CIBALO 9
“Kristo Ninguzu zya Leza”
1-3. (a) Ncintu nzi ciyoosya cakacitikila basikwiiya ku Lwizi lwa Galilaya, alimwi ncinzi Jesu ncaakacita? (b) Nkaambo nzi ncocakali kweelela kumwaapostolo Paulo kwaamba Jesu kuti “Kristo ninguzu zya Leza”?
BASIKWIIYA bakaliyoowede kapati. Bakali kuyaabukwasula bwato kabakosola Lwizi lwa Galilaya eelyo nokwakatalika kubbubbula guwo lyatakali kulangilwa. Cakutadooneka tacili ciindi cakusaanguna kucitikilwa guwo lili boobo mulwizi oolu—kayi bamwi akati kabo bakali bazubi bacibwene.a (Matayo 4:18, 19) Pele eeli lyakali “guwo pati,” alimwi mpoonya-mpoonya lyakapa kuti lwizi loonse lube aamayuwe aataambiki. Ibaalumi aabo bakasoleka kusikila mpobagolela kubunyona bwato, pele iguwo lyakabazunda. Imayuwe mapati “akali kuuma kubwato,” eelyo bwakatalika kuzula maanzi. Nokuba kuti kwakali penzi lili boobo, Jesu wakali koona kusyule lyabwato, kakatede kapati mbwaanga buzuba boonse wakabumanide mukuyiisya makamu-makamu aabantu. Kabayoowede kuti balanyikila, basikwiiya bakamubusya Jesu bamukombelezya balaamba: “Mwami, kotuvwuna, twafwa!”—Marko 4:35-38; Matayo 8:23-25.
2 Jesu tanaakayoowede pe. Kali alusyomo lutazungaani wakanyemena guwo alimwi alwizi ulaamba: “Umuna! Batama!” Ndilyonya, iguwo alimwi alwizi zyakatontola—ikubbubbula kwakamana, imayuwe akamana eelyo lwizi lwakabatama alimwi “kwakaumuna wi.” Mpoonya lino basikwiiya bakayoowa kapati. Bakavwiya-vwiya mulicabo balaamba: “Ino mubwini nguni ooyu?” Ncobeni, muntunsi uuli buti uunga wanyemena guwo alimwi alwizi mbuli kuti ululamika mwana uutamvwi?—Marko 4:39-41; Matayo 8:26, 27.
3 Pele Jesu tanaakali muntu buyo pe. Inguzu zya Jehova zyakali kubeleka muli Jesu alimwi zyakatondezyegwa mulinguwe munzila zigambya kapati. Imwaapostolo Paulo iwakasololelwa amuuya cakweelela wakali kukonzya kwaamba kuti, “Kristo ninguzu zya Leza.” (1 Bakorinto 1:24) Ino nguzu zya Leza zilibonya buti muli Jesu? Alimwi ino kubelesya nguzu kwa Jesu kweelede kutujatikizya buti mubukkale bwesu?
Inguzu zya Mwana wa Leza Simuzyalwaalikke
4, 5. (a) Ninguzu nzi alimwi mbweendelezi buli buti Jehova mbwaakapa Mwanaakwe simuzyalwaalikke? (b) Mbuti ooyu Mwana mbwaakalibambilide kuzuzikizya makanze aa Bausyi aakulenga?
4 Amweezeezye nguzu nzyaakajisi Jesu katanaba muntunsi. Jehova wakabelesya “nguzu . . . zitamani” naakalenga Mwanaakwe simuzyalwaalikke, ooyo iwakazikuzyibwa kuti ngu Jesu Kristo. (Baroma 1:20; Bakolose 1:15) Mpoonya, Jehova wakapa Mwanaakwe ooyu inguzu zinji kapati abweendelezi, wakamupa mulimo wakuzuzikizya makanze aakwe aakulenga. Kalyaamba Mwana, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Zintu zyoonse zyakaba kwiinda mulinguwe, alimwi kunyina cintu nociba comwe cakaba kakunyina nguwe.”—Johane 1:3.
