Sena Mulakulwaizigwa Kucita Ibwakacita Jesu?
“Wakabona makamu manji aabantu, elyo wakabafwida luzyalo, nkaambo bakabaanga nimbelele zitakwe mweembezi, nkabela wakatalika kubaiisya.”—MARKO 6:34.
1. Nkaambo nzi ncocitagambyi kubona bantu kabatondezya bube bulombozyeka?
IKUZWA kaindi ibantu banji batondezya bube bulombozyeka. Mulizyi ncocili boobo. Jehova Leza ulijisi alimwi ulatondezya luyando alubomba abuuya alimwi abube ibumbi mbotukkomanina. Ibantu bakalengwa mucinkozya ca Leza. Aboobo tulizyi ibantu banji ncobatondezyela luyando alubomba alweetelelo alimwi abube bumwi mbwajisi Leza, mbubwenya ibunji bwabo mbobatondezya kuti balaa manjezeezya. (Matalikilo 1:26; Ba-Roma 2:14, 15) Pele ambweni mulalibonena kuti bamwi bantu balabutondezya kapati bube obu kwiinda bamwi.
2. Mmilimo nzi mibotu imwi bantu njobanga bacita iinga yabapa kulimvwa kuti bali mukwiiya Kristo?
2 Ambweni kuli baalumi abanakazi mbomuzi ibaswaya naa kugwasya balwazi lyoonse, ibeetelela bantu balemene naa ibagwasya bacete. Alimwi amuyeeye baabo akaambo kalweetelelo ibakulwaizigwa kubelekela kumasena aali nsini aabasicinsenda naa bamucaala abaabo ibabeleka mulimo wakugwasilizya muzibbadela naa mumasena mulelelwa batabukilwi bulo alimwi abantu ibasoleka kugwasilizya bamuzwakule basimutuntuli. Cakutadooneka bamwi akati kabo balimvwa kuti bali mukwiiya Jesu, iwakasiya cikozyanyo ku Banakristo. Mu Makani Mabotu tubala kuti Kristo wakaponya baciswa akusanina basinzala. (Marko 1:34; 8:1-9; Luka 4:40) Ikutondezya luyando alubomba alweetelelo Jesu nkwaakatondezya nzitondezyo zya “miyeeyo ya-Kristo” awalo iwakali kwiiya Wisi wakujulu.—1 Ba-Korinto 2:16.
3. Ncinzi ncotweelede kulangisya ikuti katuyanda kubaa kulanga kubotu kujatikizya milimo ya Jesu imibotu?
3 Pele sena mwalibonena kuti sunu ibunji bwabantu ibakkomanina luyando alweetelelo lwa Jesu tabakabikkili maanu pe ikaambo kapati kamiyeeyo ya Kristo? Eci inga twaciteelelesya kwiinda mukulangisya makani aali kuli Marko caandano 6. Oko tubala makani aakuti ibantu bakatola balwazi kuli Jesu kuti abaponye. Mumakani aayengelede alimwi twiiya kuti naakabona kuti izyuulu-zyuulu zyabantu ibakaunkide kulinguwe bakafwa nzala, Jesu wakabasanina munzila yamaleele. (Marko 6:35-44, 54-56) Ikuponya balwazi akusanina bakafwide nzala zyakali zitondezyo zilibedelede zyalubomba lwaluyando, pele sena ezi nzezyakali nzila zipati omo Jesu mwaakagwasya bambi? Alimwi ino inga twaciiya buti kabotu icikozyanyo cakwe cibotu caluyando alubomba mbubwenya walo mbwaakaiya Jehova?
