LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w99 5/1 map. 15-20
  • “Makani aya Aleelede Kuba”

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • “Makani aya Aleelede Kuba”
  • Ngazi Yamulindizi—1999
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Ikuzuzikizigwa Kuusisya Kulaafwaafwi Kapati
  • Ibasaanyina Bakali Kuyoolibonena
  • Ikuzuzikizigwa Kumbi Kulangilwa
  • Lubeta Ilucili Kumbele!
  • Sena Muyakufwutuka Ciindi Leza Nayakubweza Ntaamu?
    Ngazi Yamulindizi—1996
  • “Kotwaambila, Ino Ndilili Zyintu Eezyi Noziyooba?”
    Ngazi Yamulindizi—2013
  • Baapostolo Balomba Kupegwa Citondezyo
    Jesu—Nenzila, Ngokasimpe, Mbobuumi
  • “Abuboole Bwami Bwako”
    Bwami bwa Leza Bulalela!
Ngazi Yamulindizi—1999
w99 5/1 map. 15-20

“Makani aya Aleelede Kuba”

“Jesu wakabavwiila wakati, . . . makani aya aleelede kuba, pele mamanino taana kusika.”—MATAYO 24:4-6.

1. Mmakani nzi aayelede kutukkomanisya?

CAKUTADOONEKA mulabuyandisisya buumi bwanu alimwi abukkale bwanu bwakumbele. Elyo aalo makani aakanjila C. T. Russell mumwaka wa 1877 aleelede kumukkomanisya. Russell walo kumbele wakazikutalisya Watch Tower Society ngowakalemba kabbuku kategwa The Object and Manner of Our Lord’s Return. Aka kabbuku ikajisi mapeeji aali 64 kakabandika makani aakupiluka kwa Jesu, naa kuboola kwakwe kwakumbele. (Johane 14:3) Aciindi cimwi kabali aa Cilundu ca Elaioni, baapostolo bakabuzya kujatikizya kupiluka oko nobakati: “Ino makani aya azooba lili? alimwi ncinzi cizooba citondezyo cakuboola kwako acamamanino aaciindi?”—Matayo 24:3.

2. Nkaambo nzi ncokuli mizeezo iyiindene-indene kujatikizya zintu nzyaakasinsima Jesu?

2 Sena bwiinguzi bwa Jesu mulibuzi alimwi akubuteelela? Bulajanika mumabbuku aa Makani Mabotu otatwe. Professor D. A. Carson waamba kuti: “Kwiina zyaandaano zyamu Bbaibbele zimbi zinji izyabusya kutamvwana akati kabasikusandulula kwiinda caandaano ca Matayo 24 amakani aayendelana aaco kuli Marko 13 alimwi a Luka 21.” Mpoonya wapa muzeezo wakwe—muzeezo uumbi uunyonganya kuyeeya kwabantu. Mumwaanda wamyaka wainda, imizeezo iili boobo yakali kutondezya kuti muntu unyina lusyomo. Aabo ibakali kwaamba mizeezo iili boobo bakali kusyoma kuti Jesu kwiina naakaamba nzyotubala mu Makani Mabotu, akuti imajwi aakwe akanyonganizigwa kumbele naa kuti ibusinsimi bwakwe tiibwakazwidilila—imizeezo iyeendelezyegwaa basikuzumbauzya Bbaibbele. Sikupandulula makani umwi mane wakavwuntauzya Makani Mabotu aa Marko ‘kwiinda mubusongo bwa Mahayana-Buddhist’!

3. Mbuti Bakamboni ba Jehova mbobasikaa kuzyiba bupanduluzi bwabusinsimi bwa Jesu?

3 Pele, Bakamboni ba Jehova balakuzumina kusyomeka kwa Bbaibbele, kubikkilizyaa zeezyo Jesu nzyaakaambila baapostolo mbocakali limwi a Cilundu ca Elaioni kakusyeede mazuba otatwe kuti afwe. Kuzwa kuciindi ca C. T. Russell, ibantu ba Leza bucebuce bali kubumvwisya businsimi mbwaakapa Jesu kuya kucilundu. Mumyaka misyoonto yainda, Ngazi Yamulindizi, yaasalazya makani aajatikizya mbobabulanga businsimi obu. Sena mwaateelesesya makani aayo kwiinda mukubona mbwaabujatikizya buumi bwanu?a Tubone atwaalange-lange.

