LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • mwbr18 October map. 1-8
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
  • Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2018)
  • Tutwe Twamakani
  • OCTOBER 1-7
Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu (2018)
mwbr18 October map. 1-8

Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu

OCTOBER 1-7

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 9-10

“Jesu Ulazibikkila Maano Mbelele Zyakwe”

(Johane 10:1-3) “Ncobeni ndimwaambila masimpe kuti, ooyo uutanjili mucaanda cambelele kwiinda kumulyango, pele uutanta akunjilila kumbi, muntu ooyo mubbi alimwi ngusikusaala. 2 Pele ooyo uunjilila kumulyango ngomweembezi wambelele. 3 Imulindizi wamulyango ulamujalwida, eelyo imbelele zilaliswiilila jwi lyakwe. Ulaziita mbelele zyakwe amazina aanzizyo akuzisolweda kuya anze.

(Johane 10:11) Ndili mweembezi mubotu; mweembezi mubotu utuulila mbelele buumi bwakwe.

(Johane 10:14) Ndili mweembezi mubotu. Mbelele zyangu ndilizizyi alimwi azyalo zilindizyi,

nwtsty zifwanikiso azyakweebelela

Caanda Cambelele

Caanda cambelele cakali caanda cakayakidwe kukwabilila mbelele kutegwa zitabbigwi kubabbi alimwi akuti zitaligwi kubanyama bamusyokwe. Beembezi bakali kuzijalila mbelele zyabo mucaanda ciindi camasiku kutegwa zikwabililwe. Kaindi, zyaanda zyambelele eezyi tiizyakajisi ciluli alimwi zyakaliindene mbozyakali kuyakwa alimwi ansaizi. Kanji-kanji zyakali kuyakwa amabwe mpoonya zyakajisi buyo mulyango omwe. (My. 32:16; 1Sam. 24:3; Zef. 2:6) Johane waamba zyakunjila mucaanda cambelele “kwiinda kumulyango,” walo iwakali kulindililwa ‘amulindizi.’ (Joh. 10:1, 3) Mucaanda cambelele icakali mucilawo, matanga aambelele manji akali kukonzya koona mucaanda eeci, kumane mulindizi wakali kuzilindilila mbelele kutegwa azikwabilile. Mpoonya kuseeni, mulindizi wakali kubajalwida mulyango beembezi. Mweembezi umwi aumwi wakali kuzibunganya mbelele zyakwe kwiinda mukuziita, mpoonya mbelele zyakali kulizyiba jwi lyamweembezi wazyo kumane zyakali kumutobela. (Joh. 10:3-5) Jesu wakakozyanisya cilengwa eeci ikutondezya mbwaakali kubabikkila maano basikwiiya bakwe.—Joh. 10:7-14.

w11 5/15 7 ¶5

‘Amupakamane’—Nobanakristo Mumikwasyi

Ikuti twabelesya maambilambali inga twaamba kuti, icilongwe cili akati kamweembezi ambelele zyakwe ciyeeme akuzyibana akusyomana. Mweembezi ulizizyi kabotu mbelele zyakwe, azyalo mbelele zilimuzyi alimwi zilamusyoma. Zilalizyiba akulitobela jwi lyakwe. Jesu wakaamba kuti: “Mbelele zyangu ndilizizyi alimwi azyalo zilindizyi.” Tajisi buyo luzyibo lwaatala-tala kujatikizya mbungano. Bbala lyaci Giliki lyakasandululwa kuti “ndilizizyi” lipandulula “kuzyiba kabotu.” Masimpe mweembezi mubotu ulizizyi kabotu mbelele zyakwe. Uliizyi mbelele imwi aimwi ncoiyandika, mpoilezya amoicita kabotu. Taku ncatazyi kujatikizya mbelele zyakwe. Azyalo mbelele zilimuzyi kabotu mweembezi alimwi zilabusyoma busolozi bwakwe.

(Johane 10:4, 5) Amana kuzigusya mbelele zyakwe zyoonse, ulazisolweda, eelyo zilamutobela nkaambo zililizyi jwi lyakwe. 5 Imweenzu kunyina nozimutobela naaceya, pele zilamutija nkaambo tazilizyi ijwi lyabeenzu.”

cf 124 ¶17

“Taakwe Naakali Kwaambaula Ambabo Kakunyina Kubelesya Cikozyanyo”

Kwiinda muzintu nzyaakalibonena ameso, George A. Smith wakalemba boobu mubbuku lyakwe litegwa The Historical Geography of the Holy Land: “Ziindi zimwi twakali kulyookezya ciindi casyikati kumbali lyamigoti yaku Judaya, kwalo beembezi botatwe naa bone abalo nkobakali kuleta matanga aabo aambelele. Imatanga akali kusangana cakunga twakali kukopana kuyeeya mbuli mbobakali kukonzya kuzandula naa kukketa matanga aaya. Pele mbelele mbozyamanina buyo kunywa maanzi alimwi akusobana, mweembezi umwi aumwi wakali kuunka kulubazu lumwi lwakkuti alikke, eelyo umwi aumwi wakali kwiita ajwi naa kuwuula; imbelele zyaumwi aumwi zyakali kuzwa mutanga akuunka kumweembezi wanzizyo kabotu-kabotu.” Jesu wakajana nzila mbotu yakusalazya kaambo nkaakali kuyanda kwaamba. Ikuti katuzyi alimwi akuswiilila kuyiisya kwakwe akutobela busolozi bwakwe, nkokuti tulakonzya kulanganizyigwa kabotu alimwi munzila yaluyando ‘amweembezi mubotu.’

