Nobakubusi—amuyiisye Miyeeyo Yanu!
“Zilyo ziyumu nzyabantu bakakomena, nkokuti nzyabaabo abali amiyeeyo iyakaiisigwa kusala cibotu ecibi.”—BA-HEBRAYO 5:14.
1, 2. (a) Ino bukkale bwamazubaano bweelene buti abwa Banakristo baku Efeso yansiku? (b) Nzintunzi izinga zyamukwabilila kuntenda, alimwi ino inga mwazijana buti?
“AMUCENJELE loko mbumweenda. Muteendi mbuli bafubafuba, pe, amweende mbuli basimaanu. Amujatisye loko ciindi canu coonse, nkaambo kakuti mazuba aasunu mabi.” (Ba-Efeso 5:15, 16) Kuzwa ciindi mwaapostolo Paulo naakalemba majwi aayo imyaka iili 2,000 yainda, ‘ibantu babi babija akubijila limwi.’ Tukkede ‘muziindi zikataazya’ naa iziindi “ziyoosya” kweelana abusanduluzi bumwi.—2 Timoti 3:1-5, 13; Ci.
2 Pele mulakonzya kuzitantamuka ntenda izidumide kwiinda mukubaa “maanu . . . luzibo akumvwisya.” (Tusimpi 1:4, BT) Ibbuku lya Tusimpi 2:10-12 lyaamba kuti: “Busongo bulanjila mumoyo wako, aluzibo lulakubotezya; maanu alakubamba, bupampu bulakutabilila; kuti zikuvune kunzila yabubi, akubantu baamba zipilingene.” Pele ino ezi inga mwazijana buti? Ibbuku lya Ba-Hebrayo 5:14 lyaamba kuti: “Zilyo ziyumu nzyabantu bakakomena, nkokuti nzyabaabo abali amiyeeyo iyakaiisigwa kusala cibotu ecibi.” Mbubwena mbuli mulimo uuli woonse, ikucizyiba kubelesya kabotu miyeeyo yaumwi aumwi kuyandika kuyiisya. Ibbala lya Cigiliki ndyaakabelesya Paulo lyaamba ‘kuba muntu uuyiisidwe mbuli sikusotoka (gymnast).’ Ino lwiiyo luli boobu mulutalika buti?
Ikuyiisya Miyeeyo Yanu
3. Ino inga mwaibelesya buti miyeeyo yanu nomuyandika kusala cakucita?
3 Amubone kuti miyeeyo yanu—inguzu zyanu zyakwiimpanya cibotu kucibi zilayiisigwa “kwiinda mukuzibelesya,” NW. Ikuti mwaile kuzumbauzya, ikwiile kucita kufwumbwa caboola naa kutobela buyo bantu nomusala cakucita, ikusala kwanu takukabi kwamaanu pe. Kutegwa musale camaanu, mweelede kubelesya miyeeyo yanu. Munzila nzi? Kusaanguna nkwiinda mukuvwuntauzya makani aajatikizidwe kabotu-kabotu akujana twaambo toonse. Amubuzye mibuzyo naa kwayandika. Amujane nzila zimbi zinga zyabelesyegwa. Ibbuku lya Tusimpi 13:16 lyaamba kuti: “Muntu uucenjede ulacita caluzibo.” Mpoonya amusole kuzyiba milawo yamu Bbaibbele naa njiisyo zibandika makani aayo. (Tusimpi 3:5) Kutegwa mucite ceeci, mweelede kamujisi luzibo lwa Bbaibbele. Nkakaambo kaako Paulo ncatukulwaizya kulya “zilyo ziyumu”—ikwiiya “busasa abulamfu, abulamfu bwamunyika abulamfu bwakujulu” ibwakasimpe.—Ba-Efeso 3:18.
4. Nkaambo nzi luzibo lwanjiisyo zya Leza ncoluyandika?
4 Ikucita boobo kulayandika kapati nkaambo tatulondokede, tulabisya lyoonse. (Matalikilo 8:21; Ba-Roma 5:12) Ibbuku lya Jeremiya 17:9 lyaamba kuti “Moyo wamuntu uleena kwiinda zintu zyoonse, ulijisi bulwazi bukaka kupona.” Ikuti kakunyina njiisyo zyabunaleza izitusololela, inga twalyeena akutalika kuyeeya kuti cintu cibi ncibotu—nkaambo kakuti tulacilombozya. (Amweezyanisye Isaya 5:20.) Sintembauzyo wakalemba kuti: ‘Ino mukubusi asalazye buti inzila yakwe? Ulaibamba mbubonya mbuli ijwi lyako. Malailile aako alandisogwaazya, aboobo ndisulide inzila mbi iili yoonse.’—Intembauzyo 119:9, 104.
5. (a) Nkaambo nzi bakubusi bamwi ncobatobela nzila zibyaabi? (b) Ino mukubusi umwi wakakasinizya buti kasimpe?
5 Nkaambo nzi bakubusi bamwi ibakakomenena mumikwasyi ya Banakristo ncobatobela nzila zibyaabi? Sena nkaambo kakuti bali boobo kunyina ‘nobasanduka kukucitululwa kwamyoyo yabo kuti bakasimpikile makani ngaayanda Leza, makani mabotu aatambulika aalondokede’? (Ba-Roma 12:2) Bamwi ambweni balajanika amiswaangano abazyali babo alimwi balakonzya kwaamba njiisyo zyantalisyo zimwi zyamu Bbaibbele. Pele nobalombwa kupa bumboni kujatikizya nzyobasyoma naa kupandulula makani amwi mapati aa Jwi lya Leza, iluzibo lwabo ndusyoonto kapati. Bakubusi bali boobo balakonzya kweenwa. (Ba-Efeso 4:14) Ikuti naa mbomubede obo, ino mulekelanzi kucinca? Imucizi umwi mukubusi ulayeeya ategwa: “Ndakavwuntauzya. Ndakalibuzya kuti, ‘Ino ndizi buti kuti eci ncecikombelo ciluzi? Ino ndizi buti kuti kuli Leza uulaazina lyakuti Jehova?’”a Ikulingaula Magwalo kabotu-kabotu kwakamusinizya kuti izintu nzyaakayiide kubazyali bakwe mbozyakabede!—Amweezyanisye Incito 17:11.
6. Ino inga ‘mwazizibisya buti zintu zibotezya Mwami,’ Jehova?
6 Mwanoojisi luzibo lwanjiisyo zya Jehova, ciyoouba-uba ‘kuzibisya zintu zibotezya Mwami.’ (Ba-Efeso 5:10) Pele ino kuti kamutasinizizye kabotu kujatikizya nzila njomweelede kutobela mumakani amwi? Amupaile kuli Jehova kuti amusololele. (Intembauzyo 119:144) Amusole kwaakanana makani abazyali banu naa a Munakristo umwi uusimide. (Tusimpi 15:22; 27:17) Alimwi ibusolozi bugwasya bulakonzya kujanwa kwiinda mukuvwuntauzya mu Bbaibbele amumabbuku aa Watch Tower. (Tusimpi 2:3-5) Miyeeyo yanu mbomwiibelesya ciindi aciindi, iyooindilila kupakamana.
Ikutondezya Bupampu Kumakani Aakulikondezya
7, 8. (a) Ino inga mwabelesya buti miyeeyo yanu kuzyiba naa mweelede kuyoojanika kupobwe limwi naa pe? (b) Ncinzi ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya kulikondelezya?
7 Ono atulange mbomunga mwabelesya miyeeyo yanu mubukkale bugaminide. Mucikozyanyo, amweezeezye kuti mwatambwa kupobwe limwi. Ambweni mwakatambula pepa limutamba kupobwe elyo. Mwaambilwa kuti imweelwe mupati wabakubusi Bakamboni banooliko kupobwe oko. Pele kuyoobbadelwa mali aazintu zyakaulwa. Sena mweelede kuyoojanika?
8 Amubelesye miyeeyo yanu. Cakusaanguna amusalalilwe kutwaambo toonse. Ino pobwe eli linooli pati buti? Mbaani banooliko? Liyootalika ciindi nzi? Liyoomana ciindi nzi? Nzintu nzi ziyoocitwa? Ino liyooyendelezegwa buti? Mpoonya amuvwuntauzye, mulange mumitwe yamakani yamu Watch Tower Publications Indexb yakuti “Social Gatherings,” alimwi a “Entertainment.” Ino kuvwuntauzya kwanu inga kwatondezya nzi? Kuyootondezya kuti Jehova takasyi bantu kuswaangana antoomwe kuti balikondelezye. Atwaambe kuti, ibbuku lya Mukambausi 8:15 lyaamba kuti kunze lyakubeleka canguzu “taakwe cintu cibotu ansi ano kwiinda eci: [kuti] muntu alye akunywa akusekelela.” Awalo Jesu Kristo wakajanika kumasena kwakali zyakulya zibotu akubwiinga bomwe. (Luka 5:27-29; Johane 2:1-10) Kuti kweendelezegwa munzila mbotu, ikuyanzana kulagwasya.
9, 10. (a) Nintenda nzi izikonzya kuletwaa mapobwe amwi? (b) Mmibuzyo nzi njomweelede kulibuzya kamutanasala naa muyoojanika kupobwe naa pe?
9 Nokuba boobo, imapobwe aateendelezegwi kabotu alakonzya kuleta mapenzi. Ku 1 Ba-Korinto 10:8, tubala makani aakuyanzana kubyaabi mbokwakasololela kubwaamu akujaigwa “[kwabana Israyeli batasyomeki] mubuzuba bomwe bali zyuulu zili makumi obile azitatu.” Ikucenjezya kumbi kujanika ku Ba-Roma 13:13 ategwa: “Atweende muciyanza ceelede, mbuli kuciindi casikati. Tuteendi anjalalando ankolwi, abuvuule azisusi zibi, abulwani abbivwe.” (Amweezyanisye 1 Petro 4:3.) Ee, kwiina mweelwe wini-wini uunga wabikkwa kujatikizya bantu banga bajanika kupobwe. Pele kweelana azyakabonwa kale, ikuti mweelwe wabantu kauli mupati, cilakatazya kapati kubeendelezya. Itukamu tusyoonto, itweendelezyegwa kabotu tatulangilwi kuba “inkolwi.”—Ba-Galatiya 5:21.
10 Ikuvwuntauzya kwanu kuyoobusya mibuzyo iimbi mbuli yakuti: Sena kuli Banakristo bapati ibasimide ibanooliko kupobwe elyo? Ino nguni wabbadela mali aakuti licitwe? Sena makanze aapobwe elyo ngakukulwaizya kuyanzana kubotu naa nkuyanda kujanina muntu umwi impindu? Sena kuli zyeelelo kujatikizya baabo ibanga bajanika? Ikuti naa ipobwe elyo liyoocitwa mu Mujibelo naa mu Nsondo, sena liyoomana muciindi cibotu kutegwa aabo ibayoojanika bakacikonzye kutola lubazu mumulimo wa Bunakristo buzuba butobela? Ikuti naa kuyooba nyimbo akuzyana, sena zinooyendelana azyeelelo zya Bunakristo? (2 Ba-Korinto 6:3) Ikulibuzya mibuzyo iili boobo ncintu ciyumu. Pele ibbuku lya Tusimpi 22:3 licenjezya kuti: “Muntu uucenjede, abona mapenzi, ulayuba, pele bataiyide balaindilila aboobo balapenga.” Inzya, mulakonzya kutantamuka bukkale bunjizya muntenda kwiinda mukubelesya miyeeyo yanu.
Ibupampu Kumakani Aakulibambila Lwiiyo Lwanu
11. Mbuti bakubusi mbobanga babelesya miyeeyo yabo mukulibambila bukkale bwabo bwakumbele?
11 Ibbaibbele lyaamba kuti ncamaanu kulibambilila limwi kujatikizya zyakumbele. (Tusimpi 21:5) Sena nywebo abazyali banu mwakaabandika kale makani aabukkale bwanu kumbele? Ambweni muyeeya kucita mulimo waciindi coonse kamuli bapainiya. Masimpe, kwiina mulimo umbi uunga wamujanya lukkomano kwiinda yooyu. Ikuti kamujisi zilengwa zyakwiiya zibotu alimwi kuti kamuyaambele mumulimo, muli mukulibambila kucita mulimo oyu uukondelezya kapati. Sena kuli nomwakayeeyede mbomuyooligwasya mumulimo? Ikuti naa muyoosala kubaa mukwasyi kumbele, sena muyookonzya kulanganya mukuli oyo uuyungizidwe? Ikusala kubotu ikugwasya kujatikizya makani aya kuyandika kubelesya miyeeyo.
12. (a) Mbuti mikwasyi imwi mboyalyeendelezya kweelana akucinca kwabukkale mumakani aamali? (b) Sena kubaa lwiiyo luyungizidwe kulakazyanyaa kubaa makanze aakucita mulimo wabupainiya? Amupandulule.
12 Mumasenaamwi kucikonzyeka kujana mulimo ngomwiiya kumwi kamubeleka. Nkobali ibakubusi ibayiya makani aamakwebo aamukwasyi naa ibayiisigwaa balongwe babo bapati ibajisi makwebo amwi. Bamwi balayiya ziiyo zimwi kucikolo iziyoobagwasya mubukkale kumbele. Kumasena ayo ikutakwe zyoolwe zili boobu, ibazyali balakonzya kucita bubambe bwakuti bana babo babe alwiiyo luyungizidwe bamanizya lwakusekondali nobamana kuzinzibala kuyeeya. Ikulibambilila limwi mumakani aya ikutegwa cikakonzyeke kulanganya mikuli yakubupati alimwi akutola lubazu mumulimo wabupaiya kwaciindi cilamfwu tacikazyanyi pe amakani aakubikka Bwami bwa Leza kumbele. (Matayo 6:33) Alimwi tacaambi kuti imuntu wabaa lwiiyo luyungizidwe takonzyi kucita bupainiya. Mucikozyanyo, Kamboni mukubusi umwi wakajisi makanze aakucita bupainiya kwaciindi cilamfwu. Naakamanizya lwiiyo lwakwe lwakusekondali, bazyali bakwe ibapainiya baciindi coonse bakacita bubambe bwakuti musimbi oyu abe alwiiyo luyungizidwe. Wakali kucita bupainiya kumwi kaiya, ono ujisi lwiiyo lumugwasya kulilanganya mbwazumanana mubupainiya.
13. Ino mikwasyi yeelede kulibambila buti kujatikizya lwiiyo luyungizidwe?
13 Imukwasyi umwi aumwi ulijisi ceelelo amukuli wakulisalila beni kujatikizya makani aalwiiyo luyungizidwe. Ilwiiyo luli boobo nolusalwa kabotu, lulagwasya. Pele lulakonzya kuba kooye. Ikuti naa mulibambilide kujana lwiiyo luli boobo, ino mujisi makanze nzi? Sena nkuyanda kulibambilila limwi kutegwa imukuli yakubupati mukailanganye munzila yabulemu? Naa ambweni ‘muliyandawida zintu zipati’? (Jeremiya 45:5; 2 Ba-Tesalonika 3:10; 1 Timoteo 5:8; 6:9) Ino mbuti makani aakutola lwiiyo luyungizidwe kule ankomuzwa, ambweni kuyookkalila kucikolo cipati? Sena eco inga caba camaanu kweelanaa kucenjezya kwamwaapostolo Paulo kwakuti “mweenda abamineme, anywebo mulaminama”? (1 Ba-Korinto 15:33; 2 Timoteo 2:22) Alimwi kamuyeeya kuti “ciindi ncifwiifwi” cicisyeede. (1 Ba-Korinto 7:29) Ino muyoobelesya ciindi cilamfwu buti kulwiiyo olo? Sena luyootola ciindi coonse cabukubusi bwanu? Ikuti naa mboobo, ino muyookutobela buti kukulwaizya kwa Bbaibbele kwakuti “koyeeya Mulengi wako mumazuba aabulombe bwako”? (Mukambausi 12:1) Kunze lyaboobo, sena makkoosi ngomuyootola ayoomupa ciindi cakucita milimo ya Bunakristo iiyandika mbuli yakujanika kumiswaangano, mulimo wamumuunda alimwi aciiyo canu nobeni? (Matayo 24:14; Ba-Hebrayo 10:24, 25) Ikuti miyeeyo yanu kaibeleka kabotu, tamukazilekelezyi buyo mbaakani zyakumuuya nywebo abazyali banu mbumulibambila bukkale bwanu bwakumbele.
