakuti bakali kumubona lyoonse kaimvwi aanze aa Ŋanda ya Bwami.
Bakamwaambila kujatikizya Leza—kuti Walo mbubwena mbuli wisi, ulabayanda bana bakwe. Alimwi bakabandika kujatikizya Paradaiso aanyika yalo Leza njaakasyomezya bantu basyomeka. (Ciyubunuzyo 21:3, 4) Zyoonse ezi zyakamubotela musankwa oyu elyo abuzuba wakali kupilukila kutegwa ayiye zinji. Bakamboni aba bakamwaambila kuti wakeelede kuleka kuba sikakomokomo naa ncobeni wakali kuyanda kuti Leza abe Wisi. Eci cakali kweendelanaa majwi aa Paulo ngaakaambila ba Roma kuti: “Anooli kwakonzeka, nkukuti mbuli mbumukonzya nubeni, amukalane abantu boonse caluumuno.” (Ba-Roma 12:18) Alimwi wakeelede kubeendelezya calubomba bankaaka bakwe. (1 Timoteo 5:1, 2) Ndilyonya, wakatalika kuzitobela njiisyo zya Bbaibbele—kakunyina kudooneka kabikkilide maanu kukubotya buumi bwamukwasyi abankaaka bakwe. (Ba-Galatiya 5:22, 23) Basimukobonyina bakakondwa kapati kubona kucinca kwakaba mulinguwe cakuti bakayanda kuti abana babo baiye Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova!
Muuya Waluumuno
Imwaapostolo Paulo wakalembela bana Kolose kuti: “Amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede. Alimwi luumuno lwa-Leza alweendelezye mumyoyo yanu.” (Ba-Kolose 3:14, 15) Masimpe, imuuya waluumuno alimwi aluyando ziyoowaanga antoomwe mukwasyi. Alimwi zilakonzya kumanizya kutamvwana kuliko kwaciindi cilamfwu mumukwasyi. Rukia uukkala ku Albania tanaakali kumwaambauzya muce wakwe musankwa kwamyaka iyiinda ku 17 akaambo kakwiimpana kwamumukwasyi. Naakaiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova, wakazyiba kuti mubelesi wa Leza woonse ukulwaizigwa kubaa luumuno abantu bambi. “Ayandaule luumuno akulutobela.”—1 Petro 3:11.
Rukia wakazyiba kuti wakeelede kuyandaula luumuno amuce wakwe. Wakapaila busiku boonse, elyo buzuba bwakatobela mafwumofwumo, imoyo wakwe kauduntaana kapati, wakaunka kuŋanda yamuce wakwe. Imwana musimbi mwanaa munyina Rukia wakajalula citendele akubuzya kanyandidwe kapati ategwa: “Ncinzi ncomuyanda kuno?” Rukia calubomba wakalomba kubona munyina, kapandulula kuti wakali kuyanda kuti bamvwane alimwi. Nkaambo nzi? Nkaambo ono wakazyiba kuti kucita boobo kwakali kuyanda kwa Leza. Munyina wakaakkomanina makani ayo, elyo kuboozyanya kwabo kwakalibonya aantangalala nobakajatana caluyando akuzwa misozi yalukkomano—imukwasyi wakaba mulukamantano alimwi akaambo kanjiisyo zyamu Bbaibbele izyakatobelwa.
Ikweendaa Bamineme
“Sunu, mwanaa mwana ulalangilila televisyini kwamawoola aali ciloba abuzuba. Kuya kusika ciindi namanizya lwiiyo lwamatalikilo, unoolangilide micito yakujayana iili zyuulu zili lusele alimwi ayakulwana iili zyuulu zili mwaanda.” Oobo mbolyakaamba ibbuku litegwa The 7 Habits of Highly Effective Families. [Iziyanza Zili Ciloba Zyamikwasyi lizwidilila Kapati.] Ncinzi cicitika kumwana akaambo kakubaa bukkale buli boobo? “Bahaazibwene” kwiina nobamvwene mulicabo kujatikizya ceeci, pele Bbaibbele lilakukasya kapati kweendaa baminene. Mucikozyanyo, lyaamba kuti: “Muzwalani wabafubafuba ulabisizigwa.” (Tusimpi 13:20) Alimwi lyaamba kuti: “Mweenda abamineme, anywebo mulaminama.” (1 Ba-Korinto 15:33) Buumi bwamukwasyi bulakonzya kubota ikuti naa cabusongo njiisyo eyi twaibona kuti ilabeleka kube mukweendaa bamineme kucitwaa bantu naa kwamukulangilila pulogilamu yaatelevisyini.
Mutumbu umwi ku Luxembourg wakali kwiiya Bbaibbele aumwi wa Bakamboni ba Jehova. Bumwi buzuba wakaambila Kamboni kuti ciindi camangolezya ibana bakwe basimbi bobile ibakali aamyaka yakuzyalwa umwi iili ciloba aumbi iili lusele bakali kuzwangana kapati cabukali. Kamboni wakabuzya ncobakali kucita basimbi aabo ciindi camangolezya. Mutumbu oyo wakati bakali kunga balangilila televisyini walo nasalazya kunkicini. Ino mapulogilamu nzi? Mutumbu wakavwiila kuti, “Oo, inga balangilila tudooli.” Imweenzu wakwe naakamwaambila kuti imapulogilamu aali boobo kanjikanji ngabulwani, banyinaa basimbi aaba bakasyomezya kuti balabeebelela.
Ibuzuba mbubonya bwakatobela, mutumbu wakaluula kuti wakagambwa kapati kujatikizya tudooli bana bakwe basimbi ntobakali kulangilila. Kwakali nziinga basyaamankwamu zyakulengelezya buyo izyamumulenga-lenga izyakali kunyonyoona kufwumbwa ncozyajana. Wakapandululwida bana bakwe basimbi kuti Jehova ulakusulaika kulwana alimwi kwiina natukkomanina pe notulangilila lunya luli boobo. (Intembauzyo 11:5) Akaambo kakuyanda kukkomanisya Jehova, ibasimbi abo bakazumina kunikuzekaula akupenta-penta muciindi cakulangilila televisyini. Ndilyonya, ciimo cabo cabukali akulwana cakacinca elyo abukkale bwamumukwasyi bwakabota.
Ezi nzikozyanyo buyo zisyoonto izyakutondezya kuti ikutobela njiisyo zyamu Bbaibbele kulabubotya buumi bwamumukwasyi. Ilulayo lwa Bbaibbele lulabujatikizya bukkale bwamisyobo yoonse. Lulasyomeka alimwi lulijisi nguzu zyikulwaizya kucita kabotu. (Ba-Hebrayo 4:12) Ibantu nobaiya Bbaibbele akusoleka kutobela ncolyaamba cakusinizya, imikwasyi ilayumizyigwa, iciimo cabantu cilabota alimwi kulubizya kulalesyegwa. Neciba ciindi nokuli buyo omwe mumukwasyi uutobela lulayo lwa Bbaibbele, izintu zilabota. Masimpe, mumbazu zyoonse zyabuumi tweelede kubona Jwi lya Leza mbubwena sintembauzyo mbwaakalibona naakalemba kuti: “Ijwi lyako ndilampi kuzituta zyangu, lilamunikila inzila yangu.”—Intembauzyo 119:105.
[Cifwanikiso icili apeeji 5]
Imapenzi aamumukwasyi amanizyigwa kwiinda mukutobela njiisyo zya Bbaibbele