LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w99 9/1 map. 15-20
  • Nobakubusi—Mutatobeli Muuya Wanyika

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Nobakubusi—Mutatobeli Muuya Wanyika
  • Ngazi Yamulindizi—1999
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Ikuzyiba Muuya Wanyika
  • Izitondezyo Zyamuuya Wanyika
  • Ikukaka Muuya Wanyika
  • Ikutondezya ‘Muuya Waandeene’
  • Amutambule Muuya wa Leza Kutali Wanyika
    Ngazi Yamulindizi—2011
  • Ino Muuya Nzi Ngomutondezya?
    Ngazi Yamulindizi—2012
  • Amuukake ‘Muuya Wanyika’
    Ngazi Yamulindizi—2008
Ngazi Yamulindizi—1999
w99 9/1 map. 15-20

Nobakubusi—Mutatobeli Muuya Wanyika

“Pele iswe, muuya ngututambwide teensi muuya waansi ano pe, ngu-Muuya uuzwa kuli-Leza.”—1 BA-KORINTO 2:12.

1, 2. (a) Nkwiimpana nzi kubonwa akati kabakubusi bamunyika abakubusi bamumbungano zya Bakamboni ba Jehova? (b) Nkulumbaizya nzi ikunga kwapegwa kubunji bwabakubusi Bakamboni?

“IBAKUBUSI bamazubaano balityompedwe, balisulidwe alimwi balizangide.” Obo mbolyakaamba ipepa lyamakani lyaku Australia litegwa The Sun-Herald. Lyakayungizya kuti: “Imabbuku aankuta atondezya kuti imweelwe wabakubusi ibakabetekwa akaambo kakucisa bamwi wakayungizigwa a 22 pasenti [kwiinda mwakali] . . . Imweelwe wabakubusi balijaya wayungizigwa ziindi zyotatwe sunu kuzwa akati-kati kamyaka yakuma 1960 . . . Alimwi ikwiindana kwabukkale lyaba gelo pati litagoli mwalo bakubusi banamunji mobakunkulikila nobaibelesya bubyaabi misamu iikola abukoko alimwi akulinyonyoona beni.” Pele ciimo cili boobu tacili mucisi comwe buyo pe. Nyika yoonse mbwiizulwa, ibazyali abamayi alimwi abasilisi bamalwazi aamizeezo balatongauka kujatikizya ciimo cabakubusi.

2 Takulikomeneni kwiimpana kuliko akati kabakubusi banamunji sunu abakubusi balilemeka ibajanika mumbungano zya Bakamboni ba Jehova! Teensi kuti balilondokede. Abalo balapengana kujatikizya “zisusi zyabwanike.” (2 Timoteo 2:22) Pele caantoomwe ibakubusi aba bakakatila kukasimpe alimwi bakaka kuyungwaa zintu zyamunyika. Twamulumbaizya nyoonse nobakubusi nomuli mukuzunda nkondo yakulwana ‘meeneeno’ aa Saatani! (Ba-Efeso 6:11) Mbubwenya mbuli mwaapostolo Johane tulakulwaizigwa kwaamba kuti: “Ndakalemba kulindinywe, nobakubusi, nkaambo muli bayumu, ijwi lya-Leza lilimukalilide mukati, alimwi mwakazunda mubi.”—1 Johane 2:14.

3. Ino bbala lyakuti “muuya” likonzya kwaamba nzi?

3 Nokuba boobo, ikutegwa muzumanane kuzunda munkondo yanu njomulwana mubi, mweelede kulitakata kulwana ceeco Ibbaibbele ncolyaamba kuti “muuya waansi.” (1 Ba-Korinto 2:12) Kweelana abbuku limwi lya Cigiliki, ibbala lyakuti “muuya” likonzya kwaamba “mizeezo naa ciimo iceendelezya muntu uuli woonse.” Mucikozyanyo, ikuti muntu umwi kanyema-nyema mulakonzya kwaamba kuti ujisi “muuya” mubi. “Muuya” wanu nkokuti ciimo naa mizeezo nzezyeendelezya kusala kwanu; nzezikulwaizya micito yanu akukanana kwanu. Muntu omwe-omwe alimwi acaantoomwe munkamu balakonzya kutondezya “muuya” umwi. Imwaapostolo Paulo wakalembela nkamu ya Banakristo kuti: “Luzyalo lwa-Mwami Jesu Kristo alube amoyo [amuuya] wanu.” (Filimona 25) Aboobo ino mmuuya nzi nyika eyi ngoitondezya? Mbwaanga “bantunsi boonse mba Mubi” Saatani Diabolosi, imuuya wanyika taakwe nuunga wategwa uuli kabotu, embo na?—1 Joni 5:19, Ci.

Ikuzyiba Muuya Wanyika

4, 5. (a) Mmuuya nzi iwakeendelezezye baabo ibakali mumbungano yaku Efeso kabatana kuba Banakristo? (b) Nguni “mweendelezi uujisi bwami bwakumuuwo,” alimwi ino “muuwo” wiiminina nzi?

4 Paulo wakalemba kuti: “Anywebo wakamubusya, inywe nimwakafwide mundubizyo zyanu amuzibi zyanu, nzimwakali kweendela mulinzizyo insiku, cakutobela ziimbo zyaansi ano azyamweendelezi uujisi bwami bwakumuuwo, nguwenya muuya uubeleka sunu mumyoyo yabana bakasampusampu. Akati kabaaba mpotwakali kuponena aswebo kalekale, nkaambo twakali mumayabwe aanyama yesu, twakali kucita zisusi zibi zyanyama azyamyoyo yesu, nkabela mubwiime bwesu twakali bana babukali mbubonya mbuli bamwi.”—Ba-Efeso 2:1-3.

5 Kabatanaiya nzila ya Bunakristo, cakutazyiba Banakristo baku Efeso bakali kutobela “mweendelezi uujisi bwami bwakumuuwo” Saatani Diabolosi. “Muuwo” oyo tabuli busena bwini-bwini Saatani amadaimona aakwe nkobakkala. Paulo naakalemba majwi aayo, Saatani Diabolosi amadaimona aakwe bakacili kukonzya kuunka kujulu. (Amweezyanisye Jobu 1:6; Ciyubunuzyo 12:7-12.) Ibbala lyakuti “muuwo” lyaamba muuya naa mizeezo iidumide munyika ya Saatani. (Amweezyanisye Ciyubunuzyo 16:17-21.) Mbubwenya mbuli muwo uutuzingulukide, imuuya oyu nkouli koonse-koonse.

6. Ino ‘bweendelezi bwakumuuwo’ ncinzi, alimwi ino bubelesyegwa buti kubunji bwabakubusi?

6 Pele ino ‘bweendelezi bwakumuuwo’ ncinzi? Kulangilwa kuti eci caamba nguzu nzyoujisi “muuwo” oyu kubantu. Paulo wakati imuuya oyu ‘ubeleka mumyoyo yabana basikasampusampu.’ Aboobo muuya wanyika ukulwaizya muuya wakutamvwa akuzanga alimwi ikutobela zicita bamwi nenzila imwi iibelesyegwaa bweendelezi obu. Imusimbi mukubusi umwi Kamboni waamba kuti: “Noli kucikolo bantu boonse balakukulwaizya kuti ube amuuya umwi wakuzanga. Ibana balaindila kukulemeka naa wacita cintu cimwi cabuzangi.”

Izitondezyo Zyamuuya Wanyika

7-9. (a) Amwaambe nzila zimwi imuuya wanyika mouboneka akati kabakubusi sunu. (b) Sena mwazibona zintu zimwi akati kazeezi kazicitika nkomuzwa?

7 Nzitondezyo nzi ziliko zyamuuya wanyika akati kabakubusi sunu? Nkutasyomeka akuzanga. Ilipooti yamumagazini imwi yakati imweelwe iwiinda a 70 pasenti wabasicikolo bakukkoleji bakati bakabeja nobakacili kusekondali. Kutalilemeka mukukanana akubbodola akukanana majwi aasesemya azyalo zyaduma. Ee, zimwi ziindi Jobu alimwi amwaapostolo Paulo bakabelesya mabala bamwi ngobanga bati nkubbodola nobakali kutondezya kucimwa munzila iiluleme. (Jobu 12:2; 2 Ba-Korinto 12:13) Pele ikubbodola ikumvwugwa kubunji bwabakubusi kanjikanji kweelene buyo akutukana.

8 Kuciindizya kulikondelezya akwalo ncitondezyo camuuya wanyika. Imasena aanywidwa bukoko aabakubusi balo, imapobwe aanyimbo zyakulabalikaa amisyobo iimbi yamapobwe zilidumide akati kabakubusi. Kuciindizya mukusama akulibamba azyalo zyavwula. Kuli misyobo yazisani zipati kapati zibelesyegwa mukuzyana amicito iigambya mbuli kuliyasaula amubili, muli zeezi ibunji bwabakubusi sunu balalizibya beni kuti batobela muuya wanyika wabuzangi. (Amweezyanisye Ba-Roma 6:16.) Icitondezyo cimbi nkujata bubi azintu zyakumubili. Kweelana ambuyaamba imagazini imwi yalwiiyo, “basimakwebo bali mukusinikizya bana ciindi coonse anzila zyabo zyakwaambilizya makwebo amakani aalwiiyo izisumpukide kapati amilwi yamisyobo yazintu zyuuzigwa.” Ikuzyoosika kuciindi bakubusi ku United States nobamanizya lwiiyo lwabo lwakusekondali banooli bakabona kale zyakwaambilizya zyaa TV izijatikizya makwebo izili 360,000. Abalo beenzinyoko balakonzya kumusinikizya kuula. Imusimbi umwi uulaamyaka iili 14 yakuzyalwa wakati: “Lyoonse bantu balabuzya kuti, ‘Nikkampani nzi iyakapanga nkausu, jakete naa bulukwe bwako bwajini?’”

9 Kuzwa kuciindi ca Bbaibbele, inyimbo zibyaabi cali cibelesyo ca Saatani cakukuwalizya bukkale busofweede. (Amweezyanisye Kulonga 32:17-19; Intembauzyo 69:12; Isaya 23:16.) Aboobo tacigambyi kuti nyimbo zikulwaizya koonana—majwi aagaminina akutukana anzyanino mbyaabi zyaduma kapati. Acimbi citondezyo camuuya uusofweede wanyika ino mbwaamu. (1 Ba-Korinto 6:9-11) Ipepa lyamakani lya New York Times liluula kuti: “Kubakubusi banji ikoonana caba cintu ciyandika kutegwa cilongwe cizumanane abeenzinyina . . . Basicikolo bakusekondali ibainda kucisela bakoonana kale.” Cibalo cimwi mu The Wall Street Journal cakapa bumboni bwakuti ibana balaamyaka yakuzyalwa iili 8 kusika ku 12 “bali mukujatikizigwa kapati mumakani aakoonana.” Sikulaya waacikolo cimwi iwakazwaa kucileka milimo yakwe akaambo kakukomena wakati: “Twatalika kubona bana bali mugiledi 6b kabamisi.”

Ikukaka Muuya Wanyika

10. Ino bakubusi bamwi bazwa mumikwasyi ya Banakristo bautobela buti muuya wanyika?

10 Mukubula coolwe, ibakubusi bamwi Banakristo batobela muuya wanyika. Umwi mwana musimbi waku Japan wakazumina kuti: “Ndakali kutondezya ciimo cibotu kubazyali bangu aku Banakristoma. Pele ndakali kupona buumi bwakuupaupa ameso.” Imukubusi umwi waku Kenya waamba kuti: “Kwaciindi cili mbocibede ndakali kupona buumi bwakuupaupa ameso ibwakali kujatikizya mapobwe anyimbo zya rock akubaa balongwe babyaabi. Ndakalizi kuti eci cakali cibi pele ndakasola kutacibikkila maanu kandisyoma kuti mukuya kwaciindi ciya kwiile kumana. Pele cakaala. Zyakaile kubijila limwi zintu.” Imukubusi uumbi waku Germany waamba kuti: “Zyoonse zyakatalika kwiinda mukubaa balongwe bateelede. Mpoonya ndakatalika kufweba. Ndakali kuyanda kuti cibacise bazyali bangu, pele ndakaile kulipenzya ndemwini.”

11. Ino Kalebe wakakonzya buti kutatobela nkamu nobakaamba makani mabyaabi basikutwela bali kkumi?

11 Nokuba boobo, cilakonzyeka kutautobela, inzya kuukaka muuya wanyika. Amulange-lange cikozyanyo cansiku ca Kalebe. Basikutwela bakandu ibali kkumi nobakaleta makani mabi kujatikizya Nyika Yakasyomezegwa, walo a Joshua bakakaka kukongwa alimwi tiibakatobela nkamu. Cabusicamba bakati: “Nyika eyo njitwakaakutwela ninyika imbotu loko. Na Jehova twamubotela, ulatunjizya munyika eyo akwiipa ndiswe, nyika iikunka malili abuci.” (Myeelwe 14:7, 8) Ncinzi cakagwasya Kalebe kuti atakutobeli kuyungwa oko koonse? Kujatikizya Kalebe Jehova wakati: ‘Wakajisi moyo naa muuya wakwe alike.’—Myeelwe 14:24.

Ikutondezya ‘Muuya Waandeene’

12. Nkaambo nzi ncokuyandika ikutondezya ‘muuya waandeene’ kujatikizya mwaambo wesu?

12 Sunu kuyandika busicamba anguzu kutegwa tutondezye ‘muuya waandeene,’ naa ciimo—iciimpene acanyika. Inzila yomwe njomunga mwacita boobo njakutantamuka mwaambo wakubbodola akubula bulemu. Ibbala lyamu Cingisi ilyaamba “kubbodola” lizwa kucciti lya Cigiliki ilyaamba “kuzazaula nyama mbuli bucita babwa.” (Amweezyanisye Ba-Galatiya 5:15.) Mbubwena menyo aamubwa mbwaakonzya kuzutula nyama kuzwa kucifwuwa, ŋambawido yakubbodola ilakonzya kuusisya bamwi nsoni. Pele ilugwalo lwaba Kolose 3:8 lumulailila “kuzileka zyoonse. . . . bukali, lunyemo, inkoyeko, kusanka, azisapi zizwa mukanwa.” Alimwi ibbuku lya Tusimpi 10:19 lyaamba kuti: “Mukuvula kwamajwi tamubuli mulandu, pele oyo uukasya milomo yakwe musongo.” Ikuti umwi wamutukana, amulyeendelezye kutegwa ‘mumusandwide isaya alimbi,’ kwiinda mukukanana kabotu-kabotu cakutanyema alimwi caluumuno kuli simatusi ciindi nali alikke.—Matayo 5:39; Tusimpi 15:1.

13. Mbuti bakubusi mbobanga bazilanga munzila yeelede zintu zyakumubili?

13 Inzila imbi yakutondezya ‘muuya waandeene’ njakuzilanga munzila yeelede izintu zyakumubili. Ncakuzyalwaaco buya ikuyandisya zintu zibotu. Jesu Kristo lwakwe kulangilwa kuti wakajisi cakusama comwe cibotu kapati. (Johane 19:23, 24) Pele ikubaa zintu nociba cintu ncomubikkila maanu kapati alimwi ikuti lyoonse mukombelezya bazyali banu kuti baule zintu nzyobatakonzyi naa nomuyanda buyo kwiiya bakubusinyoko, caamba kuti imuuya wanyika ulaanguzu kapati kulindinywe munzila njomutazi. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Zintu zyoonse zili munyika, niziba zisusi zyanyama niziba zisusi zyameso nikuba kulisumpula kwabuumi, tazili zya-Taata, pe, nzyenyika.” Inzya, mutatobeli bweendelezi bwamuuya wanyika wakuyandisisya zintu zyakumubili! Amwiiye kukkomanina zintu nzyomujisi.—1 Johane 2:16; 1 Timoteo 6:8-10.

14. (a) Ino bantu ba Leza kuciindi ca Isaya bakatondezya buti kuti bakaciindizya mukulikondelezya? (b) Nintenda nzi bakubusi bamwi Banakristo mobalijana mumasena aakunywida amumapobwe aanyika?

14 Akwalo kulikondelezya munzila yeelede kulayandika. Musinsimi Isaya wakati: “Maawe kulibaabo bafuma cifumo kuti batobele bukoko, alimwi balamuka kuleka mangolezya mane bukoko bwabakola. Kagoma anyeele anamalwa akantimbwa awaini, zyoonse zilajanwa mumapobwe aabo, pele tababiki myoyo yabo kumilimo ya-Jehova, ancito zyamaanza aakwe tabaziboni.” (Isaya 5:11, 12) Cilausisya kwaamba kuti bakubusi Banakristo bamwi bajatikizigwa mumapobwe aanyika. Ikakamu kabakubusi Banakristo kamwi nokakabuzigwa kuti kapandulule cicitika kumasena aakunywida aabakubusi, imucizi umwi mukubusi wakati: “Bantu balalwana lyoonse. Cimwi ciindi ndakajanika akati kambabo.” Imukwesu mukubusi wakayungizya kuti: “Kuli kunywa bukoko akufweba azimwi zili boobo.” Aumbi mukwesu mukubusi wakazumina ulaamba: “Bantu balakolwa. Inga baba mbuli ziyanga-yanga! Alimwi kuli misamu iikola. Nzinji zintu zibyaabi izicitika. Ikuti waunka kubusena obo koyeeya kuti tokajatikizigwi, ulalicenga.” Aboobo cakweelela Ibbaibbele libikkide “injalalando” kuti ncimwi ca “milimo yanyama.”—Ba-Galatiya 5:19-21; Ba-Roma 13:13.

15. Muzeezo nzi mubotu ngolipa Bbaibbele kujatikizya kulikondelezya?

15 Ikutantamuka kulikondelezya kubyaabi takwaambi kuti muyooliimya bukkale bwalukkomano. Tukomba “Leza uuli acoolwe,” uuyanda kuti mukkomane abukubusi bwanu! (1 Timoteo 1:11; Mukambausi 11:9) Pele Bbaibbele licenjezya kuti: “Uuyandisya misobano [kulikondelezya] uyooba mucete.” (Tusimpi 21:17) Inzya, ikuti kulikondelezya caba ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwanu, muyoonyonyooka munzila yakumuuya. Aboobo amutobele njiisyo zya Bbaibbele nomusala musyobo wakulikondelezya. Kuli nzila zinji nzyomukonzya kulikkomanisya izinga zyamuyumya muciindi cakumunyonyoona.c—Mukambausi 11:10.

16. Mbuti bakubusi Banakristo mbobanga batondezya kuti baliimpene?

16 Ikulibombya munsamino akulibamba akulikasya nsamino yanyika akwalo kuyoomwiimpanya. (Ba-Roma 12:2; 1 Timoteo 2:9) Ncimwi buyo akuba bantu basala kujatikizya nyimbo. (Ba-Filipi 4:8, 9) Umwi mukubusi Munakristo wakati: “Kuli nyimbo nzyondizi kuti ndeelede kuzisowa, pele zilaininizya kapati!” Aumbi mukubusi wakati: “Kulindime inyimbo nkooze nkaambo ndaziyanda kapati. Ikuti ndajana kuti kuli cilubide kulwiimbo lumwi naa kuti bazyali bangu bandaambila kuti taluli kabotu, inga nkulisinikizya buya kutobela ncobaamba nkaambo mumoyo inga ndaluyanda kaka lwiimbo olo.” Nobakubusi, mutabi “bafubafuba batezi makanze aa [Saatani] mbwaabede”! (2 Ba-Korinto 2:11) Uli mukubelesya nyimbo kuti aandaanye bakubusi Banakristo kuli Jehova! Izibalo zyamwaigwa mumabbuku aa Watch Tower zibandika nyimbo zya rap a heavy metal alimwi anyimbo zya rock.d Pele imabbuku aa Watch Tower taakonzyi kwaamba aamisyobo yoonse mipya yanyimbo iikonzya kumwaigwa. Aboobo mweelede kubelesya “maanu” a “bupampu” nomusala nyimbo.—Tusimpi 2:11.

17. (a) Ino bbala lyakuti por·neiʹa lyaamba nzi, alimwi mmicito nzi iijatikizidwe? (b) Ncinzi ncayanda Leza caboola kumakani aajatikizya kulilemeka?

17 Camamanino mweelede kulilemeka kabotu. Ibbaibbele likulwaizya kuti: “Amucije bwaamu.” (1 Ba-Korinto 6:18) Ibbala lya Cigiliki ilyaamba bwaamu lyakuti por·neiʹa, lyaamba zilengwa zyoonse izijatikizya kubelesya zizo zyakoonana zyabwanakazi azyabwaalumi izicitwaa bantu batakwetene. Eco cilajatikizya akoonana kwakubelesya mulomo alimwi akulyoomba. Bakubusi Banakristo bali mbubabede bajatikizigwa mukutalilemeka kuli boobo kabayeeya kuti tabali mukucita bwaamu. Pele Jwi lya Leza cakusalazya lyaamba kuti: “Cintu ncayanda Leza nceeci, ncakuti musalale, mulilesye kubwaamu. Umwi aumwi akati kanu uleelede kuziba kuba amwanakazi wakwe mwini cakusalala acakulemeka.”—1 Ba-Tesalonika 4:3, 4.

18. (a) Ino mukubusi inga watantamuka buti kusofwaazigwaa muuya wanyika? (b) Ncinzi ciyoobandikwa mucibalo citobela?

18 Inzya, kwiinda mulugwasyo ndwapa Jehova, mulakonzya kutantamuka kusofwaazigwa amuuya wanyika! (1 Petro 5:10) Nokuba boobo, Saatani lyoonse ulatucinca-cinca tooye twakwe tujaya alimwi zimwi ziindi inga kwayandika bupampu bwini-bwini kutegwa tuzyibe kuti kuli ntenda. Cibalo cesu citobela cabikkwa kuti cigwasye bakubusi ikwiibelesya kabotu miyeeyo yabo.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Aya mapobwe aakuzyana kanjikanji aalazumanana busiku boonse. Kuti kamuyanda twaambo tumbi kumakani aya amubone magazini ya Awake! yamu December 22, 1997 aamutwe wakuti “Young People Ask . . . Are Raves Harmless Fun?”

b Mbana balaamyaka yakuzyalwa iisika ku 11.

c Kuti kamuyanda twaambo tumbi amubone mapeeji 296-303 mubbuku lya Mafunso Achichepere Akufunsa—Mayankho Amene Amathandiza.

d Amubone magazini ya Ngazi Yamulindizi yamu Cingisi na Chichewa yamu April 15, 1993.

Mibuzyo Yakwiinduluka

◻ Ino “muuya waansi” ncinzi, alimwi ino ‘ubeendelezya’ buti bantu?

◻ Nzitondezyo nzi zyamuuya wanyika izilibonya mubakubusi sunu?

◻ Ino bakubusi Banakristo inga batondezya buti ‘muuya waandeene’ kujatikizya mwaambo akulikondelezya?

◻ Ino bakubusi Banakristo inga batondezya buti ‘muuya waandeene’ kujatikizya kulilemeka anyimbo?

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Ikwiinda mubukkale bwabo ibakubusi banji batondezya kuti bali ‘mubweendelezi’ bwamuuya wanyika

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Amusale nyimbo nzyomuteelela

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Kuyandika busicamba ikutatobela muuya wanyika

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi