Yaka—Narapela Kain Diwai i Save Kamap Long Kain Kain Ples
WANPELA MAN LONG KOSTA RIKA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
EM I kain olsem marasin, kain olsem sop, swit long maus, na i save strongim skin. Dispela diwai i gat ol dispela samting na planti samting moa! Ol man long Sentral Amerika i save gut long dispela diwai, tasol ol i no save kolim olsem yaka i no gat bun bilong lip. Sapos yu kolim olsem long Sentral Amerika, planti manmeri bai lukluk tasol long yu. Tasol wantu pes bilong ol bai lait sapos yu kolim kain tok olsem itabo, izote, o daguillo. Em nem bilong en long Kosta Rika, Guatemala, Honduras, na Nikaragua. Ol manmeri bilong Kosta Rika na ol narapela kantri bilong Sentral Amerika ol i save putim plaua bilong en long ol kain kain kaikai.
Ol i Bilong Wanpela Famili i Gat Nem
I luk olsem ol man bilong skelim ol plaua samting na givim nem long ol, ol i pait long nem bilong dispela diwai, ol i tok yaka i no gat bun bilong lip i bilong famili ol i kolim Liliasi, na nau ol i tok em i bilong famili ol i kolim Agavasi. Long dispela famili Agavasi i gat 550 narapela narapela kain diwai bilong dispela lain ol i kolim Liliales. Ol saveman bilong ol diwai samting ol i givim nem tru long en, na ol i kolim Yucca elephantipes.
I gat 40 samting narapela narapela kain Yaka na planti bilong ol i stap long Not Amerika, Meksiko, na Sentral na Saut Amerika. Sampela wanlain bilong en ol man i save gut long ol, em traipela diwai Josua (Yucca brevifolia) na wanpela kain i liklik long en ol i kolim bainat bilong Spen (Yucca aloifolia). Em i wanpela bikpela famili tru!
Wanem sampela mak bilong dispela diwai i gat kain kain wok bilong en? Em i no gat planti bilas tumas tasol em i luk narapela kain, ol lip bilong en i strong na longpela bilong ol i olsem wanpela mita na ol i pas long ol han bilong diwai. As bilong dispela diwai i patpela na kala bilong en i braunpela liklik na i luk olsem lek bilong elefan—olsem na, nem ol saveman i givim long en i elephantipes.
Longpela bilong yaka em inap olsem 4.5 i go inap 7.5 mita, olsem na taim yu lukim long namba wan taim yu inap ting em i wanpela diwai. Long taim bilong san long Kosta Rika, long mun Februeri na Mas, dispela diwai itabo i gat planti handet waitpela plaua i luk kain olsem belo. Ol i salim ol long ol maket na long rot, na i luk olsem ol i stap long olgeta hap long wankain taim! Lip bilong dispela diwai i strong na i kain olsem bainat, tasol ol plaua bilong en i malumalum na i no strong na ol i pas pas, na ol i sanap stret namel long dispela diwai.
Ol man bilong wokim gaden plaua na bilasim ol pak samting ol i save laikim itabo winim ol narapela diwai yaka, long wanem, em inap kamap long kain kain ples na graun, na em i naispela na i narapela kain. Bipo ol i save mekim wok long yaka bilong wokim ol banis bilong makim graun long Kosta Rika, olsem na yumi no kirap nogut long lukim dispela itabo i stap long klostu olgeta hap bilong dispela kantri.
Ol manmeri bilong dispela hap i save mekim kain kain wok long dispela diwai. Olsem: Ol man i save rausim ol rop bilong lip na wokim ol mat, ol let, na ol ruksak. Na tu, sapos ol i hatim ol lip long paia inap long ol i go malumalum liklik, ol man bilong wokim gaden ol inap mekim wok long en olsem rop bilong pasim kaikai samting. I luk olsem i no gat pinis bilong ol wok dispela diwai inap mekim!
Swit Long Maus!
Frances Perry, em i raitim buk Flowers of the World, em i tok: “Ol lain Indian bilong Amerika ol i save kaikai plaua bilong Yaka taim em i no op yet, na ol prut na as bilong en i kain olsem sop na ol inap wasim klos long en.” Ol manmeri bilong Sentral Amerika i save mekim gutpela wok long diwai yaka bilong kaikai na bilong wasim ol samting long en. Em i pait liklik long maus, tasol ol i laikim dispela. Ol i redim plaua bilong en olsem kumu ol i no save kukim, o ol i kukim wantaim kiau na poteto. Ol manmeri bilong Kosta Rika na ol narapela kantri bilong Sentral Amerika i laikim tru dispela kaikai. Ol yaka i gat planti ol vaitamin na ol narapela samting bilong strongim skin, ol i save kolim kalsiam, ain, taiamin, fosforas, na raiboflevin.
Ol i save wokim marasin tu long yaka; ol i boilim ol plaua bilong en na larim i stap sampela aua samting long wara, na dispela wara i gutpela bilong oraitim bel. Ol lip bilong en i gutpela long helpim ol man i gat sik ol i kolim albuminuria na sik kolaitis, na em bilong helpim ol man long pispis gut. Na dispela gutpela diwai i gat samting long en olsem marasin, sop, kaikai i swit long maus na i save strongim skin, em i wanpela tasol bilong ol samting i stap hia long graun, em maus bilong yumi i ken amamas long swit bilong en!
[Piksa long pes 26]
Ol i kukim plaua bilong yaka wantaim kiau na poteto, na ol manmeri long Sentral Amerika i laikim tru dispela kaikai
[Piksa long pes 27]
Yaka i save kamap long bus i kain olsem diwai