Ino Jwi lya Leza Muliyandisya Buti?
“Nduuyandisya loko mulao wako! Nduuyeeya buzuba boonse!”—INTEMBAUZYO 119:97.
1. Ninzila nzi yomwe ibantu ibayoowa Leza mobatondezya luyando lwabo mu Jwi lya Leza?
IMYAANDA-MYAANDA yatuulunzuma yabaalumi abanakazi balijisi Bbaibbele. Pele ikubaa Bbaibbele kuliimpene akuyandisya Jwi lya Leza. Sena muntu inga kaluzi ikwaamba kuti ulaliyanda Jwi lya Leza ikuti kalibala buyo muziindi? Peepe! Mukwiimpana, ibantu bamwi ibatakali kulibikkila maanu kapati Ibbaibbele musyule, balalibala abuzuba lino. Baiya kuyandisya Jwi lya Leza alimwi mbubwenya mbuli sintembauzyo, lino Jwi lya Leza balalibikkila maanu “buzuba boonse.”—Intembauzyo 119:97.
2. Mbuti lusyomo lwaumwi wa Bakamboni ba Jehova mbolwakayumizigwa mubukkale bukatazya?
2 Umwi iwakaiya kuyandisya Jwi lya Leza ngu Nasho Dori. Walo antoomwe abasyominyina wakaliyumya kabelekela Jehova mucisi cokwabo ca Albania kwamakumi aamyaka minji. Ibunji bwamyaka eyo imulimo wa Bakamboni ba Jehova wakali kasidwe, elyo imabbuku aabandika makani aa Bbaibbele ngobakali kutambula abo Banakristo basyomeka akali masyoonto. Nokuba boobo, lusyomo lwa Mukwesu Dori lwakacili luyumu. Munzila nzi? Wakati, “Imbaakani yangu yakali yakubala Bbaibbele kwawoola lyomwe abuzuba, calo ncendakacita kwamyaka iisika ku 60 nketana wofwaala.” Ibbaibbele lyoonse mbolibede kwiina nolyakaliko mumwaambo waci Albania mane do calino-lino awa, pele Mukwesu Dori wakayiide Cigiliki kacili musyoonto, aboobo wakali kubala Bbaibbele mumwaambo oyo. Ikubala Bbaibbele lyoonse kwakamuyumya Mukwesu Dori mumasukusyo manjaanji, alimwi kulakonzya kutuyumya aswebo.
‘Amuyandisye’ Jwi lya Leza
3. Nciimo nzi ncobeelede kubaaco Banakristo kujatikizya Jwi lya Leza?
3 Imwaapostolo Petro wakalemba kuti: “Amukozye mbuli bavwanda kukuyandisya mukupa wamuuya uutavwelwi acintu.” (1 Petro 2:2) Mbubwenya mwana muvwanda mbwayandisya mukupa wabanyina, Ibanakristo ibabikkila maanu kumakani aakumuuya balakukkomanina kapati ikubala Jwi lya Leza. Sena obo mbomulimvwa? Ikuti naa tabusyi, mutatyompwi pe. Anywebo mulakonzya kuliyandisya Jwi lya Leza.
4. Ncinzi cijatikizidwe ikutegwa kubala Bbaibbele cibe cilengwa cabuzuba abuzuba?
4 Ikutegwa mucite obo, kusaanguna amulyeendelezye kutegwa ikubala Bbaibbele cibe cilengwa calyoonse, ncomucita abuzuba naa kwakonzyeka. (Incito 17:11) Ambweni inga tiimwacikonzya kunootola woola lyomwe abuzuba mukubala Bbaibbele mbuli bwakali kucita Nasho Dori, pele mulakonzya kujana ciindi abuzuba kuti mulange-lange Jwi lya Leza. Banakristo banji balafwuma kubuka kutegwa bajane ciindi cakuzinzibala kuyeeya aacibalo ca Bbaibbele cimwi. Sena kuli nzila iyiinda yeeyi kubota yakutalisya buzuba? Ibamwi cilababotela kumanizya buzuba kwiinda mukubala Bbaibbele nobatanaya kukoona. Alimwi ibambi balalibala Bbaibbele aciindi cimbi ncobasalide ibeni. Icintu cipati nkubala Bbaibbele lyoonse. Mpoonya, amutole ciindi cili mbocibede kuzinzibala kuyeeya zintu nzyomwabala. Atulange-lange zikozyanyo zyabantu bamwi ibakagwasigwa akaambo kakubala Jwi lya Leza alimwi akuliyeeya cakuzinzibala.