Ikuzuzikizigwa Kuusisya Kulaafwaafwi Kapati

4. Kulangilwa kuti nkaambo nzi baapostolo ncobakabuzyila Jesu kujatikizya makani aakumbele?

4 Ibaapostolo bakalizi kuti Jesu ngowakali Mesiya. Aboobo nobakamumvwa kaamba zyalufwu lwakwe, bubuke alimwi akuboola kwakwe, kulangilwa kuti bakalilauka kabati, ‘Ikuti Jesu afwe akuunka, ino mbuti mbwanga wazwidilizya zintu zibotu Mesiya nzyalangilwa kucita?’ Kunze lyaboobo, Jesu wakaamba kujatikizya mamanino aa Jerusalemu atempele lyawo. Ibaapostolo balakonzya bakalibuzya kuti, ‘Ino ndiilili alimwi muunzila nzi ezi moziyoocitika?’ Nobakali kusoleka kuteelelesya zintu ezi, ibaapostolo bakabuzya kuti: “Ino kai ayooba lili, aya makani? Alimwi, ncinzi ciyooba citondezyo cakuti aya makani oonse aamba kulondolwa?”—Marko 13:4; Matayo 16:21, 27, 28; 23:37–24:2.

5. Ino nzyaakaamba Jesu zyakazuzikizigwa buti mumwaanda wamyaka wakusaanguna?

5 Jesu wakasinsima kuti kwakali kuzooba inkondo, inzala, malwazi, mizuzumo yanyika, kusulaikwa akupenzyegwa kwa Banakristo, basikulitama kuti mboba mesiya alimwi akukambaukwa kwamakani mabotu aa Bwami. Mpoonya mamanino akali kuzoosika. (Matayo 24:4-14; Marko 13:5-13; Luka 21:8-19) Jesu wakaamba makani aaya kumatalikilo kwamwaka wa 33 C.E. Mumakumi aamyaka aakatobela, basikwiiya bakwe ibakapakamene bakali kukonzya kuzyiba kuti izintu zyakasinsimwa zyakali kucitika ncobeni munzila iilibonya cini-cini. Inzya, makani aazyaciindi atondezya kuti icitondezyo cakazuzikizigwa kuciindi eco, calo cakapa kuti bweende bwazintu bwaba Juda bunyonyoonwe aba Roma mu 66-70 C.E. Ino eco cakacitika-citika buti?

6. Ncinzi cakacitika akati kaba Roma aba Juda mu 66 C.E.?

6 Icilimo mu Judaya mu 66 C.E., Bazangi bama Juda bakalwana balindizi bana Roma mukaazi kakulindilila munsi aatempele ku Jerusalemu, calo cakatalisya kulwana koonse-koonse mubusena obo. Mubbuku litegwa History of the Jews, Professor Heinrich Graetz uluula kuti: “Cestius Gallus, Imweendelezi wa Aramu walo wakajisi mulimo wakubona kuti basikalumamba ba Roma balemekwa, . . . kwiina naakacili kukonzya kwiile kukulangilila buyo kusaala kwakacitika kakunyina kusoleka kulanga-langa mbokwali kuyaambele. Wakabungika nkamu yabasikalumamba bakwe elyo beendelezi bazyooko zyeengelede cakulisungula bakatumizya impi zyabo.” Eeyi impi yabasikalumamba bali 30,000 yakazinguluka Jerusalemu. Mbobakalwana buyo asyoonto, ba Juda bakabweedela bainda kunze aamalambo aali munsi aatempele. “Kwamazuba aali osanwe aatobelene ibana Roma bakasola kufwumba akukolomona malambo, pele lyoonse bakali kwaatulwa akaambo kakuyaswa mivwi yabana Juda. Lilikke mubuzuba bwacisambomwe nobakazwidilila kufwumba kunsi aabulambo kucibeela cakunyika kwabulambo bwakali kumbele aa Tempele.”

