Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
NOVEMBER 5-11
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 20-21
“Sena Ulandiyanda Kwiinda Zyeezyi?”
(Johane 21:1-3) Nozyakainda zintu eezyi, Jesu wakalitondezya alimwi kuli basikwiiya bakwe ku Lwizi lwa Tiberiya. Mboobu mbwaakalitondezya. 2 Antoomwe kwakali Simoni Petro, Tomasi (iwakali kwiitwa kuti Wamaanga), Natanayeli uuzwa ku Kana waku Galilaya, bana ba Zebedayo alimwi abasikwiiya bakwe bambi bobilo. 3 Simoni Petro wakati kulimbabo: “Ndaunka kukuzuba nswi.” Bakati kulinguwe: “Andiswe tulaunka anduwe.” Bakaunka akutanta mubwato, pele masiku aayo kunyina ncobakajaya.
(Johane 21:4-14) Nokuba boobo, nobwakali kuca, Jesu wakaliimvwi kunkomwe, pele basikwiiya kunyina nobakazyiba kuti wakali Jesu. 5 Mpoonya Jesu wakati kulimbabo: “Nobana, sena kuli cakulya ncomujisi?” Bakamwiingula kuti: “Peepe!” 6 Wakati kulimbabo: “Amuwaale kansabwe kanu kululyo lwabwato eelyo mulajaya nswi.” Aboobo bakakawaala, pele bakaalilwa kukakwela akaambo kakuvwula kwanswi. 7 Mpoonya sikwiiya ooyo Jesu ngwaakali kuyandisya wakati kuli Petro: “Ngu Mwami!” Lino Simoni Petro naakamvwa kuti ngu Mwami, wakasama cisani cakwe caatala nkaambo wakali mantanda, eelyo wakasotokela mulwizi. 8 Pele basikwiiya bamwi bakaboola mubwato busyoonto kabazyaabukwela kansabwe kazwide nswi, nkaambo tiibakali kule kapati ankomwe, wakali buyo musinzo uutandila kumamita aali 90. 9 Pele nobakasika kunkomwe bakabona mulilo wamalasya answi zyakali kuyokwa alinguwo, alimwi bakabona acinkwa. 10 Jesu wakabaambila kuti: “Amulete nswi zimwi nzyomwajaya ino aawa.” 11 Aboobo Simoni Petro wakatanta bwato akukakwelela kunkomwe kansabwe kakazwide nswi zipati zili 153. Pele nokuba kuti zyakali zinji, tiikakadunsauka kansabwe. 12 Jesu wakabaambila kuti: “Amuboole mulye.” Kunyina naba omwe wabasikwiiya bakwe wakajisi camba cakumubuzya kuti: “Ino nduwe ni?” nkaambo bakalizyi kuti Mwami. 13 Jesu wakabweza cinkwa akubapa, wakacita mbubonya answi. 14 Eeci lino cakali ciindi catatu ncaakalibonya Jesu kuli basikwiiya bakwe kuzwa naakabusyigwa kuzwa kubafwu.
(Johane 21:15-19) Nobakamana kulya, Jesu wakati kuli Simoni Petro: “Simoni omwana wa Johane, sena ulandiyanda kwiinda zyeezyi?” Wakavwiila kuti: “Inzya Mwami, ulizyi kuti ndilakuyanda kapati.” Jesu wakamwaambila kuti: “Kosanina twana twambelele twangu.” 16 Alimwi ciindi cabili wakati kulinguwe: “Simoni omwana wa Johane, sena ulandiyanda?” Wakavwiila kuti: “Inzya Mwami, ulizyi kuti ndilakuyanda kapati.” Jesu wakati kulinguwe: “Koembela tubelele twangu.” 17 Ciindi catatu wakati kulinguwe: “Simoni omwana wa Johane, sena ulandiyanda kapati?” Petro wakausa akaambo kakuti ciindi catatu wakamubuzya kuti: “Sena ulandiyanda kapati?” Aboobo wakamwaambila kuti: “O Mwami, yebo ulizyi zintu zyoonse; ulizyi kuti ndilakuyanda kapati.” Jesu wakamwaambila kuti: “Kosanina tubelele twangu. 18 Ncobeni ndikwaambila masimpe kuti, nookacili mwana wakali kulisamika omwini akulyeendela kufwumbwa nkookali kuyanda. Pele waakucembaala uyootandabika maanza aako, eelyo muntu uumbi nguuyookusamika akukusololela nkotayandi kuunka.” 19 Eeci wakacaamba ikutondezya lufwu ndwaakali kuyoofwa Petro ikulemeka Leza. Naakamana kwaamba boobu, wakati kulinguwe: “Kozumanana kunditobela.”
nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 21:15, 17
Jesu wakati kuli Simoni Petro: Mubandi ooyu iwakali akati ka Jesu alimwi a Petro wakacitika nokwakainda buyo kaindi kasyoonto kuzwa Petro naakakaka Jesu ziindi zyotatwe. Jesu wakabuzya Petro mibuzyo yotatwe iipa kuyeeya kutegwa abone mbwaakali kulimvwa kujatikizya nguwe, cakuti mane “Petro wakausa.” (Joh. 21:17) Mucibalo ca Johane icilembedwe kuli Joh. 21:15-17 mwakabelesyegwa mabala obilo aayindene aa Chigiriki: lyakuti a·ga·paʹo, alimwi alyakuti phi·leʹo. Mu Chitonga, oonse obilo akasandululwa kuti luyando. Jesu wakabuzya Petro ziindi zyotatwe kuti: “Sena ulandiyanda?” Ziindi zyoonse zyotatwe Petro wakaamba cakusinizya kuti wakali kumuyanda Jesu. Ciindi cimwi acimwi Petro naakali kuzumina kuti ulamuyanda, Jesu wakali kukankaizya kuti luyando oolu lweelede kukulwaizya Petro kusanina alimwi ‘akweembela’ basikwiiya ba Jesu kumuuya, balo aawa ibaambidwe kuti twana twambelele twakwe naa “tubelele.” (Joh. 21:16, 17; 1Pet. 5:1-3) Jesu wakali kuyanda kuti Petro asinizye luyando ndwaakajisi kulinguwe ziindi zyotatwe kutegwa amupe mukuli wakulanganya mbelele. Kwiinda mukucita boobu, Jesu wakatondezya kuti wakamulekelela cakumaninina Petro akaambo kakumukaka nkwaakamukaka ziindi zyotatwe.
sena ulandiyanda kwiinda zyeezyi?: Mabala aakuti “kwiinda zyeezyi” alakonzya kupandululwa munzila ziindene-indene. Basyaazibwene bamwi balombozya kwaamba kuti “sena ulandiyanda kapati kwiinda mboyanda aaba basikwiiya bamwi?” naa “sena ulandiyanda kwiinda mbobandiyanda aaba basikwiiya bamwi?” Nokuba boobo, kulangilwa kuti bupanduluzi bwini mbwakuti “sena ulandiyanda kwiinda zyeezyi?” nkokuti, inswi nzyobakajata naa zintu zijatikizya makwebo aakuzuba nswi. Aboobo, kuboneka kuti muzeezo mupati uuli mukapango aaka ngwakuti: ‘Sena ulandiyanda kapati kwiinda zintu zyakumubili? Ikuti kacili boobo, kosanina twana twambelele twangu.’ Mubuzyo ooyu wakali kweelela akaambo kambwaakali kupona Petro musyule. Nokuba kuti Petro wakali umwi wabasikwiiya ba Jesu bakusaanguna (Joh. 1:35-42), tanaakamutobela Jesu mpoonya-mpoonya. Muciindi caboobo, wakapilukila kumulimo wakwe wakuzuba nswi. Nokwakainda myezi iili mbwiibede, Jesu wakaita Petro kuti aleke makwebo aaya alo aakali kumupa mpindu kutegwa abe ‘muzubi wabantu.’ (Mt. 4:18-20; Lk. 5:1-11) Kuyungizya waawo, mbwaakafwida buyo Jesu, Petro wakaambila beenzinyina kuti uunka kukuzuba nswi, mpoonya abambi baapostolo bakamusangana. (Joh. 21:2, 3) Aboobo kulibonya kuti aawa Jesu wakali kugwasya Petro kubona mbociyandika kusala cakucita: Sena wakali kuyoosaanguna kubikkila maano kapati kumulimo wakuzuba nswi, walo iwakali kwiimininwa amulwi wanswi wakali kumbele lyabo? Naa sena wakali kuyoobikkila maano kapati kumulimo wakumuuya wakusanina twana twambelele twa Jesu, naa basikumutobela?—Joh. 21:4-8.
ciindi catatu: Petro wakamukaka Mwami wakwe ziindi zyotatwe; lino Jesu wakamupa coolwe cakuti asinizye luyando ndwaakajisi kulinguwe ziindi zyotatwe. Ciindi Petro naakacita boobo, Jesu wakamwaambila kuti atondezye luyando oolo kwiinda mukuubikka ambele mulimo uusetekene kwiinda zintu zimbi zyoonse. Antoomwe abakwesu bamwi basimide, Petro wakali kuyoosanina, kuyumya-yumya alimwi akweembela butanga bwabasikutobela Kristo basyomeka. Basikumutobela aaba, bakali bananike, nokuba boobo bakacili kuyandika kusaninwa kumuuya.—Lk. 22:32.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Johane 20:17) Jesu wakati kulinguwe: “Koleka kundijatilila, nkaambo tandinaunka kujulu kuli Taata. Pele koya kubakwesu ukabaambile kuti, ‘Ndilaunka kujulu kuli Taata alimwi a Bauso, kuli Leza wangu a Leza wanu.’”
nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 20:17
Koleka kundijatilila: Bbala lya Chigiriki lyakuti haʹpto·mai lilakonzya kwaamba “kujata” naa “kukakatila; kunamatila.” Busanduluzi bumwi bwaamba majwi aa Jesu aaya kuti: “Utandijati.” Nokuba boobo, Jesu tanaakali kukaka kuti Mariya Magadalene amujate nkaambo kayi tanaakakaka ciindi bamakaintu bamwi balo ibakamubona naakabusyigwa ‘nobakamujata kumaulu.’ (Mt. 28:9) Kulibonya kuti Mariya Magadalene wakalilibilikide kuti Jesu wakali afwaafwi kuunka kujulu. Akaambo kakuyandisisya kuba a Mwami wakwe, wakamujatilila kapati Jesu kutegwa ataunki. Kutegwa amusyomezye kuti tanaakali kuyanda kuunka, Jesu wakaambila Mariya kuti aleke kumujatilila, pele muciindi caboobo kuti aunke kuli basikwiiya ikuyoobaambila kuti wabusyigwa.
