BA TERRY REYNOLDS | MAKANI AAKULUULA
Jehova Wakandigwasya Kuti Ndimubelekele Kusikila Mpondigolela
Nondakali amyaka iili 14 mukwesu uucembeede wazina lya Cecil wakandipa Bbaibbele lyakwe. Mumabali lyakalembedwe twaambo tumwi, nkaambo ndendilyo ndyaakali kubelesya kucita ciiyo cakwe mwini. Ndakacikkomanina kapati cipego eeci!
Ba Cecil bakali kulicesya kapati alimwi bakali kubabikkila maano bamwi. Cikozyanyo cabo, kubikkilizya acabamaama alimwi acabakwesu abacizyi bamwi basyomeka mumbungano, cakapa kuti ndibe ‘amakanze . . . aakucita zintu,’ naa kubelekela Jehova kusikila mpondigolela. (Bafilipi 2:13) Andimulwiide cakuluula cangu.
Kukulwaizyigwa Abusungu Bwabamaama
Ndakazyalwa mu 1943. Bazyali bangu bakali kukkala afaamu munsi-munsi adolopo lili kunkomwe lya Bundaberg mucooko mobalima nzimbe mu Queensland, ku Australia. Bantu bakubusena oobu bakali aacilengwa cakuunka mudolopo mu Mujibelo kumazuba kuyooyanzana. Buzuba bumwi mu 1939, bazyali bangu bakajana bapainiya bobilo (babelesi baciindi coonse ba Bakamboni ba Jehova) ibakabayiisya kujatikizya Bbaibbele. Zintu nzyobakaiya bazyali bangu zyakabasika aamoyo, mpoonya mukuya kwaciindi bakaba Bakamboni ba Jehova. Akaambo kaceeci, mebo amucizyi wangu Jean, twakakomenena mukasimpe. Nokuba boobo, cuusisya ncakuti, bumwi buzuba bataata bakaloka amasiteya mpoonya bakafwa. Nokuba kuti ndakajisi buyo myaka iili 7 aciindi eeco, lufwu lwabo lwakandinyonganya kapati. Alimwi ndiciyeeya mbobakali kubeleka cangu ambokali muntu uusangalizya. Eelo kaka ndiliyandide kuyoobabona alimwi akuyoobazyiba kabotu baakubusyigwa!—Milimo 24:15.
Bamaama bakali aaluzyalo alimwi bakali muntu uunyoneka. Mebo amwanookwesu twakali kwaanguluka kubaambila zintu nzyotwakali kuyanda anzyotwatakali kuyanda. Pele caboola kunjiisyo zyamu Bbaibbele akukomba Jehova, tiibakali kuzungaana. Lyoonse twakali kuunka kumiswaangano ya Bunakristo, alimwi bamaama bakali kutukasya kusobana kwaciindi cilamfwu abana batakali Bakamboni ciindi notutali kucikolo. (1 Bakorinto 15:33) Ndayeeya, ndilalumba kapati akaambo kakutazungaana kwabamaama.
Nondakali amyaka iili 14
Bamaama bakali basungu kukambauka makani mabotu aa Bwami, kanji-kanji bakali kubeleka mulimo wabupainiya bwakugwasyilizya. Ndilayeeya lyoonse bakali kuswaya maanda aainda ku 50 kuyaabwaabila Ngazi Yamulindizi alimwi a Sinsimuka! Noliba leelyo nobakacembaala akubula nguzu, bakacili aaluyandisisyo lwakuyiisya bantu kasimpe. Akaambo kaluyando ndobakajisi kubantu, ikwaambisya kulindiswe tobana, cakapa kuti tubayande alimwi akubaiya. Mu 1958, nondakakkwanya myaka iili 14, ndakalyaaba akubbapatizyigwa.
Kukulwaizyigwa Abalongwe Bali Kabotu
Kalitanalampa, mukwesu Rudolf wamumbungano yesu iwakajisi myaka yakuma 20, wakabbapatizyigwa awalo. Wakazwide ku Germany. Lyoonse mu Mujibelo kuseeni, mebo amukwesu Rudolf twakali kukambaukila bantu bakali kusyaala mumyoota kuzintoolo, ibakali kulindila banamukwasyi baula zintu.
Mukwesu Rudolf wakali musungu, alimwi wakali kunditamba kuti katubeleka antoomwe mumulimo wabupainiya bwakugwasyiliya twajala zikolo. Aciindi cimwi, twakabeleka antoomwe kwansondo zili 6 mudolopo lya Gladstone, lili kulubazu lwakunyika kwadolopo lya Bundaberg kulampa makkilomita aabalilwa ku 190. Luyando ndwaakali kunditondezya, kubikkilizya alukkomano ndondakajana mumulimo wabupainiya bwakugwasyilizya, zyakapa kuti ndibe aaluyandisisyo lwakutalika bupainiya bwaciindi coonse. Aboobo, nondakakkwanya myaka iili 16, ndakaizuzikizya mbaakani eeyi, kandikanzide kubelekela Jehova mumulimo waciindi coonse.
Mulimo wabupainiya ndakautalikila ku Mackay, idolopo lili kunkomwe kulubazu lwakunyika kwa Bundaberg aafwaafwi aku Great Barrier Reef. Nokwakainda mwaka, kandijisi myaka iili 17, ndakasalwa kuba mupainiya waalubazua akutumwa kuyoobelekela kucimpayuma caku Australia, kwalo kuli bantu basyoonto kapati. Twakali kubeleka aamukwesu munanike wazina lya Bennett (Ben) Brickell, walo iwakali mupati alindime myaka iinda ku 30.b Eelo kaka cakali coolwe cipati kubeleka amupainiya ooyu wakali aluzyibo, alimwi wakazyibidwe kuti wakali kucita kabotu kapati!
Kukambaukila mukaintu uukkala mucimpayuma, mu 1963
Cilawo cesu ku Queensland nkoili kunyika lwaambo cakalangene amasi aali kumbali alwizi nkokuti ibusena buli kumunyinza wa Carpentaria. Aciindi eeco, mebo aba Ben ndiswe buyo twakali Bakamboni mucilawo eeci. Zimwi ziindi cakali kututolela mawoola aali mbwaabede kweenda amoota kuzwa kuŋanda imwi kuya kuliimbi. Notwakali kuyaabweenda munzila iizwide lusuko, ba Ben kanji-kanji bakali kundaambila zyakali kubacitikila mubukambausi kaindi. Bakali kundilwiida mbobakali kukambauka kubelesya myoota yakajisi zyaambawidoc lya Nkondo Yanyika Yoonse Yabili, ciindi mulimo wa Bakamboni ba Jehova nowakalesyedwe mu Australia.
Mebo amukwesu (ndikkede akati) tusololela ciiyo ca Bbaibbele mucimpayuma
Twakotoka, twakali kukkala abusena buli kabotu mpotwakali kukonzya koona munsi-munsi amugwagwa.d Twakali kutebba nkuni akukunka mulilo kutegwa tujike zyakulya zyakumazuba. Aansi mpondakali koona ndakali kuyala buyo cibbuda, mapayi alimwi apilo. Ndiciyeeya nguzu zya Jehova zigambya nzyondakali kubona masiku ndalungumana mujulu akubona nyenyeezi zinji kapati kakunyina mumuni wamalaiti munsi-munsi uunyonganya.
Mucilawo eeci icili kulamfwu, nintenda ikuti naa moota wamufwida. Aciindi cimwi, kuli cibulo cakumoota wesu cakazyootyoka. Kwakali kupya kapati buzuba oobu, alimwi twakajisi buyo meenda masyoonto. Kumane ba Ben bakazyikuunka kudolopo lya Cloncurry kuya kuula cibulo cimbi cakubikka. Ndakasyaala ndelikke kandilindilila moota kwamazuba otatwe. Abuzuba kwakali kwiinda buyo myoota misyoonto, kumane banamutekenya bakali kundipa meenda caluzyalo. Mwaalumi umwi wakandipa bbuku limwi lyakazazaukide. Mpoonya wakandaambila kuti “kolibala, ambweni lilakonzya kukugwasya.” Cakandigambya ncakuti, ibbuku eeli, ilyatakamwaigwa ambunga yesu, lyakajisi zyakuluula zya Bakamboni ba Jehova ibakali muzilabba zyakupenzyezya zyaba Nazi!
Mebo aba Ben twakabeleka mulimo wabupainiya antoomwe kwaciindi citandila kumwaka omwe. Majwi aamamanino ngobakandaambila notwakaandaana akali akuti, “Koyuma kutegwa uzumanane kusyomeka, mukwesu.” Cikozyanyo cabo cakulyaaba cakumaninina alimwi abusungu, cakayumya makanze aangu aakuzumanana kubeleka mulimo waciindi coonse
Kunjila Cikolo ca Gileadi, Mpoonya Akuunka ku Taiwan
Nondakabeleka mulimo wabupainiya mucimpayuma kwamyaka iili mbwiibede, ndakasalwa kuba mulangizi wabbazu, calo cakali kubikkilizya kukkala nsondo yomwe naa kwiinda aawo kumbungano imwi aimwi alimwi atubunga tuli kulamfwu twamubbazu. Mboyakali kuyaabuya myaka, ndakatumwa kuyoobeleka mumabazu aali 4. Akali kubikkilizya ambungano zyamu Queensland a New South Wales. Mpoonya mu 1971, ndakaba acoolwe cilibedelede cakunjila cikolo ca Gileadi kkilasi namba 51, icikolo cabamisyinali ca Bakamboni ba Jehova icili ku New York. Kwiiya Bbaibbele cakulyomya kwamyezi iili 5 alimwi akukulwaizyanya abasicikoloma abamayi kwakandigwasya kulibambila mulimo wakali kutobela, nkokuti imulimo wabumisyinali ku Taiwan.
Kkilasi yesu ya Gileadi
Basicikoloma bali 9 bakatumwa ku Taiwan, kubikkilizya aba Ian Brown, ibazwa ku New Zealand. Mbobakaba mubelesima. Tiitwakacizyi kabotu cisi ca Taiwan. Amana buya tiitwakazyi ankocakabede cisi eeci kusikila mane notwakalanga amaapu.
Eelo kaka kwakaliindene kucimpayuma ca Queensland alimwi akucisi ca Taiwan! Penzi mpati lyakusaanguna ndyotwakajisi, lyakali lyamwaambo waci Chinese. Nokuba kuti kumiswaangano yambungano nkotujana cakulya cakumuuya, kwaciindi cili mbocibede tiindakali kumvwa izyakali kwaambwa. Alimwi tiindakali kukonzya kubandika kabotu abakwesu abacizyi. Bukkale oobu bwakandigwasya mebo aba Ian kubona kaambo lwiiyo lwa Gileadi ncolwakali kuyandika kapati kulindiswe. Lwiiyo oolu, akubala Bbaibbele ciindi aciindi alimwi akupaila kuzwa ansi aamoyo, kwakatugwasya kuzumanana kuyumya cilongwe cesu a Jehova. Nokuba kuti tiitwakali kukonzya kubandika kabotu abakwesu abacizyi, twakakulwaizyigwa kapati aluyando ndobakajisi kulindiswe akuli Jehova.
Kwiiya ci Chinese
Notwakasika ku Taiwan, bamisyinali boonse bakacita kakkosi kakwiiya ci Chinese. Mwiiyi wesu wakali mucizyi waku Australia wazina lya Kathleen Logan,e sikumanizya cikolo ca Gileadi kkilasi namba 25. Twakabikkila maano kapati kukwiiya mwaambo waci Chinese. Twakali kwaatobela malailile kwiinda mukuzibelesya nzyotwakali kwiiya mpoonya-mpoonya. Buzuba bwakusaanguna mubukambausi, mebo aba Ian twakaswata mubandi mufwaafwi ngotwakali kubelesya. Notwakali kuunka mucilawo, twakabuzyanya naa nguni uutitalisye mubandi aŋanda yakusaanguna. Mbwaanga ndime ndakali mupati, ndakaambila mukwesu Ian kuti asaangune nguwe. Mukamwiniŋanda wakali mu Chinese uulemekwa. Wakamuswiilila cakukkazika moyo mukwesu Ian naakali kwaambaula ci Chinese cityokede cisangene a Cikuwa. Kumane cakatugambya ncakuti, wakatubuzya ncotwakali kuyanda kubelesya Cikuwa! Twakabandika anguwe kwaciindi cili mbocibede, kumane kumamanino aamubandi, wakatukulwaizya kuzumanana kwiiya ci Chinese. Majwi aakwe aaluzyalo akatupa kuba aabusungu “bwakuzumanana kuyuma,” mbuli mbobakaamba ba Ben.
Cilawo cesu cakali cipati mudolopo pati, lya Taipei. Bunji bwabantu bamucilwo eeci tiibakalinaumvwide mulumbe wa Bwami nkaambo aciindi eeco kwakali buyo Bakamboni basyoonto bakali kukkala mubusena oobu. Eeci tiicakatutyompya mebo aba Ian, aboobo twakatalika kukambauka cabusungu. Mumazuba aayo, kanji-kanji twakali kwaabila mamagazini manji amwezi. Eeci cakali kwaamba kuti, bantu bamwi bakali kubweza mamagazini akaambo buyo kakuti bakali kuyanda kutuzyiba amakani aakali kubandikwa! Nokuba boobo, twakasolekesya kusikila mpotugolela kumwaya mbuto zyakasimpe ka Bwami, katuli alusyomo lwakuti izimwi ziyoomena mumyoyo yababombe.
Kugwasyigwa Amubelesima Mupya Ngotwakali Kuyoobeleka Limwi Lyoonse
Mebo abakaintu bangu katuli mubukambausi, mu 1974
Kandicibelekela ku Taiwan, ndakatalika kumvwana amucizyi uumwi wazina lya Wen-hwa. Wakali kukayanda kasimpe alimwi wakali kuyanda kugwasyilizya bantu bamucisi eeci kumvwa mulumbe wamu Bbaibbele mbuli mbwaakagwasyigwa walo. Mucizyi ooyu, wakagwasya bamisyinali banji kubikkilizya andime, kuuzyiba kabotu mwaambo. Ndakatalika kumumenena mate mucizyi ooyu, mpoonya twakakwatana mu 1974.