7. Nkaambo nzi basikwiiya ba Jesu zintu ncobatakali kuzilanga mbuli ba Juda banamunji?

7 Amuyeeye buyo mbobakanyongana iba Juda, mbwaanga lyoonse bakali kuyeeya kuti Leza wakali kunoobakwabilila balo alimwi amunzi wabo uusalala! Pele, basikwiiya ba Jesu bakalicenjezedwe kale kuti imapenzi mapati akali kuyoosikila Jerusalemu. Jesu wakasinsimide kuti: “Ciindi ciyookusikila, awo basinkondonyoko ncobayookuyakila bwaanda, bakuzingane, bakusinkile kumabazu oonse, bakumwaile ansi antoomwe abana bako abali mulinduwe, tabakooyoosia kulinduwe ibbwe neliba lyomwe ilili atala alimwi.” (Luka 19:43, 44) Pele sena eco cakali kwaamba kuti Banakristo ibakali mumunzi wa Jerusalemu mu 66 C.E. abalo bakali kuzoojaigwa?

8. Nintenda nzi njaakasinsima Jesu, alimwi ino mbaani “[i]basale” aabo bakali kunoofwiinsilwa mazuba?

8 Naakali kwiingula baapostolo ku Cilundu ca Elaioni, Jesu wakasinsima kuti: “Ayo ayooba mazuba aamapenzi. Kuzwa kumalengelo Leza naakaanza nyika mane sunu ayo mapenzi aali boobo taakwe naakabwenwe, alimwi taakwe naati kabonwe limbi pe. Nkabela Jehova naatakafwiinsya mazuba ayo, nikwatazooba muntu naba umwi wali kunoozoofutulwa, pele nkaambo kabasale mbaakasala ncaayoofwiinsigwa.” (Marko 13:19, 20; Matayo 24:21, 22) Aboobo imazuba akali kunoozoofwiinsigwa elyo “basale” bakali kuzoofwutulwa. Ino bakali bani? Masimpe tiibakali ba Juda bakazanga ibakali kulyaamba kuti bakali kukomba Jehova pele mbabaabo ibakamukaka Mwanaakwe. (Johane 19:1-7; Incito 2:22, 23, 36) Ibakasalidwe ncobeni imazubaayo bakali bama Juda alimwi abaabo batakali bama Juda ibakasyoma Jesu kuti ngowakali Mesiya alimwi Mufwutuli. Leza mbaakasalide bantu bali boobo elyo lya Pentekoste mu 33 C.E., wakabacita kuti babe musyobo mupya wakumuuya, “ba-Israyeli ba-Leza.”—Ba-Galatiya 6:16; Luka 18:7; Incito 10:34-45; 1 Petro 2:9.

9, 10. Ino mazuba aakulwana kwabana Roma ‘akafwiinsigwa’ buti, alimwi ino ncinzi cakacitika?

9 Sena mazuba ‘akafwiinsigwa’ alimwi sena ibananike basalidwe mu Jerusalemu bakafwutulwa? Professor Graetz waamba kuti: “[Cestius Gallus] kwiina naakacibona kuti ncamaanu kuzumanana kulwana bantu bakali basungu kapati muzintu zimwi akutalisya mulimo mupati alimwi uutola ciindi cilamfwu aciindi camwaka eco, lyalo imvwula yakulwaka noyakali afwaafwi kutalika . . . yalo yakali kunoosinkilizya impi kutambula zipego. Kulangilwa kuti akaambo kamakani aaya wakayeeya kuti inga cagwasya kubweedela buyo saansi.” Kufwumbwa naa ncinzi ncaakali kuyeeya Cestius Gallus, impi zyaba Roma zyakaleka kulwisya munzi, calo cakapa kuti ba Juda ibakali kubatobela basweekelwe zintu zinji kapati.

