Kaambo Makani Aajatikizya Edeni Ncaayandika Kulindinywe
KAAMBO kamwi kagambya kapati nkobaamba basikwiiya Bbaibbele ikukazya makani aajatikizya muunda wa Edeni nkakuti, makani aaya taambidwe mu Bbaibbele lyoonse. Mucikozyanyo, syaazibwene umwi mumakani aabukombi uutegwa Paul Morris, wakalemba kuti: “Kunyina Bbaibbele mpolyaamba cacingaminina kujatikizya muunda wa Edeni.” Nokuba kuti nzyaakaamba balakonzya kuzizumina abamwi aabo ibalyaamba kuti mbaasyaazibwene, tazyeendelani amakani aamasimpe.
Mu Bbaibbele muli magwalo manji aamba zya muunda wa Edeni, Adamu, Eva alimwi anzoka.a Pele nzyobaamba basikwiiya kukazya makani aajatikizya muunda wa Edeni, makani mapati. Kwiinda mukudooneka makani aali kuli Matalikilo aamba zyamuunda Edeni, basololi bazikombelo alimwi abasikukazya Bbaibbele mubwini basola kusampaula Bbaibbele. Munzila nzi?
Kuzyiba icakacitika mu Edeni kulayandika kapati kutegwa tulimvwisye kabotu Bbaibbele lyoonse. Mucikozyanyo, Jwi lya Leza libambilidwe kutugwasya kujana bwiinguzi bwamibuzyo iiyandika kapati njobajisi bantu. Ciindi aciindi, bwiinguzi mbolipa Bbaibbele kumibuzyo eeyo buleendelana kuzintu izyakacitika mumuunda wa Edeni. Amubone mibuzyo imwi.
● Nkaambo nzi ncotucembaalila akufwa? Adamu a Eva nobakapona kukabe kutamani ikuti nobakazumanana kumumvwida Jehova. Bakali kuyoofwa lilikke buyo kuti bamuzangila. Aboobo, mubuzuba mbobakamuzangila, bakatalika kufwa. (Matalikilo 2:16, 17; 3:19) Bakaleka kulondoka, aboobo bakatalika buyo kuyambukizya bana babo cibi alimwi akutalondoka. Nkakaambo kaako Bbaibbele lyaamba kuti: ‘Cibi cakanjila munyika kwiinda mumuntu omwe alufwu kwiinda mucibi, eelyo lufwu lwakasikila bantu boonse nkaambo boonse bakabisya.’—Baroma 5:12.
● Nkaambo nzi Leza ncazumizya bubi? Mumuunda wa Edeni, Saatani wakaamba Leza kuti mubeji nkaambo usisa zintu zibotu kuzilenge zyakwe. (Matalikilo 3:3-5) Aboobo wakadooneka kweelela kwa Jehova kwakweendelezya. Adamu a Eva bakasala kutobela Saatani; aboobo abalo bakabukaka bweendelezi bwa Jehova alimwi munzila imwi, bakatondezya kuti muntu ulakonzya kulisalila ciluzi acitaluzi. Pele akaambo kabululami abusongo bwakwe, Jehova wakalizyi kuti nzila ilikke iyakali kunoopa bwiinguzi bubotu mukaambo aaka, nkupa bantu ciindi icakulyeendelezya kweelana ambobakasala. Aboobo ibubi bwazwawo, bwaboola akaambo kakuyunga kwa Saatani alimwi asyoonto-syoonto kwatondezya kaambo aaka kamasimpe: Muntu takonzyi kulyeendelezya kakunyina kweendelezyegwa a Leza.—Jeremiya 10:23.
● Ino Leza ujisi makanze nzi kujatikizya nyika? Mumuunda wa Edeni, Jehova wakatondezya mbwaakali kuyanda kuti nyika kayeebeka. Wakaambila Adamu a Eva kuti bazyalane bazuzye nyika alimwi “akuyeendelezya,” kutegwa bacikonzye kwiibotya nyika yoonse. (Matalikilo 1:28) Aboobo makanze aa Leza kujatikizya nyika akali aakuti ibe paradaiso iizwide bana balondokede, ibakamantene ba Adamu a Eva. Bunji bwamakani aali mu Bbaibbele alaamba kujatikizya nzila Leza njaakabelesya kutegwa azuzikizye makanze aakwe aayo aakusaanguna.
● Ino Jesu Kristo wakaboolela nzi aano anyika? Buzangi bwamumuunda wa Edeni bwakaleta lufwu kuli Adamu a Eva alimwi akubana babo boonse. Pele caluyando, Leza wakapa bulangizi. Wakatuma Mwanaakwe anyika kutegwa azoope ceeco Bbaibbele ncolyaamba kuti cinunuzyo. (Matayo 20:28) Ino eeci caamba nzi? Mbwaanga Jesu ngowakali “Adamu wamamanino”; wakacikonzya kucita ceeco ncaakalilwa Adamu. Jesu wakazumanana kuba abuumi bulondokede kwiinda mukuzumanana kumvwida Jehova. Mpoonya wakaaba buumi bwakwe kacili cipaizyo naa cinunuzyo, ikupa nzila yakuti bantu boonse basyomeka balekelelwe zibi zyabo, akuyoojana buumi mbobakasweekelwa ba Adamu a Eva mumuunda wa Edeni kabatanabisya. (1 Bakorinto 15:22, 45; Johane 3:16) Aboobo Jesu wakapa cisinizyo cakuti makanze aa Jehova aakucinca nyika eeyi kuba mbuli paradaiso yamu Edeni ayoozuzikizyigwa ncobeni.b
Makanze aa Leza aaya ayoozuzikizyigwa ncobeni, tacili cintu cakuyeeyela buyo. Ngamasimpe. Mbubwenya muunda wa Edeni mbowakaliko ncobeni aano anyika kamuli abanyama beni alimwi abantu beni, nkokuti acalo cisyomezyo ca Leza cakumbele ncamasimpe, ciyoozuzikizyigwa ncobeni ino-ino. Sena mulayanda kuyoolibonena eeci kacizuzikizyigwa? Ciyeeme kulindinywe. Walo Leza uyanda kuti bantu banji bakabe abuumi oobu bubotu bwakumbele, kubikkilizya aabaabo ibatakali kupona kweelana azyeelelo zya Leza.—1 Timoteyo 2:3, 4.