Wakakulwaizigwa Kubweza Ntaamu Kujatikizya Zintu Zyakumuuya
4. Ino ncinzi cakacitika kujatikizya makani aalembedwe kuli Marko 6:30-34?
4 Jesu wakabafwida luzyalo aabo mbocakali limwi ikapati akaambo kazintu zyakumuuya nzyobakali kuyandika. Zintu ezyo nzezyakali kuyandika kapati ikwiinda zintu zyakumubili. Amulange cibalo cili kuli Marko 6:30-34. Iciluulwa oko cakacitika kunkomwe zya Lwizi lwa Galilaya ipobwe Lyakwiindilila lyamu 32 C.E. kalili afwaafwi. Baapostolo bakalikkomene alimwi bakalaa kaambo kabotu kakukkomanina. Mbwaanga bakalimanizide kale lweendo lwamuzyooko zinji, bakaunka kuli Jesu kabayandide kapati kumwaambila zyakabacitikila. Pele kwakabungana inkamu yabantu. Bakali banji kapati cakuti Jesu abaapostolo bakwe cakabaalila kulya akulyookezya. Jesu wakaambila baapostolo bakwe kuti: “Amuboole nywebo nubeni kumbali kunkanda, mukalyo[o]kezye buniini.” (Marko 6:31) Bakatanta bwaato munsi aa Karpenauma akukwasula kuzubuka lwizi lwa Galilaya kuya kubusena bwakanyina bantu. Pele bantu abo boonse bakabalika kutobelezya nkomwe baakusaanguna mbabo kusika bwaato kabutana. Ino Jesu wakalimvwa buti? Sena wakacimwa akaambo kakuti bakamunyonganizyila ciindi cakulyookezya? Peepe!
5. Ino Jesu wakalimvwa buti kujatikizya makamu-makamu aabantu ibakaunka kulinguwe, alimwi ino ncinzi ncaakabacitila?
5 Jesu wakeetezyegwa naakabona inkamu yabantu aba ibakali kubalilwa kuzyuulu-zyuulu kubikkilizyaa balwazi ibakali kulindila cakuyandisisya. (Matayo 14:14; Marko 6:44) Kapandululula kaambo ikakakulwaizya Jesu kuti abafwide luzyalo alimwi ambwaakacita, Marko wakalemba kuti: “Wakabona makamu manji aabantu, elyo wakabafwida luzyalo, nkaambo bakabaanga nimbelele zitakwe mweembezi, nkabela wakatalika kubaiisya makani manji.” (Marko 6:34) Jesu tanaakabona buyo nkamu yabantu. Wakabona muntu omwe-omwe uuyandika zintu zyakumuuya. Bakali mbuli mbelele zyakali kuyaabusweeka kakunyina mugwasyi, imweembezi wakuzisololela kumacelelo aajisi bwizu bubotu naba wakuzikwabilila. Jesu wakalizi kuti basololi bazikombelo basilunya ibakeelede kuba beembezi balanganya bakali kubanyansya ibantu buyo alimwi tiibakabagwasya munzila yakumuuya. (Ezekieli 34:2-4; Johane 7:47-49) Walo Jesu wakalibambilide kubagwasya, wakabacitila zintu zibotu zyakali kuyandika kulimbabo. Wakatalika kubayiisya makani aajatikizya Bwami bwa Leza.
6, 7. (a) Ncinzi Makani Mabotu ncaayubununa kujatikizya ncaakasaanguna kubikkila maanu Jesu naakagwasya bantu? (b) Ncinzi icakakulwaizya Jesu kuti akambauke akuyiisya bantu?
6 Amubone bubambe bwazintu zyakacitika azintu izyakali kuyandika kubikkila maanu lutaanzi mucibalo ceelene aceeci. Eci cakalembwaa Luka iwakali musilisi alimwi iwakali kubikkila maanu kapati kubuponi bwabamwi. “Makamu makamu aabantu . . . bakamucilila [Jesu]. Wakabatambula, wabaambawida aa-Bwami bwa-Leza, wabaponya abali kubula kupona.” (Luka 9:11; Ba-Kolose 4:14) Ino ncinzi makani aa Luka aya ncaakasaanguna kwaamba nokuba kuti teensi makani oonse aamba zyamaleele munzila eyi? Akali makani aakuti Jesu wakabayiisya bantu.
7 Eci cileendelana amakani aakankaizidwe ngotujana kuli Marko 6:34. Ikapango ako kalatondezya Jesu mbwaakakulwaizigwa kutondezya luzyalo lwakwe. Wakabayiisya bantu akubagwasya kujatikizya zintu zyakumuuya nzyobakali kuyandika. Mumulimo wakwe wamusyule, Jesu wakaambide kuti: “Ndileelede kwiikambaukila minzi imwi Makani Mabotu aa-Bwami bwa-Leza, nkaambo nkonkuko nkwendakatuminwa.” (Luka 4:43) Pele inga twaba amizeezo mibi ikuyeeya kuti Jesu wakaambilizya mulumbe wa Bwami akaambo kakuti wakali mulimo ngwaakeelede kucita, ikucita mulimo wakukambauka cakwiinzya buyo mulawo. Ilubomba lwaluyando kubantu ncecintu cipati cakamukulwaizya kuti abaambile makani mabotu. Icintu ciinda kubota ncaakali kunga wacitila balwazi abakanjidwe madaimona abacete alimwi abakafwide nzala nkubagwasya kuzyiba akuzumina alimwi akuyanda kasimpe kamakani aa Bwami bwa Leza. Aako kasimpe wakali ngomusemu akaambo kamulimo wakajisi Bwami wakusalazya makani aabweendelezi bwa Jehova alimwi akuletela bantunsi zilongezyo zitamani.
8. Ino Jesu wakalimvwa buti kujatikizya mulimo wakwe wakukambauka akuyiisya?
8 Ikukambauka makani aa Bwami nkwaakacita cabusungu Jesu nkakaambo kapati ncaakaboolela anyika. Kumamanino aamulimo wakwe waanyika, Jesu wakaambila Pilato kuti: “Ncendakazyalilwa, ncendakasikila ansi ano, kuti nkalungulule bwini. Boonse banabwini banoomvwa ijwi lyangu.” (Johane 18:37) Muzibalo zyobile zyamusyule twajana kuti Jesu wakali muntu silubomba, uulanganya, uutakatazyi kusikila, uusyoma bamwi alimwi kwiinda zyoonse siluyando. Tweelede kuzyiba bubotu bwambazu ezyo zyabube bwakwe ikuti katuyandisya kuteelela miyeeyo ya Kristo. Alimwi cilayandika kuzyiba kuti miyeeyo ya Kristo ibikkilizya kubikkila maanu lutaanzi kumulimo wakwe wakukambauka alimwi akuyiisya.
Wakakulwaizya Bamwi Kucita Bumboni
9. Nkuuli bani imulimo wakukambauka akuyiisya nkowakeelede kuba mulimo wakusaanguna kucita?
9 Tali Jesu alikke iwakeelede kusaanguna kubikkila maanu kumulimo wakutondezya luyando aluzyalo, akukambauka akuyiisya. Wakakulwaizya basikumutobela ikwiiya makanze aakwe azintu zyakali zitaanzi kulinguwe amicito. Mucikozyanyo, Jesu naakamanizya kusala baapostolo bakwe ibali 12, ncinzi ncobakeelede kucita? Kuli Marko 3:14, 15 twaambilwa kuti: “Wakanomona bali ikumi mubabili, kuti bakabe awe, alimwi kuti abatume kukuya bukambauka, akuba abwami bwakutanda badaimona.” Sena mwacibona ncobakeelede kusaanguna kucita baapostolo?
10, 11. (a) Ncinzi ncaakabaambila kuti bakacite Jesu naakatuma baapostolo bakwe? (b) Nimbaakani nzi iyakaliko kujatikizya bubambe bwakutuma baapostolo?
10 Mukuya kwaciindi, Jesu wakabapa inguzu aabo ibali 12 zyakuponya bamwi akutanda madaimona. (Matayo 10:1; Luka 9:1) Mpoonya wakabatuma “kumbelele zisweekede zyamukowa waba-Israyeli.” Ikuyootyani? Jesu wakabalailila kuti: “Mwanooya bweenda kamunooyookambauka kuti, Bwami bwakujulu buliswenede. Amuponye balwazi, amubusye bafu, amusalazye basicinsenda, amutande badaimona.” (Matayo 10:5-8; Luka 9:2) Ino ncinzi cini ncobakacita? “Mpawo bakainka [1] kuyookambauka kuti bantu baleelede kweempwa. Nkabela [2] bakatanda badaimona banji, alimwi bakananika amafuta banji balwazi, akubaponya.”—Marko 6:12, 13.
11 Mbwaanga tamuli muzibalo zyoonse mulimo wakuyiisya mousaangunwa kwaambwa, sena ikubikkila maanu kububambe obu bwaambwa nkuciindizya kumakani aayelede kusaanguna kucitwa naa ikaambo ncokwakacitilwa boobo? (Luka 10:1-8) Tatweelede kuubya-ubya kuvwula kwaziindi ikuyiisya nokwaambwa lutaanzi ikuponya kakutana. Amubone makani aaengelede mucibalo eci. Katana kutuma baapostolo bali 12, Jesu wakeetezyegwa naakabona ciimo camakamu-makamu aabantu. Tubala kuti: “Jesu wakali kuya bweendeenda muminzi yoonse amutunzi toonse, kaya bwiisya muzikombelo zyabo akukambauka makani mabotu aa-Bwami, akuponya malwazi oonse amalengwa oonse. Nkabela naakabona makamu aabantu wakabafwida luzyalo, nkaambo kakuti bakalikatede akumwaika mbuli imbelele zitakwe mweembezi. Lino waambila basikwiiya bakwe kuti, Kutebula kwavula, batebuzi bacea. Nkaambo kaako amukumbile mwami uuli amuunda kuti atume batebuzi kukutebula kwakwe.”—Matayo 9:35-38.
12. Mmulimo nzi uumbi imaleele aa Jesu abaapostolo ngwaakali kunoobeleka?
12 Kwiinda mukuyanzana anguwe, ibaapostolo bakali kukonzya kwiiya imwi yamiyeeyo ya Kristo. Bakakonzya kuzyiba kuti ikutegwa babe bantu bayanda ncobeni alimwi basiluzyalo kubantu, bakeelede kukambauka akuyiisya kujatikizya makani aa Bwami—eco ncecakali cibeela cipati camilimo yabo mibotu. Akaambo kaceeci, imilimo mibotu yakugwasya munzila yakumubili mbuli yakuponya balwazi yakagwasya munzila zimbi kunze lyakugwasilizya buyo baabo bakali kuyandika lugwasyo. Mbubwenya mbuli mbomuzyi, bantu bamwi balakonzya kuzumina akaambo kakuponesyegwa alimwi azyakulya zipegwa kwiinda mumaleele. (Matayo 4:24, 25; 8:16; 9:32, 33; 14:35, 36; Johane 6:26) Kunze lyakubagwasya lwakumubili, imilimo eyo yakakulwaizya basikulangilila ikuzyiba kuti Jesu wakali Mwanaa Leza akuti wakali “ngomusinsimi” Musa ngwaakasinsimide.—Johane 6:14; Deuteronomo 18:15.
13. Mmulimo nzi iwakakankaizigwa mubusinsimi bwakubbuku lya Deuteronomo 18:18 wakali kuzoocitwaa “musinsimi” wakali kuza kumbele?
13 Nkaambo nzi ikuba “musinsimi” kwa Jesu ncokwakali kuyandika? Ino mmulimo nzi mupati iwakasinsimwa kujatikizya nguwe? Sena “musinsimi” wakeelede kubaa mpuwo akaambo kamaleele aakuponya naa kwaabila cakulya kuli basinzala? Ibbuku lya Deuteronomo 18:18 lyakasinsima kuti: “Njoobabusizya musinsimi, akati kababunyina uuli mbuli nduwe [Musa]. Elyo njoobika majwi aangu mumulomo wakwe, nkabela uyoobaambila makani oonse ngendamulailila.” Aboobo mbubwenya buyo, ibaapostolo nobakali kwiiya alimwi akutondezya lubomba, bakazyiba kuti miyeeyo ya Kristo yakeelede kulibonya ayalo mumulimo wabo wakukambauka akuyiisya. Eco ncecintu cipati ncobakali kunga bacitila bantu. Kwiinda mukucita boobo, ibalwazi abacete bakali kukonzya kugwasigwa kukabe kutamani, ikutali kugwasigwa kwaciindi cisyoonto buyo muntu nacipona naa kwiinda muzyakulya zyamuciindi buyo.—Johane 6:26-30.
Atube aa Miyeeyo ya Kristo Sunu
14. Ino kubaa miyeeyo ya Kristo kujatikizidwe buti mumulimo wesu wakukambauka?
14 Kunyina akati kandiswe uunga wabona miyeeyo ya Kristo kuba yeeyo yakali kujatikizya buyo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna, kuli Jesu abasikwiiya bakwe buyo bakusaanguna aabo mwaapostolo Paulo mbaakalemba kuti: “Swebo tulijisi miyeeyo ya-Kristo.” (1 Ba-Korinto 2:16) Alimwi tulazumina kuti tulailidwe kukambauka makani mabotu alimwi akugwasya bantu kuba basikwiiya. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Pele cilagwasya kutelaikaa makanzeesu kujatikizya ncotucitila mulimo oyo. Tatweelede kucita boobo cakwiinzya buyo mulawo. Ikaambo kapati ncotutolela lubazu mumulimo nduyando ndotujisi kuli Leza alimwi ikuba mbuli Jesu kubikkilizya kukulwaizigwaa lubomba kuti tukambauke akuyiisya.—Matayo 22:37-39.
15. Nkaambo nzi lubomba ncoluli cibeela ciyandika mumulimo wesu waabuleya?
15 Aboobo talili lyoonse nocili cuuba-uba kubafwida lubomba aabo batasyomi nzyotusyoma ikapati elyo notukazyigwa akutandwa. Pele ikuti twaleka kubayanda akubafwida lubomba bantu, inga twabaabulenga kutola lubazu mumulimo wa Bunakristo. Aboobo, ino inga twaba buti aluzyalo? Tulakonzya kusola kulanga bantu mbuli mbwaakabalanga Jesu, kuti ‘balikatede akumwaika mbuli imbelele zitakwe mweembezi.’ (Matayo 9:36) Sena tabusyi mbobabede bantu banji sunu? Balekelezyegwa alimwi bawofwaazigwa munzila yakumuuya abeembezi bazikombelo zyakubeja. Akaambo kaceeci, kunyina nobabuzi busolozi bululeme ibuli mu Bbaibbele nobuba boobo bwabukkale buyooba mu Paradaiso obo lino-lino ibuyooletwaa Bwami bwa Leza. Imapenzi aabuzubaa buzuba alabacitikila kubikkilizyaa bucete, kwaandana kwamukwasyi, kuciswa alimwi alufwu, pele banyina bulangizi bwa Bwami. Eco ncobayandika tulicijisi: imakani mabotu aapa buumi aa Bwami bwa Leza ibukkazikidwe lino kujulu!
16. Nkaambo nzi ncotweelede kuyandisisya kwaambila bamwi makani mabotu?
16 Elyo nomuyeeya cakuzinzibala kujatikizya zintu zyakumuuya, sena moyo wanu taumukulwaizyi kucita mbomukonzya kutegwa mubaambile makanze aa Leza aaluyando aabo mbomukkala limwi munsi-munsi? Inzya, mulimo wesu ngwalubomba. Elyo notufwida bantu luzyalo mbubwenya bwakacita Jesu, eco ciyoomvwugwa mujwi lyesu, akulibonya kubusyu bwesu ambotuyiisya. Zyoonse ezi ziyoocitya kuti mulumbe wesu utambulwe kubantu “abasalidwe buumi butamani.”—Incito 13:48.
17. (a) Ninzila nzi zimwi motunga twatondezya luyando lwesu aluzyalo kuli bamwi? (b) Nkaambo nzi ncokutali kwiile kulisalila kucita buyo cintu comwe akati kamilimo mibotu aakutola lubazu mumulimo wabuleya?
17 Ee, luyando lwesu aluzyalo zyeelede kutondezyegwa mubuumi bwesu boonse. Eci cijatikizya kuba bantu basiluse kubantu bali mumapenzi, ibalwazi alimwi abacete, ikucita kufwumbwa ncotukonzya kutegwa tubagwasye mumapenzi aabo. Cijatikizya kusoleka kwesu koonse nkotucita mukwaambaula amumicito ikutegwa tucesye buumba bwabaabo ibafwidwa bayandwa babo. (Luka 7:11-15; Johane 11:33-35) Pele ikutondezya luyando aluse alimwi aluzyalo kuli boobo takweelede kuba ncecintu cipati camilimo yesu, mbuli bucita nkamu zimwi zigwasya bapengede. Icigwasya kapati nkusoleka kukulwaizigwaa zeezyo zyaambwa kale izyabube bwa Leza pele izitondezyegwa mukutola lubazu mumulimo wa Bunakristo wakukambauka akuyiisya. Amuyeeye eezyo Jesu nzyaakaamba kujatikizya basololi bazikombelo iba Juda naakati: “Mulapaizya cimanyakumi cazisyu zyacisyungwa abonko ampububu, pele makani mapati aa-Mulao mulaaleka, nkukuti lubeta aluzyalo alusyomo. Aya mwakeelede kwaacita akutaleka ayo.” (Matayo 23:23) Kuli Jesu tiicakali kwaamba kwiile kulisalila kuzuzikizya comwe akati kakugwasya bantu kujatikizya zintu zyakumubili nzyobayandika aakubayiisya makani aakumuuya aapa buumi. Jesu wakazicita zyoonse ezi. Nokuba boobo, imulimo wakwe wakukambauka ngwaakabikkila maanu kapati akaambo kakuti ilugwasyo lwakali kuyoojanwa lwakali kunooyooliko kukabe kutamani.—Johane 20:16.
18. Ino kulanga-langa miyeeyo ya Kristo kweelede kutukulwaizya kucita nzi?
18 Tulalumba kaka kuti Jehova watuyubunwida miyeeyo ya Kristo! Kwiinda muzibalo zya Makani Mabotu, tulakonzya kwiizyiba kabotu mizeezo ambwaakali kulimvwa abube amicito alimwi azintu nzyaakabikka mubusena butaanzi imuntu mupati kwiinda iwakaponede. Cili kuli ndiswe kubala akuyeeya cakuzinzibala alimwi akutobela ceeco Ibbaibbele ncoliyubununa kujatikizya Jesu. Amuyeeye kuti, ikuti katuyandisya ncobeni ikucita zintu mbuli mbwaakazicita Jesu, kusaanguna tweelede kwiiya kuyeeya ambwaakali kulimvwa alimwi tweelede kulanga zintu mbuli mbwaakazilanga walo kusikila mbuli mbotukonzya mbotuli bantu batalondokede. Aboobo atukanze kuba alimwi akutondezya miyeeyo ya Kristo. Kunyina nzila mbotu iimbi yabuponi ayakuyanzana aabantu, inzila imbotu kulindiswe akuli bamwi kunze lyayeeyo yakuswenenena kuli yooyo Jesu ngwaakalondola cakumaninina, Leza wesu silubomba, Jehova.—2 Ba-Korinto 1:3; Ba-Hebrayo 1:3.
Inga Mwaingula Buti?
• Mmakani nzi Ibbaibbele ngolijisi kujatikizya Jesu mbwaakali kucitila bantu bayandika lugwasyo?
• Ncinzi Jesu ncaakakankaizya naakali kulailila basikumutobela?
• Ino inga twaitondezya buti “miyeeyo ya-Kristo” mumilimo yesu?
[Cifwanikiso icili apeeji 16]
Ncintu nzi cigwasya kapati Banakristo ncobanga bacitila bamwi?