CIBALO CAKWIIYA 37
LWIIMBO 114 ‘Amukkazike Moyo’
Nzila Mbotu Mbotukonzya Kukulwana Kutalulama
“Walo wakali kulangila lubeta luluzi, pele amubone kuli kutabeteka kabotu.”—IS. 5:7.
ZILAAYIIGWE
Tulabona Jesu ncaakacita ciindi naakabona bamwi kabeendelezyegwa cakutalulama ambotukonzya kumwiiya.
1-2. Ino bantu banji bacita buti akaambo kakutalulama? Mibuzyo nzi njotutiilange-lange?
TUPONA munyika iizwide kutalulama. Mucikozyanyo, bantu bamwi balapenga akaambo kabucete, cisi nkobazwa, mbobalibonya alimwi atwaambo tumbi. Mpoonya bamwi balapenga akaambo kakuti bantu bamwi bavwubi alimwi abeendelezi bamfwulumende mbaasyaacivwulemwangu. Aboobo kutalulama ooku kulatujatikizya toonse munzila yacigaminina naa munzila iitali yacigaminina.
2 Tacigambyi kuti bantu banji balinyemede akaambo kakutalulama nkobabona munyika mazuba aano. Kwaamba masimpe, toonse tulayanda kupona munyika motukonzya kuliiba alimwi akweendelezyegwa kabotu. Akaambo kaceeci, bamwi bantu balasoleka kulwana mapenzi aacitika mucisi cabo. Mucikozyanyo, balatalisya mazwanga naa manyongwe alimwi akuvwootela basololi basimapolitikisi balo ibabasyomezya kuti bayakwaamana mapenzi aabo. Nokuba boobo, mbotuli Banakristo tuyiisyigwa kuti ‘tatweelede kuba banyika’ pele tweelede kulindila Bwami bwa Leza kuti mbobuyoomana kutalulama koonse. (Joh. 17:16) Nokuba boobo, zimwi ziindi tulausa naa kunyema ciindi notubona bantu kabeendelezya bamwi cakutalulama. Aboobo tulakonzya kulibuzya kuti: ‘Ncinzi ncondikonzya kucita ikuti naa eeci cacitika? Sena kuli ncondikonzya kucita kujatikizya kutalulama kuliko lino?’ Kutegwa twiingule mibuzyo eeyi, atulange-lange Jehova alimwi a Jesu mbobalimvwa kujatikizya kutalulama.
JEHOVA ALIMWI A JESU BALIKUSULIDE KUTALULAMA
3. Nkaambo nzi ncocitalubide kunyema akaambo kakutalulama? (Isaya 5:7)
3 Bbaibbele lipandulula kuti tulakonzya kunyonganizyigwa akaambo kakutalulama. Lyaamba kuti Jehova wakatulenga mucinkozya cakwe alimwi akuti “ulayandisya bululami akubeteka cakutasalulula.” (Int. 33:5; Matl. 1:26) Kunyina nayendelezya bamwi cakutalulama alimwi tayandi muntu uuli woonse kuti acite oobo. (Dt. 32:3, 4; Mik. 6:8; Zek. 7:9) Mucikozyanyo, mumazuba aamusinsimi Isaya, Jehova wakakumvwa ‘kulila kwabana Israyeli ibakali kupenga’ akaambo kakuteendelezyegwa kabotu abana Israyelinyina. (Amubale Isaya 5:7.) Aboobo, wakabweza ntaamu kwiinda mukubasubula aabo ibakazumanana kutatobela milawo yakwe alimwi ibakali kweendelezya bamwi cakusalulula.—Is. 5:5, 13.
4. Mbuti cintu icakacitika caambidwe mumabbuku aa Makani Mabotu mbocitondezya Jesu mbwalimvwa kujatikizya kutalulama? (Amubone acifwanikiso.)
4 Mbubwenya mbuli Jehova, Jesu ulabuyanda bululami pele ulikusulide kutalulama. Aciindi cimwi naakali kucita mulimo wakwe waanyika, wakabona mwaalumi iwakalemene, iwakapuutide janza. Jesu wakamweetelela mwaalumi ooyu akumuponya. Pele basololi bazikombelo nobakabona cakacitika, bakakalala kapati. Bakabikkilide buyo maano kukutobela mulawo wa Sabata muciindi cakubikkila maano kugwasya muntu iwakapengede. Ino Jesu wakalimvwa buti akaambo kaceeci? Bbaibbele lyaamba kuti: ‘Wakausa kapati akaambo kakubija kwamyoyo yabo.’—Mk. 3:1-6.
Basololi bazikombelo bamumazuba aa Jesu bakali kubadyaaminina bantu pele Jesu wakali kubayanda akubagwasya bantu aabo (Amubone muncali 4)
5. Ncinzi ncotweelede kuyeeya ikuti naa twanyema akaambo kakutalulama?
5 Mbwaanga Jehova alimwi a Jesu balanyema akaambo kakutalulama, tacilubide kulimvwa boobo andiswe. (Ef. 4:26) Aboobo tweelede kuyeeya kuti nokuba kuti twanyema buti, tatukonzyi kukumana kutalulama. Alimwi buya ikuti twazumanana kunyema, cilakonzya kupa kuti tuciswe mumizeezo akumubili. (Int. 37:1, 8; Jak. 1:20) Aboobo, ino tweelede kukubona buti kutalulama? Atubone ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Jesu.
JESU MBWAAKAKWEENDELEZYA KUTALULAMA
6. Nkutalulama nzi kwakaliko ciindi Jesu naakali anyika? (Amubone acifwanikiso.)
6 Jesu wakabona kutalulama kunji ciindi naakali anyika. Mucikozyanyo, wakabona bantu-bantu buyo mbobakali kudyaamininwa abasololi bazikombelo. (Mt. 23:2-4) Kunze lyaboobo, wakabona beendelezi bana Roma kababeendelezya calunya bantu. Akaambo kaceeci, ba Juda banji bakali kuyanda lwaanguluko kuzwa kubulelo bwabana Roma. Alimwi buya bamwi bakalilibambilide kutegwa balulwanine lwaanguluko oolo. Pele Jesu tanaakatola lubazu kugwasyilizya nkamu iili yoonse iyakali kulwanina kucinca mfwulumende. Mucikozyanyo, ciindi naakazyiba kuti bantu bakali kuyanda kumubikka kuba mwami, wakazwa akubasiya.—Joh. 6:15.
Ciindi bantu nobakali kuyanda kumubikka kuba mwami, Jesu wakazwa akubasiya (Amubone muncali 6)
7-8. Nkaambo nzi Jesu ncaatakasola kumana kutalulama ciindi naakali anyika? (Johane 18:36)
7 Ciindi naakali anyika, Jesu tanaakabelekela antoomwe abeendelezi basimapolitikisi bakuciindi eeco kutegwa bamane kutalulama. Nkaambo nzi? Nkaambo wakalizyi kuti bantunsi tabajisi nguzu zyakulyeendelezya beni. (Int. 146:3; Jer. 10:23) Kunze lyaboobo, tabakonzyi kumana cipa kuti kakuli kutalulama, nkaambo Saatani Diabolosi ngomweendelezi wanyika eeyi mbyaabi. Ngusilunya alimwi bantu banji munyika njayendelezya bali mukumwiiya. (Joh. 8:44; Ef. 2:2) Alimwi nobaba bantu bali kabotu, tabakonzyi kweendelezya zintu munzila yabululami akaambo kakutalondoka.—Muk. 7:20.