Sintembauzyo Iwakayandisya Mulawo wa Leza
5, 6. Nokuba kuti tatumuzyi izina mulembi wa Intembauzyo 119, ncinzi ncotunga twaiya kujatikizya nguwe kwiinda mukubala alimwi akuzinzibala kuyeeya makani ngaakalemba?
5 Iwakalemba Intembauzyo 119 mmasimpe wakali kuliyandisya Jwi lya Leza. Ino nguni wakalemba ntembauzyo eyo? Imulembi taambidwe pe mu Bbaibbele. Pele kweelana amakani aaengelede, kuli twaambo ntotwiiya kujatikizya nguwe alimwi tulazyiba kuti wakalijisi mapenzi mubuumi bwakwe. Ibantu bamwi mbocakazyibilene limwi ibakeelede kuba bakombi ba Jehova kwiina nobakali kuziyanda njiisyo zyamu Bbaibbele mbuli nguwe. Nokuba boobo, oyu sintembauzyo kunyina naakalekela ciimo cabo kuti cimukasye kucita zintu zyakaluzi. (Intembauzyo 119:23) Ikuti naa mukkala amuntu uutalemeki zyeelelo zya Bbaibbele naa mubeleka limwi, mulakonzya kubona bukkale bwanu mbobweelene abwasintembauzyo.
6 Nokuba kuti wakali muntu munaleza, sintembauzyo tanaakalibona kuti mululami. Cakusalazya wakazizumina zintu nzyaakacita mukutalondoka kwakwe. (Intembauzyo 119:5, 6, 67) Pele tanaakalekela cibi kuti cimweendelezye. Wakabuzya kuti: “Ino mukubusi asalazye buti inzila yakwe?” Wakaingula kuti: “Ulaibamba mbubonya mbuli ijwi lyako.” (Intembauzyo 119:9) Mpoonya kakankaizya mboligwasya Jwi lya Leza kumakani aakucita zintu zibotu, sintembauzyo wakayungizya kuti: “Majwi aako ndaayobola mumoyo wangu, kuti ntakubisizyi.” (Intembauzyo 119:11) Icintu icinga catugwasya kuti tutabisizyi Leza ncibotu ncobeni!
7. Nkaambo nzi bakubusi ncobeelede kubikkila maanu ikapati kujatikizya mbokuyandika ikubala Bbaibbele abuzuba?
7 Inga cagwasya ikuti naa ibakubusi Banakristo baabikkila maanu majwi aasintembauzyo. Ibakubusi Banakristo bali mumapenzi sunu. Diabolosi uyandisya kunyonganya nkamu yabakubusi ibakomba ba Jehova. Imbaakani ya Saatani njakoongelezya Banakristo bakubusi kuti batobele kulikumbuzya kwamibili yabo akuti batyole milawo ya Leza. Ikanjikanji izipekupeku alimwi azimwi zitondezyegwa aatelevisyini zitondezya mizeezo ya Diabolosi. Ibantu badumide mumapulogilamu ayo balibonya mbuli kuti mbantu bali kabotu; ibwaamu mbobacita butondezyegwa mbuli kuti tabulubide pe. Ino mmuzeezo nzi uukankaizigwa? ‘Cili buyo kabotu kubantu batakwetene ikoonana kufwumbwa kuti kabayandana ncobeni beni.’ Mukubula coolwe, mwaka amwaka imweelwe uuli mbuubede wabakubusi Banakristo balazundwa akuyeeya kuli boobo. Ilusyomo lwabamwi mane lulaloba. Ee, ipenzi libajisi ndipati! Pele sena ipenzi elyo ndipati loko cakuti nywebo nobakubusi tamukonzyi kulizunda? Peepe! Jehova wabapa nzila bakubusi Banakristo ikutegwa bakonzye kuzunda zintu ziteelede. Balakonzya kukaka cilwanyo cili coonse Diabolosi ncanga wabelesya kwiinda ‘mukutobela Jwi lya Leza, ikuyobola majwi aa Leza mumoyo wabo.’ Mutola ciindi cilamfwu buti muciiyo canu calyoonse cakubala Bbaibbele alimwi akuzinzibala kuyeeya nzyomwabala?