10 Ooko kubweedela kwaba Roma ikugambya kwakapa ciindi cakuti “bantu”—nkokuti basikwiiya ba Jesu ibakali muntenda mu Jerusalemu bafwutulwe. Imakani aazyaciindi atondezya kuti icoolwe eco nocakalibonya, Banakristo bakatija bazwa mucooko eco. Tazilivwulili kaka nguzu zya Leza zyakuziba zintu zicili kumbele alimwi akubona kwaamba kuti bantu bamukomba bafwutuka! Pele, ino mbuti kujatikizya ba Juda aabo ibatakali kusyoma ibakasyaala mu Jerusalemu amu Judaya?

Ibasaanyina Bakali Kuyoolibonena

11. Ncinzi Jesu ncaakaamba kujatikizya “izyalani elino”?

11 Iba Juda banji bakali kuyeeya kuti bukombi bwabo ibwakayeeme aatempele bwakali kuyoozumanana kukabe kutamani. Pele Jesu wakati: “Amuliiye . . . [ku]mukuyu. Mutabi nuucili mutete akusyuuka indelema, mulizi kuti mainza ali afwiifwi. Mbubonya obo anywebo nimuyoobona zintu ezi zyoonse, amukazibe kuti uli afwiifwi nikuba kumilyango. Ncobeni ndamwaambila kuti izyalani elino talikooyoomana mane zintu ezi zyoonse zizoobe. Ijulu anyika ziyooloba zyoonse, pele majwi aangu taakonzyi kuloba pe.”—Matayo 24:32-35.

12, 13. Ino basikwiiya ba Jesu bakali kunoocimvwa buti ncaakali kwaamba Jesu naakaamba makani ‘aazyalani elino’?

12 Mumyaka yamusyule kautanasika mwaka wa 66 C.E., Banakristo balakonzya kuti bakabona izintu zinji zyamatalikilo zyacitondezyo kujatikizya zintu zinji kazili mukuzuzikizigwa—inkondo, inzala nokuba kukambaukwa kupati kwamakani mabotu aa Bwami. (Incito 11:28; Ba-Kolose 1:23) Pele ino mamanino akali kuzoosika lili? Ino Jesu wakali kwaamba nzi naakati: “Izyalani elino [Cigiliki, ge·ne·aʹ] talikooyoomana”? Kanjikanji Jesu wakali kwiita inkamu mpati yabasaanyina bama Juda basikukazya, kubikkilizyaa basololi bazikombelo ikuti, ‘mbantu basunu basizibi abasibwaamu.’ (Matayo 11:16; 12:39, 45; 16:4; 17:17; 23:36) Aboobo nakali aa Cilundu ca Elaioni, naakaamba zya “izyalani elino,” kulibonya kuti tanaakali kwaamba mukowa waba Juda woonse mbuubede kuciindi cili coonse; alimwi tanaakali kwaamba basikumutobela bakwe, nokuba kuti bakali “musyobo musale.” (1 Petro 2:9) Alimwi Jesu tanaakali kwaamba kuti “izyalani elino” nciindi cipimidwe.

13 Muciindi caboobo, Jesu wakali kwaamba ba Juda ibakazanga kuciindi cakwe balo ibakali kuzoolibonena kuzuzikizigwa kwacitondezyo ncaakapa. Kujatikizya makani aa “Cizukulu eci” aali kuli Luka 21:32, Professor Joel B. Green waamba kuti: “Mumakani Mabotu Aatatu, ‘Cizukulu eci’ (amabala aambi aamba ncico) lyoonse aamba cibeela cabantu ibakazya makanze aa Leza. . . . [Caamba] bantu ibanga baunduluzya makanze aa Leza akaambo kacimpangwe.”b

