-
Sena Kusyomeka Takucigwasyi?Ngazi Yamulindizi (Yakubuleya)—2016 | No. 1
-
-
MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KUSYOMEKA?
Sena Kusyomeka Takucigwasyi?
Ba Hitoshi bakali kubeleka muofesi iilanganya maakkaunti mukkampani imwi yaku Japan iijanina bantu milimo. Ciindi nobakali kulanga-langa maakkaunti amupati wamulimo, mupati wamulimo wakaambila ba Hitoshi kuti bakeelede kulemba lipooti yakubeja. Ba Hitoshi bakapandulula kuti manjezeezya aabo taakonzyi kubazumizya kucita boobo. Akaambo kaceeci, bapati bamulimo bakakonga ba Hitoshi kuti balabatanda mulimo, mpoonya mukuya kwaciindi bakatandwa mulimo.
Mumyezi yakatobela, ba Hitoshi bakalibilika kapati kuti naa bakali kuyoojana mulimo uumbi. Mucikozyanyo, ciindi nobakali kubuzyigwa-buzyigwa kujatikizya mulimo, ba Hitoshi bakaamba kuti tabakonzyi kucita cintu cakutasyomeka amulimo. Basikubabuzya-buzya bakaamba kuti, “Tandinamvwide muntu uuyeeya boobo!” Bamukwasyi waba Hitoshi alimwi abalongwe bakabakulwaizya kuti bazumanane amakanze aabo aakusyomeka, pele balo bakatalikide kudooneka. Mucikozyanyo, ba Hitoshi bakaamba kuti, “Ndakali kulibilika kuti naa kusyomeka kwangu kwakaliluzi.”
Icakacitikila ba Hitoshi cituyeezya kuti tabali bantu boonse bakubikkila maano kusyomeka. Alimwi buya, bamwi balakonzya kukubona kuti takuyandiki, ikapati mumakani aamakwebo. Mukaintu umwi uubeleka ku South Africa, wakaamba kuti, “Ndizingulukidwe aabantu batasyomeki, alimwi zimwi ziindi cilakatazya kusyomeka.”
Nzila imwi yakutasyomeka iidumide kapati mazuba aano, nkubeja. Myaka iili mbwiibede yainda, buvwuntauzi ibwakacitwa abasyaazibwene baku University of Massachusetts Amherst, bazina lya Robert S. Feldman, bwakatondezya kuti 60 pesenti yabantu bapati balabeja nociba ciindi comwe buyo mumubandi wamaminiti aali kkumi. Ba Feldman bakaamba kuti, “Oobu bwakali buvwuntauzi bugambya kapati. Tiitwakali kuyeeyela kuti kubeja inga kakuvwulide boobu.” Cilagambya kubona kuti bantu banji balanyema kuti muntu wabacenga, nokuba boobo bantu babeja mbanji kapati.
Nkaambo nzi kubeja, kubba, alimwi anzila zimwi zyakutasyomeka ncozivwulide boobu mazuba aano? Ino mbuti kutasyomeka mbokubajatikizya banamaleya? Kuyungizya waawo, mbuti mbotukonzya kutantamuka micito yakutasyomeka iili boobu?
-
-
Kutasyomeka MbokumujatikizyaNgazi Yamulindizi (Yakubuleya)—2016 | No. 1
-
-
MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KUSYOMEKA?
Kutasyomeka Mbokumujatikizya
“Lyoonse kuli bukkale bumwi bukatazya bukonzya kumana ikuti twaleka kusyomeka asyoonto.”—Ba Samantha, baku South Africa.
Sena mulaazumina majwi aayo? Mbubwenya mbuli ba Samantha, toonse twakalijana kale mubukkale bukatazya aciindi cimwi. Mbotweendelezya bukkale bumwi abumwi ciindi notwasunkwa kutasyomeka kulakonzya kutondezya zintu nzyotubikkila kapati maano. Mucikozyanyo, ikuti kukwabilila mpuwo yesu ncecintu ncotubikkila kapati maano, nkokuti kutasyomeka inga yaba nzila imwi iikonzya kugwasya kuzuzikizya mbaakani eeyo. Pele kuti kasimpe kazyibwa, kanji-kanji kutasyomeka inga kuletela mapenzi. Atulange-lange twaambo tutobela.
KUTASYOMEKA KUNYONGANYA ZILONGWE
Zilongwe zilaba akaambo kakusyomeka. Ikuti bantu bobilo kabasyomana, balalimvwa kukwabililwa. Pele kusyomana takucitiki buyo mukaindi kasyoonto. Bantu balatalika kusyomana ciindi nobaba antoomwe, nobabandika cakusyomeka alimwi anobacita zintu cakutaliyanda. Nokuba boobo, cilongwe cilakonzya kunyongana akaambo kakutasyomeka ciindi comwe buyo. Alimwi ikuti bantu bacileka kusyomana, cilakatazya kutalika kusyomana alimwi.
