Ol i Autim Tok i Go Inap Long Olgeta Hap Bilong Graun
ITA
TULI
GODHAUN
GOTHOP
YULIANAHOP
AMASALIK
KIRAP long bipo yet i kam inap nau, Tuli i insait long wanpela nem ol man i save kolim taim ol i stori long laspela mak tru ol i laik winim, ating em wanpela ples ol i laik kamap long en o wanpela samting ol i laik mekim. Long nau Tuli em nem bilong wanpela ples long hap not tru bilong Grinlan, em nambawan bikpela ailan long graun. Tuli i kisim nem bilong en long 1910 taim wanpela man bilong raun na painim ol narapela kantri, em Knud Rasmussen bilong Denmak, em i wokim kem long dispela hap bilong mekim sampela bikpela raun i gat hatwok bilong i go long hap bilong ol ples kol nogut tru i gat bikpela ais. Long nau tu, ol man i laik raun i go long Tuli, bai ol i gat sampela hatwok.
Tasol i mas i gat ol man bilong i go long Tuli. Jisas i bin tok: “Yupela bai i autim tok bilong mi . . . i go inap long olgeta hap bilong graun,” olsem na ol Witnes Bilong Jehova i laik bihainim dispela tok na ol i amamas long kisim gutpela tok bilong Kingdom bilong God i go long dispela ples i stap long hap not tru bilong graun na i gat ol man i save sindaun long en.—Aposel 1:8; Matyu 24:14.
‘Wanem Taim Bai Mipela Inap i Go Long Tuli?’
Long 1955 tupela Witnes bilong Denmak, em ol i laik insait long wok bilong autim tok “i go inap long olgeta hap bilong graun,” ol i kamap long Grinlan. Sampela moa i kam bihain, na isi isi ol i autim tok i go long olgeta hap bilong nambis long saut na nambis long wes i go inap long Melvil Be na sampela hap bilong nambis long is. Tasol long ol ples i stap longwe olsem Tuli, ol i save autim tok tasol long rot bilong pas o telefon.
Wanpela de long 1991, Bo wantaim meri bilong em, Helen, ol i save autim tok long olgeta de, ol i sanap i stap long wanpela bikpela ston na ol i lukluk i go long pasis bilong Melvil Be. Taim ol i lukluk i go long hap bilong not ol i tingting, ‘Wanem taim bai mipela inap i go olgeta long Tuli na autim gutnius bilong Kingdom long ol manmeri bilong dispela hap?’
Long 1993, Werner, em tu i save autim tok long olgeta de, em i kisim bot bilong em Qaamaneq (Lait), longpela bilong en inap olsem 5.5 mita, na em i brukim pasis bilong Melvil Be. Em i bin lusim Gothop na raun pinis inap 1,200 kilomita, na bihain em i kamap long hap bilong Upenavik. Tasol bikpela hatwok i stap yet bilong brukim pasis bilong Melvil Be—em inap olsem 400 kilomita na em i stap long biksolwara Aktik. Inap planti mun long olgeta yia, ais i save pasim dispela pasis. Werner i brukim pasis, tasol ais i bagarapim wanpela ensin. Na em i mekim sampela wok tu long autim tok paslain long taim em i kam bek.
Raun i Go Long Tuli
Taim dispela raun i pinis, Werner i kirap stretim gen ol samting bilong mekim narapela raun. Em i toktok wantaim Arne na Karin long ol i ken raun wantaim em long i go long Tuli. Ol tu i gat wanpela bot, longpela bilong en inap olsem 7 mita na em i gat 4-pela bet, na bikpela samting bilong en—em i gat ol nupela masin samting bilong stiaim bot. Bai ol i gat ples slip long ol bot, na sapos sampela hevi i kamap taim ol i brukim pasis bilong Melvil Be, bai i gat helpim, long wanem, tupela bot bai raun wantaim. Tasol bilong ol i ken autim tok long nambawan taun bilong dispela hap—em i gat 600 manmeri—na long 6-pela ples tu, ol i mas kisim sampela helpim moa. Olsem na ol i singautim Bo na Helen na Jørgen na Inge i kam wantaim ol—olgeta i gat save long autim tok na ol i save gut long raun long dispela kantri. Na faipela bilong dispela lain ol i save mekim tok Grinlan.