14. Ncinzi cakacitika ‘kuzyalani’ elyo, pele ino mbuti mbokwakacitika ciimpene ku Banakristo?

14 Izyalani lyabasizibi lyabasikukazya iba Juda balo ibakali kucibona citondezyo kacili mukuzuzikizigwa abalo bakali kuyoolibonena mamanino aabweende bwabo. (Matayo 24:6, 13, 14) Eci cakabacitikila ncobeni! Mu 70 C.E., impi yaba Roma yakapiluka, ono kaisololelwaa Titus, imwanaa Mwami Vespasian. Ikupenga nkobakapenga ba Juda balo ibakajalilwa alimwi mumunzi kulakatazya kusyoma.c Sikulibonenaa meso Flavius Josephus uluula kuti ikuzyoosika kuciindi ba Roma nobakanyonyoona munzi, iba Juda basika ku 1,100,000 bakalifwide kale alimwi ibasika ku 100,000 bakatolwa mubuzike, ibunji bwabaaba bakabukaakufwa akaambo kanzala naa mumabbuwa aabana Roma aakusobanina. Masimpe, imapenzi aamu 66-70 C.E. akali mapenzi Jerusalemu alimwi abweende bwaci Juda ngobatakalinabona naa aatakali kuyoobonwa limbi. Pele cakali andeene kaka cakacitika ku Banakristo balo bakatobela kucenjezya kwa Jesu kwabusinsimi elyo bakatija kuzwa mu Jerusalemu impi zyabana Roma nozyakazwa mubusena obo mu 66 C.E.! Ibanakristo bananike ‘ibasale’ ‘bakafwutulwa,’ naa kukwabililwa mu 70 C.E.—Matayo 24:16, 22.

Ikuzuzikizigwa Kumbi Kulangilwa

15. Ino inga twasinizya buti kuti ikuzuzikizigwa kupati kwabusinsimi bwa Jesu kwakacili kuzoocitika kawiindide mwaka wa 70 C.E.?

15 Pele aayo tanaakali ngamamanino pe. Musyule, Jesu wakatondezyede kuti imunzi waakumana kunyonyoonwa wakali kuzooboola muzina lya Jehova. (Matayo 23:38, 39; 24:2) Mpoonya eci wakacisalazya mubusinsimi bwakwe mbwaakaamba aa Cilundu ca Elaioni. Naakamana kwaamba zya “mapenzi mapati,” wakati Bakristo bakubeja bakali kuyoolibonya alimwi Jerusalemu wakali kuyoolyataulwa abamasi kwaciindi cili mbocibede. (Matayo 24:21, 23-28; Luka 21:24) Sena caamba kuti kuzuzikizigwa kumbi, ikupati kwakacili kuzoocitika? Izintu zyacitika zitondezya kuti inzya. Notweezyanisya bbuku lya Ciyubunuzyo 6:2-6 (ilyakalembwa kaaindide kale mapenzi aamu Jerusalemu mu 70 C.E.) alya Matayo 24:6-8 alimwi alya Luka 21:10, 11, tubona kuti inkondo, inzala alimwi amalwazi izyakali kunoocitika koonse-koonse zyakacili kumbele. Ooku kuzuzikizigwa kupati kwamajwi aa Jesu kwali kucitika kuzwa lyakabuka Nkondo Yanyika Yakusaanguna mu 1914.

16-18. Ncinzi ncotulangila kuti ciyoocitika kumbele?

16 Kwamakumi aamyaka ono, Bakamboni ba Jehova balimukuyiisya kuti ikuzuzikizigwa kwalino kwacitondezyo kutondezya kuti “mapenzi mapati” acili kumbele. “Izyalani” lyabantu basizibi liliko ono liyoolibonena mapenzi aayo. Kuboneka kuti alimwi kuyooba cibeela citaanzi (ikunyonyoonwa kwabukombi bwakubeja boonse), mbubwena mbuli kunyonyoona kwakusaanguna nkwaakacita Gallus mu 66 C.E. mbokwakasololela kumapenzi mapati aali Jerusalemu.d Mpoonya, kwaakwiinda ciindi citazizyilwe mamanino ayoosika—ilunyonyooko lwanyika yoonse mbwiizulwa, ikuyookonzyanya akooko kwakacitika mu 70 C.E.

17 Kaamba zyamapenzi aali afwaafwi kucitika, Jesu wakati: “Ndilyonya musule lyamapenzi aamazuba ayo [lunyonyooko lwabukombi bwakubeja], izuba liyoosizigwa, awalo mweezi uyooleka kupa mumuni wawo, azyalo inyenyeezi ziyooloka kuzwa kujulu, nkabela inguzu zyakujulu ziyoozunga[a]nisigwa. Lino kuyooboneka citondezyo ca-Mwana a-Muntu kujulu, mpawo misyobo yoonse yaansi iyoolila, nkabela bayoobona Mwana a-Muntu uuboola amayoba aakujulu anguzu abulemu bupati.”—Matayo 24:29, 30.

18 Aboobo, Jesu lwakwe nguuwamba kuti “musule lyamapenzi aamazuba ayo,” kuyoocitika zintu zimwi zijatikizya zilenge zyakujulu. (Amweezyanisye Joeli 2:28-32; 3:15.) Eci ciyoobanyonganya akubagambya kapati bantu batamvwi cakuti mane ‘bayoolila.’ Ibanji “bayoomana nguzu nkaambo kakuyoowa, akulangila zintu iziciza ansi.” Pele tacinooli boobo pe ku Banakristo bakasimpe! Aaba balo ‘bayoolanga mujulu, bayoolungumika mitwe yabo, nkaambo kunununwa kwabo kunooli afwaafwi.’—Luka 21:25, 26, 28.

Lubeta Ilucili Kumbele!

19. Mbuti mbotunga twazyiba ciindi nociyoozuzikizigwa cikozyanyo cambelele ampongo?

19 Amubone kuti kuli Matayo 24:29-31 kusinsimwa kuti (1) Mwanaa muntu ulaboola, (2) ikuboola oku kunooli kwabulemu bupati, (3) uyooboolaa bangelo alimwi (4) imisyobo yoonse yanyika iyoomubona. Imbazu eezi waziindulula kuzyaamba Jesu mucikozyanyo cambelele ampongo. (Matayo 25:31-46) Aboobo, tulakonzya kwaamba kuti icikozyanyo eci caamba ciindi aakwiinda mapenzi aakusaanguna Jesu nayooboola abangelo bakwe akukkala acuuno cakwe kuti abeteke. (Johane 5:22; Incito 17:31; amweezyanisye 1 Bami 7:7; Daniele 7:10, 13, 14, 22, 26; Matayo 19:28.) Ino mbaani ibayoobetekwa, alimwi ncinzi ciyoocitika kulimbabo? Icikozyanyo citondezya kuti Jesu uyoobeteka masi oonse, kukabe mbuli kuti boonse banoobungene kumbele aacuuno cakwe cabulemu cakujulu.

20, 21. (a) Ncinzi ciyoocitika kumbelele zyamucikozyanyo ca Jesu? (b) Ncinzi ciyoocitikila mpongo kumbele?

20 Ibaalumi abakaintu ibali mbuli mbelele bayoopambwidwa kulubazu lwa Jesu lwakululyo lwacoolwe. Ino nkaambo nzi? Nkaambo bakabelesya coolwe ncobakali kujana kuti bacite zintu zibotu kubanabakwabo Jesu—nkokuti Banakristo bananike ibayoolelaamwi a Kristo mu Bwami bwakujulu. (Daniele 7:27; Ba-Hebrayo 2:9–3:1) Kweelana acikozyanyo, ituulunzuma twa Banakristo balibazyi ibanabakwabo Jesu bakumuuya alimwi bali mukubagwasilizya mukubeleka kwabo. Akaambo kakucita boobo, ‘ibankamu mpati’ bajisi bulangizi buyeeme aa Bbaibbele bwakufwutuka ‘mapenzi ayo mapati’ akuyoopona kukabe kutamani mu Paradaiso, icooko caanyika cabweendelezi bwa Bwami bwa Leza.—Ciyubunuzyo 7:9, 14; 21:3, 4; Johane 10:16.

21 Pele iciyoocitikila mpongo cinooli cintu ciindene kapati! Kuli Matayo 24:30 bapandulwidwe kuti ‘bayoolila’ Jesu aakuboola. Aino baleelede kulila mbwaanga balaampuwo yakukaka makani mabotu aa Bwami, yakukazya basikwiiya ba Jesu alimwi akuyandisisya nyika iili mukunyonyooka. (Matayo 10:16-18; 1 Johane 2:15-17) Jesu alikke— akati kabasikwiiya bakwe boonse anyika—nguuzyi baabo bategwa nimpongo. Kujatikizya mbabo waamba kuti: “Aba bayoonjila mumapenzi aatamani.”—Matayo 25:46.