8 Jesu wakalizyi kuti Bwami bwa Leza mbobwakali kuyoomana icakali kupa kuti kakuli kutalulama. Akaambo kaceeci, wakabelesya ciindi alimwi anguzu zyakwe ‘kukambauka akwaambilizya makani mabotu aa Bwami bwa Leza.’ (Lk. 8:1) Aboobo, wakasyomezya ‘baabo ibakafwide nzala anyota yabululami’ kuti makulo alimwi akutalulama zyakali kuyoomana. (Mt. 5:6; Lk. 18:7, 8) Nokuba boobo, eeci ciyoozuzikizyigwa ikutali amfwulumende zyabantu, pele kwiinda mumfwulumende ya Bwami bwa Leza yalo ‘iitali yanyika.’—Amubale Johane 18:36.
AMWIIYE JESU CIINDI NOMULWANA KUTALULAMA
9. Ncinzi cimupa kusyoma kuti Bwami bwa Leza mbobuyoomana kutalulama koonse?
9 Tupona “kumazuba aamamanino” aanyika eeyi mbyaabi. Aboobo kuli kutalulama kunji kwiinda mbokwakabede ciindi Jesu naakali anyika. Pele mbubwenya mbocakabede mumazuba aa Jesu, Saatani alimwi abantu babi mbabapa kuti kakuli mapenzi. (2Tim. 3:1-5, 13; Ciy. 12:12) Mbubwenya mbuli Jesu, tulizyi kuti Bwami bwa Leza bulikke mbobuyoomana cipa kuti kakuli kutalulama. Akaambo kakuti tugwasyilizya Bwami oobu, tulakaka kutola lubazu mumanyongwe aakuyanda kulwana kutalulama. Amubone cakuluula camucizyi Stacy.a Katanaiya kasimpe, wakali kujanika mutubunga itwakali kulwana kutalulama. Pele nokwakainda ciindi, wakatalika kudooneka naa ncaakali kucita cakali kubagwasya ncobeni bantu alimwi akumana mapenzi. Wakaamba kuti: “Ciindi nondakali kujanika mumasena aaya aakucitila manyongwe, ndakali kulibuzya naa ndakali kulubazu luli kabotu. Lino mbwaanga ndigwasyilizya Bwami bwa Leza, ndilizyi kuti ndili kulubazu luli kabotu. Ndilizyi kuti Jehova uyakwaamana mapenzi oonse kwiinda mbondakali kukonzya kucita.”—Int. 72:1, 4.
10. Kweelana alugwalo lwa Matayo 5:43-48, nkaambo nzi ncotuteelede kusola kucinca milawo naa mfwulumende? (Amubone acifwanikiso.)
10 Bantu banji mazuba aano balasangana tukamu tusola kucinca mfwulumende. Nokuba boobo, bantu banji balanyema kapati, tabatobeli milawo alimwi balabacisa bamwi. Pele eeco tacisi Jesu ncaakatuyiisya kucita. (Ef. 4:31) Mukwesu wazina lya Jeffrey wakaamba kuti: “Ndilizyi kuti ciindi bantu nobalwana kutalulama, balafwambaana kunyema, kunyonyoona, kubba zintu zyabamwi alimwi buya akubacisa bamwi.” Nokuba boobo, Jesu utuyiisya kuti tweelede kubayanda bantu boonse nobaba baabo batukazya naa kutupenzya. (Amubale Matayo 5:43-48.) Aboobo mbotuli Banakristo, tulamwiiya Jesu kwiinda mukweeleba kucita cintu cili coonse citeendelani acikozyanyo ncaakatusiila.
Tuyandika busicamba kutegwa tutabi banyika (Amubone muncali 10)
11. Nkaambo nzi zimwi ziindi ncocikonzya kutuyumina kumwiiya Jesu?
11 Nokuba kuti tulizyi kuti Bwami bwa Leza mbobuyoomana kutalulama koonse, cilakonzya kutuyumina kumwiiya Jesu ciindi notweendelezyegwa cakutalulama. Amubone icakacitikila ba Janiya, balo ibakali kusalululwa akaambo kamubala wabo. Bakaamba kuti: “Nzyobakali kwaamba bantu zyakandipa kuusa alimwi ndakanyema kapati akuyanda kuti bantu aabo basubulwe. Kumane ndakasala kunjila kabunga ikakali kulwana kusalaulana mubala. Ndakalimvwa kuti kucita boobo njeyakali nzila yakutondezya mbondakanyemede.” Pele mukuya kwaciindi ba Janiya bakazyiba kuti bakeelede kucinca. Bakaamba kuti: “Ndakazyiba kuti muciindi cakusyoma Jehova, ndakabikkila kapati maano kusyoma bantu alimwi anzyobakali kwaamba. Mpoonya ndakasala kucileka kuyanzana abantu aabo.” Nokuba kuti zimwi ziindi tulakonzya kunyema akaambo kakuteendelezyegwa kabotu naa akaambo kakuti bantu bamwi tiibeendelezyegwa kabotu, tweelede kucenjela lyoonse akukweendelezya kabotu kunyema kutegwa tuzumanane kutaba banyika.—Joh. 15:19.
12. Nkaambo nzi ncotweelede kucenjela kujatikizya makani ngotumvwa?
12 Ncinzi cikonzya kutugwasya kukweendelezya kunyema ciindi notweendelezyegwa cakutalulama? Banji bajana kuti cilagwasya kusala makani ngobabala, kuswiilila naa kweebelela. Makani amwi aajanika a Intaneti abambilidwe kuyoosya bantu alimwi akubapa kutongooka mfwulumende. Kanji-kanji, basimubweza twaambo inga baamba zintu nzyobayeeyela ikutali zyakacitika ncobeni. Nokuba kuti twamvwa lipooti yamasimpe kujatikizya kutalulama, sena kuzumanana kuyeeya kujatikizya njiyo kulakonzya kutugwasya? Mubwini ikuti twatola ciindi cinji kuswiilila naa kubala makani aali boobo, cilakonzya kutupa kulibilika, kutyompwa alimwi akunyema buya. (Tus. 24:10) Alimwi cuusisya ncakuti tulakonzya kwiiluba buya nzila yalo iiyoobelesyegwa kumana kutalulama, nkokuti Bwami bwa Leza.
13. Mbuti kuba abubambe bwakubala Bbaibbele busitikide mbokukonzya kutugwasya kulwana kutalulama?
13 Kuba abubambe busitikide bwakubala Bbaibbele akuzinzibala kuyeeya, kulakonzya kutugwasya kulwana kutalulama. Mucizyi Alia wakausa kapati ciindi naakabona bantu bamucilawo cakwe kabeendelezyegwa cakutalulama. Aboobo, cakalibonya kuti aabo ibakali kweendelezya bamwi cakutalulama tiibakali kusubulwa pe. Wakalibuzya kuti: “Mwati ncobeni ndilasyoma kuti Jehova uyakwaamana mapenzi aaya? Eeci nceciindi nondakabala lugwalo lwa Jobu 34:22-29. Tupango ootu twakandiyeezya kuti kunyina cisisidwe mumeso aa Jehova alimwi akuti walo nguuyooleta bululami bwini-bwini akupa kuti zintu zibote.” Ciindi notulindila Bwami bwa Leza kuti bulete bululami bwini-bwini, tweelede kuzumanana kuliyumya kukutalulama. Mubuti?
NCINZI NCOTUKONZYA KUCITA KUJATIKIZYA KUTALULAMA KULIKO LINO?
14. Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tutajatikizyigwi akutalulama kuliko mazuba aano? (Bakolose 3:10, 11)
14 Tatukonzyi kucinca bantu mbobabeendelezya bamwi pele tulakonzya kusala kubeendelezya kabotu bantu boonse. Mbubwenya mbotwaiya, tulakonzya kumwiiya Jesu kwiinda mukutondezya luyando. Alimwi luyando luli boobo luyootukulwaizya kubeendelezya cabulemu nobaba baabo batukazya. (Mt. 7:12; Rom. 12:17)Tacidoonekwi kuti Jehova ulakkomana ciindi notubeendelezya bamwi munzila iili kabotu.—Amubale Bakolose 3:10, 11.