(Johane 10:16) “Alimwi ndilijisi mbelele zimbi izitali zyamucaanda eeci; azyalo eezyo ndeelede kuzileta alimwi ziyooswiilila jwi lyangu, eelyo ziyooba tanga lyomwe alimwi zinooli amweembezi omwe.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 10:16

kuzileta: Naa “kuzisololela.” Bbala lya Chigiriki lyakuti aʹgo ilyakabelesyegwa aawa lyaamba “kuzileta” naa “kuzisololela,” kweelana acibandikwa. Malembe amwi aamu Chigiriki aamumyaka yakuma 200 C.E. abelesya bbala likozyene alya Chigiriki lyakuti (sy·naʹgo) kanji-kanji lyalo ilisandululwa kuti “kubunganya.” Mbwali Mweembezi Mubotu, Jesu ulazibunganya, ulazisololela, ulazikwabilila alimwi akuzisanina mbelele zyalo izizulilwa mucaanda eeci (alimwi zyaambwa kuti ‘katanga kaniini’ kulugwalo lwa Lk. 12:32) alimwi ambelele zyakwe zimbi. Zyoonse eezyi ziba tanga lyomwe kazijisi mweembezi omwe. Cikozyanyo eeci cikankaizya lukamantano ndobakali kuyooba andulo basikutobela Jesu.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Johane 9:38) Wakati: “Ndilamusyoma, Mwami.” Eelyo wakamukotamina.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 9:38

wakamukotamina: Naa “kumufwugamina; kumuvwuntamina ansi.” Ciindi bbala lya Chigiriki lyakuti pro·sky·neʹo nolibelesyegwa kwaamba kukomba leza naa cibumbwa, inga lisandululwa kuti “kukomba.” (Mt. 4:10; Lk. 4:8) Pele mucibalo eeci, mwaalumi iwakaponesyegwa walo iwakazyedwe kali moofwu, wakazyiba kuti Jesu wakali mwiiminizi wa Leza aboobo wakamukotamina. Mwaalumi ooyu tanaakabona Jesu kuti ngu Leza naa leza wakubeja, pele wakamubona kuti wakali “Mwanaamuntu” walo iwakasinsimidwe, nkokuti Mesiya iwakapedwe nguzu kuli Leza. (Joh. 9:35) Ciindi naakamukotamina Jesu, kweelede kuti wakacita oobo mbubwenya mbobakali kucita bantu baambidwe mu Magwalo aa Chihebrayo. Bakali kukotama ciindi nobakali kuswaangana abasinsimi, bami naa baiminizi ba Leza bambi. (1Sam. 25:23, 24; 2Sam. 14:4-7; 1Bam. 1:16; 2Bam. 4:36, 37) Bunji bwaziindi, bantu bakali kumukotamina Jesu ikutondezya kulumba akaambo kazintu nzyaakali kumuyubunwida Leza naa akaambo kakubona Jesu mbwaakali kukkomaninwa a Leza.

(Johane 10:22) Aciindi eeco Pobwe Lyakwaaba Tempele lyakacitika mu Jerusalemu. Cakali ciindi camupeyo,