22. Ncibeela nzi cabusinsimi bwa Jesu ncotweelede kulanga-langa alimwi?

22 Ikuyaambele kwesu mukumvwisya businsimi buli kuli Matayo caandaano 24 alimwi a 25 kwali kukkomanisya kapati. Pele, nkucili cibeela cabusinsimi bwa Jesu ciciyandika kuti tucibikkile maanu kapati alimwi—eci cijatikizya ‘cisesemyo cabusaale ciimvwi mubusena busalala.’ Jesu wakakulwaizya basikumutobela kuti babelesye bupampu kujatikizya ceeci akuti kabalibambilide kubweza ntaamu. (Matayo 24:15, 16) Ino eci “cisesemyo” ciiminina nzi? Ndilili nociimikila mubusena busalala? Alimwi ino bukkale bwesu bwasunu alimwi aboobo mbotulangila bujatikizidwe buti? Icibalo citobela ciyooabandika makani aaya.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Amubone zibalo zyaciiyo mumamagazini aa Ngazi Yamulindizi aa February 15, 1994; October 15 alimwi a November 1, 1995; alimwi a August 15, 1996.

b Sikwiiya waku Britain G. R. Beasley-Murray waamba kuti: “Ikaambo kakuti ‘izyalani elino’ takeelede kuleta penzi pe kubasanduluzi. Nokuba kuti ibbala lyakuti genea mu Cigiliki citaanzi lyaamba kuzyala, bana, nkokuti mukowa, . . . mu [Greek Septuagint] kanjikanji lyakasandulula bbala lya Cihebrayo lyakuti dor, ilyaamba ciindi, ciindi cikkede bantu, naa izyalani ikwaamba bantu bapona aciindi comwe. . . . Mumajwi aakaamba Jesu ibbala eli lilibonya kuti lijisi bupanduluzi bobile: kulubazu lumwi lyoonse lyaamba basaanyina, alimwi kulubazu lumbi lyoonse lyaamba kusinswa cini-cini.”

c Mubbuku litegwa History of the Jews, Professor Graetz waamba kuti ibana Roma zimwi ziindi bakali kubambula ibaange bali 500 abuzuba. Iba Juda bamwi ibakajatidwe bakakosolwa maanza akutandilwa mumunzi alimwi. Ino kwakali bukkale buli buti oko? “Imali akacinyina mpindu, mbwaanga tanaakacili kukonzya kuula cinkwa. Ibaalumi cakugolelwa bakali kulwanina cakulya cakali kutegwa cilasesemya cini-cini mumigwagwa, tusunta twabwizu, tutendu twazikutu naaba malabisi aali woonse aasowelwa babwa. . . . Ikuvwuzyanya kwamitumba yabantu yakali kwiile kwaalabana kaitazikkwi kwakacitya kuti muuwo uupya wacilimo ulete malwazi, aboobo bantu banji bakaciswa, bakafwa nzala alimwi bakajaigwa apanga.”

d Icibalo citobela cibandika lubazu olu lwamapenzi aacili kumbele.

Sena Mulayeeya?

◻ Nkuzuzikigwa nzi kwakacitika kwabbuku lya Matayo 24:4-14 mumwaanda wamyaka wakusaanguna?

◻ Kuciindi cabaapostolo, muunzila nzi mazuba mwaakafwiinsigwa alimwi abantu mbobakafwutulwa mbuli mbokwakasinsimwa kuli Matayo 24:21, 22?

◻ Ino “izyalani” ilyaambwa kuli Matayo 24:34 lyakajisi mpuwo nzi?

◻ Mbuti mbotuzi kuti ibusinsimi bwakasinsimwa ku Cilundu ca Elaioni bwakali kuzoobaa kuzuzikizigwa kumbi kupati?

◻ Ndiilili alimwi muunzila nzi mociyoozuzikizigwa cikozyanyo cambelele ampongo?

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Makani aalembedwe Aabbwe lya Titus ku Roma, ilitondezya zintu zyakabwezwa kulunyonyooko lwa Jerusalemu

[Kulumba]

Soprintendenza Archeologica di Roma

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi