Askim
Tru i gat dispela kain animal ol i kolim yunikon, olsem sampela Baibel i tok, o nogat?
Sampela Baibel bilong bipo i stori long yunikon. Tasol ol Baibel bilong nau i tanim stret ol tok Hibru ol i no stori long en.—Buk Song 22:21; 29:6; 92:10, Baibel King James; 21:22; 28:6; 91:11, Baibel Douay.
Yunikon i no wanpela animal tru, tasol insait long sampela handet yia bipo planti stori nating i bin kamap long wanpela animal ol i kolim yunikon. Ol man i stori nating na ol i tok, bodi na het bilong dispela animal i olsem bilong hos, na lek bilong en i olsem bilong dia, na tel bilong en i olsem bilong laion. Na ol i tok, dispela animal i gat wanpela kom tasol i krungut, olsem i tanim tanim, na i stap long poret bilong en.a
Wanpela buk i tok: “Bipo ol man i bilip olsem i gat sampela samting long kom bilong yunikon em inap pinisim strong bilong marasin nogut i gat gip. Na namel long yia 500 na 1500 ol manmeri i save tromoi bikpela mani tru bilong baim paura ol man i tok ol i bin wokim long kom bilong yunikon. Planti saveman i ting, ol man i bin harim stori bilong animal rainoseros na nau ol i kirap long stori olsem i gat yunikon.” (Buk The World Book Encyclopedia) Long sampela hap ston ol Asiria na Babilon bilong bipo i bin katim piksa na rait long en, i gat piksa bilong wanpela animal i gat wanpela kom. Nau ol man i save em ol piksa bilong animal i gat tupela kom, olsem piksa bilong dia, o meme bilong bus, o bulmakau meri, o bulmakau man, tasol ol i no wokim piksa olsem pes bilong animal i kam long man i lukim piksa na bai man i lukim tupela kom bilong animal; ol i wokim piksa olsem sait bilong animal i kam long man i lukim piksa na i olsem animal i gat wanpela kom tasol.
Ol man bilong lainim tok bilong Baibel i mas save long dispela samting, long wanem, inap 9-pela taim Baibel i stori long wanpela animal, long tok Hibru ol i kolim reʼemʹ. (Namba 23:22; 24:8; Lo 33:17; Jop 39:9, 10; Buk Song 22:21; 29:6; 92:10; Aisaia 34:7) Inap longtaim ol man bilong tanim tok bilong Baibel i no save gut dispela animal em wanem kain animal tru. Long wanpela Baibel Grik (Septuagint) ol i tanim dispela hap tok Hibru olsem ‘i gat wanpela kom,’ olsem yunikon. Long wanpela Baibel long tok Rom (Vulgate) planti taim ol i tanim dispela hap tok Hibru olsem “rainoseros.” Na long sampela Baibel ol i tanim olsem ‘wel bulmakau,’ o ‘ol wel animal,’ o ‘bikbel’ olsem ‘bafalo.’ Wanpela man bilong tanim tok bilong Baibel long tok Inglis (Robert Young) em i no tanim dispela hap tok Hibru i go long tok Inglis; em i raitim stret tasol olsem i stap long tok Hibru, olsem “Reem,” na ol man i kaunim dispela Baibel ol i no save em wanem kain animal.
Tasol ol saveman bilong nau i helpim ol man long save dispela hap tok Hibru (reʼemʹ ) i makim wanem kain animal. Tupela man bilong wokim diksenari (em Ludwig Koehler na Walter Baumgartner) i kamapim klia olsem dispela tok i makim “wel bulmakau” (ol man bilong saiens i kolim Bos primigenius). Wanpela buk (The New Encyclopædia Britannica) i stori olsem:
“Sampela hap tok long Olpela Testamen i olsem song i stori long wanpela strongpela gutpela animal i gat kom, [long tok Hibru] ol i kolim dispela animal olsem reʼemʹ. Long planti Baibel ol i tanim dispela tok olsem ‘yunikon’ o ‘rainoseros.’ Tasol planti Baibel bilong nau i tanim olsem ‘wel bulmakau’ (aurochs) na dispela i stret wantaim insait bilong dispela hap tok Hibru reʼemʹ.”
Baibel New World Translation of the Holy Scriptures i tanim stret dispela tok (reʼemʹ ) long olgeta taim olsem “wel bulmakau.” Ol man i ting dispela kain wel bulmakau i bin pinis long graun paslain long yia 1650, tasol ol saveman bilong saiens i bin kisim save olsem em i narapela kain tru long dispela animal yunikon ol man i stori nating long en. Dispela kain wel bulmakau i bikpela tru, i go antap inap 1.8 mita na i longpela inap 3 mita. Hevi bilong skin bilong en inap kamap olsem 900 kilogram samting, na tupela kom bilong en inap i go longpela olsem 75 sentimita.
Dispela i stret wantaim stori bilong Baibel long dispela kain wel bulmakau, em Baibel i tok em i gat bikpela strong, na ol man i no inap mekim em i bihainim tok bilong ol, na em i save ran spit tru. (Jop 39:10, 11; Namba 23:22; 24:8) Dispela kain wel bulmakau i gat tupela kom, i no wanpela kom olsem yunikon ol tumbuna i save stori nating long en. Moses i stori long tupela kom bilong dispela kain wel bulmakau bilong makim tupela strongpela lain bai kamap long tupela pikinini man bilong Josep.—Lo 33:17.
Olsem na Baibel i no stori long dispela animal ol stori nating bilong ol tumbuna i stori long en, em yunikon. Nogat. Tasol Baibel i stori liklik long dispela kain wel bulmakau i bin stap long taim bilong Baibel na bihain long dispela taim i kam inap long sampela handet yia tasol paslain long taim bilong yumi.
[Ol Futnot]
a Profesa Paul Haupt i stori olsem: ‘Ol man bilong yia 500 i go inap 1500 bihain long Krais i bin bungim kom bilong ol animal, na ol kom bilong animal rainoseros o bilong weil nawal (ol i kolim tu olsem weil yunikon o pis yunikon), ol i ting ol dispela kom i kom bilong yunikon.’
[Piksa Kredit Lain long pes 31]
Buk Treasury of Fantastic and Mythological Creatures: 1,087 Renderings from Historic Sources, bilong Richard Huber/Dover Publications, Inc.