5 Inga twateelela buyo asyoonto kujatikizya mbowakali mupati mulimo ooyo. Amweezeezye nguzu ziyandika mukulenga tuulunzuma tunji twabangelo basinguzu, ibubumbo bulibonya amilalabungu iibalilwa kuzyuulu-zyuulu zyatuulunzuma alimwi anyika iijisi zintu zyuumi zyamisyobo-misyobo minji kapati. Ikutegwa acite milimo eeyo, Mwana ooyo simuzyalwaalikke wakali kubelesya nguzu ziinda zyoonse mububumbo—imuuya wa Leza uusalala. Ooyu Mwana wakaukkomanina mulimo wakuba Mubelesi Uucibwene, ooyo Jehova ngwaakabelesya kulenga zintu zimbi zyoonse.—Tusimpi 8:22-31.
6. Ninguzu nzi alimwi mbweendelezi buli buti mbwaakapegwa Jesu naakafwa akubuka anyika?
6 Sena Mwana ooyo simuzyalwaalikke wakali kuzyoopegwa nguzu abweendelezi ziinda waawo? Naakafwa akubuka anyika, Jesu wakati: “Ndapegwa nguzu zyoonse kujulu alimwi aanyika.” (Matayo 28:18) Inzya, Jesu wapegwa nguzu abweendelezi kujulu aansi. Mbwali “Mwami wabami alimwi Simalelo wabasimalelo,” wazumizyigwa “kunyonyoona mfwulumende zyoonse abweendelezi boonse alimwi anguzu zyoonse”—izilibonya azitalibonyi—eezyo zikazya Bausyi. (Ciyubunuzyo 19:16; 1 Bakorinto 15:24-26) Leza “tanaakasiya cintu cili coonse citalibombyi” kuli Jesu, kunze buyo lya Jehova lwakwe.—Bahebrayo 2:8; 1 Bakorinto 15:27.
7. Nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti Jesu kunyina nayoozibelesya bubi nguzu nzyajisi?
7 Sena ceelede kutulibilisya kuti ambweni Jesu ulakonzya kuzibelesya bubyaabi inguzu nzyajisi? Peepe! Jesu ulabayanda kapati Bausyi alimwi kunyina nanga wacita cintu cili coonse cinga cabanyemya. (Johane 8:29; 14:31) Jesu ulizyi kuti Jehova kunyina nazibelesya munzila mbyaabi inguzu zyakwe zinji kapati. Jesu walibonena mwini kuti Jehova uyandaula nzila “kutegwa atondezye nguzu zyakwe ikugwasya baabo bamusyoma camoyo woonse.” (2 Makani 16:9) Ncobeni, Jesu ulabayanda bantu mbubwenya mbwabayanda Bausyi, aboobo tulakonzya kusyoma kuti lyoonse Jesu uyoobelesya nguzu zyakwe munzila iigwasya. (Johane 13:1) Mumakani aaya, Jesu ujisi mpuwo iitakwe kampenda. Atulange-lange nguzu nzyaakajisi naakali anyika alimwi ambwaakakulwaizyigwa kuzibelesya.
“Singuzu . . . Mumajwi”
8. Naakazwa akunanikwa, ino Jesu wakapegwa nguzu zyakucita nzi, alimwi mbuti mbwaakazibelesya nguzu zyakwe?
8 Masimpe, kunyina Jesu naakacita maleele kali mulombe naakacili kukomena ku Nazareta. Pele zintu zyakacinca naakazwa akubbapatizigwa mumwaka wa 29 C.E., kalaamyaka yakuzyalwa iisika ku 30. (Luka 3:21-23) Ibbaibbele litwaambila kuti: “Leza mbwaakamunanika amuuya uusalala anguzu, alimwi wakeenda koonse-koonse munyika kacita zintu zibotu akuponya boonse bakali kudyaamininwa a Diabolosi.” (Milimo 10:38) “Kucita zintu zibotu”—sena eeco tacitondezyi kuti Jesu wakabelesya nguzu zyakwe munzila iili kabotu? Naakazwa akunanikwa, wakaba “musinsimi singuzu mumilimo amumajwi.”—Luka 24:19.
9-11. (a) Ino nkuukuli nkwaakali kuyiisyila Jesu bunji bwaziindi, alimwi ndipenzi nzi ndyaakajisi? (b) Nkaambo nzi makamu aabantu ncaakakankamana kujatikizya Jesu mbwaakali kuyiisya?
9 Mbuti Jesu mbwaakajisi nguzu kumajwi? Kanji-kanji wakali kuyiisyila anze antangalala—mumbali aalwizi amutulundu-lundu kubikkilizya amumigwagwa alimwi amumisika. (Marko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Baswiilizi bakwe bakalaangulukide kumwaika kuya mwabo-mwabo ciindi cili coonse eelyo majwi aakwe naatakali kubakonda. Kuciindi eeco nokwakanyina mabbuku aasimbidwe, ibaswiilizi bakali kubikka majwi aakwe mumizeezo amyoyo yabo. Aboobo ikuyiisya kwa Jesu kwakeelede kuba kooko kwakali kubanjila mumoyo, ikutakatazyi kuteelela akwiibaluka. Pele eeli tiilyakali penzi pe kuli Jesu. Mucikozyanyo, amulange-lange Mulumbe Wakwe Waacilundu.
10 Kumatalikilo kwamwaka wa 31 C.E. bumwi buzuba mafwumofwumo, inkamu yabantu yakabungana kumbali aamulundu munsi aa Lwizi lwa Galilaya. Ibamwi bakazwide ku Judaya aku Jerusalemu, imusinzo uulangilwa kuti ulampa makkilomita aali 100 kusikila ku 110. Ibamwi bakazwide kubusena bwakunkomwe yalwizi yaku Turo alimwi ayaku Sidoni, ibusena bwakali kunyika. Ibantu baciswa banji bakaboola munsi lya Jesu kuti bamugume, eelyo boonse wakabaponya. Ciindi boonse nobakaponesegwa, Jesu wakatalika kubayiisya. (Luka 6:17-19) Cimwi ciindi naakamanizya kwaambaula, bantu bakagambwa kapati kujatikizya zintu nzyobakamvwa. Nkaambo nzi?
11 Kakwiindide myaka, umwi iwakaswiilila mulumbe ooyo wakazikulemba kuti: “Makamu aabantu akagambwa kapati ambwaakali kuyiisya, nkaambo wakali kubayiisya mbuli muntu uujisi nguzu zya Leza.” (Matayo 7:28, 29) Jesu wakabandika anguzu cakubakulwaizya. Wakaambaula kaiminina Leza alimwi njiisyo zyakwe zyoonse wakazyeendelanya kapati acaamba Jwi lya Leza. (Johane 7:16) Itwaambo twa Jesu twakali tuuba-uba kuteelela, imalailile aakwe akali kuzula alimwi makani aakwe taakali kukazigwa pe. Wakali kubandika makani meni-meni aayandika kapati alimwi akukulwaizya baswiilizi bakwe. Wakabayiisya mbobanga bajana lukkomano, mbobeelede kukomba, mbobanga bayandaula Bwami bwa Leza alimwi ambobanga baliyakila buumi bwakumbele ibubotu. (Matayo 5:3–7:27) Imajwi aakwe akabasensemuna aabo ibakajisi nzala yakasimpe abululami. Ibantu bali boobo bakalilisungwide ‘kuliimya’ akusiya zintu zimbi zyoonse ikutegwa bamutobele. (Matayo 16:24; Luka 5:10, 11) Tabuliboteli akaka bumboni oobo kujatikizya nguzu zyamajwi aa Jesu!
“Singuzu Mumilimo”
12, 13. Mbuti Jesu mbwaakali “singuzu mumilimo,” alimwi mbuti maleele aakwe mbwaakaindene-indene?
12 Alimwi Jesu wakali “singuzu mumilimo.” (Luka 24:19) Imakani aali mumabbuku aa Makani Mabotu aamba zyamaleele aagaminide aayinda ku 30 aakacitwa a Jesu—oonse buyo wakaacita ‘munguzu zya Jehova.’b (Luka 5:17) Imaleele aa Jesu akabanjila bantu banji. Imaleele obile buyo—ikusanina baalumi ibali 5,000 alimwi kumbele abambi ibali 4,000. Kubalilizya abamakaintu abana, kwakali makamu aabantu banji kapati!—Matayo 14:13-21; 15:32-38.
13 Maleele ngaakacita Jesu akaliindene-indene kapati. Wakalijisi nguzu kumadaimona, wakali kwaatanda kakunyina penzi. (Luka 9:37-43) Wakalijisi nguzu kuzilengwaleza, wakasandula maanzi kuba waini. (Johane 2:1-11) Amweezeezye buyo basikwiiya mbobakagambwa ‘nobakabona Jesu keenda atala aalwizi!’ (Johane 6:18, 19) Wakalijisi nguzu zyakuponya malwazi, mbuli aakutabeleka kwazizo zyamubili, imalwazi aataponi alimwi aajaya. (Marko 3:1-5; Johane 4:46-54) Wakaaponya malwazi aayo munzila ziindene-indene. Ibamwi bakali kuponesyegwa kabali kule, pele ibambi Jesu wakabaponya kwiinda mukubajata buyo. (Matayo 8:2, 3, 5-13) Bamwi bakaponesyegwa ndilyonya, pele ibambi kwakainda ciindi cili mbocibede.—Marko 8:22-25; Luka 8:43, 44.
“Bakabona Jesu keenda atala aalwizi”
14. Muubukkale buli buti oomo Jesu mwaakatondezya kuti wakalijisi nguzu zyakubusya bafwide?
14 Icigambya kwiinda zyoonse ncakuti, Jesu wakalijisi nguzu zyakubusya bafwide. Mumbazu zyotatwe zilembedwe, wakabusya bantu bakafwide, wakabapa mwanaabo musimbi wamyaka yakuzyalwa iili 12 wakafwide, bamukamufwu bakapegwa mwana wakazyalwa alikke alimwi amusankwa umwi uuyandwa kapati wakapegwa kubacizyi bakwe. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Johane 11:38-44) Kunyina bukkale bwakali buyumu. Wakabusya musimbi iwakajisi myaka yakuzyalwa iili 12 abulo mbwaakafwida buyo. Wakabusya mwana mulombe wamukamufwu wakali amacila, calo cilangilwa kuti cakacitika mbubonya buzuba mbwaakafwa. Alimwi wakabusya Lazaro iwakafwide akuzikkwa mucuumbwe kwamazuba one.
Ikubelesya Nguzu Munzila Iigwasya, Yaluzyibo Alimwi Yakubikkila Bamwi Maanu
15, 16. Mbumboni nzi buliko bwakuti Jesu tanaakali kubelesya nguzu zyakwe munzila yakuliyanda?
15 Sena inga mweezeezya mbozinga zyabelesegwa munzila mbyaabi nguzu zya Jesu ikuti zyapegwa kumweendelezi uutalondokede? Pele Jesu wakanyina cibi. (1 Petro 2:22) Tanaakali kuliyanda naa kuyandisya cuuno caatala alimwi abulyatu zyalo izisololela bantu batalondokede mukubelesya nguzu zyabo zyakucisa bamwi.
16 Jesu tanaakali kubelesya nguzu zyakwe cakuliyanda, kunyina naakazibelesya ikutegwa aligwasye mwini. Naakafwide nzala, wakakaka kusandula mabwe kuba cinkwa kutegwa alye. (Matayo 4:1-4) Ikuceya kwazintu nzyaakajisi bwakali bumboni bwakuti kunyina naakajana mpindu munzila yakumubili kwiinda mukubelesya nguzu zyakwe. (Matayo 8:20) Kuli abumboni bumbi bwakuti milimo yakwe yamaleele wakaicita kajisi makanze mabotu. Naakali kucita maleele, wakalilyaabide kapati. Inguzu zyakali kuzwa mulinguwe naakaponya balwazi. Wakazyiba kuti inguzu zyakali kuzwa, neliba leelyo naakaponya muntu omwe buyo. (Marko 5:25-34) Pele wakalekela makamu-makamu aabantu kuti bamugume, alimwi bakaponesyegwa. (Luka 6:19) Tauliboteli kaka muuya ooyo wakulyaaba!
17. Mbuti Jesu mbwaakatondezya kuti wakakanzide kuzibelesya kabotu nguzu zyakwe?
17 Jesu wakazibelesya kabotu inguzu zyakwe. Kunyina naakacita maleele kutegwa alitukumune naa kutondezya nguzu zyakwe kakunyina mulimo. (Matayo 4:5-7) Tanaakayanda kucita zitondezyo kutegwa asinizye kudooneka kwa Heroda kubyaabi. (Luka 23:8, 9) Muciindi cakwaambilizya nguzu zyakwe, bunji bwaziindi Jesu wakali kulailila baabo mbaakali kuponya kuti bataambili muntu uuli woonse. (Marko 5:43; 7:36) Kunyina naakali kuyanda kuti bantu bamuzyibe kwiinda mukubotelwa azintu nzyaakali kucita.—Matayo 12:15-19.
18-20. (a) Ncinzi cakakulwaizya mbwaakabelesya nguzu zyakwe Jesu? (b) Ino mulimvwa buti kujatikizya Jesu mbwaakaponya mwaalumi umwi musinke matwi?
18 Ooyu mwaalumi singuzu Jesu, wakaliimpene kapati abeendelezi aabo ibabelesya nguzu zyabo calunya kwiinda mukutabikkila maanu kuzintu ziyandika bamwi alimwi anzyobapengede. Jesu wakabalanganya bantu. Ikubona buyo bantu bakapengede kwakamukatazya kapati cakuti wakakulwaizyigwa kumanizya mapenzi aabo. (Matayo 14:14) Wakali kubikkila maanu kujatikizya mbobakali kulimvwa azintu nzyobakali kuyandika, alimwi ooku kulanganya kwaluzyalo nkokwali kweendelezya mbwaakali kubelesya nguzu zyakwe. Icikozyanyo ceetezya cilajanika kuli Marko 7:31-37.
19 Aciindi eeci, makamu-makamu aabantu akamujana Jesu alimwi bakamuletela bantu banji bakali kuciswa, eelyo boonse wakabaponya. (Matayo 15:29, 30) Pele Jesu wakagama kumwaalumi omwe akumubikkila maanu munzila iilibedelede. Imwaalumi ooyo wakali musinke matwi alimwi syaataambi. Kulangilwa kuti Jesu wakazyiba kuti mwaalumi ooyu wakali kuyoowa naa kufwa nsoni. Aboobo wakamubikkila maanu kapati mwaalumi ooyu, wakamutola ambali—ikule amakamu aabantu. Mpoonya Jesu wakabelesya zitondezyo kutegwa azibye mwaalumi ooyo ncaakali kuyanda kucita. “Wakanjizya minwe yakwe mumatwi aamuntu ooyu, eelyo amane kuswida mate, wakamujata amulaka.”c (Marko 7:33) Mpoonya, Jesu wakalungumana kujulu akupaila. Eezyi zitondezyo zyakali kutondezya mwaalumi ooyo kuti, ‘Ncondiyanda kukucitila cilacitwa kwiinda munguzu zya Leza.’ Kumamanino Jesu wakati: “Sinkuka.” (Marko 7:34) Amane kwaamba boobo, imatwi aamwaalumi ooyo akasinkuka, alimwi wakatalika kwaambaula kabotu-kabotu.
20 Cilakulwaizya kapati kaka ikuyeeya kuti neliba leelyo naakali kubelesya nguzu nzyaakamupede Leza mukuponya bantu ibakali mumapenzi, Jesu wakali aalubomba kujatikizya mbobakali kulimvwa bantu! Sena tacikatalusyi ikuzyiba kuti Jehova wabikka Bwami bwabu Mesiya mumaanza a Mweendelezi silubomba alimwi uulanganya?
Icitondezyo Cazintu Ziciza Kumbele
21, 22. (a) Ino maleele aa Jesu akali kutondezya zintu nzi zilangilwa kumbele? (b) Ncinzi ncotunga twalangila mubweendelezi bwa Bwami bwa Jesu mbwaanga ulijisi nguzu zyakweendelezya nguzu zyazilengwaleza?
21 Imaleele ngaakacita Jesu anyika akali amwi aazitondezyo buyo zyazilongezyo zipati zyakali kuyoocitika kumbele mubweendelezi bwakwe bwabwami. Munyika mpya ya Leza, Jesu alimwi uyoocita maleele—pele ciindi eeco uyoocita nyika yoonse mbwiizulwa! Amulange-lange zintu zimwi zibotu kapati izilangilwa kumbele.
22 Jesu uyoobukulusya zilenge zyoonse anyika amumasena mozikkala ikuti zikalondoke. Amuyeeye kuti wakatondezya kuti ulakonzya kweendelezya nguzu zyazilengwaleza kwiinda mukulesya guwo pati kubbubbula. Aboobo mubweendelezi bwa Bwami bwa Kristo, masimpe bantu tabanooyoowi kunyonyoonwa atumbizi, mizuzumo yanyika, mulilo uuzwa munyika (volcano) naa ntenda zimbi zyacilengwaleza. Mbwaanga Jesu ngo Mubelesi Mupati, ooyo Jehova ngwaakabelesya kulenga nyika azintu zipona zyoonse zili alinjiyo, nkokuti ulibuzyi kabotu bubambe bwanjiyo. Ulizyi zintu zili aalinjiyo mbozinga zyabelesyegwa munzila iigwasya. Mubweendelezi bwakwe, inyika eeyi yoonse iyoosandulwa kuba Paradaiso.—Luka 23:43.
23. Kali Mwami, mbuti Jesu mbwayoopa bantu zintu nzyobayanda?
23 Ino mbuti kujatikizya zintu nzyobayandika bantu? Mbwaanga Jesu wakali kukonzya kulisya zyuulu-zyuulu zyabantu kusikila bakkwana boonse kabelesya buyo cakulya cisyoonto, eeci citusyomezya kuti bweendelezi bwakwe buyooyimanizya nzala. Ncobeni, ikuti cilyo cinji caapaulwa kabotu-kabotu cakutasalaula, inzala iyoomanina limwi. (Intembauzyo 72:16) Inguzu zyakuponya malwazi aayindene-indene zisinizya kuti bantu baciswa, boofwu, basinkematwi alimwi abalema bayooponesyegwa cakumaninina mane kukabe kutamani. (Isaya 33:24; 35:5, 6) Inguzu zyakubusya bantu bafwide zilasinizya kuti inguzu zyakwe kali Mwami wakujulu zilabikkilizya anguzu zyakubusya tuulunzuma twabantu tunji aabo Usyi mbaciyeeyede.—Johane 5:28, 29.
24. Mbotutelaika kujatikizya nguzu zya Jesu, ncinzi ncotweelede kunooyeeya lyoonse, alimwi ino nkaambo nzi?
24 Mbotutelaika kujatikizya nguzu zya Jesu, katuyeeya kuti ooyu Mwana ulabaiya Bausyi cakulondoka. (Johane 14:9) Aboobo, mbwazibelesya nguzu Jesu kulatugwasya kuteelela kabotu kujatikizya mbwazibelesya awalo Jehova. Mucikozyanyo, amuyeeye Jesu mbwaakaponya sicinsenda umwi munzila yalubomba kapati. Akaambo kakuti wakeetezyegwa, Jesu wakaampa mwaalumi ooyo akwaamba kuti: “Ndilayanda.” (Marko 1:40-42) Kwiinda muzibalo mbuli ceeci, Jehova uli mbuli kuti waamba kuti, ‘Oobo mbondizibelesya nguzu zyangu!’ Sena tamukulwaizyigwi kumutembaula Leza wesu singuzuzyoonse alimwi akumulumba akaambo kakuti ubelesya nguzu zyakwe munzila eeyi yaluyando?
a Iguwo litayeeyelwi lyakalidumide kapati mu Lwizi lwa Galilaya. Akaambo kakuti lwizi oolu lulaansi (imamita aali 200 buyo kuzwa atala aalwaanje), imuwo mubusena oobo ulakasaala kwiinda yooyo uuli mubusena bweengelede, aboobo eeci cipa kutakkalikana kwamuwo. Imuwo uungila Mukkuti lya Jordano ulabbubbula kapati kuzwa ku Cilundu ca Herimoni icili kunyika kwalwizi. Muciindi cisyoonto buyo, ikubatama kulakonzya kusanduka mpoonya-mpoonya akuba iguwo lyuunga citaambiki.
b Kunze lyaboobo, mabbuku aa Makani Mabotu zimwi ziindi aapanduluda antoomwe maleele manji. Mucikozyanyo, cimwi ciindi “boonse bantu bamumunzi” bakayoboloka kuti bamubone Jesu, alimwi wakabaponya “banji” ibakali kuciswa.—Marko 1:32-34.
c Ikuswida mate yakali nzila naa citondezyo cakuponya ncobakazyi ba Juda a Bamasi, alimwi ikubelesya mate mukuponya kulaambwa mumabbuku aabasololi bazikombelo zyaba Juda. Jesu ulakonzya wakaswida ikutegwa azibye mwaalumi ooyo kuti wakali kuyanda kumuponya. Kufwumbwa naa mbuti mbozyakabede zintu, Jesu kunyina naakali kubelesya mate kuba musamu wacilengwaleza wakuponya pe.