Buk Bilong Baibel Namba 11—1 King
Man Bilong Raitim: Jeremaia
Ples Em i Bin Raitim: Jerusalem na Juda
Raitim Pinis: 580 B.C.E.
Taim: 1040–911 B.C.E. samting
1. (a) Olsem wanem gutpela sindaun bilong lain Israel i bagarap? (b) Tasol bilong wanem yumi ken tok olsem spirit bilong God i kamapim tok bilong 1 King na ol tok bilong en i gutpela bilong helpim yumi?
TAIM Devit i daunim ol birua bilong em, em i skruim mak bilong graun bilong lain Israel i go kamap long mak em God i bin putim pinis, kirap long Wara Yufretis long hap bilong not i go inap long wara bilong Isip long hap bilong saut. (2 Sml 8:3; 1 Kin 4:21) Devit i dai na taim pikinini bilong em Solomon i mekim wok king, “ol manmeri bilong Juda na Israel i bikpela lain tumas, inap olsem wesan bilong nambis. Ol i sindaun gut na ol i gat kaikai na dring na ol i amamas.” (1 Kin 4:20) Solomon i bosim ol manmeri long bikpela save, winim tru save bilong ol Grik bilong bipo. Em i kirap wokim haus lotu bilong Jehova na dispela haus lotu i nambawan tru. Tasol bihain Solomon i kirap long lotuim ol god giaman. Taim em i dai, kingdom bilong em i bruk long tupela hap, na planti king bilong kingdom bilong Israel na kingdom bilong Juda ol i king nogut; ol i mekim nogut long ol manmeri na mekim ol i bel hevi tru, olsem Samuel i bin tok profet long en. (1 Sml 8:10-18) Olsem Buk 1 King i stori long en, taim Solomon i dai pinis, long ol 14 king i mekim wok king long Juda na Israel, tupela tasol i mekim stretpela pasin long ai bilong Jehova. Olsem wanem? Spirit bilong God i kamapim tok bilong 1 King na ol tok bilong en i gutpela bilong helpim yumi? Taim yumi skelim ol strongpela tok na ol tok profet na ol tok piksa bilong en, dispela buk em i kamapim namba wan tok bilong Baibel, em Kingdom.
2. Olsem wanem 1 King na 2 King i kamap tupela buk? Ol i raitim 1 King na 2 King olsem wanem?
2 Pastaim 1 King na 2 King i wanpela buk tasol na long tok Hibru ol i kolim Mela·khimʹ (ol King). Ol man i tanim tok bilong Baibel Grik Septuagint ol i kolim Buk King Ba·si·leiʹon (ol Kingdom) na ol i brukim i go long tupela buk. Bihain ol i kolim ol dispela buk 3 King na 4 King, na inap long nau ol Baibel Katolik i kolim olsem. Tasol planti man long nau i kolim tupela buk olsem 1 King na 2 King. Ol i narapela kain long 1 Samuel na 2 Samuel, long wanem, man i raitim 1 King na 2 King i stori planti taim liklik long sampela olpela rait olsem “Stori Bilong Ol King Bilong Juda,” na “Stori Bilong Ol King Bilong Israel,” na “Ol Stori Bilong Solomon,” na 1 King na 2 King i kamapim nem bilong ol dispela buk planti taim. (1 Kin 15:7; 14:19; 11:41) Maski ol dispela olpela buk i lus olgeta, stori bilong en i stap yet long 1 King na 2 King, em spirit bilong Jehova i helpim man long raitim.
3. (a) Husat i raitim 1 King na 2 King? I gat wanem samting na yu bekim tok olsem? (b) Long wanem yia Jeremaia i raitim pinis ol tok bilong 1 King? Hap bilong 1 King i stori long ol samting i kamap long wanem taim?
3 Husat i raitim 1 King na 2 King? Ol i stori planti long wok bilong ol profet olsem Elaija na Elisa, olsem na dispela i makim olsem wanpela profet bilong Jehova i raitim tupela buk. Tok na pasin bilong rait i wankain long man i bin raitim buk Jeremaia. Planti tok Hibru i kamap long Buk King na Jeremaia tasol, na i no kamap long ol narapela buk bilong Baibel. Tasol sapos Jeremaia i bin raitim 1 King na 2 King, bilong wanem stori bilong em i no stap long en? Em i no bikpela samting, long wanem, Jeremaia i raitim ol dispela tok bilong litimapim nem bilong Jehova na lotu bilong Em, na i no bilong litimapim nem bilong em yet. Planti kain tok Hibru i stap long 1 King na 2 King na Jeremaia tasol, long ol narapela buk bilong Baibel, nogat. Na sampela hap bilong ol dispela buk i gat wankain stori, olsem long 2 King 24:18–25:30 na Jeremaia 39:1-10; 40:7–41:10; 52:1-34. Stori bilong ol Juda i strongim dispela tok olsem Jeremaia i bin raitim 1 King na 2 King. Em i kirap raitim dispela tupela buk long Jerusalem, na em i pinisim 2 King long Isip long 580 B.C.E., long wanem, em i stori long ol samting i kamap long dispela yia long pinis bilong 2 King. (2 Kin 25:27) Namba Wan King i stori long ol samting i painim lain Israel kirap long pinis bilong 2 Samuel na i go inap long 911 B.C.E., em yia Jehosafat i dai.—1 Kin 22:50.