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 10:22

Pobwe Lyakwaaba Tempele: Mu Chihebrayo, pobwe eeli liitwa kuti Hanukkah (chanuk·kahʹ), ikupandulula kuti “Kwaaba.” Lyakali kucitwa kwamazuba aali lusele, kutalikila mubuzuba bwa 25 mumwezi wa Kisilevi, kumamanino aamwezi wa December, (amubone Makani Aayungizyidwe B15) kusekelela kwaabwa alimwi kwatempele lyamu Jerusalemu mu 165 B.C.E. Mwami waku Siriya, Antiochus Epiphanes Wane wakanyansya Jehova, Leza waba Juda kwiinda mukusampaula tempele lyakwe. Mucikozyanyo, wakayaka cipaililo atala aacipaililo cipati, alo kaindi aakali kutuulilwa zipaizyo zyuumpwa buzuba abuzuba. Mu Kisilevi 25, 168 B.C.E., kutegwa alisofwaazye cakumaninina tempele lya Jehova, Antiochus wakatuula ngulube acipaililo mpoonya akulisansaila musinza tempele lyoonse. Kumane wakaumpa milyango yantempele, kumwaya twaanda twabapaizi, mpoonya wakabweza cipaililo cangolida, tebulu lyazinkwa zyacitondezyo alimwi acibikkilo camalambe cangolida. Kumane wakalyaaba alimwi tempele lya Jehova kuli leza wakubeja uutegwa Zusi waku Olympus. Nokwakainda myaka yobilo, Judas Maccabaeus wakatalika alimwi kweendelezya munzi atempele. Nolyakamana kusalazyigwa tempele, lyakaabwa alimwi mu Kisilevi 25, 165 B.C.E., kakwiindide myaka yotatwe kuzwa ciindi Antiochus naakatuula cipaizyo cisesemya acipaililo kuli Zusi. Aboobo zipaizyo izyakali kuumpwa buzuba abuzuba kuli Jehova zyakatalika alimwi. Kunyina kaambo kagaminide mu Magwalo aakasololelwa amuuya ikatondezya kuti Jehova wakapa Judas Maccabaeus nguzu zyakuzunda alimwi akumulailila kuti abukulusye tempele. Nokuba boobo, Jehova wakali kubabelesya bamaalumi bamasi mbuli Koresi waku Persia, kutegwa azuzikizye makanze aakwe amwi kujatikizya bukombi bwakwe. (Is. 45:1) Aboobo cileelela kwaamba kuti, Jehova ulakonzya kubelesya muntu umwi akati kabantu bakwe balyaabide kutegwa azuzikizye kuyanda kwakwe. Magwalo atondezya kuti tempele lyakeelede kuti kaliliko alimwi kalibeleka kutegwa businsimi bujatikizya Mesiya, mulimo wakwe alimwi acipaizyo cakwe zizuzikizyigwe. Kuyungizya waawo, zipaizyo zyaba Levi zyakeelede kuzumanana kutuulwa kusikila ciindi Mesiya naakali kuyootuula cipaizyo cipati, nkokuti kwaaba buumi bwakwe akaambo kabantu. (Dan. 9:27; Joh. 2:17; Heb. 9:11-14) Basikutobela Kristo tiibakalaililwa kusekelela Pobwe Lyakwaaba Tempele. (Kol. 2:16, 17) Nokuba boobo, kunyina aalembedwe kuti Jesu naa basikwiiya bakwe bakali kubapa mulandu bantu ibakali kusekelela pobwe eeli.

OCTOBER 8-14

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 11-12

“Amwiiye Lubomba lwa Jesu”

(Johane 11:23-26) Jesu wakati kulinguwe: “Imunyoko ulabuka.” 24 Marta wakati kulinguwe: “Ndilizyi kuti uyoobuka mububuke mubuzuba bwamamanino.” 25 Jesu wakamwaambila kuti: “Mebo ndendime bubuke abuumi. Ooyo uundisyoma, nokuba kuti wafwa uyooba muumi alimwi; 26 alimwi muntu woonse uupona akundisyoma takafwi pe. Sena ulaasyoma makani aaya?”

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 11:24, 25

Ndilizyi kuti uyoobuka: Marta wakali kuyeeya kuti Jesu wakali kwaamba bubuke bwakumbele, mubuzuba bwamamanino. Lusyomo lwakwe munjiisyo eeyi lwakali kugambya kapati. Basololi bazikombelo bamwi bakuciindi ncaakali kupona ibategwa ba Saduki, bakali kukazya kuti kuyooba bubuke, nokuba kuti Magwalo aakasololelwa amuuya alakasalazya kaambo aaka. (Dan. 12:13; Mk. 12:18) Kulubazu lumbi, ba Farisi bakali kusyoma kuti kuli cibeela cizumanana kupona muntu afwa. Nokuba boobo, Marta wakalizyi kuti Jesu wakali kuyiisya kujatikizya bulangizi bwabubuke alimwi wakalibusyide kale bantu bamwi, nokuba kuti kunyina iwakafwide mazuba manji mbuli Lazaro.

ndendime bubuke abuumi: Lufwu lwa Jesu alimwi abubuke bwakwe zyakajalula nzila yakuti bafwide bakabe abuumi alimwi. Naakabusyigwa Jesu, Jehova wakamupa nguzu kutali buyo zyakubusya bantu bafwide pele akubapa buumi butamani. Kulugwalo lwa Ciy. 1:18, Jesu ulyaamba kuti “ooyo uupona,” uujisi “makkii aalufwu aa Cuumbwe.” Aboobo, Jesu mbobulangizi bwabantu bapona alimwi abafwide. Wakasyomezya kuti uyoozijalula zyuumbwe akubapa buumi aabo bafwide, kufwumbwa naa mbuumi bwakujulu kabali balelinyina naa buumi munyika mpya iiyakweendelezyegwa amfwulumende yakwe yakujulu.—Joh. 5:28, 29; 2Pet. 3:13.

(Johane 11:33-35) Jesu naakabona Mariya kalila aba Juda ibakaboola anguwe kabalila, wakanyongana kapati mumoyo alimwi wakapenga. 34 Mpoonya wakati: “Ino mwakamuzikkila kuli?” Bakamwaambila kuti: “Mwami, koboola ubone.” 35 Jesu yakamweenda misozi.

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 11:33-35

kalila: Naa “kulila.” Ibbala lya Chigiriki lyakasandululwa kuti “kulila” kanji-kanji lyaamba kulila cakupozya jwi. Bbala ndilyonya eeli wakalibelesya Jesu ciindi naakasinsima kunyonyoonwa kwa Jerusalemu ikwakali kuboola kumbele.—Lk. 19:41.

wakanyongana kapati . . . alimwi wakapenga: Kubelesyegwa kwamabala aaya aciindi comwe kutondezya Jesu mbwaakajatikizyigwa kapati aciindi eeci. Ibbala lya Chigiriki ilyakasandulwa kuti “wakanyongana kapati” (em·bri·ma’o·mai) kanji-kanji lyaamba mbwalimvwa muntu, pele mukapango aaka litondezya kuti Jesu wakalimvwa bubi cakuti wakalibonya kuti wakanyongana kapati mumoyo. Ibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “wakapenga” (ta·ras’so) lyaamba kucimwa kapati. Kweelana ambwaakaamba syaazibwene umwi, mucibalo eeci lyaamba “kupenga kapati mumizeezo; kwalo ikupa moyo kucisa alimwi akuusa kapati.” Ibbala ndimunya eeli lilibelesyedwe akulugwalo lwa Joh. 13:21 ikupandulula Jesu mbwaakalimvwa ciindi naakazyiba kuti Judasi wakali kuyoomwaaba.—Joh. 11:35.

mumoyo: Mu Chigiriki “mumuuya.” Ibbala lya Chigiriki lyakuti pneu’ma kuboneka kuti lilibelesyedwe aawa ikupa muzeezo wanguzu izizwa mumoyo wacikozyanyo zyalo izipa kuti muntu aambe cintu cimwi naa kucita zintu munzila imwi.—Amubone Bupanduluzi Bwamabala Aamu Bbaibbele, “Muuya.”

yakamweenda misozi: Ibbala ilyakabelesyegwa aawa lyakuti (dakryʹo) ndibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “misozi” lyalo ilibelesyedwe kulugwalo lwa Lk. 7:38; Mil. 20:19, 31; Heb. 5:7; Ciy. 7:17; a 21:4. Kuboneka kuti bbala eeli likankaizya kapati kuzwa misozi ikutali kulila cakupozya jwi. Mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki, bbala eeli lya Chigiriki libelesyedwe buyo waawa, alimwi liliindene aleelyo libelesyedwe kulugwalo lwa Joh. 11:33 (amubone kaambo kagwasya mukwiiya) ikwaamba kulila kwa Mariya alimwi aba Juda. Jesu wakalizyi kuti ulamubusya Lazaro, pele cakamucisa kapati kubona balongwe bakwe kabali mubuumba. Akaambo kakuti wakali kubayanda kapati balongwe bakwe alimwi wakabeetelela, Jesu yakamweenda misozi caantangalala. Cibalo eeci cilatondezya caantangalala kuti Jesu ulabeetelela kapati aabo ibafwidwa bayandwa babo akaambo kalufwu ndotwakakona kuli Adamu.

(Johane 11:43, 44) Naakamana kwaamba majwi aaya, wakoompolola ajwi pati kuti: “Lazaro, kozwa oomo!” 44 Imuntu ooyo iwakafwide wakazwa kazambailidwe zisani kumaulu akumaanza alimwi kavwumbidwe cisani kubusyu bwakwe. Jesu wakabaambila kuti: “Amumuzambulule mumuleke ayende.”

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Johane 11:49) Pele umwi akati kabo, Kayafa, iwakali mupaizi mupati mwaka ooyo wakabaambila kuti: “Taaku ncomuzyi pe,,

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 11:49

mupaizi mupati: Ciindi cisi ca Israyeli nocakali kulilela, mupaizi mupati wakali kubeleka mulimo wakwe mubuumi bwakwe boonse. (My. 35:25) Nokuba boobo, ciindi cisi ca Israyeli nocakali kweendelezyegwa abana Roma, beendelezi ibakali kusalwa acisi ca Rome bakalijisi nguzu zyakusala akugwisya mupaizi mupati. (Amubone Bupanduluzi Bwamabala Aamu Bbaibbele, “Mupaizi mupati.”) Kayafa, walo ooyo iwakasalidwe abana Roma wakali mwiiminizi uucibwene, wakabeleka mulimo wakwe kwaciindi cilamfwu kwiinda bapaizi boonse ibakamusaangunina balo ibakali kupona kuciindi ncaakali kupona. Wakasalwa kuba mupaizi kuma 18 C.E. alimwi wakazumanana kubeleka mulimo wakwe mane kuzikusika kuma 36 C.E. Kwiinda mukwaamba kuti Kayafa ngowakali mupaizi mupati mwaka ooyo, nkokuti, mu 33 C.E., kweelede kuti Johane wakali kwaamba kuti, mumyaka Kayafa njaakabeleka mulimo wakwe kali mupaizi mupati yakabikkilizya amwaka uutalubiki ciindi Jesu naakajaigwa.—Amubone Makani Aayungizyidwe B12 kutegwa mubone aayeeyelwa kuti mpoyakabede ŋanda ya Kayafa.