Ciindi Jesu naakali kuyanda kufwa, wakaambaula amwaalumi umwi iwakali kupona buumi bubyaabi kapati. Mwaalumi ooyu cakali cigwebenga; wakalizyi kuti wakeelede kujaigwa. Pele wakalomba Jesu kuti amuumbulizye, amupe bulangizi. Ino Jesu wakaingula buti? Wakaamba kuti: “Uyooba andime mu Paradaiso.” (Luka 23:43) Ikuti naa Jesu wakali kuyanda kuyoomubona muparadaiso mwaalumi ooyu iwakali cigwebenga, kabusyidwe alimwi akupegwa coolwe cakupona mane kukabe kutamani muparadaiso iili mbuli muunda wa Edeni, nkokuti eeci ncayanda kuti andinywe mukabe ancico. Abalo Bausyi ncobayanda. Ikuti kamuyanda kuyoopona buumi buli boobu, amucite zyoonse nzyomukonzya kwiiya kujatikizya Leza iwakapangide muunda wa Edeni.
[Bupanduluzi Buyungizidwe]
a Mucikozyanyo, amubone Matalikilo 13:10; Deuteronomo 32:8; 2 Samuele 7:14; 1 Makani 1:1; Isaya 51:3; Ezekieli 28:13; 31:8, 9; Luka 3:38; Baroma 5:12-14; 1 Bakorinto 15:22, 45; 2 Bakorinto 11:3; 1 Timoteyo 2:13, 14; Juda 14; a Ciyubunuzyo 12:9.
[Bupanduluzi Buyungizidwe]
b Kutegwa mwiiye zinji kujatikizya cinunuzyo cacipaizyo ca Kristo, amubone cibalo 5 cabbuku lyakuti Ino Ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? ilyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.
[Kabbokesi/Cifwanikiso]
BUSINSIMI BUSWAANGANYA MAKANI OONSE AAMU BBAIBBELE
“Ndilabikka nkondo akati kanduwe amukaintu, aakati kalunyungu lwako alunyungu lwakwe. Walo uyakuupwayaula mutwe wako alimwi ayebo uyoomuluma kukasindi.”—Matalikilo 3:15.
Oobu mbobusinsimi bwakusaanguna bwaambidwe mu Bbaibbele, mbwaakaamba Leza mumuunda wa Edeni. Ino nzintu nzi zyone zijatikizyidwe: mukaintu, lunyungu lwakwe, nzoka, alunyungu lwayo? Muunzila nzi mokuli “nkondo” akati kazintu eezyi?
NZOKA
Saatani Diabolosi.—Ciyubunuzyo 12:9.
MUKAINTU
Mbunga ya Jehova yazilenge zili kujulu. (Bagalatiya 4:26, 27) Isaya wakaamba kujatikizya “mukaintu,” ikusinsima kuti wakali kuyoozyala cisi cakumuuya.—Isaya 54:1; 66:8.
LUNYUNGU LWA NZOKA
Aabo ibasala kucita kuyanda kwa Saatani.—Johane 8:44.
LUNYUNGU LWAMUKAINTU
Kwaambisya Jesu Kristo, walo iwakazwa kujulu kucibeela cambunga ya Jehova. Alimwi bambi ibabikkilizyidwe ‘mulunyungu’ mbanabokwabo Kristo bakumuuya, balo ibayoolela anguwe kujulu. Banakristo aaba bananike mbobapanga cisi cakumuuya, “iba Israyeli ba Leza.”—Bagalatiya 3:16, 29; 6:16; Matalikilo 22:18.
CILONDA KUKASINDI
Wakali kunoopenga kapati Mesiya, pele kwaciindi cisyoonto buyo. Saatani wakacikonzya kupa kuti Jesu ajaigwe anyika. Pele Jesu wakabusyigwa.
CILONDA KUMUTWE
Saatani uyoonyonyoonwa. Jesu uyoomunyonyoona Saatani mane kukabe kutamani. Alimwi katanacita oobo, Jesu uyoozibambulula zintu zibyaabi nzyaakatalisya Saatani mumuunda wa Edeni.—1 Johane 3:8; Ciyubunuzyo 20:10.
Kutegwa mumvwe mutwe wamakani mupati wa Bbaibbele, amubone broshuwa yakuti The Bible—What Is Its Message? iyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.
[Cifwanikiso]
Adamu a Eva bakapenga kapati akaambo kacibi