Watchtower BIBLIOTECA KʼINTERNET
Watchtower
BIBLIOTECA KʼINTERNET
totonaco
  • BIBLIA
  • LIKGALHTAWAKGA
  • TAMAKXTUMIT
  • w15 1/3 págs. 13-15
  • Tamaskiwin nema minini chatum mapakgsina

Nitu video xlakata tuku laksakti.

Kakilatapatiw, ni liwana tasiya uma video.

  • Tamaskiwin nema minini chatum mapakgsina
  • Makatsinina Lichuwinan xTamapakgsin Jehová 2015
  • Subtítulos
  • XMATITAXTIKAN KDESIERTO XALAK ARABIA
  • «TLAKG LIWANA MAKIKANIT LA KSTANANKAN»
Makatsinina Lichuwinan xTamapakgsin Jehová 2015
w15 1/3 págs. 13-15
Akgtati tazones kgalhi especias

Tamaskiwin nema minini chatum mapakgsina

«Na makgalhkgakgolh xpumujukan xtuminkan timaxkikgolh xtatakin, oro, limajinin, chu mirra.» (Mateo 2:1, 11)

KOMO chatum tiku lu xlakaskinka xtlawani akgtum tamaskiwin, ¿tuku xmaskiwi? Xala makgasa xlamaskiwikgo especias, asta mapakgsinanin, xkamaxkikan xlakata lu laktapalaxla xwanit xtachuna la oro.a Wa xlakata, akgtiy tamaskiwin nema astrólogos maxkikgolh «xreykan judíos» wa especias (Mateo 2:1, 2, 11).

Aceite balsámico

Aceite balsámico

Biblia na lichuwinan akxni mapakgsina xalak Seba lakgapaxialhnalh mapakgsina Salomón chu «maxkilh mapakgsina akgtum ciento akgpuxam talentos xla oro, chu lhuwa aceite balsámico, chu chiwix xalakswan; chu nitu xʼananit xtachuna ama aceite balsámico nema mapakgsina xalak Seba maxkilh mapakgsina Salomón» (2 Crónicas 9:9).b Amakgapitsi mapakgsinanin na malakgachanikgolh Salomón aceite balsámico xlakata xlimasiyaputunkgo pi tlan xtalalimputunkgo (2 Crónicas 9:23, 24).

¿Tuku xlakata tapalaxla xwanit uma especias chu lu xlakaskinka xkaʼakxilhkan makgasa? Xlakata lu xtamaklakaskin pi tlan xtasiyakgolh lakpuskatin, xlakata takanajla chu akxni xkamaknukan o xkamujukan tiku xnikgo (kaʼakxilhti recuadro «La xmaklakaskinkan especias makgasa»). Ni kajwatiya lhuwa xmaklakaskinkan, especias lu tapalaxla xlilinkan chu la xlistakan.

XMATITAXTIKAN KDESIERTO XALAK ARABIA

Casia

Casia

Ama kilhtamaku, xʼanan especias nema kstaka kgalhtuchokgo kJordán, pero amakgapitsi lu makgat xkaliminkanacha. Anta kBiblia lichuwinankan tipalhuwa tuku nema lu stlan muksun. Tuku tlakg kalakgapaskan wa azafrán, áloe, bálsamo, canela, incienso chu mirra. Nachuna, tlakg xkalakgapaskan tuku tatlawakan liwat la comino, menta chu eneldo.

¿Niku xkaliminkanacha uma especias? Áloes, casia chu canela xliminkanacha kkachikinin nema lilakgapasaw China, India chu Sri Lanka. Mirra chu incienso xmaxtukan kkiwi chu laktsu kiwi nema stakkgo niku xwi desierto lata kxsur Arabia asta kSomalia, África. Chu nardo xliminkanacha kʼIndia niku wi Himalaya.