Bakaintu bangu bakabagwasya bamisyinali kuyungizya luzyibo lwabo mumulimo wakukambauka. Mucikozyanyo, bakatuyiisya mwaambo kwiinda mukutugwasya kumvwisya zilengwa alimwi ambobacita zintu bantu baku Taiwan. Kunze lyaboobo bakatugwasya kucinca mibandi yesu kweelana abantu bamucilawo, calo cakajisi bantu banji bakali bazikombelo zya Bbuda a Tao. Kukomba basikale kwakalidumide, alimwi bunji bwabantu tiibakalinalibalide Bbaibbele naa kulibona buya. Aboobo mibandi yesu yakali kuyaama kapati ku Mulengi, nkokuti kubazyibya zina lya Jehova alimwi akaambo ncotweelede kusinizya kuti nkwali ncobeni. Mucikozyanyo, ikuti mulimi naa muzubi wanswi waamba kuti: “Tusyoma julu kutegwa tujane zyakulya,” twakali kumubuzya kuti: “Ino Nguni uutupa zyakulya zyoonse? Sena tali Leza singuzuzyoonse, iwakalenga zintu zyoonse alimwi iweelela kukombwa?”
Kandili abakaintu bangu, mu 1975
Mukuya kwaciindi, kusolekesya kwesu kwakalongezyegwa cakuti mbuto ya Bwami yakajana bulongo bubotu kubantu banji babombe myoyo. Basikwiiya Bbaibbele bamwi bakabeleka canguzu kuleka kutobela njiisyo zyakubeja nzyobakali kusyoma kwamyaka minji alimwi akuleka zilengwa zitali zyamu magwalo. Pele kwiinda mukugwasyigwa abamisyinali abasikumwaya bamumbungano, bantu aaba bakazwidilila alimwi buumi bwabo bwakacinca kapati. (Johane 8:32) Mukuya kwaciindi bunji bwabakwesu bakasalwa akupegwa mikuli mumbungano mobakali kuzulilwa, kuyungizya waawo ibakwesu abacizyi bamwi bakatalika mulimo waciindi coonse, kubikkillizya akubelekela amutabi wamucilawo cabo naa a Beteli.
Kutalikila mu 1976, ndakaba acoolwe cakubelekela mu Kkomiti Yamutabi waku Taiwan kumwi kandili misyinali. Mu 1981, mebo abakaintu bangu twakatambwa ku Beteli, kwalo nkondakazumanana kubelekela mukkomiti yamutabi kwamyaka minji. Lino kwainda myaka iinda ku 60 kuzwa nondakatalika mulimo waciindi coonse. Myaka iinda ku 50 ndakaibelekela ku Taiwan, alimwi twabeleka antoomwe abakaintu bangu kwamyaka iitandila ku 50. Ba Ian Brown mbotwakali kubeleka limwi mulimo wabumisyinali alimwi mulongwe, bakazumanana kubeleka mulimo waciindi coonse okuno kusikila nobakafwa mu 2013.
Kandili kumulimo muofesi yangu ku Taiwan, mu 1997
Mebo abakaintu bangu tulasoleka kujata bubi mumulimo waa Beteli, kumbungano yesu iibelesya mwaambo wa Chinese, alimwi amubukambausi. Tulamulumba kapati Jehova, akaambo kazyoolwe eezyi. Wakandipa kuba aluyandisisyo anguzu zyakumubelekela camoyo woonse kandicili mwana, alimwi wazumanana kucita oobo noliba lino mubucembele bwesu.
a Mupainiya waalubazu mubelesi waciindi coonse uulisungula kutumwa kubusena buli boonse nkwaatumwa amutabi wa Bakamboni ba Jehova kwalo nkobabona kuti kuyandika bamayi ba Bbaibbele.
b Makani aakuluula aaba Bennett Brickell akamwaigwa mu Ngazi Yamulindizi yamu Cikuwa ya September 1, 1972.
c Myoota yazyakwaambawida yakajisi sipikka yakabikkidwe atala yalo iyakali kupa kuti mulumbe wa Bwami kaumvwugwa mumasena aali kulamfwu.
d Kutegwa mubone bakwesu mbobakambauka mumasena aalangene amasi aali kumbali aalwizi, amweebelele vidiyo ya Cikuwa yakuti Witnessing in Isolated Territory—Australia.
e Makani aakuluula aaba Harvey aba Kathleen Logan akamwaigwa mu Ngazi Yamulindizi ya January 2021.