15. Mbuti mbotukonzya kubagwasya bantu kujatikizya kutalulama kwiinda mukubaambila kasimpe kamu Bbaibbele?
15 Nzila mbotu mbotukonzya kukweendelezya kutalulama nkwiinda mukwaambila bantu kujatikizya kasimpe kamu Bbaibbele. Nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Akaambo kakuti ciindi bantu nobaiya kujatikizya Jehova akuyanda kumukkomanisya, balacinca akuba basiluzyalo alimwi basiluyando. (Is. 11:6, 7, 9) Kabatanaiya kasimpe, ba Jemal bakasangana kabunga kakali kulwanina kucinca mfwulumende yamucisi cabo akaambo kakuti bakalimvwa kuti tiiyakali kabotu. Bakaamba kuti: “Tamukonzyi kubacinca bantu kwiinda mukubasinikizya. Tiindakacinca akaambo kakusinikizyigwa, pele ndakacinca akaambo kakasimpe nkondakaiya mu Bbaibbele.” Ncobakaiya ba Jemal cakabakulwaizya kuti baleke kuba basinkondo. Masimpe, ciindi notubayiisya bantu kasimpe kamu Bbaibbele, banji balacinca calo cipa kuti aabo bajatikizyigwa mukutalulama baceye.
16. Nkaambo nzi ncomukanzide kwaambila bantu kujatikizya bulangizi bwa Bwami?
16 Mbubwenya mbuli Jesu, tulilibambilide kubaambila bantu kuti Bwami bwa Leza mbobuyoomana kutalulama. Bulangizi oobu bulakonzya kubakulwaizya nobaba baabo beendelezyegwa cakutalulama. (Jer. 29:11) Mucizyi Stacy iwaambwa kale wakapandulula kuti: “Kwiiya kasimpe kwandigwasya kukulwana kutalulama nkondibona alimwi akucitilwa. Jehova ubelesya mulumbe wamu Bbaibbele kunduumbulizya.” Kutegwa mubaambile bantu mulumbe wamu Bbaibbele kujatikizya kutalulama, mweelede kuti kamulibambilide. Ikuti naa twazisyoma njiisyo zyamu Magwalo nzyotwaiya mucibalo eeci, nkokuti tunoolibambilide kubandika makani aaya cabupampu abamwi kube kucikolo naa kumulimo.b
17. Mbuti Jehova mbwatugwasya kuliyumya kukutalulama mazuba aano?
17 Tulizyi kuti tuyoozumanana kucitilwa cakutalulama kufwumbwa buyo kuti Saatani kacili “mweendelezi wanyika eeyi.” Pele tulakonzya kulangila kumbele ciindi zintu noziyoobota. Nkaambo Jehova utusyomezya kutugwasya lino, kuyoomugusya Saatani alimwi akubumana bubi boonse. (Joh. 12:31) Kwiinda mu Magwalo, Jehova tayubununi buyo kaambo ncokuli kutalulama pele alimwi ulaamba mbwalimvwa ciindi notucitilwa cakutalulama. (Int. 34:17-19) Aboobo kwiinda mu Mwanaakwe, Jehova ulatuyiisya mbotukonzya kuliyumya kukutalulama kuliko mazuba aano alimwi a Bwami bwakwe mbobuyoomana kutalulama koonse mane kukabe kutamani. (2Pet. 3:13) Aboobo, aabe makanze eesu aakuzumanana kukambauka makani mabotu aa Bwami cabusungu akulangila kumbele ciindi nyika noiyoozula “lubeta lwini-lwini abululami bwini-bwini.”—Is. 9:7.
LWIIMBO 158 “Buzuba bwa Jehova Tabukamuki Pe!”
a Mazina aamwi acincwa.
b Amubone amakani aayungizyidwe A kaambo 24-27 mubroshuwa yakuti Amubayande Bantu—Amubagwasye Kuba Basikwiiya.