CIBALO CAKWIIYA 22
LWIIMBO 127 Buumi Mbondeelede Kupona
Mbotukonzya Kweebana Munzila Iipa Kuti Jehova Alemekwe
‘Kulisakatizya kwamuntu wamukati kamoyo . . . kulayandika kapati.’—1PET. 3:4.
ZILAAYIIGWE
Ncobeelede kucita bantu beebana kutegwa basale cabusongo, alimwi abamwi mumbungano mbobakonzya kubagwasya.
1-2. Mbuti bamwi mbobalimvwa kujatikizya kweebana?
KWEEBANA, cilakonzya kuba ciindi cikkomanisya kapati. Kuti kakuli muntu ngomweebana limwi, tacidoonekwi kuti muyanda kuti zintu kazimweendela kabotu. Alimwi buya oobo mbocibede kubantu banji beebana. Mucizyi Tsion,a waku Ethiopia, wakaamba kuti: “Cimwi caziindi zikkomanisya kapati mubuumi bwangu nciindi nondakali kweebana abalumi bangu. Twakali kubandika twaambo tuyandika kapati alimwi twakalikujana ziindi zyakuseka. Ndakakkomana kapati nondakazyiba kuti ndamujana muntu ngondiyanda alimwi awalo uundiyanda.”
2 Nokuba boobo, mukwesu Alessio waku Netherlands wakaamba kuti: “Cakali kukkomanisya kuzyibana abakaintu bangu ciindi notwakali kweebana, pele twakali kujana buyumuyumu.” Mucibalo eeci, tulabandika buyumuyumu bumwi mbobajana aabo beebana alimwi anjiisyo zyamu Bbaibbele zikonzya kubagwasya kutegwa bazwidilile. Alimwi tulabona bamwi mumbungano mbobakonzya kubagwasya aabo beebana.
MAKANZE AAKWEEBANA
3. Ino kweebana kujisi makanze nzi? (Tusimpi 20:25)
3 Nokuba kuti kweebana kulakonzya kukkomanisya, nintaamu iiyandika kapati iikonzya kusololela kukukwatana. Mubuzuba bwamucado wabo, banabukwetene balakonka kuli Jehova kuti banooyandana alimwi akulemekana kufwumbwa buyo kuti boonse kabacipona. Katutanapanga cikonke cili coonse, tweelede kukkala aansi kuyeeya kujatikizya cikonke eeco. (Amubale Tusimpi 20:25.) Oobo mbocibede akucikonke cacikwati. Kweebana kubapa coolwe cakuzyibana kabotu aabo ibayanda kukwatana alimwi kulabagwasya kupanga cakusala cibotu. Zimwi ziindi cakusala eeci cijatikizya kuzuminana kuti mukwatane, mpoonya zimwi ziindi cijatikizya kuleka kweebana. Ikuti naa baleka kweebana, eeci tacaambi kuti kuli cibi ncobakacita. Muciindi caboobo, kweebana kwabagwasya kusala camaano.
4. Nkaambo nzi kweebana ncotweelede kukubona munzila iiluzi?
4 Nkaambo nzi kweebana ncotweelede kukubona munzila iiluzi? Kuti bantu batanakwatana bakubona munzila iiluzi kweebana, tabakataliki kweebana amuntu ngobazyi buya kuti tabakakwatani limwi. Nokuba boobo, bantu batakwete naa kukwatwa tabali mbabo balikke ibeelede kukubona munzila iiluzi kweebana. Toonse tweelede kwaazyiba makanze aakweebana. Mucikozyanyo, bamwi bayeeya kuti, bantu naa batalika kweebana, kwamana buya olo cibe buti beelede kuti bakakwatane. Mbuti kuyeeya kuli boobu mbokubajatikizya Banakristo batakwete naa kukwatwa? Melissa, mucizyi uutakwetwe waku United States, wakaamba kuti: “Ciindi mukwesu amucizyi nobeebana, Bakamboni bamwi inga balangila kuti mane bakakwatane. Akaambo kaceeci, ibamwi basala kuzumanana kweebana nokuba kuti tabamvwani. Mpoonya bamwi basala kutatalikila limwi buya kweebana. Eeci cipa kulibilika kapati.”