Azafrán

Azafrán

Xlakata xkalinka kʼIsrael uma especias, xtalakaskin natitaxtukgo kʼArabia. Wa xlakata, akglhuwa mil kata Arabia «wa tiku xkalin tuku xtamakgpitsi kʼOriente chu kʼOccidente» lata akgtiy mil kata akxni nina xmin Cristo chuna wan The Book of Spices (Libro nema lichuwinan especias). Kxsur Israel, niku wi Néguev, tekgskanit xalakgmakgan kachikinin, laklanka chiki chu niku xtitaxtukgo tiku kstakgo especias. Chuna la wan UNESCO, uma nachuna «limasiya pi lu tlan xkakitaxtuni [...] kxsur península arábiga chu kMediterráneo».

«Xlakata ni lhuwa xʼanan, xlakata lhuwa xtamawaputunkgokan chu lu laktapalaxla xwankgonit especias wa xlakata tiku kstanankgo lu xputsakgo.» The Book of Spices (Libro nema lichuwinan especias)

Stananin xlinkgo laktsu tuwan nema xalakmuksun asta 1,800 kilómetros niku xwi Arabia (Job 6:19). Biblia lichuwinan kstananin ismaelitas nema xlinkgo «ládano chu bálsamo chu kgoxkga nema kgalhi resina» lata kʼGalaad asta kʼEgipto (Génesis 37:25). Wa tiku xkamanan Jacob kastamaxkikgolh xtalakan José.

«TLAKG LIWANA MAKIKANIT LA KSTANANKAN»

Eneldo

Eneldo

Árabes akglhuwa siglos wa tiku tlakg kstakgo especias. Kaj xlakan xkastamaxkikgo especias xalak Asia, casia chu canela. Xlakata kachikinin nema xwilakgolh kMediterráneo nila tuku xkastamaxkilh xalak Oriente, árabes maxtukgolh cuentos xlakata lu nitlan kitaxtu akxni kaputsakan especias. The Book of Spices wan pi chuna la tsukulh especias «max wa uma tuku xtlawa xlakata tlakg liwana xmakika la stanankan».

Comino

Comino

¿Tukuya cuento lichuwinamaw? Historiador griego Heródoto, xalak siglo quinto akxni nina xmin Cristo, lichuwinalh xlakata laklipekua animales nema kgoskgo xlitlawakgo canela xmasakga kkiwi anta niku katalhman. Heródoto tsokgli, xlakata nakgalhikgo especias, xwilikgo laklanka liway kkatutsu. Animales nema kgoskgo xlinkgo lhuwa liway kxmasakgakan nema xmamokgosi chu xtamakgoyacha kkatiyatni. Akxni chuna xla lakchixkuwin lakapala ksakkgo canela chu xkastamaxkikgo stananin. Umakgolh cuentos lu xkalakgapaskan. The Book of Spices wan: «Xlakata katuwa tuku nitlan xtitaxtukgo tiku xputsakgo canela, wa xlakata lu tapalaxla xlistakan chuna la oro».

Menta

Menta

Alistalh, takatsilh la xtlawakgo árabes xlakata kstanankgolh chu nialh tlan kakitaxtunilh. Kxapulana siglo, kachikin Alejandría, kʼEgipto, lu xlakaskinka litaxtulh niku xkastakan especias. Akxni tiku xlinkgo barco liwana katsinikgolh maklakaskinkgo tliwakga un nema xminacha kʼocéano Índico, barcos xalak Roma tsukukgolh ankgo lata kʼEgipto asta kʼIndia. Uma tlawalh pi especias nema tlakg xalakwan klhuwalh chu xtaktujulh.

La uku chuna la xlitapalaxla especias nixtachuna oro. Na ni lakpuwanaw pi tlan nakamaskiwiyaw mapakgsinanin. Pero, chuntiya lu tamaklakaskin xlakata nalitlawakan perfumes chu likuchun chu millones latamanin maklakaskinkgo xlakata nalimakgamikgo xliwatkan. Chuna, xlakata lu stlan takgankgawanan especias lu lakgatikgokan chuna la makgasa.

Pixtum canela

Canela

a Anta kBiblia, tachuwin xapulana nema matitaxtikan «especia» o «especias», kilhchanima tuku litlawakanit tuwan xalakmuksun, ni wa tuku xtatlawakan liwat.

b Tachuwin «aceite balsámico» wamputun resinas o xamuksun aceites nema xmaxtukan kkiwi chu ktuwan o palhma.

La xmaklakaskinkan especias makgasa

Aceite nema xlilaksaknankan chu incienso xasanto. Jehová wanilh Moisés la nalakkaxtlawa aceite o nema lilaksaknankan chu incienso xasanto. Uma akgtiy aceites xkgalhi akgtati especias (Éxodo 30:22-25, 34-38). Makgapitsi sacerdotes xlakkaxtlawakgo aceite nema xlilaksaknankan chu liwana xliʼakxilhatkan komo xkgalhikgo tuku xmaklakaskinkgo (Números 4:16; 1 Crónicas 9:30).

Perfumes chu xlitlawanankan. Latamanin tiku tlan xmaklakaskinkgolh uma tuku lu muksun tlan xlimamuksikgolh xmaknikan, xchikkan, xlhakgatkan chu niku klhtatakgo (Ester 2:12; Proverbios 7:17; El Cantar de los Cantares 3:6, 7; 4:13, 14). Akgtum liʼakxilhtit, María, xtala Lázaro, litlawalh xchixit chu xtantun Jesús «xatlan perfume xla nardo xanat», nema lu tapalaxla xwanit. Xamuksun nardo nema litlawalh Jesús max kilhchanima tatlaja xala akgtum kata (Marcos 14:3-5; Juan 12:3-5).

Makaxkan xmakni tiku ni. Nicodemo mastalh xatalakkaxlan «mirra chu áloes» xlakata xmakaxka xmakni Jesús chu xmaknuka o xmujuka (Juan 19:39, 40). Makgapitsi kstalaninanin Cristo lakkaxtlawakgolh «especias chu aceites xalakmuksun» chu linkgolh niku xmaknukanit o xmujukanit (Lucas 23:56–24:1).

Limakgamikan liwat. Israelitas max maklakaskinkgo xlakata nalimakgami skiti chu liwa, na xmaklakaskinkgo xlakata tlakg tliwakga xwa vino (El Cantar de los Cantares 8:2).

La xwanit uma akgtiy especias nema maxkika Jesús

Incienso, olíbano, chu mirra xtaxtuyacha kstajat nema xmaxtukan akxni xkachakakan laktsu kiwi o tuwan nema kgalhi lhtukun.

Xakiwi incienso kstaka xkilhpan pupunu ksur Arabia chu laktsu kiwi xla mirra, kstaka anta niku ni lu kaskakni nema litalakgapasa la uku Somalia chu Yemen. Uma pulaktiy especias lu xlakaskinka xkaʼakxilhkan xlakata la muksun. Jehová skilh pi xmaklakaskinka akxni xkakninanika: mirra wa xlilaksaknankan chu olíbano incienso xasanto xwanit (Éxodo 30:23-25, 34-37). Pero, tanu tanu la xkalimaklakaskinkan.

Olíbano, nema xmaklakaskinkan la incienso, xtalakaskin napasa xlakata natakgankgawanan. Chu mirra xmaklakaskinkan chuna la xmaxtukan. Mirra makgtutu lichuwinankan akxni lichuwinankan Jesús: tuku maskiwika akxni skgataku xwanit (Mateo 2:11), likuchun nema xlakgmakankanit vino nema xmaxkimaka akxni xʼamaja ni (Marcos 15:23) chuna limakaxka xmakni akxni xʼamaka maknukan (Juan 19:39).

    Likgalhtawakga xatotonaco (1993-2026)
    Ktaxtuputun
    Matsukikan sesión
    • totonaco
    • Matitaxtikan
    • La lakkaxwilikan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tuku milikatsit
    • La maklakaskinkan uma página
    • Tlan nalakgpaliya tuku tsokgwili mimpalakata
    • JW.ORG
    • Matsukikan sesión
    Matitaxtikan