Ol Kristen Bilong Bipo i Bin Kamapim Nem Bilong God?
LONG Olpela Testamen long tok Hibru, nem bilong God i kamap planti tausen taim, em ol i raitim olsem יהוה (YHWH). Ol samting bilong bipo ol saveman bilong digim graun i bin painim, i makim olsem: Paslain long yia 607 paslain long Krais ol man i save kolim nem bilong God. Bihain tu, ol hap bilong Baibel olsem Esra, Nehemia, Daniel, Malakai, i kamapim nem bilong God planti taim. Tasol bihain liklik, taim bilong Mesaia i laik i kam em i klostu pinis, na ol Juda i pret long kamapim dispela nem.
Tasol yumi laik save, ol disaipel bilong Jisas i bin kamapim nem bilong God (olsem “Jehova” o “Yawe”)? Yumi ken ting ol i bin mekim. Jisas i bin lainim ol disaipel long beten long God olsem: “Nem bilong yu i mas i stap holi.” (Matyu 6:9) Na Jisas i beten long Papa olsem: “Mi autim pinis nem bilong yu long ol man yu bin givim mi long dispela graun.” (Jon 17:6) Na hap bilong Olpela Testamen ol i bin tanim pastaim long tok Grik (Septuagint) na ol disaipel bilong Jisas i bin mekim wok long en, em i bin kamapim nem bilong God long rait Hibru (יהוה).
Orait, olsem wanem long Fopela Gutnius na ol narapela hap bilong Nupela Testamen? Ol i bin kamapim nem bilong God long hap bilong Baibel ol i bin tanim pastaim long tok Grik (Septuagint), olsem na yumi ken ting nem bilong God i bin i stap long Nupela Testamen ol i bin tanim long pastaim. Olsem na long Baibel New World Translation of the Christian Greek Scriptures nem bilong God i stap 200 taim samting. Sampela i no wanbel long dispela. Tasol tok bilong wanpela buk lotu bilong bipo (Babylonian Talmud) i helpim Baibel New World Translation.
Namba wan hap bilong dispela buk lotu bilong ol Juda, nem bilong en Shabbath (olsem Sabat), na em i kolim planti planti lo i makim ol samting ol i mas mekim long de Sabat. Long wanpela hap, em i toktok long ol i mas mekim wanem sapos paia i laik kukim Baibel long de Sabat—i stret ol i ken kamautim Baibel na bai em i no ken paia o nogat? Bihain long dispela tok i gat wanpela tok olsem: “Rait i tok: Ol hap i no gat rait long en [gil·yoh·nimʹ] na ol Buk bilong Minim, yumi no ken kamautim long paia. Tisa Jose i tok: Long ol de namel long wik, man i mas katim Nem bilong God i stap long ol rait na haitim gut, na kukim ol narapela hap long paia. Na Tisa Tarfon i tok: Sapos ol dispela rait i stap long han bilong mi na mi no kukim long paia, samting nogut i mas painim mi, olsem mi mas planim pikinini bilong mi yet.”—Bikman H. Freedman i tanim dispela tok.
Husat dispela lain mi·nimʹ? Ating em inap makim ol saveman bilong Lo o ol Samaria. Tasol olsem Bikman H. Freedman i tok, i olsem dispela hap i toktok long ol Juda Kristen. Orait, wanem ol dispela gil·yoh·nimʹ, em Freedman i tanim olsem “ol hap i no gat rait long en”? Yumi ken tingim tupela insait bilong en, olsem: Ol i olsem hap i stap nating long arere bilong pes na i no gat rait long en, o i makim pes yet i no gat rait long en. O ating ol i makim ol rait yet bilong mi·nimʹ, i olsem ol i laik tok, ol dispela rait i olsem pipia nating tasol, olsem ol hap bilong pes i no gat rait long en. Long ol buk dikseneri, dispela namba tu insait bilong en ol i kolim “Ol Gutnius.” Olsem na long Talmut, wanpela hap tok i stap paslain long dispela tok yumi kamapim pinis em i tok olsem: “Ol Buk bilong Minim i olsem hap bilong pes i no gat rait long en [gil·yoh·nimʹ].”
Olsem na long wanpela buk (Who Was a Jew?) Lawrence H. Schiffman i tanim dispela hap tok bilong Talmut yumi kamapim pinis olsem: “Yumi no save kamautim long paia (long de Sabat) Fopela Gutnius na ol buk bilong minim (olsem ol man i lusim bilip). Long ples ol i stap long en ol i mas paia, em ol dispela rait wantaim Tetragramata [nem bilong God long rait Hibru]. Tisa Yose Ha-Gelili i tok: Namel long wik, man i mas katim Tetragramata [nem bilong God long rait Hibru] na haitim gut na kukim ol narapela rait long paia. Tisa Tarfon i tok: Mi mas planim pikinini bilong mi yet! Sapos (ol dispela buk) i kamap long han bilong mi, bai mi kukim long paia wantaim Tetragramata [nem bilong God long rait Hibru].” Bikman Schiffman i tok moa olsem ol dispela man ol i kolim mi·nimʹ em ol Juda Kristen.
Yumi laik save, tru dispela hap bilong Talmut i toktok long ol Juda Kristen? Sapos olsem, orait dispela i kamapim long ples klia olsem ol Kristen i bin putim nem bilong God (Tetragramaton) long Fopela Gutnius na long ol narapela hap bilong Baibel ol i bin raitim. Na i olsem ol dispela hap bilong Talmut yumi bin kamapim i stori long ol Juda Kristen. Sampela saveman i wanbel long dispela tok, na ol narapela tok bilong Talmut klostu long dispela tok i olsem i helpim dispela tingting. Hap tok klostu long tok bilong Shabbath yumi bin kamapim, em i stori long Gamaliel na wanpela jas Kristen na i kamapim sampela tok Jisas i bin mekim long maunten.
Tasol bihain lotu ol i kolim Kristen i no bihainim stret olgeta tok bilong Jisas—ol i putim sampela bilip giaman long en, na long dispela taim ol lain ol i tok ol i Kristen ol i no kamapim moa nem bilong God, na ol i rausim dispela nem long Baibel Septuagint na long Fopela Gutnius na ol narapela hap bilong Baibel.
[Piksa long pes 31]
Long taim bilong Jisas, nem bilong God i stap long Baibel “Septuagint”
[Kredit Lain]
Israel Antiquities Authority