AMUZYIBANE KABOTU
5-6. Nzintu nzi aabo beebana nzyobeelede kusolekesya kuzyiba? (1 Petro 3:4)
5 Kuti kamweebana, ncinzi ciyoomugwasya kubona naa inga mwaakukwatana? Amuzyibane kabotu. Kweelede kuti kuli zintu zimwi nzyomwakazyiba kujatikizya muntu ooyo kamutanatalika kweebana. Pele lino mwaba acoolwe cakuzyiba “muntu wamukati kamoyo.” (Amubale 1 Petro 3:4.) Ciindi nomweebana amuntu umwi, mulakonzya kuzyiba kujatikizya cilongwe ncajisi a Jehova, bube bwakwe alimwi ambwayeeya. Mukuya kwaciindi, muyoocikonzya kwiingula mibuzyo mbuli yakuti: ‘Sena muntu ooyu uleelela kuti inga twaakukwatana?’ (Tus. 31:26, 27, 30; Ef. 5:33; 1Tim. 5:8) ‘Sena inga ndamutondezya luyando ndwayandika alimwi akumubikkila maano mpoonya awalo kacita oobo kulindime? Sena cilanduubila kukulanga buyo kulezya kwakwe?’b (Rom. 3:23) Mbomuyaabuzyibana, amuyeeye kuti cintu ciyandika kapati tazili zintu nyoonse nzyomukkomanina, pele nkululamika zintu ciindi nokwaba mazwanga.
6 Ino nzintu nzi zimwi nzyomweelede kuzyiba kujatikizya muntu ngomweebana limwi? Kamutanatalika kumuyanda kapati muntu ooyo, inga mwayandika kubandika kujatikizya zintu ziyandika kapati mbuli mbaakani nzyajisi mubuumi. Pele mbuti kujatikizya zintu mbuli buponi, penzi lyamali naa zintu zibyaabi zyakacitika musyule? Taali makani woonse aayelede kubandikwa ciindi nomwatalika kweebana. (Amweezyanisye Johane 16:12.) Ikuti naa mulimvwa kuti tacinasika ciindi cakumwaambila makani aamwi ngomweebana limwi, amumuzyibye. Pele mukuya kwaciindi muyooyandika kumwaambila makani aayo kutegwa amugwasye kusala kabotu. Aboobo cakusyomeka amukaanguluke kwaabandika makani aayo.
7. Mbuti aabo beebana mbobakonzya kuzyibana kabotu? (Amubone akabbokesi kakuti “Kuti Kamweebana Amuntu Uukkala kulamfwu.” Amubone azifwanikiso.)
7 Mbuti mbomukonzya kuzyiba bwini mbwabede muntu umwi? Nzila imwi nkwiinda mukubandika cakwaanguluka alimwi akwaamba masimpe, kubuzyanya mibuzyo akuswiililisya. (Tus. 20:5; Jak. 1:19) Ambweni mulakonzya kucitila antoomwe zintu zimwi zikonzya kumupa kwaanguluka kubandika, mbuli kulida antoomwe, kweendeenda antoomwe mubuleya alimwi akukambauka antoomwe. Alimwi mulakonzya kuzyibana kabotu ciindi nomuyanzana abalongwe abanamukwasyi. Kuyungizya waawo, amupange bubambe bwakucita zintu ziyoomugwasya kubona mbwacita zintu muntu ooyo mubukkale bwiindene-indene alimwi anali abantu basiyene-siyene. Amubone ba Aschwin, baku Netherlands mbobakacita. Bakaamba boobu kujatikizya ciindi nobakali kweebana aba Alicia: “Twakali kucita zintu zyakali kutugwasya kuzyibana kabotu. Kanji-kanji tiizyakali zintu zipati-pati. Mucikozyanyo, twakali kujikila antoomwe naa kubelekela antoomwe tulimo tumwi. Eeci cakatugwasya kubona bube bubotu mbwajisi aumwi naa kulezya kwakwe.”
Ciindi nomweebana kuti kamucita zintu zikonzya kumupa coolwe cakubandika, muyoozyibana kabotu (Amubone muncali 7-8)
8. Ino bantu beebana inga bagwasyigwa buti ciindi nobacitila antoomwe zintu zyakumuuya?
8 Alimwi mulakonzya kuzyibana kabotu ciindi nomucitila antoomwe zintu zyakumuuya. Ikuti mwaakukwatana, munooyandika kujana ciindi cakukomba mumukwasyi kutegwa Leza akabe cibeela ciyandika kapati mucikwati canu. (Muk. 4:12) Aboobo ambweni inga cagwasya kujana ciindi cakwiiya antoomwe lino nomuceebana. Pele bwini mbwakuti, bantu beebana inga taunaba mukwasyi, aboobo mukwesu inga tanaba silutwe wamucizyi. Nokuba boobo, kwiiya antoomwe lyoonse kulagwasya kuzyiba mbocibede cilongwe caumwi a Jehova. Ba Max aba Laysa, banabukwetene baku United States, bakajana bubotu abumbi. Ba Max bakaamba kuti: “Mbotwakatalikila buyo kweebana, twakatalika kubala zibalo zijanika mumabbuku eesu zijatikizya kusyabana, cikwati alimwi abuumi bwamumukwasyi. Kubala zibalo eezyi kwakatupa coolwe cakubandika kujatikizya makani aayandika kapati alo ngotwatakali kukonzya kutalika kubandika tolikke.”
ZINTU ZIMWI ZYEELEDE KULANGWA-LANGWA
9. Nzintu nzi aabo beebana nzyobeelede kulanga-langa ciindi nobasala wakwaambila kujatikizya kweebana kwabo?
9 Mbaani mbomweelede kwaambila kujatikizya kweebana kwanu? Ndinywe mweelede kusala. Nomwatalika kweebana, inga mwaambila buyo bantu basyoonto. (Tus. 17:27) Kucita boobo, kulakonzya kumugwasya kutabuzyigwa mibuzyo minji kujatikizya kweebana kwanu naa kupanga cakusala kamutalibambilide. Nokuba boobo, ikuti naa tiimwaambila uli woonse, inga capa kuti muleke kujanika abamwi akaambo kakuyoowa kuzyibwa. Pele kuti kamujanika buyo nyobilo lyoonse, cilakonzya kupa kuti mucite cintu cimwi cibyaabi. Aboobo ncabusongo ikubazyibya bamwi balo ibakonzya kumupa lulayo lubotu alimwi akumugwasya munzila zimwi. (Tus. 15:22) Mucikozyanyo, mulakonzya kwaambila banamukwasyi bamwi, balongwe basimide kumuuya naa baalu.
10. Ncinzi ncobeelede kucita aabo beebana kutegwa kabacita zintu zikkomanisya Jehova? (Tusimpi 22:3)
10 Mbuti mbomukonzya kukkomanisya Jehova ciindi nomweebana? Mbomunooyaabuzyibana, muyootalika kuyandana kapati. Pele ncinzi cikonzya kumugwasya kutacita cintu cili coonse cikonzya kumunyemya Jehova? (1Kor. 6:18) Amweelebe kuba amibandi iitali kabotu, kujanika nyobilo, alimwi akuciindizya kunywa bukoko. (Ef. 5:3) Zintu eezyi zilakonzya kupa kuti mube acilaka cakuyanda koonana alimwi akupa kuti cimukatazye kucita ciluzi. Ncabusongo ciindi aciindi kubandika ncomweelede kucita kutegwa kamulemekana akutobela zyeelelo zya Jehova. (Amubale Tusimpi 22:3.) Amubone cakagwasya ba Dawit aba Almaz baku Ethiopia. Bakaamba kuti: “Twakali kubandikila mumasena mwakali bantu banji naa balongwe. Kunyina notwakali kujanika katuli buyo tobilo mumoota naa muŋanda. Aboobo, tiitwakalijana mubukkale bwakali kukonzya kutusunka kucita cintu cibi.”
11. Ino nzintu nzi bantu beebana nzyobeelede kubikkila maano ciindi nobasala nzila zyakutondezyanya luyando?
11 Mbuti kujatikizya nzila zyakutondezyanya luyando? Luyando lwanu mboluyaabukomena, mulakonzya kusala kutalika kutondezyanya luyando munzila zimwi zyeelela. Pele kuti cilaka cakuyanda koonana cakomena, cilakonzya kukatazya kusala cabusongo. (Lwi. 1:2; 2:6) Alimwi ciindi nomutondezyanya luyando, mulakonzya kwaalilwa kulijata mpoonya akucita cintu cimwi citamukkomanisyi Jehova. (Tus. 6:27) Aboobo, kumatalikilo kwini, amubandike zyeelelo zya Jehova alimwi azintu nzyomunoocita anzyomuteelede kucita nomutondezyanya luyando.c (1Tes. 4:3-7) Amulibuzye kuti: ‘Ino bantu mbotukkala limwi mucilawo bayoozibona buti nzila zyesu zyakutondezyanya luyando? Sena nzila eezyi inga zyapa kuti umwi wesu abe acilaka cakuyanda koonana?’
12. Ncinzi ncobeelede kuzyiba aabo beebana kujatikizya mapenzi ngobakonzya kujana ciindi nobeebana?
12 Ino inga mwacita buti kuti kwaba penzi? Mbuti kuti ciindi aciindi kamukazyanya? Sena eeci citondezya kuti mwaalilwa? Peepe, boonse balajana mapenzi. Bwini mbwakuti kutegwa cikwati ciyume banabukwetene beelede kubelekela antoomwe kumana mazwanga aabo. Aboobo mbomucita ciindi nokwaba penzi citondezya mbocinoobede cikwati canu. Amulibuzye kuti: ‘Sena tulakonzya kubandika cakubatama alimwi abulemu? Sena tulazumina kulubizya kwesu mpoonya akusola kubambulula? Sena tulafwambaana kunyoneka, kulilekelela alimwi akulekelela?’ (Ef. 4:31, 32) Nokuba boobo, kuti lyoonse kamuzwangana akukazyanya ciindi nomweebana, kulalangilwa kuti kunyina kucinca kuyooba nociba ciindi mwaakukwatana. Ikuti mwabona kuti muntu ngomweebana limwi tamukonzyi kweendelana, cilakonzya kugwasya kapati kulindinywe nyoonse kusala kucileka kweebana.d
13. Ino ncinzi cikonzya kugwasya bantu beebana kuzyiba bulamfwu bwaciindi ncobeelede kweebana?
13 Ino kweebana kweelede kutola ciindi cilamfwu buti? Kufwambaana kupanga cakusala kanji-kanji kuletela mapenzi. (Tus. 21:5) Aboobo mweelede kweebana kwaciindi cili mbocibede kutegwa muzyibane kabotu. Nokuba boobo, tamweelede kweebana kwaciindi cilamfwu kakunyina akaambo kaya koomoonga. Bbaibbele lyaamba kuti: “Bulangizi busumpizyigwa bulacisizya moyo.” (Tus. 13:12) Kuyungizya waawo, kuti ciindi cakujanika antoomwe calampa, cilakonzya kukatazya kutantamuka sunko lyakuyanda koonana. (1Kor. 7:9) Aboobo muciindi cakubikila maano kubulamfwu bwaciindi ncomweebana, mulakonzya kulibuzya kuti, ‘Ino ncinzi cimbi ncondiyandika kuzyiba kujatikizya muntu ooyu kanditanapanga cakusala?’
MBUTI BAMWI MBOBAKONZYA KUGWASYA BANTU BEEBANA?
14. Ino mbuti bamwi mbobakonzya kugwasya bantu beebana? (Amubone acifwanikiso.)
14 Ikuti naa kuli mbotuzyi beebana, mbuti mbotukonzya kubagwasya? Tulakonzya kubatamba kucakulya, kukomba mumukwasyi naa kukulikondelezya. (Rom. 12:13) Mubukkale oobu eeci cilakonzya kupa kuti bazyibane kabotu. Sena bayandika sikubasindikila kutegwa batabi balikke, kubagwasya cakweendela, naa ambweni bayandika busena nkobakonzya kubandika kabali balikke? Kuti naa mboobo, sena inga twagwasya? (Gal. 6:10) Ba Alicia, ibaambwa kale, balayeeya cakabagwasya balo aba Aschwin. Bakaamba kuti: “Twakali kukkomana kapati ciindi bakwesu abacizyi nobakali kutwaambila kuti inga twaunka kumaanda aabo kuti katuyanda busena bwakuba antoomwe pele katutali tolikke.” Ikuti naa bantu beebana bamulomba kuti mubasindikile, sena inga tiimwacibona kuba coolwe cakubagwasya? Mweelede kubona masimpe kuti tiimwabasiya kabali balikke, pele alimwi mweelede kubelesya bupampu kuzyiba ciindi nobayandika kubandika kabali balikke.—Flp. 2:4.
Kuti naa kuli bantu beebana mbotuzyi, tulakonzya kujana nzila zyakubagwasya (Amubone muncali 14-15)
15. Ncinzi cimbi ncobakonzya kucita balongwe kugwasya bantu beebana? (Tusimpi 12:18)
15 Alimwi tulakonzya kubagwasya bantu beebana kwiinda muzintu nzyotusala kwaamba naa nzyotutaambi. Zimwi ziindi tuyandika kulijata. (Amubale Tusimpi 12:18.) Mucikozyanyo, inga kamuyandide kwaambila bamwi kujatikizya bantu bamwi kuti baleebana, pele ambweni aabo beebana inga bayanda kuti bakaambe mbabo. Tatweelede kutalika kuvwiya bantu beebana naa kwaamba zintu zibyaabi zijatikizya mbabo. (Tus. 20:19; Rom. 14:10; 1Tes. 4:11) Kuyungizya waawo, tatweelede kwaamba zintu naa kubuzya mibuzyo iikonzya kupa bantu beebana kulimvwa kuti beelede kukwatana cakufwambaana. Mucizyi umwi wazina lya Elise abalumi bakwe bakaamba kuti, “Twakali kumvwa nsoni ciindi bamwi nobakali kutubuzya kujatikizya bubambe bwamucado wesu kakuli swebo kunyina notwakaabandikide kale makani aaya.”
16. Ncinzi ncotweelede kucita ciindi bamwi nobaleka kweebana?
16 Mbuti kuti bamwi basala kuleka kweebana? Tweelede kweeleba cilengwa cakubuzya mibuzyo iiteelede naa kubona umwi wabo kuti ngowapa kuti baleke kweebana. (1Pet. 4:15) Mucizyi uutegwa Lea wakaamba kuti: “Ndakamvwa kuti bamwi bakali kubandika kujatikizya kaambo mebo amukwesu umwi ncotwakaleka kweebana. Cakandicisa kapati.” Kweelana ambotwaamba kale, bantu bali kweebana nobaleka, tacaambi kuti baalilwa. Citondezya buyo kuti azuzikizyigwa makanze aakweebana, nkokuti kwabagwasya kusala kabotu. Nokuba boobo, kweelede kuti kusala ooko kwakabapa kuusa naa kutyompwa alimwi ambweni akulendelelwa buya. Aboobo tweelede kuyandaula nzila zyakubagwasya.—Tus. 17:17.
17. Ncinzi ncobeelede kuzumanana kucita aabo beebana?
17 Kweelana ambotwabona, mulakonzya kujana buyumuyumu ciindi nomweebana, pele alimwi kulakkomanisya. Ba Jessica bakaamba kuti: “Kwaamba masimpe, kuli zinji nzyotwakeelede kucita ciindi notwakali kweebana. Pele ndilikkomene kuti twakabelesya ciindi eeci alimwi anguzu kuzyibana kabotu.” Kuti naa muceebana, amuzumanane kubelesya ciindi eeci kuzyibana kabotu. Kuti naa mwacita oobo, kweebana kwanu kuyoomugwasya nyoonse kusala cabusongo.
LWIIMBO 49 Kukkomanisya Moyo wa Jehova
a Mazina amwi acincwa.
b Kutegwa muzyibe mibuzyo iimwi njomweelede kulanga-langa, amubone bbuku lyakuti Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, pp. 39-40.
c Kusobanya cinswe caumwi ninzila imwi yakucita bwaamu, aboobo baalu bamumbungano beelede kubwezya ntaamu yakupanga kkomiti yalubeta. Kujatauka nkolo alimwi akuba amibandi iitali kabotu mumameseji naa afooni akwalo inga kwayandika kkomiti yalubeta, kweelana abukkale mbobwakabede.
d Kutegwa muzyibe makani manji, Amubone “Mibuzyo Yabasikubala” mu Ngazi Yamulindizi yamu August 15, 1999.