(Johane 20:28) “Tomasi wakamwiingula kuti: “O Mwami wangu, O Leza wangu!”
nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 20:28
Mwami wangu, O Leza wangu!: Basyaazibwene bamwi baamba kuti majwi aaya akali aakugambwa kwaamba Jesu pele mubwini akali kwaamba Leza, Bausyi Jesu. Bamwi baamba kuti kweelana a Chigiriki cakusaanguna, majwi aaya ayelela kuti kaamba Jesu. Nokuba kuti inga kacili boobo, makanze aamajwi aakuti “Mwami wangu, O Leza wangu” inga twaamvwisya kabotu kwiinda mukulanga zibalo zyoonse zya Magwalo aakasololelwa amuuya. Mbwaanga cibalo eeci citondezya kuti Jesu wakatumide kale mulumbe kuli basikwiiya bakwe wakuti, “Ndilaunka kujulu kuli Taata alimwi a Bauso, kuli Leza wangu a Leza wanu,” kunyina kaambo keelede kutupa kuyeeya kuti Tomasi wakali kuyeeya kuti Jesu ngowakali Leza singuzuzyoonse. (Amubone kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 20:17.) Tomasi wakamumvwa Jesu kapaila kuli ‘Bausyi’ akubaita kuti “Leza mwini-mwini ooli olikke.” (Joh. 17:1-3) Aboobo Tomasi ambweni wakaita Jesu kuti “Leza wangu” akaambo katwaambo ootu tutobela: Wakali kubona Jesu kuti ngu “leza” pele kutali Leza singuzuzyoonse. Naa ambweni wakaita Jesu mbubwenya babelesi ba Leza mbobakali kwiita bangelo ibakali kutumwa kuleta mulumbe wa Jehova kweelana ambokulembedwe mu Magwalo aa Chihebrayo. Kweelede kuti Tomasi wakalizizyi zibalo mwalo bantu, naa zimwi ziindi mulembi wacibalo camu Bbaibbele mwaakali kwiingula naa kubandika amungelo iwakatumwa mbuli kuti ngu Jehova Leza. (Amweezyanisye Matl. 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Bab. 6:11-15; 13:20-22.) Aboobo, ambweni Tomasi wakaita Jesu kuti “Leza wangu” ikutondezya kuti Jesu wakali mwiiminizi alimwi amwaambilizi wa Leza mwini-mwini.
NOVEMBER 12-18
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 1-3
“Muuya Uusalala Wakatilwa Mumbungano ya Banakristo”
(Milimo 2:1-8) Lino mubuzuba bwa Pobwe lya Pentekoste boonse bakalibungene mubusena bomwe. 2 Ndilyonya kujulu kwakamvwugwa muzuzumo uuli mbuli waguwo lyuungisya iwakazuzya ŋanda yoonse oomo mobakakkede. 3 Mpoonya bakabona milaka iili mbuli mulilo yakamwaigwa akati kabo, alimwi muntu umwi aumwi wakakkalwa mulaka wamulilo, 4 eelyo boonse bakazula muuya uusalala alimwi bakatalika kwaambaula mumyaambo yiindene-indene mbubonya muuya mbowakali kubapa kwaambaula. 5 Aciindi eeco ba Juda ibankutwe kukomba ibazwa muzisi zyoonse zyaanyika bakali mu Jerusalemu. 6 Aboobo muzuzumo ooyu nowakamvwugwa, bantu banji kapati bakabungana alimwi bakazyingwa, nkaambo umwi aumwi wabo wakabamvwa kabaambaula mumwaambo wakwe mwini. 7 Masimpe bakagambwa akumaninwa maano eelyo bakabuzya kuti: “Amubone, sena aaba baambaula tabali bana Galilaya boonse? 8 Aboobo ino caba buti kuti umwi aumwi wesu umvwa mwaambo ngotwakazyalwa anguwo?
(Milimo 2:14) Pele Petro wakaima antoomwe abali Kkumi Aumwi akoompolola kuti: “Nobaalumi bamu Judaya anyoonse nomukkala mu Jerusalemu, amuswiililisye akumvwisya majwi aangu aaya.
(Milimo 2:37, 38) Lino nobakamvwa majwi aaya, bakayaswa kumoyo, alimwi bakati kuli Petro akubaapostolo bambi: “Nobaalumi, bakwesu, ino tucite buti?” 38 Petro wakabaambila kuti: “Amweempwe, alimwi umwi aumwi wanu abbapatizyigwe muzina lya Jesu Kristo kutegwa mulekelelwe zibi zyanu, eelyo mulatambula cipego citabbadelwi camuuya uusalala.
(Milimo 2:41) Aboobo aabo ibakatambula majwi aakwe camoyo woonse bakabbapatizyigwa, alimwi ibuzuba oobo kwakayungizyigwa bantu babalilwa ku 3,000.
(Milimo 2:42-47) Eelyo bakazumanana kubikkila maano kukuyiisya kwabaapostolo, ikuyanzana antoomwe, ikulida antoomwe alimwi akupaila. 43 Masimpe bantu boonse bakatalika kuyoowa, alimwi zintu zigambya azitondezyo zyakatalika kucitwa abaapostolo. 44 Boonse aabo ibakaba basyomi bakali antoomwe alimwi bakabikka antoomwe zintu zyoonse nzyobakajisi kuti kababelesya boonse, 45 alimwi bakali kusambala lubono lwabo anyika akwaabanya boonse mali aakajanwa, kweelana akubula kwaumwi aumwi. 46 Alimwi buzuba abuzuba bakalisungweede kuswaangana mutempele amuzeezo omwe, alimwi bakali kulya zyakulya zyabo mumaanda aaindene-indene akwaabana zyakulya zyabo cakukondwa kapati alimwi kumoyo kakutuba, 47 kabatembaula Leza akukkomaninwa abantu boonse. Alimwi buzuba abuzuba Jehova wakazumanana kubayungizyila baabo ibakali kufwutulwa.
w86 12/1 29 ¶4-5, 7
Izyakusanga Zikkomanisya Moyo
Mubuzuba bwakusaanguna noyakapangwa mbungano ya Bunakristo mumwaka wa 33 C.E., bantu ibali 3,000 ibakasanduka akubbapatizyigwa bakali ‘kwaabana zintu, kulida antoomwe alimwi akupaila. Nkaambo nzi ncobakacitila boobo? Kutegwa bayumye lusyomo lwabo lupya kwiinda ‘mukuzumanana kubikkila maano kukuyiisya kwabaapostolo.’—Milimo 2:41, 42.
Ba Juda antoomwe aba Juda basandule bakaboola ku Jerusalemu kabalibambilide buyo kukkala kwaciindi cisyoonto ca Pobwe lya Pentekoste. Pele aabo ibakaba Banakristo bakali kuyanda kuzumanana kukkala kwaciindi cili mbocibede akwiiya zinji kutegwa bayumye lusyomo lwabo lupya. Eeci cakapa kuti kube penzi lyazyakulya alimwi amaanda aakukkala. Beenzu bamwi tiibakajisi mali manji aakubelesya, pele bamwi bakajisi manji kapati. Aboobo kwakaba bubambe bwakubikka mali antoomwe alimwi akwaabanya zintu kuli baabo ibakali kuyandika lugwasyo.—Milimo 2:43-47.
Kusambala nyika alimwi akwaabana zintu nkobakali kucita kwakali kwakuliyandila buya. Kunyina wakapedwe mukuli wakusambala naa kusanga; alimwi kucita boobu kunyina nokwakali kukulwaizya bucete. Eeci tacaambi kuti bantu ibakali bavwubi bakasambala zintu zyoonse nzyobakajisi cakuti mane bakaba bacete. Pele, bakacita oobo akaambo kalubomba ndobakajisi kubasyominyina ibakali mubukkale bukatazya aciindi eeco, bakasambala lubono lwabo akusanga mali woonse kutegwa bagwasyilizye kusumpula ziyandika zya Bwami.—Amweezyanisye 2 Bakorinto 8:12-15.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Milimo 3:15) kakuli mwakamujaya Musololi Mupati wabuumi. Pele Leza wakamubusya kuzwa kubafwu, aaka nkakaambo nkotucitila bumboni.
it-2 61 ¶1
Jesu Kristo
“Musololi Mupati wabuumi.” Kwiinda mukwaaba buumi bwakwe bulondokede kuba cipaizyo, Kristo Jesu wakatondezya luzyalo ndobajisi Bausyi. Eeci cakapa kuti cikonzyeke kuli basikutobela Kristo basalidwe kuti bakabe antoomwe anguwe mubulelo bwakwe bwakujulu alimwi cakapa kuti kube bubambe bwabalelwa ba Bwami bwakwe baanyika. (Mt. 6:10; Joh. 3:16; Ef. 1:7; Heb. 2:5; amubone bbala lyakuti RANSOM.) Aboobo, wakaba “Musololi Mupati [“Mwami,” The Bible in Tonga] wabuumi” bwabantu boonse. (Mil. 3:15) Bbala lya Chigiriki ilyakabelesyegwa aawa lyaamba, “musololi mupati,” ibbala likozyenye aleelyo libelesyedwe kwaamba Musa (Mil. 7:27, 35) kuti “mweendelezi” mu Israyeli.
(Milimo 3:19) “Aboobo, amweempwe akusanduka kutegwa zibi zyanu zimwaigwe, ikutegwa ziindi zyakukatalukwa zimusikile kuzwa kuli Jehova lwakwe,
Leza ‘Uufwambaana Kujatila’
Ikulekelela kwa Jehova kulapandululwa mumajwi aambi kubbuku lya Incito 3:19 kuti: “Aboobo amweempe, musanduke, kuti zibi zyanu zijatilwe.” Ikaambo aako kamamanino kasanduludwe kucciti lya Cigiliki ilikonzya kwaamba “kugwisya, . . . kuzimaazya naa kunyonyoona.” Ikweelanaa basilwiiyo lwamu Bbaibbele bamwi, imwaambo wakabelesyegwa ngooyo uujatikizya kumwaya bulembo. Ino eeci cakali kukonzyeka buti? Inki wakali kubelesyegwa lyoonse kuciindi cansiku wakali kupangwa kuzwa kucivwele-vwele cansizi, mamina aacisamu alimwi amaanzi. Mbwaamanizyila buyo kulembaa inki uuli boobu, imuntu wakali kukonzya kubweza cisani citete akumwaya zilembedwe zyoonse. Eeci cikozyanyo ncitondezyo cibotu cambolubede luse lwa Jehova. Eelyo natulekelela zibi zyesu, cili mbuli kuti ubweza cisani citete akuzimwaya zyoonse.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
it-1 129 ¶2-3
Mwaapostolo
Ino nguni wakanjila abusena bwa Judasi Isikariote akuba mwaapostolo wanamba 12?
Akaambo kakuzanga kwa Judasi Isikariote, walo iwakafwa katasyomeki, kwakasyeede buyo baapostolo bali 11 alimwi kwamazuba aali 40 kuzwa buzuba naakabusyigwa Jesu kusikila ciindi naakaunka kujulu, kunyina naakasala wakunjila abusena bwa Judasi. Pele akati-kati kamazuba aali 10 kuzwa buzuba Jesu naakaunka kujulu alimwi abuzuba bwa Pentekoste cakalibonya kuti cileelela kuti kusalwe uumbi kutegwa anjile abusena bwa Judasi, ikutali akaambo kakuti wakafwa, pele akaambo kabuzangi bwakwe kweelana ambwaatondezya Magwalo ngaakazubulula Petro. (Mil. 1:15-22; Int. 69:25; 109:8; amweezyanisye a Ciy. 3:11.) Aboobo, mukwiimpana aciindi naakajaigwa mwaapostolo uusyomeka Jakobo, kunyina aatondezya kuti kwakali kuyandika muntu uumbi kunjila abusena bwakwe bwakuba mwaapostolo.—Mil. 12:2.
Kweelana amajwi ngaakaamba Petro cilalibonya kuti aciindi eeci kufwumbwa iwakali kuyoonjila abusena bwaumwi wabaapostolo ba Jesu Kristo wakeelede kuba muntu wakamuzyi kabotu Jesu, iwakalibonena ameso milimo yakwe, maleele ngaakali kucita alimwi buya abubuke bwakwe. Akaambo kaceeci, cilalibonya kuti mukuya kwaciindi tiicakali kuyookonzyeka kunjila abusena bwabaapostolo, ccita kuti Leza wabapa nguwe zyeelelo eezyi. Nokuba boobo, mumazuba aalya kaitanasika Pentekoste, kwakali bamaalumi ibakali kusika azyeelelo eezyi, alimwi buya kwakali bobilo ibakali kweelela kuti inga banjila abusena bwa Judasi iwatakali kusyomeka. Kabayeeyede lugwalo lwa Tusimpi 16:33, bakawaala cisolo, kumane Matiya wakasalwa “eelyo wakabalilwa antoomwe abaapostolo bali 11.” (Mil. 1:23-26) Aboobo wakali aakati ka “ibali Kkumi Ababili” ibakamanizya penzi ilyakali kujatikizya basikwiiya baambaula Chigiriki (Mil. 6:1, 2), alimwi cakutadooneka Paulo wakamubikkilizya aali “ibali Kkumi Ababili” ciindi naakali kwaamba kujatikizya kulibonya kwa Jesu iwakabusyidwe mulugwalo lwa 1 Bakorinto 15:4-8. Aboobo, niyakasika Pentekoste kwakali baapostolo bali 12 ibakaba ntalisyo aawo aakali kuyoobikkwa Israyeli wakumuuya walo wakapangidwe kale aciindi eeco.
NOVEMBER 19-25
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 4-5
“Bakazumanana Kwaambilizya Jwi lya Leza Cabusicamba”
(Milimo 4:5-13) Buzuba bwakatobela, beendelezi baba Juda, baalu alimwi abalembi bakabungana mu Jerusalemu, 6 antoomwe a Anasi silutwe wabapaizi, Kayafa, Johane, Alekizanda alimwi abasazinyina boonse basilutwe wabapaizi. 7 Bakaimika Petro a Johane akati kabo akutalika kubabuzya kuti: “Ninguzu zyani naa ndizina lyani ndimwakabelesya kucita ceeci?” 8 Mpoonya Petro, kazwide muuya uusalala wakabaambila kuti: “Nobeendelezi babantu anobaalu, 9 ikuti obuno buzuba tubetekelwa mulimo mubotu wakacitwa kumuntu uulemene alimwi ikuti muyanda kuzyiba wakamuponya muntu ooyu, 10 amuzyibe nywebo nyoonse abantu bamu Israyeli boonse kuti muzina lya Jesu Kristo muna Nazareta ooyo ngomwakajaya aacisamu pele Leza ngwaakabusya kuzwa kubafwu, nkwiinda mulinguwe imuntu ooyu ncaimvwi kumbele lyanu kaponede. 11 Eeli ‘ndebbwe nywebo nobayaki ndyomwakabona kuti linyina mpindu ilyaba bbwe liyandika kapati lyakukkona.’ 12 Kunze lyaboobo, kunyina lufwutuko mumuntu umbi uuli woonse, nkaambo kunyina zina limbi munyika ilyapegwa kubantu ndyotweelede kufwutulwa andilyo.” 13 Lino nobakabona busicamba bwa Petro a Johane akuzyiba kuti tiibakayiide alimwi bakali bantu-bantu buyo, bakagambwa kapati. Mpoonya bakazyiba kuti bakali kweenda a Jesu.
w08 9/1 15, kabbokesi
Majwi Aakaambwa Akaba Malembe Aasalala—Malembe a Banakristo Bakusaanguna
Sena Baapostolo Tiibakayiide?
Ciindi beendelezi alimwi abaalu bamu Jerusalemu ‘nobakabona busicamba bwa Petro a Johane akuzyiba kuti tiibakayiide alimwi akuti bakali bantu-bantu buyo, bakagambwa kapati.’ (Milimo 4:13) Sena masimpe kuti baapostolo tiibakayiide naa tiibakaiya? Kujatikizya kaambo aaka, bbuku litegwa The New Interpreter’s Bible lyaamba kuti: “Ambweni mabala aaya tatweelede kwayeeyela kuti aamba kuti Petro [a Johane] tiibakaiya kucikolo akuti tiibakacizyi kubala naa kulemba. Pele atondezya buyo lwiindano lwakaliko akati kabaabo ibakali kubeteka alimwi abaapostolo.”
Twaambo Tugwasya Mubbuku lya Incito
4:13—Sena Petro a Johane tiibakayiide ncobeni? Peepe bakaliyiide. Bakategwa tabayiide akaambo kakuti tiibakaunkide kuzikolo zyabama Juda zyakwiiya makani aabukombi.
(Milimo 4:18-20) Bamane kwaamba boobo bakabaita akubalailila kuti bataambi cili coonse nokuba kuyiisya muzina lya Jesu. 19 Pele Petro a Johane bakaingula kuti: “Naa cililuleme mumeso aa Leza kumvwida ndinywe muciindi cakumvwida Leza, amulisalile nobeni. 20 Pele swebo, tatukonzyi kuleka kwaamba zintu nzyotwakabona akumvwa.”
(Milimo 4:23-31) Nobakaangununwa bakaunka kubasyominyina akuyoobalwiida nzyobakabaambila basilutwe babapaizi alimwi abaalu. 24 Nobakamvwa makani aaya, amoyo omwe boonse bakapaila kuli Leza balaamba: “O Mwami Singuzuzyoonse, nduwe wakalenga julu, nyika, lwizi azintu zyoonse zili mumo, 25 alimwi nduwe wakaamba kwiinda mumuuya uusalala kumulomo wataateesu Davida, mubelesi wako kuti: ‘Nkaambo nzi masi ncaakanyongana alimwi abantu ncobakali kuzinzibala kuyeeya zintu zyabuyo? 26 Bami bamunyika eeyi bakalibambila alimwi beendelezi bakabungana antoomwe kuti balwane Jehova amunanike wakwe.’ 27 Nkaambo ncobeni, boonse bobilo Heroda a Ponto Pilato antoomwe abamasi alimwi abantu bamu Israyeli bakabungana antoomwe mumunzi ooyu ikutegwa balwane mubelesi wako uusalala Jesu, ooyo ngookananika, 28 ikutegwa bacite ceeco munguzu zyako amukuyanda kwako ncookakanzila limwi kuti cicitike. 29 Lino Jehova, koswiilila kukonga kwabo alimwi kopa bazike bako kuzumanana kukanana ijwi lyako cabusicamba, 30 notandabika janza lyako kuponya bantu, alimwi akucita zitondezyo azintu zigambya kwiinda muzina lyamubelesi wako uusalala Jesu.” 31 Eelyo nobakamana kukombelezya boobu, busena oomo mobakaswaangene antoomwe bwakazungaanizyigwa, alimwi boonse bakazula muuya uusalala eelyo bakali kwaamba ijwi lya Leza cabusicamba.
it-1 128 ¶3
Baapostolo
Milimo Mumbungano ya Bunakristo. Kutilwa kwamuuya wa Leza lya Pentekoste kwakabayumya kapati baapostolo. Zyaandaano zyakusaanguna zyosanwe izya Milimo ya Baapostolo zilatondezya kutayoowa kwabaapostolo alimwi abusicamba mbobakajisi mukwaambilizya makani mabotu, alimwi akubusyigwa kwa Jesu nokuba kuti bakali kwaangwa, kuumwa alimwi akukongwa kujaigwa kubeendelezi babo. Kumatalikilo-talikilo noyakainda Pentekoste, busolozi bubotu bwabaapostolo kwiinda mukugwasyigwa anguzu zyamuuya uusalala kwakapa kuti mbungano ya Bunakristo ikomene citaambiki. (Mil. 2:41; 4:4) Kumatalikilo, mulimo wabo wakali kucitwa buyo mu Jerusalemu, mpoonya wakatalika amu Samariya, kumane mukuya kwaciindi wakatalika kucitwa munyika yoonse yakuciindi eeco.—Mil. 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Milimo 4:11) Eeli ‘ndebbwe nywebo nobayaki ndyomwakabona kuti linyina mpindu ilyaba bbwe liyandika kapati lyakukkona.’
it-1 514 ¶4
Bbwe lyakukkona
Lugwalo lwa Intembauzyo 118:22 lwaamba kuti, ibbwe ndibakakaka bayaki lyakali kuyooba “mutwe wakukkona” (mu Chihebrayo, roʼsh pin·nahʹ). Jesu wakazubulula businsimi oobu kulyaamba lwakwe mwini kuti “bbwe liyandika kapati lyakukkona” (mu Chigiriki, ke·pha·leʹ go·niʹas, mutwe wakukkona). (Mt. 21:42; Mk. 12:10, 11; Lk. 20:17) Mbubonya mbuli bbwe lili atala lyamayake mbolilibonya caantangalala, awalo Jesu Kristo ndibbwe lyeebeka lilibonya mumbungano ya Banakristo bananike lyalo likozyanisyigwa kutempele lyakumuuya. Petro awalo wakalubelesya lugwalo lwa Intembauzyo 118:22 kwaamba Kristo, ikutondezya kuti ngowakali “bbwe” ndibakakaka bantu pele ngowakasalwa a Leza kuba “mutwe wakukkona.”—Mil. 4:8-12; alimwi amubone 1Pet. 2:4-7.
(Milimo 5:1) Pele mwaalumi umwi uutegwa Hananiya antoomwe amukaintu wakwe Safira, bakasambala lubono lumwi ndobakajisi.
Petro a Hananiya Bakabeja—Ino Ncinzi Ncotukonzya Kwiiya?
Hananiya amukaintu wakwe bakasambala zyintu kutegwa bajane mali aakugwasya bantu bakabbapatizyigwa. Hananiya naakaaleta mali kubaapostolo, wakaamba kuti ngamali oonse ngobakasambala zyintu. Pele wakabeja! Mali aamwi wakaayobola kutegwa aabelesye. Leza wakazyibya Petro makani aaya, aboobo Petro wakaambila Hananiya kuti: “Tiiwacenga bantu pe, pele wabeja kuli Leza.” Mpoonya aawo, Hananiya wakawida ansi akufwa! Nikwakainda mawoola otatwe, mukaintu wakwe wakaboola. Katazyi cacitikila balumi bakwe, awalo wakabeja mpoonya wakawida ansi akufwa.
NOVEMBER 26–DECEMBER 2
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MILIMO 6-8
“Mbungano Mpya ya Bunakristo Yasunkwa”
(Milimo 6:1) Lino mumazuba aayo basikwiiya nobakali kuyaabuvwula, iba Juda baambaula Chigiriki bakatalika kutongooka ba Juda ibaambaula Chihebrayo nkaambo bamukabafwu bankobazwa tiibakali kupegwa zyakulya izyakali kwaabilwa abuzuba.
bt 41 ¶17
“Tweelede Kumvwida Leza Mbwali Mweendelezi”
Mbungano eeyi mpya lino yakaba muntenda akaambo kapenzi limwi lipati lyalo ilyakatalikila mumbungano mumwenya. Ino lyakali penzi nzi eelyo? Bunji bwabasikwiiya ibakabbapatizyigwa bakali beenzu kuzwa ku Jerusalemu alimwi bakali kuyanda kwiiya zinji kabatanapiluka kwabo. Basikwiiya ibakali kukkala mu Jerusalemu bakasanga mali kutegwa baule zyakulya alimwi azintu zimwi izyakali kuyandika. (Mil. 2:44-46; 4:34-37) Aciindi eeci, kwakabuka penzi limwi. ‘Zyakulya izyakali kwaabilwa abuzuba,’ bamukabafwu ibakali kwaambaula Chigiriki “tiibakali kupegwa zyakulya.” (Mil. 6:1) Nokuba boobo, bamukabafwu ibakali kwaambaula Chihebrayo bakali kupegwa zyakulya. Kuboneka kuti penzi ilyakaliko kuciindi eeco lyakali lyakusalululana. Penzi eeli ndimwi lyamapenzi aapa bantu kwaandaana kapati kwiinda mapenzi aamwi.
(Milimo 6:2-7) Aboobo ibali Kkumi Ababili bakaita nkamu yabasikwiiya antoomwe akubaambila kuti: “Tacili cibotu pe kuti swebo tuleke kuyiisya Jwi lya Leza akutalika kwaabila bantu zyakulya. 3 Aboobo bakwesu amusale baalumi bali ciloba akati kanu ibajisi mpuwo mbotu, ibazwide muuya abusongo, ikutegwa tubape mulimo wakulanganya makani aaya aayandika; 4 pele swebo tulazumanana kubikkila maano kumipailo akumulimo wakuyiisya jwi lya Leza.” 5 Lino majwi ngobakaamba akababotela boonse munkamu, aboobo bakasala Sitefano, mwaalumi uuzwide lusyomo amuuya uusalala, antoomwe a Filipo, Purokoro, Nikanora, Timoni, Paramena alimwi a Nikolayi mu Juda musandule waku Antiokeya. 6 Bakabaleta kubaapostolo, eelyo nobakamana kupaila, baapostolo bakabikka maanza aabo aalimbabo. 7 Aboobo, ijwi lya Leza lyakazumanana kumwaika, eelyo mweelwe wabasikwiiya wakali kuyaabukomena kapati mu Jerusalemu; alimwi nkamu mpati yabapaizi abalo bakatalika kusyoma.
bt 42 ¶18
“Tweelede Kumvwida Leza Mbwali Mweendelezi”
Baapostolo, balo ibakali kubeleka mbuli kabunga keendelezya kambungano iyakali kuyaabukomena, bakabona kuti tiicakali kunooba cabusongo ‘kuleka kuyiisya Jwi lya Leza akutalika kwaabila bantu zyakulya.’ (Mil. 6:2) Kutegwa balanganye makani aaya, bakalailila basikwiiya kuti bayandaule bamaalumi bali ciloba “ibazwide muuya abusongo” balo mbobakali kukonzya kusala baapostolo kuti balanganye “makani aaya aayandika.” (Mil. 6:3) Kwakali kuyandika bamaalumi beelela nkaambo kuboneka kuti mulimo ooyu tiiwakali kujatikizya buyo kwaabila zyakulya pele alimwi akulanganya mali, kuula ziyandika alimwi akulemba mali aabelesyegwa. Boonse bamaalumi ibakasalwa bakajisi mazina aa Chigiriki, calo ambweni icakapa kuti bamukabafwu ibakatyompedwe kapati baanguluke. Nobakamana kwaapailila makani aaya, baapostolo bakasala bamaalumi bali ciloba kuti baalanganye “makani aaya aayandika.”
(Milimo 7:58–8:1) Nobakamusowela kunze aamunzi, bakatalika kumupwaya mabwe. Bakamboni bakabikka zisani zyabo zyaatala kumaulu aamulombwana uutegwa Saulo. 59 Nobakali kumupwaya mabwe Sitefano, walo wakalomba kuti: “O Mwami Jesu, kotambula muuya wangu.” 60 Mpoonya kafwugeme, wakoompolola ajwi pati ulaamba: “Jehova, utabapi mulandu kucibi eeci.” Eelyo naakamana kwaamba majwi aaya wakoona mulufwu.
8 Saulo awalo wakakuzuminizya kujaigwa kwa Sitefano. Ibuzuba oobo mbungano iyakali mu Jerusalemu yakatalika kupenzyegwa kapati; eelyo basikwiiya boonse bakamwaikila mumasena oonse aamu Judaya a Samariya, kwakasyaala buyo baapostolo.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Milimo 6:15) Lino boonse aabo ibakakkede mu Nkuta Mpati Yaba Juda nobakamulangisisya, bakabona kuti busyu bwakwe bwakali mbuli busyu bwamungelo.
bt 45 ¶2
Sitefano ‘Wakazwide Luzyalo lwa Leza Anguzu’
Kuli cintu cigambya kujatikizya busyu bwa Sitefano aciindi eeci. Babetesi bakamulanga eelyo bakabona kuti busyu bwakwe bwakali “mbuli busyu bwamungelo.” (Mil. 6:15) Bangelo inga bajisi mulumbe uuzwa kuli Jehova Leza, nkakaambo kaako tabayoowi, balakkazika moyo alimwi mbaasiluumuno. Oobo mbocakabede akuli Sitefano, nkaambo nobaba babetesi aabo ibakanyemede kapati bakabona oobo. Ino ncinzi cakapa kuti akkazike moyo?
(Milimo 8:26-30) Pele mungelo wa Jehova wakaambila Filipo kuti: “Nyamuka uunke kumusanza kunzila iiselemuka kuzwa ku Jerusalemu kuya ku Gaza.” (Eeyi ninzila yiinda mucimpayuma.) 27 Eelyo wakanyamuka akuunka, lino ooko wakajana muntu umwi uulemekwa muna Etiopiya, imwaalumi wakajisi cuuno cipati mubwami bwa Kandake mwami mukaintu wabana Etiopiya alimwi nguwakali kulanganya lubono loonse lwamwami mukaintu ooyu. Wakaunkide ku Jerusalemu kuyookomba, 28 lino wakali kupiluka kwabo alimwi wakalikkede munkalaki yakwe kabala cakupozya mubbuku lyamusinsimi Isaya. 29 Aboobo muuya wakaambila Filipo kuti: “Koya afwaafwi ankalaki eeyi.” 30 Filipo wakabalikila kumbali aankalaki alimwi wakamumvwa kabala cakupozya mubbuku lyamusinsimi Isaya, eelyo wakati: “Sena mubwini ulicizyi eeco ncobala?”
bt 58 ¶16
Kwaambilizya “Makani Mabotu Aajatikizya Jesu”
Mazuba aano, Banakristo bajisi coolwe cakutola lubazu mumulimo uukozyenye angwaakali kucita Filipo. Kanji-kanji, balaambilizya mulumbe wa Bwami kuli baabo mbobayaanya, mbuli ciindi nobali mulweendo. Bunji bwaziindi, kuswaangana abantu bajisi luyandisisyo tacili cintu cilicitikila buyo. Eeci tweelede kucilangila nkaambo Bbaibbele lyaamba kuti bangelo balausololela mulimo ooyu wakukambauka kutegwa mulumbe usike “kumasi oonse, kumisyobo yoonse, kumilaka yoonse alimwi akubantu bamisyobo yoonse.” (Ciy. 14:6) Kusololelwa abangelo mumulimo wakukambauka kuleendelana ambwaakasinsima Jesu. Mucikozyanyo cakwe cijatikizya maila ansaku, Jesu wakaamba kuti ciindi cakutebula, nkokuti lyamamanino aabweende bwazintu, “basikutebula mbangelo.” Wakayungizya kwaamba kuti zilenge eezyi zyamuuya ziyoogusya mubwami bwakwe zintu zyoonse zilebya, abantu bacita bubi.’ (Mt. 13:37-41) Aciindi nciconya, bangelo bakali kuyoobunganya baabo ibayoolela mu Bwami kujulu mpoonya mukuya kwaciindi bakali kuyoobunganya “nkamu mpati” ‘yambelele zimbi,’ nkokuti bantu aabo Jehova mbayanda kukwelela mumbunga yakwe.—Ciy. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.