4. Olsem wanem ol stori ol man i raitim bilong ol samting i kamap bipo na ol samting ol man i painim pinis i helpim yumi long save olsem tok bilong 1 King i stret?
4 Namba Wan King em hap tru bilong Baibel na olgeta saveman i wanbel long dispela samting. Na tu, ol stori ol man i raitim bilong ol samting i kamap long hap bilong Isip na Asiria long bipo, na ol saveman i digim graun na painim ol samting bilong bipo, ol tu i kamapim olsem ol stori i stap long 1 King i tru. Olsem: Long 1 King 7:45, 46, Baibel i stori olsem “namel long taun Sukot na taun Saretan,” Huram i wokim ol sospen na dis samting bilong putim long haus lotu bilong Solomon. Ol saveman i digim graun long hap em taun Sukot i bin stap long en bipo, na ol i painim ol samting bilong wokim ol sospen na dis samting.a Na ol rait na piksa ol i katim long banis bilong haus lotu long Kanak long Isip, i stori long King Sesok (Sisak) bilong Isip i daunim ol Juda, na dispela i wankain long stori i stap long 1 King 14:25, 26.b
5. Jisas i tok wanem na yumi save olsem ol tok bilong 1 King i stret na yumi inap bilip tru long en?
5 Ol man bilong raitim ol narapela hap bilong Baibel ol i kolim ol tok bilong 1 King, na truim bilong ol tok profet i makim olsem ol tok bilong 1 King i stret na yumi inap bilip tru long en. Jisas i bin stori long Elaija na wanpela meri bilong Sarefat, em man bilong em i dai pinis, olsem samting tru i bin kamap long bipo. (Lu 4:24-26) Jisas i stori long Jon Bilong Baptais na em i tok: “Profet Elaija i mas i kam, em i tok long Jon tasol.” (Mt 11:13, 14) Long dispela hap Jisas i stori long tok profet bilong Malakai, em i toktok long samting bai kamap bihain olsem: “Bai mi salim profet Elaija i kam long yupela na bihain dispela De bai i kamap.” (Mal 4:5) Na Jisas i stori long Solomon na kwin bilong hap bilong saut na dispela tu i makim olsem tok bilong 1 King em i tru olgeta.—Mt 6:29; 12:42; skelim wantaim 1 King 10:1-9.
HELPIM YUMI OLSEM WANEM?
23. Namba Wan King i strongim bel bilong yumi olsem wanem long ol samting bilong beten?
23 Ol tok bilong 1 King inap helpim gut yumi. Em i stori planti long ol samting bilong beten. Taim Solomon i stap king long Israel, long pasin daun em i beten long Jehova. Em i askim Jehova long givim gutpela tingting na save long em, olsem na Jehova i givim bikpela save long em na mani kago na biknem tu. (3:7-9, 12-14) Dispela samting i strongim bel bilong yumi olsem taim yumi beten long pasin daun na askim Jehova long givim gutpela tingting na save long yumi long mekim wok bilong em, em bai harim! (Je 1:5) Long olgeta taim yumi mas beten strong long bel olgeta na laikim tru ol gutpela pasin bilong Jehova, olsem Solomon i mekim long taim em i dediketim haus lotu! (1 Kin 8:22-53) Taim yumi beten yumi mas givim bel long Jehova na bilip tru long em, olsem Elaija i mekim long taim em i kisim hevi na long taim ol Israel i lotuim ol spirit nogut! Ol man i beten long Jehova na i go klostu long em, em i save lukautim gut ol.—1 Kin 17:20-22; 18:36-40; 1 Jo 5:14.
24. Namba Wan King i stori long wanem ol man em yumi no ken bihainim pasin bilong ol? Bilong wanem ol wasman i mas tingim gut ol dispela samting?
24 Na yumi mas tingim pasin bilong ol man i no daunim ol yet long ai bilong Jehova na bai yumi no ken bihainim pasin bilong ol. Tru tumas, “God i save daunim ol man i apim nem bilong ol yet”! (1 Pi 5:5) Tingim ol man olsem Adoniya—em i laik senisim man God i makim bilong mekim wok king (1 Kin 1:5; 2:24, 25); Simei i ting em inap sakim tok na lusim mak bilong taun Jerusalem na kam bek gen (2:37, 41-46); Solomon, taim em i lapun, em i givim baksait long Jehova na Jehova i mekim sampela man i kamap birua bilong em (11:9-14, 23-26); ol king bilong Israel i bihainim lotu giaman na bagarap i painim ol (13:33, 34; 14:7-11; 16:1-4). Na tingim Jesebel, em wanpela meri nogut i save mangal long ol samting na i bosim man bilong em Ahap long mekim wok king. Em i kisim nem nogut tru, olsem na wan tausen yia bihain Jisas i givim strongpela tok long kongrigesen bilong Taiataira, olsem: “Tasol mi gat dispela tok long yu. Yu save larim dispela meri Jesebel i stap wantaim yu. Dispela meri i save tok olsem em i profet, tasol em i save giamanim ol wokman bilong mi na em i lainim ol long mekim pasin pamuk na long kaikai abus ol i bin ofaim long ol giaman god.” (KTH 2:20) Ol wasman i mas lukautim gut ol kongrigesen na bai ol kongrigesen i stap klin na i no bihainim ol pasin nogut i kain olsem bilong dispela meri Jesebel!—Skelim wantaim Aposel 20:28-30.
25. Kolim sampela tok profet bilong Namba Wan King em truim bilong en i kamap pinis. Sapos yumi tingim ol dispela samting i bin kamap bipo, olsem wanem em inap helpim yumi?
25 Truim bilong planti tok profet long 1 King i kamapim klia olsem Jehova inap tokaut long ol samting bilong bihain. Olsem: Inap 300 yia paslain long alta bilong Jeroboam long Betel i bruk, Baibel i tok, Josaia bai brukim dispela samting. Na tru tumas, Josaia i mekim! (1 Kin 13:1-3; 2 Kin 23:15) Na i gat ol bikpela tok profet i stori long haus lotu bilong Jehova em Solomon i wokim. Jehova i tokim Solomon, sapos ol Israel i kirap long bihainim ol god giaman, Jehova bai rausim ol Israel long graun na Em bai givim baksait long dispela haus Em i bin makim bilong em yet. (1 Kin 9:7, 8) Namba Tu Stori 36:17-21 i kamapim truim bilong dispela samting. Na Jisas i tok profet olsem haus lotu King Herot i bin wokim em tu bai bagarap, na em bai bagarap long wankain as olsem haus lotu Solomon i bin wokim i kisim bagarap long en. (Lu 21:6) Dispela tok profet tu i kamap tru! Gutpela sapos yumi tingim ol dispela bagarap na bilong wanem ol dispela bagarap i bin kamap. Ol dispela samting i mas kirapim yumi long wokabaut olgeta taim long pasin em trupela God i laikim.
26. Namba Wan King i helpim yumi long save long wanem ol samting bilong haus lotu bilong Jehova na Kingdom bilong em?
26 Kwin bilong Seba i lusim kantri bilong em long longwe hap na i kam lukim Solomon bilong harim ol gutpela tingting na save bilong em, na bilong lukim gutpela sindaun bilong ol manmeri, na ol gutpela samting bilong kingdom bilong em, na gutpela haus tru bilong Jehova tu. Tasol Solomon i tokim Jehova olsem: “Heven i bikpela ples tru, tasol em i no bikpela ples inap long yu stap long en. Na olsem wanem bai dispela haus mi wokim bilong yu bai inap long yu?” (1 Kin 8:27; 10:4-9) Planti handet yia bihain Krais Jisas i kam bilong mekim wok long ol samting bilong spirit, olsem stretim bek lotu i tru long bikpela haus lotu spirit bilong Jehova. (Hi 8:1-5; 9:2-10, 23) Jisas em i winim tru Solomon, olsem na tok promis Jehova i mekim long 1 King 9:5 i stret long Jisas. (Mt 1:1, 6, 7, 16; 12:42; Lu 1:32) Namba Wan King i helpim yumi long save, haus lotu spirit bilong Jehova em i gutpela tumas, na ol man i stap aninit long Kingdom bilong Jehova long han bilong Krais Jisas ol bai kisim gutpela sindaun na stap amamas tru. Yumi kisim save moa olsem, pasin bilong lotu tru long God, na Kingdom Jehova i kamapim long rot bilong Pikinini bilong Kingdom, em i bikpela samting tru!
[Ol Futnot]
a Buk The International Standard Bible Encyclopedia, Vol. 4, 1988, pes 648, em G. W. Bromiley i bin stretim tok bilong en.
b Buk Insight on the Scriptures, Vol. 1, pes 149, 952.