Ikweebana Kwabulemu
14. (a) Ninjiisyo nzi zyeelede kweendelezya basikweebana nobatondezyanya luyando? (b) Ino banabubili bamwi batondezya buti kuti tiibabelesya bupampu kumakani aya?
14 Ilubazu lumbi iluyandika kubelesya miyeeyo yanu ndwakweebana. Ncakuzyalwaaco buya kuyanda kutondezya luyando kumuntu ngomuyandisya. Ibanabubili ibakali kulemekana mubbuku lya Lwiimbo Lwa-Solomoni cakutadooneka bakatondezyanya micito imwi yaluyando kabatana kwatana. (Lwiimbo Lwa-Solomoni 1:2; 2:6; 8:5) Sunu ibantu bamwi ibeebana inga abalo balimvwa kuti kunyina bubi kujatana maanza akumyontana alimwi akukumbatana ikapati ilukwatano nolwaswena afwaafwi. Pele amuyeeye kuti: “Uusyoma moyo wakwe mwini mufubafuba.” (Tusimpi 28:26) Mukubula coolwe, ibantu banji bayanda kukwatana tiibabelesya bupampu pe kwiinda mukulibikka miziimo zitali kabotu. Inzila nzyobatondezyanya luyando zyaindila alimwi baalilwa kulijata; micito yakutalilemeka yacitwa alimwi yaindila mane bacita bwaamu.
15, 16. Nkucenjezya nzi nkobeelede kutobela basikweebana ikutegwa basinizye kuti kweebana kwabo kakunooli kwabulemu lyoonse?
15 Ikuti naa mwapangana ciindi cakuswayana amuntu ngomuyanda kukwatana awe, ncamaanu ikutaba nyolikke aciindi eco mubusena buteelede. Aboobo inga cainda kubota kuyanzana mubunji naa mumasena aabuleya. Ibantu beebana bamwi bajana sikubalangilila. Alimwi amuyeeye majwi aali kubbuku lya Hosea 4:11 aakuti: “Bukoko akukolwa nzezibuzya maanu.” Ibukoko bulakonzya kunyonganya miyeeyo akusololela basikweebana ikucita zyabufwubafwuba izinga zyabapa kuti balisende kumbele.
16 Ibbuku lya Tusimpi 13:10 lyaamba kuti: “Kulisumpula kulabusya inkondo buyo, pele abo baswiilila kulayigwa mbasongo.” Inzya, ‘amulayane’ akubandika mbomuyoolilemeka. Mutanoocindizyi pe nomutondezyanya luyando, umwi aumwi kalemeka manjezeezya akuyeeya kwamweenzinyina. (1 Ba-Korinto 13:5; 1 Ba-Tesalonika 4:3-7; 1 Petro 3;16) Ikubandika makani aaya aajatikizya zintu ezi inga kwakatazya lutaanzi, pele kucita boobo inga kwalesya mapenzi mapati aanga acitika kumbele.
Ikuyiisigwa “Kuzwa Kubwanike”
17. Mbuti Davida mbwaakacita kuti Jehova abe ‘ngwasyoma kuzwa kubwanike bwakwe,’ alimwi nciiyo nzi ncobanga bayiya bakubusi basunu?
17 Ikutegwa mukonzye kweeleba tooye twa Saatani muyooyandika kucenjela lyoonse—zimwi ziindi muyooyandika busicamba kapati. Zimwi ziindi muyoojana kuti muliimpene kapati abeenzinyoko alimwi anyika yoonse mbwiizulwa. Sintembauzyo Davida wakapaila kuti: “Nkaambo nduwe ngundangila, O Mwami; nduwe ngunsyoma, O Jehova, kuzwa kubwanike bwangu. O Leza, nduwe wandiiyisya kuzwa kubwanike bwangu, lino asunu nciluula malele aako.” (Intembauzyo 71:5, 17)c Davida uzibidwe kuti muntu iwakali sicamba. Pele ino ndilili naakabujana? Kacili mukubusi! Neciba ciindi katanalwanaa Goliati, Davida wakalitondezyede kale busicamba bugambya mukukwabilila matanga aabawisi—wakajaya mulavwu asuntwe. (1 Samuele 17:34-37) Pele Davida wakatembaula Jehova kujatikizya busicamba boonse mbwaakatondezya, wakamwaamba kuti “nduwe ngunsyoma, O Jehova, kuzwa kubwanike bwangu.” Ikusyoma Davida nkwaakasyoma Jehova kwakamucitya kuti azunde masunko ali oonse ngaakayaanya. Anywebo muyoojana kuti, ikuti mwasyoma Jehova, uyoomupa busicamba anguzu zyakuti ‘muzunde nyika.’—1 Johane 5:4.
18. Ndulayo nzi ilwapegwa kubakubusi banaleza sunu?
18 Izyuulu-zyuulu zyabakubusi mbuli ndinywe bakakatila cabusicamba alimwi ono balabeleka kabali basikumwaya babbapatizidwe bamakani mabotu. Tulumba Leza akaambo kalusyomo abusicamba bwanu nobakubusi! Amuzumanane kukanza kuyoofwutuka busofwaazi bwanyika eyi. (2 Petro 1:4) Amuzumanane kubelesya miyeeyo yanu iiyiisidwe nzila zyamu Bbaibbele. Ikucita boobo kuyoomukwabilila kumapenzi aacitika ono alimwi kuyoosinizya lufwutuko lwanu kumbele. Ncobeni, mbubwenya cibalo cesu camamanino mbociyootondezya, muyoozwidilila mubuumi bwanu.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone cibalo cakuti “Young People Ask . . . How Can I Make The Truth My Own?” mumagazini ya Awake! yamu October 22, 1998.
b Icibalo cakuti “Zosangulutsa Pocheza—Sangalalani ndi Mapinduwo, Peŵani Misampha” icili mumagazini ya Ngazi Yamulindizi yamu August 15, 1992 cijisi makani aagwasya kapati amutwe oyu.
c Intembauzyo 71 ilibonya kuti ilazumanana kuzwa ku Intembauzyo 70, iyaambwa kuti nintembauzyo ya Davida mutubala twamalailile.
Mibuzyo Yakwiinduluka
◻ Ino mukubusi inga wayiisya buti miyeeyo yakwe?
◻ Ino mukubusi inga wabelesya buti miyeeyo yakwe caboola kukujanika kumiswaangano ya Bunakristo?
◻ Ntwaambo nzi tweelede kulanganizigwa imuntu nalibambila lwiiyo lwakwe?
◻ Ino basikweebana inga bakeeleba buti kooye kabwaamu?
[Cifwanikiso icili apeeji 23]
Ikwiiya kuvwuntauzya kuyoomugwasya kuyiisya miyeeyo yanu
[Cifwanikiso icili apeeji 24]
Imapobwe aabantu basyoonto taakatazyi kweendelezya alimwi taalangilwi kuba inkolwi zitakwe bweendelezeke
[Cifwanikiso icili apeeji 24]
Ibazyali beelede kugwasya bana babo kulibambila lwiiyo lwabo
[Cifwanikiso icili apeeji 25]
Ikuyanzana kwamubunji kubantu beebana ncikwabililo