(Johane 12:42) Nokuba boobo, ibanji kubikkilizya abeendelezi beni bakamusyoma, pele akaambo kaba Farisi tiibakali kulitondezya kuti balamusyoma, ikutegwa batatandwi mucikombelo;

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 12:42

beendelezi: Aawa bbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “beendelezi” kweelede kuti lyaamba babetesi ibamu Nkuta Mpati Yaba Juda. Bbala eeli lilibelesyedwe alimwi kulugwalo lwa Joh. 3:1 ikwaamba Nikodemo walo iwakali mubetesi munkuta eeyo.

kutandwa mucikombelo: Naa “kulesyegwa; kukasyigwa kuunka kucikombelo.” Ibbala lya Chigiriki lyakuti a·po·sy·naʹgo·gos libelesyedwe buyo kulugwalo lwa Joh. 9:22; 12:42 alimwi a 16:2. Muntu uutandidwe wakali kutantamukwa alimwi akusampaulwa akaambo kakuti tazulilwi munkamu yabantu. Ooku kulesyegwa kuyanzana aba Juda bambi kwakali kukonzya kuleta mapenzi kumukwasyi wakwe. Zikombelo zyalo izyakali kubelesyegwa kuba masena aakuyiila, zimwi ziindi zyakali kubelesyegwa kuba masena aakubetekela alo aakajisi nguzu zyakupa cisubulo kwiinda mukumukwibbaula muntu alimwi akumulesya kuyanzana abantu.—Mt. 10:17.

OCTOBER 15-21

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 13-14

“Ndamupa Citondezyo”

(Johane 13:5) Amane kucita boobo wakabikka maanzi mumutiba wakusambila, akutalika kusanzya maulu aabasikwiiya bakwe akwaapukuta acakulipukutizya ncaakalyaangide mucibuno.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 13:5

kusanzya maulu aabasikwiiya: Mu Israyeli yansiku, mpato nzezyakali kusamwa kapati. Zyakajisi tutambo itwaanga kukuulu alimwi aango, aboobo silweendo wakali kubija dooti akaambo kalusuko naa mankandya aamumugwagwa alimwi aamumuunda. Aboobo, cakali cilengwa buya kubantu kusamununa mpato ciindi nobayanda kunjila muŋanda alimwi sikuswaigwa uuli kabotu wakali kubona masimpe kuti maulu aamweenzu wakwe asanzyigwa. Bbaibbele lijisi makani manji kujatikizya cilengwa eeci. (Matl. 18:4, 5; 24:32; 1Sam. 25:41; Lk. 7:37, 38, 44) Ciindi Jesu naakasanzya maulu aabasikwiiya bakwe, wakabelesya cilengwa eeci kubayiisya ciiyo ciyandika kapati cakulicesya alimwi akubelekela bamwi.

(Johane 13:12-14) Lino naakamana kubasanzya kumaulu akusama zisani zyakwe zyaatala, wakakkala alimwi kutebulu akubabuzya kuti: “Sena mwacizyiba ncondamucitila? 13 Mundiita kuti ‘Mwiiyi’ akuti ‘Mwami,’ alimwi muliluzi nkaambo mbondibede oobo. 14 Aboobo, ikuti mebo nde Mwami alimwi nde Mwiiyi ndasanzya maulu aanu, nkokuti anywebo mweelede kusanzyanya kumaulu.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 13:12-14

mweelede: Naa “muleelede kucita oobo.” Ibbala lya Chigiriki ilyakabelesyegwa aawa kanji-kanji lilabelesyegwa mumakani aamali, ikwaamba “kuba acikwelete kumuntu.” (Mt. 18:28, 30, 34; Lk. 16:5, 7) Aawa alimwi amuzibalo zimbi, lilabelesyegwa kupandulula kuba amukuli wakucita cintu cimwi.—1Joh. 3:16; 4:11; 3Joh. 8.

(Johane 13:15) Nkaambo ndamupa citondezyo, kuti mbubonya mbondamucitila, kamucita mbubonya andinywe.

w99 3/1 31 ¶1

Muntu Mupati Wacita Mulimo Waansi

Kwiinda mukusanzya maulu aabasikwiiya bakwe, Jesu wakayiisya ciiyo ciyandika kapati cakulicesya. Masimpe, Banakristo tabeelede kuyeeya kuti balayandika kapati kwiinda bamwi cakuti bamwi beelede kubabelekela lyoonse, naa kulombozya zyuuno zyabulemu alimwi akuyanda kuba ampuwo. Muciindi caboobo, beelede kutobela cikozyanyo ca Jesu walo ‘iwakaboola, ikutali kuzoobelekelwa, pele kuzoobeleka akupa buumi bwakwe kuti bube cinunuzyo cakununuzya banji.’ (Mt. 20:28) Masimpe, basikutobela Jesu beelede kulyaaba kubelekela bamwi milimo yaansi kapati.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Johane 14:6) Jesu wakati kulinguwe: “Ndime nzila, kasimpe alimwi abuumi. Kunyina uuboola kuli Taata ccita kuti wainda mulindime.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 14:6

Ndime nzila, kasimpe alimwi abuumi: Jesu nenzila nkaambo nkwiinda buyo mulinguwe mocikonzyeka kuti tumusikile Leza mumupailo. Alimwi ‘nenzila’ iisololela bantu kutegwa bayanzane a Leza. (Joh. 16:23; Rom. 5:8) Jesu nkasimpe mukuti wakali kwaamba kasimpe alimwi akupona kweelana akasimpe. Alimwi wakabuzuzikizya businsimi bwalo ibutondezya mulimo ngwajisi mukuzuzikizyigwa kwamakanze aa Leza. (Joh. 1:14; Ciy. 19:10) Businsimi oobu bwakaba “‘inzya’ [naa bwakazuzikizyigwa] kwiinda mulinguwe.” (2Kor. 1:20) Jesu mbobuumi nkaambo kwiinda mucinunuzyo, wakapa kuti cikonzyeke kubantu kuti bakabe ‘abuumi bwini-bwini’ nkokuti, “buumi butamani.” (1Tim. 6:12, 19; Ef. 1:7; 1Joh. 1:7) Alimwi uyooba ‘buumi’ kumamiliyoni aabantu ibayoobusyigwa kabajisi bulangizi bwakupona mu Paradaiso lyoonse mane kukabe kutamani.—Joh. 5:28, 29.

(Johane 14:12) Ncobeni ndimwaambila masimpe kuti, kufwumbwa uundisyoma awalo uyoocita milimo njondicita; alimwi uyoocita milimo mipati kwiinda yeeyi, nkaambo mebo nduunka kuli Taata.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 14:12

milimo mipati kwiinda yeeyi: Aawa Jesu taambi kuti maleele ngobakali kuyoocita basikwiiya bakwe akali kuyooba mapati kwiinda ngaakacita. Muciindi caboobo, cakulicesya wakazyiba kuti bukambausi bwabo alimwi akuyiisya kwabo kwakali kuyooba kupati kwiinda kwakwe. Basikumutobela bakali kuyoobelekela muzilawo zinji, kusikila bantu banji alimwi akukambauka kwaciindi cilamfwu kwiinda mbwaakacita walo. Majwi aa Jesu alatondezya caantangalala kuti wakali kulangila kuti basikumutobela bakali kuyoozumanana kucita mulimo wakwe.

OCTOBER 22-28

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 15-17

“Tamuli Banyika”

(Johane 15:19) Ikuti nimwali banyika, inyika niyali kumukkomanina nkaambo muli banjiyo. Lino akaambo kakuti tamuli banyika, pele ndakamusala kuzwa munyika, nkakaambo kaako nyika ilimusulide.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 15:19

nyika: Mucibalo eeci, ibbala lya Chigiriki lyakuti ko’smos lyaamba bantu bamunyika, ibantu bataluleme ibazandukide kuli Leza, ikutali babelesi ba Leza. Johane alikke ngomulembi wa Makani Mabotu iwakazubulula majwi Jesu ngaakaamba aakuti basikwiiya bakwe tabali banyika. Majwi ngomunya aaya alajanika ziindi zyobilo mumupailo wamamanino wa Jesu kali abaapostolo bakwe basyomeka.—Joh. 17:14, 16.

(Johane 15:21) Pele bayoocita zintu zyoonse eezyi zyakumukazya akaambo kazina lyangu, nkaambo tabamuzyi ooyo wakandituma.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 15:21

akaambo kazina lyangu: Mu Bbaibbele, ibbala lyakuti “zina” zimwi ziindi lyaamba muntu wiitwa azina eelyo, mpuwo yakwe alimwi azyoonse nzyaiminina. Kujatikizya zina lya Jesu, liiminina nguzu nzyajisi alimwi acuuno ncobakamupa Bausyi. (Mt. 28:18; Flp. 2:9, 10; Heb. 1:3, 4) Aawa Jesu upandulula kaambo bantu bamunyika ncobakali kuyoobakazya basikumutobela: nkaambo tabamuzyi ooyo iwakamutuma. Kuzyiba Leza kwakali kuyoobagwasya kumvwisya alimwi akuzyiba ncoliiminina zina lya Jesu. (Mil. 4:12) Izina lyakwe liiminina cuuno Jesu ncajisi kali Mweendelezi iwakasalwa a Leza, Mwami wabami, walo bantu boonse ngobeelede kufwugamina kutegwa bakajane buumi.—Joh. 17:3; Ciy. 19:11-16; amweezyanisye alugwalo lwa Int. 2:7-12.

(Johane 16:33) Ndamwaambila zintu eezyi kutegwa kwiinda mulindime mube aluumuno. Munyika munoojisi mapenzi, pele amube basicamba! Mebo ndaizunda nyika.”

it-1 516

Busicamba

Banakristo bayandika busicamba kutegwa bazumanane kutasofwaazyigwa amuuya alimwi amicito yamunyika eeyi njasulide Jehova Leza. Alimwi beelede kuzumanana kusyomeka kulinguwe nokuba kuti nyika ilibasulide. Jesu Kristo wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Munyika munoojisi mapenzi, pele amube basicamba! Mebo ndaizunda nyika.” (Joh. 16:33) Mwana wa Leza kunyina naakatobela muuya wanyika, pele wakaizunda nyika kwiinda mukutaba mbuli njiyo munzila iili yoonse. Cikozyanyo cibotu ca Jesu mbwali sikuzunda alimwi abubotu mbwaakajana akaambo kakuzumanana kusyomeka, kulakonzya kutukulwaizya kumwiiya kuba basicamba kutegwa tuzumanane kutaba banyika alimwi akutasofwaazyigwa anjiyo.—Joh. 17:16.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Johane 17:21-23) ikutegwa boonse babe bamwi mbubonya yebo Taata andime mbotukamantene, ikuti abalo kabakamantene andiswe, ikutegwa nyika isyome kuti nduwe wakandituma. 22 Ndabapa bulemu mbondipede, ikutegwa babe bamwi mbubonya swebo mbotuli bamwi. 23 Mebo ambabo tukamantane alimwi ayebo ukamantane andime, ikutegwa babe bamwi cakulondola, ikuti nyika izyibe kuti nduwe wakandituma akuti ulabayanda balo mbubonya mbowali kundiyanda mebo.

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 17:21-23

bamwi: Naa “bakamantane.” Jesu wakapaila kuti basikumutobela bakasimpe banooli “bamwi,” ibakamantene kubelekela antoomwe kabajisi makanze omwe, mbubwenya walo alimwi a Bausyi mbobali “bamwi,” kutondezya mbobakamantene mumizeezo. (Joh. 17:22) Kulugwalo lwa 1Kor. 3:6-9, Paulo ulalupandulula lukamantano oolu luli akati kababelesi Banakristo ciindi nobabelekela antoomwe ababelesinyina alimwi a Leza.—Amubone lugwalo lwa 1Kor. 3:8.

babe bamwi cakulondola: Naa “bakamantene cakumaninina.” Mukapango aaka, Jesu uswaanganya lukamantano lulondokede kukuyandwa a Bausyi. Eeci cileendelana alugwalo lwa Kol. 3:14 lwalo ilwaamba kuti: “Luyando . . . ncecaanzyo calukamantano cilondokede.” Lukamantano oolu kuli mpolugolela. Eeci tacaambi kuti kwiindana kwabube kuli koonse nkotujisi inga kwamana, mbuli zintu muntu umwi aumwi nzyakonzya kucita, tumpenda alimwi amanjezyeezya. Pele caamba kuti basikutobela Jesu boonse balikamantene mumilimo, nzyobasyoma alimwi anzyobayiisya.—Rom. 15:5, 6; 1Kor. 1:10; Ef. 4:3; Flp. 1:27.

(Johane 17:24) Taata, ndiyanda kuti aabo mboondipa abalo bakabe andime ooko nkweyooba, ikutegwa bakabone bulemu mbondipede, nkaambo wakandiyanda kaitanaba nyika.

w13 1/1 p. 12 munc. 5

Abelo wakazyalwa kumatalikilo aamusyobo wabantu. Jesu wakakozyanisya Abelo ‘amalengelo aanyika.’ (Luka 11:50, 51) Cakutadooneka, Jesu wakali kupandulula bantu bamunyika bajisi bulangizi bwakunununwa kucibi. Nokuba kuti Abelo ngowakali muntu wane kupona anyika, cilibonya kuti ngowakali wakusaanguna Leza ngwaakabona kuti uleelela kunununwa.a Cilasalala kuti Abelo taakwe naakakomenena akati kabantu bakajisi cikozyanyo cibotu.

OCTOBER 29–NOVEMBER 4

MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | JOHANE 18-19

“Jesu Wakapa Bumboni Kujatikizya Kasimpe”

(Johane 18:36) Jesu wakaingula kuti: “Bwami bwangu tabuli bwanyika eeyi. Ikuti Bwami bwangu nobwali bwanyika eeyi, ibabelesi bangu nobalwana kutegwa nditaabwi kuba Juda. Pele lino Bwami bwangu tabuzwi munyika eeyi pe.”

(Johane 18:37) Aboobo Pilato wakati kulinguwe: “Sena nkokuti uli Mwami?” Jesu wakaingula kuti: “Yebo omwini waamba kuti ndili mwami. Eeci ncindakazyalilwa alimwi ncindakaboolela munyika, ikuti ndipe bumboni kujatikizya kasimpe. Muntu woonse uuli kulubazu lwakasimpe ulaliswiilila jwi lyangu.”

nwtsty twaambo tugwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 18:37

ndipe bumboni kujatikizya: Kweelana ambwaabelesyedwe mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki, mabala aa Chigiriki aakasandululwa kuti ‘kupa bumboni’ (mar·ty·reʹo) alimwi alyakuti “bumboni” (mar·ty·riʹa; marʹtys) ajisi bupanduluzi bunji. Mabala aaya oonse obilo akabelesyegwa kupa muzeezo wakwaamba twaambo twamasimpe twakulimvwida buya naa akaambo kaluzyibo ndwajisi muntu, pele alimwi alakonzya kubikkilizya amuzeezo “wakwaambilizya; kusinizya; akwaamba zintu zibotu kujatikizya muntu naa cintu cimwi.” Jesu kunyina naakakaiminina buyo akukaambilizya kasimpe aako nkaakasinizyide, pele alimwi wakali kupona munzila iyakali kutondezya kuti wakali kusumpula kasimpe kajwi lya Bausyi lyabusinsimi azisyomezyo zyabo. (2Kor. 1:20) Makanze aa Leza aajatikizya Bwami alimwi a Mweendelezi wambubo wabu Mesiya zyakaambilwa limwi mumbazu zyoonse. Buumi bwa Jesu boonse bwaanyika bwalo ibwakasololela kukwaaba buumi bwakwe, bwakazuzikizya businsimi boonse ibwakali kwaamba kujatikizya nguwe, kubikkilizya azimvwule naa buumi mbwaakali kuyoopona, zyalo izyakalembedwe mucizuminano ca Mulawo. (Kol. 2:16, 17; Heb. 10:1) Aboobo, kwiinda mumajwi aakwe alimwi amumilimo yakwe, tulakonzya kwaamba kuti Jesu ‘wakapa bumboni kujatikizya kasimpe.’

kasimpe: Jesu tanaakali kwaamba buyo kasimpe kali koonse, pele wakali kwaamba kasimpe kajatikizya makanze aa Leza. Kaambo kapati kajatikizya makanze aa Leza nkakuti, Jesu “Mwana wa Davida,” ulabeleka kali Mupaizi Mupati alimwi kali Mweendelezi wa Bwami bwa Leza. (Mt. 1:1) Jesu wakapandulula kuti kaambo kapati nkaakaboolela anyika, nkwaambilizya kasimpe kajatikizya Bwami oobu. Abalo bangelo bakaambilizya mulumbe uukozyenye aayooyu katanazyalwa Jesu alimwi aciindi naakazyalwa mu Betelehemu waku Judaya, mumunzi mwaakazyalilwa Davida.—Lk. 1:32, 33; 2:10-14.

(Johane 18:38a) Pilato wakamubuzya kuti: “Ino kasimpe ninzi?”

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 18:38a

Ino kasimpe ninzi?: Kuboneka kuti mubuzyo wa Pilato wakali kwaamba buyo kasimpe kali koonse, ikutali kasimpe Jesu nkaakazwide aakwaamba. (Joh. 18:37) Nikwakali kuti mubuzyo ooyu wakali kuzwa ansi aamoyo, cakutadooneka Jesu naakawiingula. Pele kulibonya kuti Pilato wakabuzya mubuzyo ooyu cakufwubaazya kakunyina kulangila bwiinguzi. Cili mbuli kuti wakali kwaamba kuti, “Kasimpe? Ino ncinzi eeco? Kunyina cintu cili boobo!” Alimwi buya, Pilato kunyina anaakalindila bwiinguzi pele wakazwida anze akuunka kuba Juda.

Kuyandaula Mbono Zyakumuuya

(Johane 19:30) Naakaulabila waini uupapide, Jesu wakati: “Zyazuzikizyigwa!” Mpoonya wakakotama, waleka kuyoya.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 19:30

waleka kuyoya: Naa “wakafwa.” Bamwi baamba kuti kubelesyegwa kwabbala lya Chigiriki lyalo ilyakasandululwa kuti ‘wakaleka’ lyaamba kuti Jesu wakalisungula kuti afwe muciindi cakuzumanana kupona, mbwaanga zintu zyoonse zyakalizuzikizidwe kale. Cakulisungula ‘wakaaba buumi bwakwe naakafwa.’—Is. 53:12; Joh. 10:11.

(Johane 19:31) Mbwaanga bwakali buzuba bwa Kulibambila, ikutegwa mibili itazumanani kuba aazisamu zyakupenzyezya mu Sabata (nkaambo buzuba oobo bwa Sabata bwakali bupati), iba Juda bakalomba Pilato kuti maulu atyolaulwe akuti mibili igusyigwe.

nwtsty kaambo kagwasya mukwiiya kuzwa kulugwalo lwa Joh. 19:31

buzuba oobo bwa Sabata bwakali bupati: Nisani 15, ibuzuba bwakali kutobela lyainda Pobwe Lyakwiindilila, lyoonse bwakali kuba sabata, tacikwe makani naa bwakali buzuba nzi mumvwiki. (Lev. 23:5-7) Ciindi buzuba bwa Sabata eeyi yaalubazu nobwakali kujanana abuzuba bwa Sabata yalyoonse (nkokuti buzuba bwaciloba mumvwiki yaba Juda, yalo iyakali kutalika muli Bwasanu lyabbila zuba mane kusikila mu Mujibelo lyabbila zuba), buzuba oobu bwakali kuba Sabata ‘mpati.’ Sabata eeyi yakacitika buzuba bwakatobela kuzwa naakafwa Jesu, bwalo bwakali muli Bwasanu. Kuzwa mumwaka wa 29 C.E. kusikila mu 35 C.E., mwaka wamu 33 C.E. ngomwaka olikke Nisani 14 noyakaba muli Bwasanu. Aboobo bumboni oobu businizya kuti Nisani 14, 33 C.E., mbobuzuba Jesu naakafwa.

[Bupanduluzi Buyungizidwe]

a Majwi aakuti “kumalengelo aanyika” alabikkilizya amuzeezo wakusyanga mbuto, alimwi apa muzeezo wakuzyalana, aboobo eeci caamba bana babantu ibakazyalwa kumatalikilo. Pele, ino nkaambo nzi Jesu ncaakakozyanisya Abelo ‘kumalengelo aanyika’ kutali Kaini iwakali mutaanzi kuzyalwa? Zyintu nzyaakasala Kaini amicito yakwe zyakatondezya kuti wakazangila Jehova Leza acaali. Mbubwenya mbuli bazyali bakwe, Kaini talibonyi kuti uyakubusyigwa akuba abuumi alimwi.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi