Wanpela Maunten i Antap Moa, Winim Ol Maunten Himaleya
OL MAUNTEN Himaleya! Taim yu harim dispela nem, yu tingim wanem kain maunten? Ating yu tingim ol traipela maunten em ais i karamapim het bilong ol, na i gat strongpela win moa, a? O ating yu laik i go antap na sanap long het bilong dispela maunten i antap moa na i winim olgeta narapela maunten long graun. Tru, i no planti bilong yumi ol inap i go antap tru long maunten Everes, em wanpela bilong ol maunten Himaleya long Nepal. Tasol long nau planti manmeri long Nepal ol i wokabaut i go antap long wanpela maunten i winim tru ol dispela maunten Himaleya! Yumi laik save, bilong wanem ol i wok long i go antap long dispela gutpela maunten? Tasol pastaim bai yumi stori long dispela naispela liklik kantri Nepal.
Nepal—Em Ples Maunten
Kantri Nepal i narapela kain, long wanem, wanpela king i bosim, na i no gat planti kantri long graun i olsem. Na tu, lotu Hindu i bosim kantri Nepal, na i no gat narapela kantri i olsem. I gat 20 milion man long Nepal, na klostu olgeta i bilong lotu Hindu. Tasol ol tumbuna bilong ol i bilong kain kain ples. Ol man i sindaun long hap bilong ol maunten long not, ol tumbuna bilong ol i bilong Tibet na Bema, tasol long ol ples daun long hap bilong saut, ol tumbuna i bilong India na Yurop. Bikpela tok ples bilong dispela kantri em Nepali, na em i tok ples bilong 60 pesen bilong ol man bilong Nepal. Ol narapela i save mekim kain kain tok ples, winim 18.
Mak bilong kantri Nepal i olsem 880 kilomita kirap long is na i go long wes, na em i olsem 220 kilomita kirap long not na i go long saut. Ol dispela traipela maunten Himaleya, olsem kil, ol i olsem boda bilong Nepal long hap bilong not, na wanpela bilong ol dispela maunten em Everes, em i antap tru inap 8,848 mita, em i winim olgeta narapela maunten long graun, na i gat 8-pela maunten moa long dispela kil ol i winim 8,000 mita. Long sentral Nepal i gat ol liklik maunten na raunwara na ol ples daun. Long hap bilong saut klostu long boda bilong India, em hap ol i kolim Tarai, graun i gat gutpela gris na em i nambawan hap bilong Nepal long planim kaikai.
Nambawan biktaun em Katmandu, em i stap long sentral Nepal, na em i gutpela ples tru bilong ol turis i raun long en. Ol inap raun long ol liklik balus na flai antap long ol naispela maunten, na ol inap i go long ol bikpela pak bilong lukim ol animal samting bilong bus, na i gat planti samting moa ol inap lukim. Sampela taim ol i save kolim Nepal olsem ples daun bilong ol god, long wanem, lotu i bikpela samting tru long sindaun bilong ol man bilong dispela kantri. Na lotu em i as na planti milion man bilong olgeta hap ol i wokabaut i go antap long dispela “maunten” i antap moa, winim ol maunten Himaleya.
Inap olsem 2,700 yia bipo, spirit bilong God i bin kirapim wanpela profet Hibru, em Aisaia, long mekim tok profet olsem: “Wanpela taim bai i kamap bihain na dispela maunten, em haus bilong Bikpela i sanap long en, em bai i stap antap tru na i winim olgeta arapela maunten. Na . . . ol lain manmeri bilong olgeta hap bai i tok olsem, ‘Kam, yumi go long maunten Saion, maunten bilong Bikpela . . . , bilong em i ken skulim yumi long ol pasin em i laik yumi mekim, na bai yumi ken wokabaut long rot em yet i makim.’ ” (Aisaia 2:2, 3) Long dispela hap bilong Baibel, lotu tru bilong Jehova, em Man bilong wokim olgeta samting na em i Nambawan King bilong heven na graun, em i kain olsem wanpela maunten i antap moa, winim olgeta narapela lotu i bikpela olsem maunten. Long nau i gat wanpela wok bilong skulim ol man bilong olgeta hap long dispela lotu, na em i helpim ol man i hangre long kisim tok i tru na bai ol i ken kisim save long ol pasin Jehova i laikim. Orait, dispela wok i bin kirap olsem wanem long Nepal?
Wok i Kirap Nupela Long Nepal
Long taim bilong Namba 2 Pait, wanpela soldia long ami bilong Briten em i wok long painim lotu i tru. Papamama bilong em i bilong Nepal na pastaim ol i bilong lotu Hindu, tasol bihain ol i lusim na kamap Katolik. Taim dispela soldia i wok long i go bikpela, em i lukim olsem pasin bilong lotuim ol piksa samting em pasin kranki, na em i no bilip long tok bilong bikpaia. Olsem na em i kirap skelim bilip bilong ol lotu Talatala. Tasol ol dispela bilip tu i no stret long em.
Orait, ol Japan i kalabusim em long hap bipo ol i kolim Rangun, long Bema, na em i beten long em i no ken i dai long dispela ples kalabus nogut—em i ken i stap laip na wok long painim lotu i tru. Bihain em i ranawe na wanpela tisa i helpim em. Long haus bilong dispela tisa em i lukim wanpela buklet (Where Are the Dead?) em J. F. Rutherford i wokim. Em i pilim olsem tok bilong dispela buklet i tru, na taim ol Witnes Bilong Jehova i go autim tok long haus bilong em long Rangun long 1947, em i amamas long ol i stadi wantaim em. Sampela mun bihain em i kisim baptais, na bihain liklik, yangpela meri bilong em tu i baptais. Tupela i pasim tok long i go bek long India, na ol i go sindaun long as ples bilong ol, em Kalimpong, long ol maunten long hap bilong not-is. Bihain ol i kamapim tupela pikinini na ol i skul long dispela ples. Orait, long Mas 1970 ol i lusim ples na i go sindaun long Katmandu.
Lo konstitusen bilong Nepal i tambuim wok bilong autim tok bilong narapela lotu. Ol man i mekim olsem ol inap kalabus 7-pela yia, na sapos wanpela man i go insait long kain lotu olsem, em inap kalabus 3-pela yia na em i mas baim kot long bikpela mani. Olsem na ol i mas tingting gut taim ol i mekim wok autim tok. Taim ol i autim tok pinis long wanpela haus, ol i mas lusim dispela hap na go long narapela hap na autim tok long wanpela haus. Olsem na pasin bilong autim tok long kain kain taim na ples em i bin helpim planti man long harim gutnius long Nepal.
Pastaim i olsem i no gat sampela gutpela samting i kamap long dispela wok ol i mekim. Ol man bilong dispela kantri ol inap olsem 10 milion, na i olsem gutnius i no inap i go long dispela bikpela lain. Tasol dispela wanpela famili i wok long autim tok long ol pren bilong ol na ol narapela ol i save long ol, na ol bos na wanwok. Ol i wokim miting long haus bilong ol na ol i singautim ol man i kam bung wantaim ol, em ol i gat laik long harim. Ol i wok strong inap 4-pela yia long planim kaikai na givim wara long en, na long 1974 namba wan kaikai bilong dispela wok i kamap long Nepal—dispela kaikai i kamap long narapela kain pasin tru!
Wanpela pablisa i go long wanpela haus na em i autim tok long wanpela maniman, em i kuskus bilong wanpela long famili bilong king. Dispela man i tok, “Yu ken toktok wantaim pikinini man bilong mi.” Pikinini bilong em i orait long stadi long Baibel. Bihain em i lusim wok bilong em na kisim narapela wok, long wanem, em i bin wok long wanpela haus bilong pilai laki. Papa em i wanpela strongpela Hindu na em i mekim pasin birua long pikinini bilong em. Tasol dispela yangpela man i sanap strong na em i givim bel long Jehova. Orait, wanem samting i kamap? Bihain papa i no birua moa long em, na sampela wanblut bilong em ol i kisim tok i tru bilong Baibel. Nau em i wanpela elda long kongrigesen Kristen.
Bilong sanap strong na bihainim tok bilong Baibel olsem yumi mas bung wantaim, dispela liklik lain long Katmandu i wokim ol miting long haus bilong ol yet. Tasol klostu olgeta ol i no gat rot long bung wantaim ol bikpela lain brata. Sapos wan wan i gat mani, ol i mas i go long ol kibung long India—tasol em i longwe tru na ol i mas brukim planti kil bilong maunten, na ol i mas tromoi bikpela mani long baim rot.
Tasol bihain ol i wokim program olgeta bilong kibung distrik long haus ol i save mekim ol miting long en. Ol i amamas tru long dispela samting! I gat 4-pela brata tasol, em wanpela i bilong brens-ofis long India, ol i mekim olgeta tok bilong kibung. Na ol i wokim wanpela pilai bilong Baibel tu. Ol i wokim olsem wanem? Ol i bin kisim piksa slait taim ol i traim dispela pilai long India. Long Nepal ol i sutim piksa long wanpela laplap samting na ol i harim ol tok bilong en i stap long kaset. Ol i laikim tru dispela pilai. Yu ting hamas manmeri i bung? Inap 18 tasol!
I no gat planti Witnes bilong ol narapela hap ol inap i kam helpim ol long autim tok. Wok misineri i tambu, na i hatwok long ol Witnes bilong ol narapela kantri i kisim wok mani long Nepal. Tasol tupela Witnes bilong India, em ol i kam long narapela narapela taim, ol i kisim wok mani na ol i stap sampela yia long Katmandu na helpim nupela kongrigesen long kamap strong. Long 1976 i gat 17 manmeri i autim tok bilong Kingdom long Katmandu. Long 1985 ol brata i wokim Haus Kingdom bilong ol yet, na ol i kirap wokim ol kibung distrik na ol narapela kibung long dispela haus. Tru tumas, dispela Haus Kingdom em i kamap ples tru bilong lotuim Jehova long dispela kantri i stap longwe na i gat planti maunten long en.
I Gat Hevi, Tasol Wok i Go Bikpela
Taim dispela wok i kirap nupela long Nepal, ol i was gut tru taim ol i autim tok, olsem na gavman i no tingim tumas. Tasol klostu long pinis bilong 1984, gavman i kirap putim sampela tambu long dispela wok. Polis i holim wanpela brata na 3-pela sista na ol i stap long rum gad inap 4-pela de na bihain ol i lusim 4-pela i go. Tasol pastaim ol i toksave olsem 4-pela i no ken mekim moa dispela wok. Long wanpela ples ol polis i holim 9-pela manmeri taim ol i mekim Baibel-stadi long haus bilong ol. Sikspela ol i kalabus inap 43 de. Ol i holim sampela moa, tasol i no gat kot i kamap long en.
Long 1989, ol polis i holim olgeta brata sista long wanpela Buk-Stadi Bilong Kongrigesen na ol i stap long rum gad inap 3-pela de, na bihain ol i lusim kalabus. Sampela taim ol i tokim ol Witnes long sainim nem bilong ol long wanpela pepa i tok, ol i no ken autim tok. Tasol ol i no mekim olsem. Ol i larim sampela brata i lusim kalabus taim ol i sainim nem long wanpela pepa i tok, sapos ol i autim tok na polis i holim ol gen, ol i orait long kisim strafe bilong dispela.
Tasol maski ol dispela hevi i stap, ol brata i wok strong yet long autim gutnius bilong Kingdom. Tingim dispela wok ol i mekim: Long 1985, em wanpela yia bihain long taim gavman i kirap long pasim wok, lain bilong autim tok i go bikpela inap 21 pesen. I gat 35 pablisa, na ol aua ol i lusim long olgeta mun long toktok wantaim ol man long lotu i tru em i kamap olsem 20 aua long olgeta wan wan pablisa.
Bihain i gat sampela senis i kamap long wok politik long Nepal. Sampela bikman bilong gavman i lukim olsem ol Witnes Bilong Jehova i no inap bagarapim gavman bilong ol. Ol i save, wok bilong ol Witnes long skulim ol man long Baibel i save helpim gut ol man, na taim ol i kamap Witnes Bilong Jehova ol i save bihainim gut tok bilong gavman. Na ol bikman bilong gavman i lukim tu olsem ol man i laik lotuim Jehova ol i mas winim sampela mak olsem: Ol i no ken giaman o stil samting, na ol i mas wok strong, na ol i mas bihainim stretpela pasin.
Wanpela meri, pastaim em i wanpela strongpela Hindu tasol bihain em i kamap wanpela Witnes. Ol dokta i laik givim blut long em, tasol em i sakim blut, na bikpela tok i kamap long dispela. Long dispela rot planti manmeri i kisim save long ol Witnes. Ol dokta i kirap nogut long save bilong em na pasin bilong em long sanap strong. Dispela meri i bin lainim tok i tru long rot bilong wanpela buklet Stap Amamas Oltaim Long Graun! Famili bilong em i mekim pasin birua na tok bilas long em, tasol em i kisim baptais long 1990, taim em i gat klostu 70 krismas. Bihain wanpela bagarap i painim em na lek bilong em i bruk na sampela samting moa i kamap long lek, olsem na ol dokta i mas katim em bikpela tru. Inap tupela wik ol dokta na famili bilong em i strong long em i mas kisim blut, tasol em i wok long sakim. Orait, bihain ol dokta i katim em gut na ol i no mekim wok long blut. Tru, nau dispela gutpela sista i no inap wokabaut gut, tasol em i save sindaun long dua bilong banis bilong em long olgeta moningtaim, na ol manmeri i go i kam em i save singautim ol long kam sindaun wantaim em na harim sampela gutpela tok.
Nepal Long Nau
Olsem wanem long Nepal long nau? Ol Witnes Bilong Jehova i stap fri long lotuim Jehova olsem ol brata bilong ol i save mekim long ol narapela hap bilong graun. Kirap long taim wanpela o tupela man i kirap long wokabaut i go antap long maunten bilong lotu i tru, planti manmeri i kam bung wantaim ol na ol tu i tok, ‘Kam, yumi go long maunten bilong Jehova.’ Long 1989 i gat olsem 43 pablisa i autim tok long olgeta mun, na 204 i bung long Memorial bilong tingim dai bilong Krais.
Bihain Jehova i truim tok promis bilong em na em i hariapim wok bilong bungim ol man long haus bilong em, em ol man i wok long painim tok i tru. (Aisaia 60:22) I no longtaim i go pinis na ol i kamapim namba 2 kongrigesen long Katmandu, na nau i gat tupela grup i stap ausait long dispela biktaun. Long Epril 1994, i gat 153 Kristen i putim ripot bilong wok autim tok ol i mekim. Insait long 5-pela yia tasol dispela lain i go bikpela inap 350 pesen! Ol i mekim 386 Baibel-stadi wantaim ol man. Long Memorial bilong 1994, i gat 580 ol i bung. Em gutpela tru. Long wanpela bikpela de kibung, i gat 635 i bung long haus kibung, na 20 ol i kisim baptais. Olsem na wok bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela liklik kantri Nepal i go bikpela tru, wankain olsem ol narapela hap bilong graun.
Long nau ol i wokim planti buk na nius samting long tok ples Nepali, na dispela i helpim ol man i gat pasin daun long kisim save na holimpas tok i tru. Long brens-ofis ol i bin lainim sampela brata long tanim tok na mekim wok long kompyuta, na nau ol i mekim dispela wok long Katmandu long olgeta de. Em nau, dispela lain bilong God long Nepal i wokabaut i go antap long maunten, ol i redi long helpim planti manmeri moa ol bai wokabaut wantaim ol!
Go Antap Tru, Winim Maunten Himaleya
Yu tu inap wokabaut i go antap long dispela maunten i winim ol maunten Himaleya. Sapos yu mekim olsem, bai yu no wokabaut wantaim ol dispela lain bilong Nepal tasol—bai yu wokabaut wantaim planti milion, em ol i “bilong olgeta kantri na bilong olgeta kain skin na bilong olgeta tok ples.” (KTH 7:9) Bai yu amamas wantaim ol long kisim skul long Man bilong wokim ol naispela maunten olsem bilong Nepal. Bai yu lukim dispela Man bilong wokim olgeta samting em i “stretim tok,” na yu inap tingting long i stap oltaim oltaim long graun, taim em i kamap gutpela ples tru.—Aisaia 2:4.
[Mep long pes 24]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Katmandu
Maunten Everes
[Piksa long pes 25]
Ausait long Haus Kingdom long Katmandu
[Piksa long pes 26]
Baibel-stadi i helpim planti manmeri long Nepal