Sena kuli nomwakeenwa kale amuntu ngomwakali kuyeeya kuti mulongwe mubotu? Ikuti kakuli boobo, ino mwakalimvwa buti? Kulangilwa kuti cakamucisa kapati alimwi mwakatyompwa. Cakutadooneka, eeco cilalimvwisya. Tacidoonekwi kuti kutasyomeka kulakonzya kunyonyoona zilongwe zibotu.
KUTASYOMEKA KULAYAMBUKILA
Kweelana abuvwuntauzi ibwakacitwa aba Robert Innes, basyaazibwene mumakani aamakwebo ku University of California, bakajana kuti “kutasyomeka kulayambukila.” Aboobo, kutasyomeka kulakonzya kukozyanisyigwa kukazunda—ikuti lyoonse katuyanzana amuntu uutasyomeki, andiswe tulakonzya “kuyambukilwa” akutasyomeka.
Mbuti mbomukonzya kweeleba kakole kakutasyomeka? Bbaibbele lilakonzya kumugwasya. Mwalombwa kuti mulange-lange njiisyo zyamu Bbaibbele zisyoonto.
-
-
Ikaambo Kusyomeka NcokugwasyaNgazi Yamulindizi (Yakubuleya)—2016 | No. 1
-
-
MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO | NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KUSYOMEKA?
Ikaambo Kusyomeka Ncokugwasya
“Tusyoma kuti tujisi manjezyeezya aasalala, mbwaanga tuyanda kuti katusyomeka muzintu zyoonse.”—Bahebrayo 13:18.
Mu Bbaibbele, bbala lyamu Chigiriki kanji-kanji lisandululwa kuti “kusyomeka” lyaamba “cintu cimwi ciyandika kapati.” Alimwi lilakonzya kupandulula cintu cimwi cibotu ceelede kulemekwa.
Banakristo balaabikkila kapati maano majwi aakasololelwa amuuya aamwaapostolo Paulo aakuti: “Tuyanda kuti katusyomeka muzintu zyoonse.” Ino eeco cibikkilizya nzi?
BUYUMUYUMU BWAKUZYALWA AAMBUBO
Bantu banji mafwumofwumo balalilanga mucimboni-mboni kabatanazwa aŋanda. Nkaambo nzi? Nkaambo bayanda kuti balibonye kabotu. Pele kuli cintu cimwi ciyandika kapati kunze lyakulibamba buyo masusu alimwi akusama zisani zyeebeka. Masimpe, bwini mbotubede mumoyo kulakonzya kubotya naa kubisya mbotulibonya.
Aboobo Jwi lya Leza cakusalazya lilazuminizya kuti toonse tulayungwa kucita cibi. Lugwalo lwa Matalikilo 8:21 lwaamba kuti: “Moyo wamuntu mubi kuzwa kubwana.” Aboobo, kutegwa katusyomeka, tweelede kulwana tumpenda ootu ntotwakazyalwa aantuto. Mwaapostolo Paulo wakapandulula cakusalazya kujatikizya nkondo njaakali kulwana acibi, naakati: “Mumoyo wangu ndilaukkomanina kapati mulawo wa Leza, pele mumubili wangu ndibona mulawo uumbi uulwana mulawo uuli mumizeezo yangu, alimwi uundipa kuba mwaange wamulawo wacibi ooyo uuli mumubili wangu.”—Baroma 7:22, 23.
Mucikozyanyo, ciindi moyo wesu nowatoongelezya kucita cibi alimwi akutasyomeka, tatweelede kuba bazike bazintu nzyouyanda moyo wesu. Tulijisi nguzu zyakulisalila mumakani aaya. Ikuti naa twasala kukazya kulombozya kubyaabi, tuyoozumanana kusyomeka nokuba kuti tuzingulukidwe aabantu batasyomeki.
MBOTUKONZYA KUZUNDA
Kutegwa katusyomeka, tweelede kutobela njiisyo zisumpukide zyakulilemeka. Nokuba boobo, cuusisya ncakuti, bantu banji balasowa ciindi cinji kuyeeya mbobakonzya kusama muciindi cakuyeeya njiisyo iijatikizya mbobakonzya kulilemeka. Akaambo kaceeci, tabasyomeki mpoonya balajana twaambo twakulitamizya mubukkale bwabo. Ibbuku litegwa The (Honest) Truth About Dishonesty lyakaamba kuti: “Kanji-kanji tulabeja, pele tatuciindizyi cakuti twaleka kulibonya kuti tulasyomeka.” Aboobo, sena kuli zyeelelo zisyomeka izikonzya kutugwasya kubona naa kuli kutasyomeka kuli kabotu? Cikkomanisya ncakuti, nkozili.
Bantu banji munyika bajana kuti Bbaibbele lilagwasya kapati mumakani aaya. Bbaibbele lilijisi zyeelelo zyakulilemeka zisumpukide kapati. (Intembauzyo 19:7) Lilapa busolozi bugwasya mumakani aajatikizya buumi bwamumukwasyi, mulimo, kulilemeka, alimwi abukkale bwakumuuya. Lyabeleka kwamyaka minji, asunu licibeleka. Milawo alimwi anjiisyo zili mumo zilabeleka mumasi oonse, mubala, myaambo, alimwi akubantu boonse. Kwiinda mukulibala Bbaibbele, kuzinzibala kuyeeya ncolyaamba, akutobela lulayo lwandilyo, tulakonzya kuyiisya moyo wesu kusyomeka alimwi akucita bululami.
Nokuba boobo, zinji zijatikizyidwe mukuzunda penzi lyakutasyomeka kwiinda kuba buyo aluzyibo lwini-lwini lwamu Bbaibbele. Kuyungizya waawo, tupona munyika iitali kabotu yalo iitusinikizya kutobela zyeelelo zyanjiyo zibyaabi. Nkakaambo kaako tweelede kupaila kuli Leza kutegwa atugwasye. (Bafilipi 4:6, 7, 13) Kwiinda mukucita boobo, tulakonzya kuba abusicamba bwakuzumanana kucita ciluzi alimwi akusyomeka muzintu zyoonse.
BULUMBU BWAKUSYOMEKA
Ba Hitoshi, ibaambwa kumatalikilo aacibalo, bakalumbulwa akaambo kampuwo yakuba mubelesi uusyomeka. Nkobabeleka lino, mupati wamulimo ulabalumba akaambo kakusyomeka kwabo. Ba Hitoshi bakaamba kuti, “Ndilalumba kapati kuti lino ndakajana mulimo uupa kuti manjezyeezya aangu kaasalala.”
Abalo bantu bamwi balazuminizya kuti eeci ncamasimpe. Atulange-lange zikozyanyo zyabaabo ibakagwasyigwa akaambo kakubelesya njiisyo yakuti “katusyomeka muzintu zyoonse.”
Manjezyeezya Aasalala
“Ndakacileka cikolo kandijisi myaka yakuzyalwa iili 13 akutalika kubba. Akaambo kaceeci, 95 pesenti yamali ngondakali kujana akali aakubba. Mukuya kwaciindi, ndakakwatwa, mpoonya mebo alimwi abalumi bangu twakatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Twakaiya kuti Jehovaa Leza takuyandi kutasyomeka, aboobo twakasala kucinca bukkale bwesu. Mpoonya mu 1990, twakalyaaba kuli Jehova akubbapatizyigwa kuba Bakamboni ba Jehova.”—Tusimpi 6:16-19.
“Kaindi, muŋanda yangu mwakazwide zintu zyakubba, pele lino kunyina zintu zili boobo pe, alimwi eeci cindipa kuba amanjezyeezya aasalala. Ndayeeya bukkale bwangu bwakaindi bwakutasyomeka, ndilamulumba Jehova akaambo kaluse lwakwe lupati. Eelo kaka cilakkomanisya koona busiku bumwi abumwi kumwi kandizyi kuti lino Jehova ulandikkomanina.”—Ba Cheryl, baku Ireland.
“Ciindi bapati bamulimo nobakazyiba kuti ndakakaka kupegwa cisinka mulomo kuzwa kuli sikuula umwi, bakandaambila kuti: ‘Leza wako nguukupa kuti kosyomeka! Alimwi eeci ncileleko kuti ubeleka mukkampani yesu.’ Kusyomeka muzintu zyoonse kulandigwasya kuba amanjezyeezya aasalala kuli Jehova Leza. Alimwi kulandigwasya kugwasyilizya banamukwasyi alimwi abamwi buyo kuti kabasyomeka abalo.”—Ba Sonny, baku Hong Kong.
Luumuno Lwamumizeezo
“Ndibeleka mubbanki kugwasyilizya mupati wamulimo. Mumulimo ooyu, kuvwuba balakubikkila maano kapati kwiinda kusyomeka. Muzeezo uudumide kapati ngwakuti, ‘Tacilubide kutasyomeka aasyoonto kuti kakusumpula buvwubi bwacisi.’ Pele akaambo kakusyomeka, ndijisi luumuno lwamumizeezo. Ndilikanzide kuzumanana kusyomeka alimwi akulwana mapenzi aali woonse aakonzya kuboola akaambo kakusyomeka. Basikundilemba mulimo balizyi kuti tandikonzyi kubacenga naa kubaiminina mumakani aakubeja.”—Ba Tom, baku United States.
Kulemekwa
“Kumulimo, kapitawu wakali kundikulwaizya kubeja kujatikizya zintu zyakali kusweeka, pele ndakali kukaka. Ciindi bantu bakali kubba zintu eezyo nobakazyibwa, basikundilemba mulimo bakandilumba kapati akaambo kakusyomeka. Kuzumanana kusyomeka munyika eeyi bantu mobatasyomeki kuyandika busicamba. Pele kumamanino, bantu balatalika kutusyoma alimwi akutupa bulemu.”—Ba Kaori, baku Japan.
Kuba amanjezyeezya aasalala, luumuno lwamumizeezo, alimwi akulemekwa, zisinizya kuti kusyomeka kulagwasya. Sena tabusyi oobo?
a Jehova ndezina lya Leza kweelana ambolyaamba Bbaibbele.
-