Ol i salim ol buk samting bilong Baibel i go pas. Na ol i pulimapim planti buk samting long ol bot tu, na ol bikpela samting olsem kaikai na wara, bensin, narapela ensin, wanpela dingi gumi. Orait long Ogas 5, 1994, taim ol i lusim pinis planti mun long redim ol samting, olgeta long grup i bung wantaim na tupela bot i stap redi wantaim ol kago long pasis bilong Ilulisat. Em nau, ol i laik kirapim raun bilong ol long go long hap not. Werner, Bo, na Helen i raun long liklik bot. Bo i rait long buk bilong sip olsem: “Mipela inap sindaun tasol o slip tasol long bet na holimpas long wanpela samting—i no gat narapela samting mipela inap mekim.” Nau yumi ken harim stori em i raitim long dispela buk long raun bilong ol.
“Long sampela hap solwara i stap isi na mipela inap raun longwe liklik. Mipela i lukim sampela naispela samting tru—solwara i lait gutpela, na bikpela sno i pasim ples, san i lait strong na skai i blupela, ol maunten ais i kain kain na i gat ol gutpela kala, na wanpela braunpela wolras (em wanpela kain bulmakau bilong solwara) i sindaun long wanpela hap ais na bai san i ken hatim skin bilong em, na ol sait bilong maunten i go daun long nambis, na long sampela hap bilong nambis i gat ol liklik stretpela hap graun—i gat planti planti gutpela samting bilong lukim.
“Tasol nambawan samting mipela i amamas long en, em taim mipela kam long ol ples. I gat ol manmeri i save sindaun long bris—planti taim em ol pikinini—na ol i wet long lukim husat ol man i kam na bai ol i ken tok amamas long ol i kam. Mipela i tilim ol buk samting bilong Baibel long ol na larim ol man i lukim wanpela video i stori long oganaisesen bilong mipela. Planti ol i bin lukim paslain long taim mipela i mas lusim ol. Long Saut Upenavik, mipela i no kam sua yet na planti manmeri i kam bungim mipela long ol bot bilong ol. Olsem na mipela i singautim ol i kam antap long bot bilong mipela, na long dispela apinun olgeta, mipela i wok long bekim ol askim bilong ol long Baibel.”
Ol i pinisim 700 kilomita pastaim long raun bilong ol na nau tupela bot i redi long brukim pasis bilong Melvil Be.
Bikpela Hatwok Bilong Winim
“Planti man i save ting dispela hap bilong solwara nau mipela i laik raun long en em i gat bikpela hatwok moa. Na mipela mas ran stret tasol, mipela i no inap sua long wanpela hap, long wanem, ais i pasim ples Savisivik—em teritori i kirap long dispela hap na mipela i bin ting olsem bai mipela inap slip long dispela ples.
“Orait mipela i kirap long brukim pasis. I gat planti ais, olsem na mipela i go ausait tru long solwara. Gutpela tru na solwara i slip isi tasol. Inap planti aua mipela ran long solwara na i no gat hevi. Long apinun mipela i lukim Kep Yok na isi isi mipela i stiaim bot i go long not, i go klostu moa long nambis. Nau i gat ais gen—planti hap ais i bin stap longtaim na i strong na i wok long bruk bruk na trip long solwara—em dispela tasol mipela inap lukim i go longwe tru. Mipela bihainim arere bilong ais inap longwe liklik, na sampela taim mipela i mas stiaim gut bot insait long ol liklik rot namel long ais. Na tu i gat bikpela sno i pasim ples, na em i luk nais tru na i narapela kain long lait bilong san taim san i laik go daun. Na i gat biksi tu! Bikpela sno, na biksi, na ais wantaim; sapos i gat wanpela tasol em i hatwok, tasol olgeta wantaim em i hatwok moa.”
Ol i Amamas Long Mipela i Kam
“Taim mipela i laik kamap long Pitufik, biksi i pinis na solwara i slip isi tasol. Olgeta samting mipela i lukim i olsem i tok amamas long mipela i kam: san i lait strong long blupela skai; gutpela pasis i go insait tru, em i stap long ai bilong mipela na ol maunten ais i trip long en; na longwe liklik mipela i lukim bikpela ston bilong Dandas, em ples Tuli long bipo!” Ol i raun yet inap 100 kilomita i go moa long hap not, na bihain ol i kamap long Tuli.
Bel bilong ol i kirap na ol i redi long autim tok long ol haus. Long namba wan haus tupela Witnes i bin go long en, ol man i sakim tok bilong ol. Tupela i tok: “Ol i sakim tok bilong mipela wankain olsem ol man i save mekim long Denmak. Tasol planti manmeri i tok amamas long mipela i kam. Ol i tingim gut ol tok ol i harim na ol i save gut long ol samting i wok long kamap. Sampela i tok ol i bin harim sampela tok long mipela na nau ol i amamas olsem mipela i kamap pinis. Mipela i bungim planti gutpela man, olsem ol man bilong raunim ol sil (animal bilong solwara), em ol i bin mekim sampela raun long hap bilong Not Pol; na ol asples, em ol i amamas long sindaun bilong ol na ol i save lukautim gut ol samting bilong ol na ol i no mangal long sindaun bilong ol lain i gat planti mani kago samting—ol i no ting em i gutpela tumas.”
Long ol de bihain ol gutpela samting i painim olgeta. Long olgeta hap ol i go long en, ol man i amamas long kisim ol buk na nius bilong Baibel. Na long planti haus, ol Witnes i kirapim ol Baibel-stadi long namba wan taim ol i autim tok long ol man. Inge i bungim wanpela man i laik harim tok na em i stori long haus bilong em olsem: “Haus i klinpela na gutpela na i gat wanpela rum. Inap 3-pela de, mipela i go lukim wanpela man i sindaun long dispela haus, em i man bilong pasin isi, na mipela i kirap laikim em tru. Em wanpela man bilong raunim ol sil, na bot bilong em—ol i kolim kaiyak—em i stap arere long haus. Em i bin sutim planti pola bea, wolras, na sil. Laspela taim mipela i go lukim em, mipela i beten wantaim em na aiwara i pulap long ai bilong em. Nau mipela i mas larim olgeta samting i stap long han bilong Jehova na wetim taim bilong mipela inap i go bek sapos rot i op.”
Planti taim ol Eskimo bilong Kanada i save go raun long Tuli. Inge i tok: “Mitupela Helen i bungim planti Eskimo bilong Kanada. Ol inap toktok wantaim ol man Grinlan; i luk olsem ol tok ples bilong ol lain bilong Aktik i gat wanpela as tasol. Ol Eskimo bilong Kanada i gat ol buk samting long tok ples bilong ol yet, tasol ol inap kaunim tu ol buk samting bilong mipela long tok Grinlan. Ating dispela inap opim sampela nupela rot long ol.”
Na long bot ol i go lukim tu ol ples i stap longwe inap olsem 50-60 kilomita samting. “Taim mipela i laik go long ples Keketat, mipela i bihainim nambis i go, long wanem, mipela i ting bai i gat ol man i wok long painim wanpela kain weil ol i kolim nawal. Na stret long tingting bilong mipela, long wanpela bikpela ples ston, mipela painim wanpela kem i gat 3-pela o 4-pela famili long en, na ol i pasim gras bilong ol animal long skin bilong ol, na ol i gat haus sel na bot bilong ol. Ol man i holim spia long han, na narapela i senisim narapela long sindaun long ston na wetim ol nawal i kamap, em ol i laik tumas long kisim. Ol i bin wet nating inap long sampela de, olsem na ol i no amamas tumas long lukim mipela—nogut mipela i pretim ol weil na ol i ranawe! Tingting bilong ol i stap tasol long ol samting ol i mekim. Ol meri i kisim sampela buk samting, tasol i no gutpela taim bilong stori moa. Bihain mipela i kamap long Keketat long 11 klok nait na mipela lusim laspela haus bilong ples long 2 klok long bikmoning!”
“Bihain mipela i kamap long ples Siorapaluk, em laspela longwe ples long hap not bilong Grinlan. Em i stap long wanpela nambis wesan long as bilong sampela liklik maunten ston i gat grinpela gras i karamapim—no gat sampela gras samting moa bilong dispela ples nating.” Long wok bilong ol long autim tok, ol Witnes i go kamap pinis long longwe hap tru bilong graun, long hap bilong not.
Ol i Pinisim Raun Bilong Ol
Ol Witnes i pinisim wok bilong ol. Ol i bin autim tok long ol haus na long ol haus sel, na ol i tilim ol buk na nius samting, na kisim sabskripsen, na soim ol video, na toktok wantaim planti manmeri bilong Grinlan, na mekim ol Baibel-stadi. Nau em taim bilong go bek long ples. “Long apinun taim mipela i redi long lusim ples Moriusak na mipela i kalap long dingi, planti manmeri i wet i stap long nambis bilong tok gutbai long mipela, na ol i holim ol buk o buklet ol i bin baim na ol i tromoi han wantaim.”
Bihain, taim ol Witnes i kamap long wanpela hap bilong nambis em i no gat man, ol i kirap nogut long lukim wanpela man i sanap long wanpela bikpela ston na tromoi han i stap—em wanpela longwe ples tru! “Orait mipela i kam sua na bungim em. Em wanpela yangpela man bilong Belin, Jemani, na inap wanpela mun em i raun long kaiyak bilong em na i wok long bihainim nambis i go. Long Jemani ol Witnes Bilong Jehova i save go lukim em oltaim, na em i gat planti buk bilong ol. Mipela i stap wantaim em inap tupela aua, na em i kirap nogut tru long bungim ol Witnes long kain ples olsem.”
Long ples Savisivik, em pastaim ol Witnes i bin abrusim, ol manmeri i kamapim bikpela amamas long ol dispela man bilong raun na autim tok ol i kam. Long yia bipo, sampela i bin kisim na kaunim ol buk samting bilong ol, na ol i hangre tru long kisim sampela moa kaikai bilong spirit.
Ol i lusim 14-pela aua long brukim pasis bilong Melvil Be taim ol i laik go bek. “Mipela i lukim san i go daun—long dispela hap em i kisim planti aua—na i gat ol gutpela gutpela kala i wok long senis oltaim. Na san i kirap i kam antap bihain stret long san i go daun—dispela tu i kisim planti aua. Kain kain retpela kala bilong san i go daun i stap yet long skai long hap bilong not-is, na san i kam antap liklik long hap bilong saut. I no gat sampela tok—o piksa—inap long kamapim gut dispela samting mipela i lukim.” Ol lain bilong bot i no slip liklik long dispela nait.
“Taim mipela i kamap long Kulorsuak, skin bilong mipela i les tru. Tasol mipela i amamas na belgut. Mipela i winim pinis dispela pasis! Long narapela hap bilong raun bilong mipela, mipela i painim planti man i laik harim tok long ol taun na ples long nambis. Planti taim ol i askim mipela, ‘Bilong wanem yupela sampela i no inap stap wantaim mipela? Mipela i no amamas long yupela bai lusim mipela hariap olsem!’ ”
Long Karsut wanpela gutpela famili i singautim 5-pela bilong ol dispela Witnes long kaikai wantaim ol. “Dispela famili i laik bai mipela i slip wanpela nait long haus bilong ol. Tasol i gat sampela hap i moa gutpela bilong putim bot inap olsem 40 kilomita longwe, olsem na mipela i tokim ol mipela no inap slip wantaim ol, na mipela i lusim ol na i go. Bihain mipela i harim olsem wanpela bikpela maunten ais i bin bruk long moning tru long de bihain, na biksi i bin kapsaitim 14-pela liklik bot long dispela hap em ol bot bilong mipela i bin stap long en!”
Bihain grup i kamap gen long Ilulisat taim ol i pinisim raun bilong ol long i go long Tuli. Long wankain taim, narapela tupela pablisa i bin go long ol longwe ples long nambis long hap is bilong Grinlan. Long dispela tupela raun, ol pablisa i bin tilim 1,200 buk, na 2,199 buklet, na 4,224 magasin, na ol i kisim 152 sabskripsen. Long rot bilong telefon na pas ol i wok yet long helpim planti man em ol i bin amamas long harim tok.
Maski ol i mas lusim bikpela hap taim, na strong, na mani, ol Witnes Bilong Jehova i kisim bikpela amamas tru long bihainim tok bilong Bikpela bilong ol, em i tok long ‘ol i mas autim tok . . . i go inap long olgeta hap bilong graun.’—Aposel 1:8.
[Blok long pes 28]
Nambis Long Hap Is Bilong Grinlan
LONG wankain taim olsem dispela lain pablisa i kamap long Tuli, tupela Witnes marit, em Viggo na Sonja, ol i kirapim wanpela raun bilong i go long narapela teritori ol Witnes i no bin autim tok long en—em Itokorturmit (Skosbisun) long nambis long hap is bilong Grinlan. Bilong kamap long dispela hap ol i mas go long Aislan pastaim, kisim balus na i kam bek long Poin Konstabel long nambis bilong Grinlan, na bihain gen kisim helikopta.
Tupela painia hia i save mekim tok Grinlan, ol i tok: “Em namba wan taim ol Witnes Bilong Jehova i bin kam long dispela hap. Maski ol dispela man i stap long wanpela longwe ples, mipela kirap nogut long ol i gat save long ol samting i kamap. Tasol ol i amamas yet long kisim save long ol nupela samting. Ol i man bilong stori, na ol i amamas long stori long taim ol i bin raunim ol sil na sampela stori moa olsem.” Ol i mekim wanem taim mipela i autim tok long ol?
“Taim mipela i autim tok long ol haus, mipela bungim J——, em wanpela katekis. Em i tok, ‘Tenkyu long yupela i kam lukim mi tu.’ Mipela i soim em ol buk samting bilong mipela na pasin bilong mekim wok long en. Long de bihain em i kam lukim mipela na em i laik save long nem Jehova. Mipela i soim em sampela tok long dispela em Baibel bilong em yet long tok Grinlan i kamapim, na em i stap long hap bilong ol tok daunbilo long wanpela pes. Taim mipela i lusim em, em i ring long ol pren bilong mipela long Nuk bilong tok tenkyu long mipela i go lukim em. Mipela i mas wok yet long helpim dispela man.
“Na mipela i bungim O——, em wanpela tisa i gat save long ol Witnes Bilong Jehova. Em i orait long mipela i toktok wantaim klas bilong em inap 2-pela aua—ol sumatin i gat 14 i go inap 16 krismas. Olsem na mipela i soim video bilong mipela na bekim ol askim bilong ol. Ol i amamas tru long ol buk olsem Sampela Askim Bilong Ol Yangpela—Ol Gutpela Bekima na ol narapela buk, na ol i kisim hariap. Bihain mipela i bungim 3-pela yangpela meri bilong dispela klas. Ol i gat planti askim, na wanpela i gat laik tru long kisim sampela save moa. Em i askim olsem, ‘Ol man i save kamap Witnes olsem wanem? Ating sapos mi kamap olsem yupela bai mi amamas. Papa bilong mi tu em i wanbel long dispela wok yupela i mekim.’ Mipela i tok promis olsem mipela bai rait long em.
“Long wanpela ples, mipela bungim narapela katekis, M——, na mipela i stori gut wantaim em. Em i tokim mipela olsem, taim ol man i raun bilong painim abus ol i kam bek, em bai givim ol buk samting bilong mipela long ol. Olsem na nau em i olsem ‘pablisa’ bilong mipela long dispela longwe ples.”
Maski dispela raun ol painia i bin mekim i gat hatwok bilong en na ol i no inap go stret long dispela hap, tupela painia hia i pilim olsem ol i kisim gutpela pe tru long hatwok bilong ol.
[Futnot]
a Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim.