Aki—Wanpela Kaikai Tru Bilong Ol Jameka
WANPELA MAN LONG JAMEKA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
EM SANDE long moningtaim long ailan Jameka long hap bilong Karibian. Mama bilong haus i amamas long tokim wanpela man i kam lukim ples olsem turis: “Kaikai i redi, kam kisim.”
Man i tok: “Eh! Yumi bai kaikai kiau ol i bin paitim na praim, a?”
Meri i tok: “Nogat. Dispela kaikai em aki na pis ol i solim. Yu mas traim.”
Man i traim na tok: “Man! Em i swit moa! Tasol em i luk olsem kiau ol i bin paitim na praim! Aki em wanem samting? Em i wanpela prut o olsem sayor?”
Meri i tok: “Long bipo i kam inap nau ol man i save askim olsem. Sampela i tok aki em i wanpela prut, tasol taim ol man i wokim kaikai long en, planti man i tok, aki i olsem sayor.”
Yumi ken stori moa long aki.
Diwai Ol Man i Amamas Long En
Diwai aki i bin kam long Wes Afrika. Wanpela buk (A-Z of Jamaican Heritage) bilong Olive Senior i tok, ol dispela diwai i kam nupela long Jameka taim ol man i baim long kepten bilong wanpela sip bilong ol man bilong wok kalabus, em long 200 yia samting bipo. Sampela i ting ol i kisim dispela nem aki long tok anke, em wanpela tok Twi bilong ol Gana.
Ol diwai aki i bikpela diwai; sampela i go antap inap olsem 15 mita. Dispela diwai i stap long olgeta hap bilong Jameka, na olgeta man i save kaikai pikinini bilong en. Ol man i tok, kaikai ol i wokim wantaim aki, em wanpela kaikai tru bilong ol Jameka. Ol i save kukim aki wantaim pis ol i solim long sup ol i bin wokim long anian, lombo, sol na pepa samting. Dispela pis i save kam long narapela kantri, olsem na sapos ol i no gat dispela kain pis, ol i kaikai aki wantaim narapela kain pis, o wantaim mit, o ol i kaikai nating tasol.
Pikinini bilong diwai aki i no mau, em i grinpela, tasol taim em i wok long mau, kala bilong en i senis na em i kamap retpela. Pikinini i mau pinis i save op na nau em i redi bilong kisim. Taim kaikai i op, tripela hap bilong en i kamap ples klia na olgeta wan wan i gat wanpela blakpela pikinini bilong en. Ol i save rausim blakpela pikinini bilong en na narapela samting i stap namel na i retpela, na nau ol i kaikai waitpela mit bilong en.
Samting Nogut Bilong En
Sampela taim sik nogut i save painim sampela i kaikai aki, na planti bilong ol, em ol pikinini. Ol man i skelim dispela samting i tok, as bilong dispela em ol i bin kaikai aki i no mau. Ol saveman i tok, taim pikinini aki i no op yet em i gat wanpela marasin nogut ol i kolim haipoglaisin.
Ol saveman i tok, marasin haipoglaisin i pasim wok bilong wanpela kain marasin long blut na dispela inap mekim ai bilong man i hevi na tingting bilong em i dai. Na haipoglaisin i save pasim skin long kamapim glukos long blut—glukos em wanpela bikpela samting long skin.
Ol i kisim save olsem, taim man i kukim aki i no op yet, marasin haipoglaisin insait long en i save go long wara ol i kukim long en. Olsem na wara ol i kukim aki insait long en, ol i mas tromoi—ol i no ken mekim wok long en bilong kukim narapela kaikai. Sampela taim Dipatmen Bilong Pablik-Helt i save tokaut olsem: Ol man i kaikai nating o kukim aki i no mau, ol inap bagarap.
Planti man i save laikim tru aki na ol i bin kaikai taim ol i pikinini yet na i kam inap nau, ol i tok, ol i no bin kisim sik long aki. Olsem na ating sampela bai tok, aki i no inap bagarapim man.
Planti Man Moa i Laikim
Maski wan wan man i kisim sik nogut long aki, planti man moa long Jameka i amamas long kaikai aki wantaim pis ol i solim. Tasol nau pe bilong dispela pis i go antap tru, olsem na ating bihain planti man i no inap kaikai aki wantaim dispela kain pis. Tasol ating planti man i no ken lusim dispela wanpela kaikai tru bilong ol Jameka, long wanem, ol inap kaikai aki wantaim ol narapela kain pis o mit.
Sapos yu laik save moa long aki, i no olsem yu mas kam long Jameka bilong traim, nogat; ol kampani i save putim aki insait long tin na salim i go long ol narapela kantri—na planti bilong en i go long ol kantri em bikpela lain Jameka i sindaun long en. Olsem na sapos yu lukim aki long kantri bilong yu, o sapos wanpela taim yu kam long Jameka, gutpela sapos yu traim kaikai aki wantaim pis ol i solim. Yumi no save, tasol ating yu tu bai laikim tru dispela narapela kain swit bilong en!
[Piksa long pes 17]
Pikinini bilong diwai aki