8. Mbuti mbozinga zyamugwasya zikozyanyo ezi izyaambwa mumuncali oyu ikuyandisya Mulawo wa Musa?
8 Imulembi wa Intembauzyo 119 wakakankamuka ulaamba: “Nduuyandisya loko mulao wako!” (Intembauzyo 119:97) Ino wakali kwaamba mulawo uuli? Wakali kwaamba ijwi lya Jehova liyubunwidwe, kubikkilizyaa Mulawo wa Musa. Mulawo oyu nobaumvwa cakusaanguna bamwi, balakonzya kuukaka kabaamba kuti tuucibeleki alimwi akunyandwa mbwanga muntu wayanda mulawo uuli boobo. Pele mbotuyeeya cakuzinzibala aazibeela zinjaanji zya Mulawo wa Musa mbubwenya bwakacita sintembauzyo, tulakonzya kubuzyiba busongo buli mu Mulawo oyo. Kunze lyambazu zya Mulawo izinji izijatikizya businsimi, kuli milawo yabulondo alimwi ayazyakulya iyakali kukulwaizya bulondo abuumi bubotu. (Levitiko 7:23, 24, 26; 11:2-8) Imulawo wakali kukulwaizya kusyomeka mumakwebo alimwi wakalailila bana Israyeli kuti babafwide luzyalo bakombinyina ibapengede. (Kulonga 22:26, 27; 23:6; Levitiko 19:35, 36; Deuteronomo 24:17-21) Imbeta zyakeelede kucitwa kakunyina kusalulula. (Deuteronomo 16:19; 19:15) Imulembi wa Intembauzyo 119 mbwaakali buyabukomenena, cakutadooneka wakalibonena zintu mbozyakabotela baabo ibakatobela Mulawo wa Leza, elyo iluyando lwakwe kulinguwo lwakayumisya. Mbubwenya buyo asunu, mbobayabuzwidilila Ibanakristo mukubelesya njiisyo zya Bbaibbele, ikuyandisisya kwabo kujatikizya Jwi lya Leza kulaindila.
Imwanaa Mwami Iwakakanza Kwaandana
9. Nciimo nzi Mwami Hezekiya ncaakabaaco kujatikizya Jwi lya Leza?
9 Imakani aali ku Intembauzyo 119 aleendelana amakani ngotuzi kujatikizya mwami Hezekiya naakacili mukubusi. Basikwiiya Bbaibbele bamwi bayeeya kuti Hezekiya ngowakalemba intembauzyo eyi. Nokuba kuti eci tacisinizidwe, tulizyi kuti Hezekiya wakali muntu uulemeka Jwi lya Leza kapati. Kwiinda mubukkale bwakwe, wakatondezya kuti camoyo woonse wakali kwaatobela majwi aali ku Intembauzyo 119:97. Ibbaibbele lyaamba boobu kujatizya Hezekiya: “Wakakakatila kuli-Jehova, taakwe naakaleka kumutobela, alimwi wakabamba imbeta zyoonse Jehova nzyaakalailila Musa.”—2 Bami 18:6.
10. Ino cikozyanyo ca Hezekiya cibakulwaizya buti Banakristo ibatakalelwaa bazyali banaleza?
10 Imakani oonse atondezya kuti Hezekiya tanaakakomenena mumukwasyi wabunaleza. Usyi, Mwami Ahazi wakali kukomba mituni alimwi wakatenta umwi wabana bakwe mulombe kacilanga—imwanaakwabo Hezekiya—ikutegwa abe cituuzyo kuli leza wakubeja! (2 Bami 16:3) Nokuba kuti kwakali cikozyano cibyaabi boobu, Hezekiya wakakonzya ‘kusalazya inzila yakwe’ kujatikizya kuyungwaa nzila zyabantu batakombi kwiinda mukuliziba kabotu Jwi lya Leza.—2 Makani 29:2.
11. Hezekiya mbwaakali kulangilila zyakali kucitwa, zyakamweendela buti zintu wisi iwatakali kusyomeka?
11 Mbwaakali kuyabukomena Hezekiya, wakalibonena mwini mbwaakeendelezya zintu zyamu Cisi wisi iwakali kukomba mituni. Juda wakazingulukidwe aabasinkondonyina. Kwakali Rezini, imwami wa Aramu iwakasanganaa Mwami Peka wa Israyeli mukulwisya Jerusalemu. (2 Bami 16:5, 6) Kwakali bana Edomu alimwi aba Filisti ibakazwidilila mukusaala Juda mane akuzunda minzi yakwe imwi. (2 Makani 28:16-19) Ino Ahazi wakaayendelezya buti mapenzi aya? Muciindi cakulomba Jehova kuti amugwasye kulwana ba Aramu, Ahazi wakalomba lugwasyo kumwami wa Asuri, wamuula makulo angolida ansiliva, kubikkilizya azyeezyo zyakali muziyobwedo zyamu tempele. Pele eci kunyina nocakaleta luumuno kuli Juda.—2 Bami 16:6, 8.
12. Ncinzi icakali kunoogwasya Hezekiya kulilesya kwiinduluka ndubizyo zyawisi?
12 Mukuya kwamazuba, Ahazi wakafwa elyo Hezekiya ngowakaba mwami kalaamyaka yakuzyalwa iili 25. (2 Makani 29:1) Wakacili mwana, pele eco tiicakamukasya kuzwidilila kali mwami. Muciindi cakwiiya bukkale bwawisi iwatakali kusyomeka, wakatobela Mulawo wa Jehova. Eci cakali kubikkilizyaa mulawo uulibedelede iwakapedwe bami wakuti: “[Imwami] naayookazikwa acuuno cabwami bwakwe, uleelede kulilembela ibbuku lyamilao eyi lili mbuli elyo lili mumaanza aabapaizi ba-Levi. Lileelede kubambwa kulinguwe, abale majwi aalyo mazuba oonse aabuumi bwakwe, kuti aiye kulemeka Jehova Leza wakwe kukubamba majwi oonse aayooyu mulao.” (Deuteronomo 17:18, 19) Kwiinda mukubala Jwi lya Leza abuzuba, Hezekiya wakali kunooiya kuyoowa Jehova akutaindulula ndubizyo zyawisi iwatakali munaleza.
13. Mbuti Munakristo mbwanga wasinizya kuti zyoonse nzyacita ziyoozwidilila munzila yakumuuya?
13 Tabali bami bamu Israyeli balikke ibakakulwaizidwe kulibikkila maanu Jwi lya Leza, pele bana Israyeli bayoowa Leza boonse bakeelede kucita obo. Intembauzyo yakusaanguna ipandululula muntu sicoolwe ncobeni kuti ngooyo ‘uukondelelwa Mulao wa-Jehova, alimwi uuyeeya mulao wakwe lyoonse masiku asikati.’ (Intembauzyo 1:1, 2) Kujatikizya muntu uuli boobo, sintembauzyo waamba kuti: “Zyoonse nzyacita ziyooba acoolwe.” (Intembauzyo 1:3) Mukwiimpana, kujatikizya muntu uunyina lusyomo muli Jehova Leza, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Ulijisi myoyo yobile, ulapilauka mukweenda kwakwe koonse.” (Jakobo 1:8) Toonse tuyanda kuti katuli basicoolwe alimwi akuzwidilila. Ikubala Bbaibbele abuzuba kulakonzya kuvwuzya lukkomano lwesu.
Jwi lya Leza Lyakamuyumya Jesu
14. Ino Jesu wakalutondezya buti luyando ku Jwi lya Leza?
14 Cimwi ciindi, ibazyali ba Jesu bakamujana kakkede akati kabamayi muntempele ku Jerusalemu. Elo aaba bahaazibwene mu Mulawo wa Leza “bakayoowa kukuziba kwakwe akukuvuwa kwakwe”! (Luka 2:46, 47) Eco nciindi Jesu naakali amyaka iili 12 yakuzyalwa. Inzya, nociba ciindi naakacili musyoonto, wakali kuliyandisya Jwi lya Leza. Kumbele Jesu wakabelesya Magwalo kusinsa Diabolosi, naakati: “Teensi insima ilike njaaponena muntu, ulaponena amajwi oonse aazwa kumulomo wa-Leza.” (Matayo 4:3-10) Mbaakazwida buyo awo, Jesu wakakambaukila bantu bamumunzi wakwabo wa Nazareta kwiinda mukubelesya Magwalo.—Luka 4:16-21.
15. Mbuti Jesu mbwaakapa cikozyanyo naakali kukambaukila bamwi?
15 Kanjikanji Jesu wakazubulula kuzwa mu Jwi lya Leza kutegwa asinizye nzyaakali kuyiisya. Ibaswiiilizi bakwe ‘bakakankamana kukwiisya kwakwe.’ (Matayo 7:28) Alimwi tacigambyi pe kuti, injiisyo zya Jesu zyakali kuzwa kuli Jehova Leza mwini! Jesu wakati: “Kwiisya kwangu takuli kwangu ndemwini, nkukwakwe uwakandituma. Oyo muntu uulyaambila buyo, nguuliyandawida bulemu bwakwe mwini. Pele uuyandaula bulemu bwayooyo uwakamutuma, ngonguwe uusinizizye, tamukwe bubi mulinguwe.”—Johane 7:16, 18.
16. Ino Jesu wakasika ali mukutondezya luyando lwakwe ku Jwi lya Leza?
16 Mukwiimpana amulembi wa Intembauzyo 119, ‘mwakanyina bubi’ muli Jesu. Wakanyina cibi, wakali Mwanaa Leza “[i]wakalibombya akuzumina nikuba kufwa.” (Ba-Filipi 2:8; Ba-Hebrayo 7:26) Pele nokuba kuti wakali londokede, Jesu wakawiiya alimwi akumvwa Mulawo wa Leza. Eci ncecintu cipati icakamugwasya kuzumanana kasyomeka. Petro naakabelesya ipanga kusola kukwabilila Simalelaakwe kukwaangwa, Jesu wakasinsa mwaapostolo akubuzya kuti: “Sa tamuyeeyi kuti nsikonzyi kukumbila kwa-Taata kuti anditumine lino lino malegioni aainda ikumi aabili aabaangelo. Pele kwaba boobo, alalondolwa buti magwalo aamba kuti kweelede kuba boobu?” (Matayo 26:53, 54) Inzya, ikuzuzikizigwa kwa Magwalo cakali cintu cipati kuli Jesu ikwiinda kutija lufwu lubyaabi alimwi ilwamasampu. Wakali aaluyando lunji kaka ku Jwi lya Leza!
Ibambi Ibakaiya Kristo
17. Ino Jwi lya Leza lyakali kuyandika buti kumwaapostolo Paulo?
17 Imwaapostolo Paulo wakalemba boobu ku Banakristonyina: “Amwiiye ndime, mbubonya mbuli ambebo mbundaiya Kristo.” (1 Ba-Korinto 11:1) Mbubwenya mbuli Simalelaakwe, Paulo wakaayandisya Magwalo. Wakalyaambilila kuti: “Ndakondelwa Mulao wa-Leza mukati kamoyo wangu.” (Ba-Roma 7:22) Lyoonse Paulo wakali kuzubulula Jwi lya Leza. (Incito 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Naakaamba malailile aakwe aamamanino kuli Timoteo, imubelesinyina uuyandwa, Paulo wakakankaizya cibeela ciyandika kapati ncolyeelede kubeleka Jwi lya Leza mubuumi “[bwa]muna-Leza” woonse bwabuzubaa buzuba.—2 Timoteo 3:15-17.
18. Amupe cikozyanyo camuntu umwi muciindi cesu iwakalemeka Jwi lya Leza.
18 Mbubwenya buyo, ibabelesi ba Jehova basyomeka banji sunu baiya Jesu kujatikizya kuyanda Jwi lya Leza. Kumatalikilo aamwaanda uno wamyaka, imulombwana umwi wakatambula Bbaibbele kuzwa kumulongwaakwe. Kaamba mbwaakalimvwa kujatikizya cipego cibotu eco, wakati: “Ndakakanza kuti cibe cintu cipati mubuumi bwangu ikubala cibeela camu Bbaibbele comwe lyoonse abuzuba.” Imulombwana oyo ngu Frederick Franz, alimwi luyando ndwaakajisi ku Bbaibbele lwakapa kuti apone ciindi cilamfwu alimwi abuumi bubotu mumulimo wa Jehova. Ulayeeyegwa caluyando akaambo kakuzubulula zyaandaano zyoonse mbozibede zyamu Bbaibbele nkwaakali kucita kwiinda mukupeta.
19. Ino mbuti bamwi mbobalibambila kujatikizya kubala Bbaibbele kwansondo ansondo kwamu Cikolo Camulimo Wateokrasi?
19 Bakamboni ba Jehova balakukankaizya kapati ikubala Bbaibbele abuzuba. Insondo ansondo nobalibambila muswaangano wa Bunakristo wa Cikolo Camulimo Wateokrasi, balabala zyaandaano zyamu Bbaibbele zili mbozibede. Itwaambo tupati-pati twamuzibalo zya Bbaibbele zyaambidwe kuti zibalwe tulabandikwa kumuswaangano. Bakamboni bamwi cilabaubila-ubila ikukosaula-kasaula cibeela ca Bbaibbele ceelede kubalwa mumvwiki muzibeela zisyoonto-syoonto zili ciloba akubala cibeela comwe-comwe abuzuba. Mbobabalila, balaatelaika imakani ngobabala. Nokukonzyeka, balasoleka akuvwuntauzya kwiinda mukubelesya mabbuku amwi aabandika makani aa Bbaibbele.
20. Ncinzi ciyandika kutegwa mujane ciindi cakubala Bbaibbele abuzuba?
20 Ambweni inga mwayandika ‘kujana ciindi canu’ kumilimo iimbi ikutegwa mukonzye kunoobala Bbaibbele lyoonse. (Ba-Efeso 5:16) Pele impindu ziyoojanika ziyookwiinda kulyaaba kuli koonse nkomwacita. Mbociyaa bukomena cilengwa cakubala Bbaibbele buzuba abuzuba, iluyando lwanu lwa Jwi lya Leza luyoovwula. Ndilyonya, muyookulwaizigwa kwaamba mbuli sintembauzyo kuti: “Nduuyandisya loko mulao wako! Nduuyeeya buzuba boonse!” (Intembauzyo 119:97) Iciimo cili boobo ciyoomuletela mpindu zitaambiki lino akumbele, mbubwenya cibalo citobela mbocititondezye.
Sena Mulayeeya?
◻ Mbuti mulembi wa Intembauzyo 119 mbwaakatondezya kuti wakali kuliyandisya Jwi lya Leza?
◻ Nziiyo nzi nzyotwiiya mucikozyanyo ca Jesu alimwi a Paulo?
◻ Mbuti mbotunga twayaambele muluyando lwesu kujatikizya Jwi lya Leza?
[Zifwanikiso izili apeeji 23]
Bami basyomeka bakeelede kulibala Jwi lya Leza abuzuba. Ino nywebo mulacita obo?
[Cifwanikiso icili apeeji 24]
Neciba ciindi kacili musyoonto, Jesu wakali kuliyanda Jwi lya Leza