Painim Bel Isi Tru Long Wanpela Kantri i Gat Planti Hevi
Long 1969, wanpela ripot i tok: ‘Samting nogut tru bilong pait na bagarapim narapela lain i kamap ples klia.’ Ol i bin mekim dispela tok taim pasin bilong kros pait long Noten Aialan i wok long go bikpela.
LONG dispela taim pasin bilong narapela lain i pait na bagarapim narapela lain i wok long kamap long olgeta de, taim ol kilman bilong lain Talatala na lain Katolik, “ol man nogut bilong tupela lain,” em lain politik na ol lotu, ol i wok strong moa long bosim Aialan. Nius The Irish Times i tok, kirap long dispela taim na i kam inap long nau, “ol i bin kilim i dai inap olsem 3,600 manmeri na han o lek bilong planti tausen i bagarap long dispela taim nogut bilong pait insait long 30 yia samting.”
Tasol dispela pait em i no wanpela nupela pait. Dispela pait i wok long bagarapim Aialan inap planti yia pinis. Nau long dispela taim ol manmeri long Noten Aialan ol i pilim moa yet dispela pasin bilong bagarapim man, tasol sindaun bilong ol manmeri long olgeta hap bilong Aialan i bagarap long ol hevi na pasin birua i bin kamap long dispela pait.
Long kain taim nogut olsem, inap 100 yia nau, ol Witnes Bilong Jehova ol i bin kamapim long ples klia wanem samting tru inap stretim ol hevi i kamap long dispela kantri. Dispela samting em Kingdom bilong God long han bilong Krais Jisas. (Matyu 6:9, 10) Taim ol hevi i kirap long 1969, i gat 876 Witnes Bilong Jehova long Aialan. Nau i gat inap olsem 4,500 Witnes long 100 kongrigesen samting. Orait, nau mipela i laik kamapim sampela stori bilong ol manmeri i bin givim baksait long ol wok politik na wok bilong ol paitman olsem soldia.
“Taim Mi Bikpela Pinis, Bai Mi Go Insait Long Lain IRA!”
Michaela i go bikpela insait long lotu Katolik long Ripablik Bilong Aialan. Long skul ol i bin lainim em long ol samting bilong Aialan na ol hevi i bin stap planti handet yia namel long Aialan na Inglan. Taim em i pikinini em i kisim pasin bilong nolaik tru long ol Inglan, em i ting ol i “man i daunim na mekim nogut long ol manmeri bilong Aialan.” Taim em i gat 10-pela krismas, em i tokim bubu meri bilong em: “Taim mi bikpela pinis, bai mi go insait long lain IRA!” (The Irish Republican Army) Em i tok: “Bubu meri i solapim pes bilong mi, na i kam inap long nau mi no inap lusim tingting long dispela samting.” Bihain Michael i kisim save olsem bubu man bilong em i bin insait long ami bilong Inglan long taim bilong Namba Wan Pait. Wanpela taim bubu meri i mas sanap long poret bilong bubu man bambai ol man bilong IRA i no ken sutim em i dai.
Tasol taim Michael i go bikpela, em i laik mekim sampela samting bilong helpim ol wanlain Katolik long Noten Aialan. Em i tok: “Long dispela taim mi ting lain IRA tasol i wok long helpim ol Katolik long Noten Aialan.” Em i ting wok bilong lain IRA i stret na dispela i bin kirapim em long go insait long dispela lain na ol i skulim em long mekim wok long ol gan samting. Ol paitman bilong lain Talatala long Noten Aialan ol i bin sutim tripela pren bilong em long gan na ol i dai.
Bihain Michael i bel hevi long wok bilong ol paitman olsem soldia, na em i tingting planti long ol bikpela pasin birua i kamap namel long sampela lain paitman. Taim em i stap long kalabus, long wanem, em i mekim sampela wok nogut bilong lain IRA, em i beten askim God long helpim em long painim rot tru bilong kisim bel isi na stretpela pasin. Bihain liklik, ol Witnes Bilong Jehova i kam long haus bilong em. Tasol pasin bilong bel nogut i pasim em long harim gut tok bilong ol. Ol Witnes i bilong Inglan. Pasin bilong nolaik tru long narapela lain i strong tumas, na dispela i mekim na i hatwok long em i putim yau. Em i tok: “Mi no kamapim long ol olsem mi amamas ol i kam, tasol ol i wok long kam yet na ol i toktok wantaim mi, na mi kirap bilip olsem Kingdom bilong God bai pinisim ol pasin i no stret long ol samting bilong politik na sindaun bilong ol man, em ol samting mi pait long pinisim.”—Song 37:10, 11; 72:12-14.
Wanpela apinun bikpela hevi i kamap taim Michael i bungim man bilong bosim ol soldia bilong lain IRA, na man hia i tokim em olsem, “Mipela i gat wanpela wok yu mas mekim.” Michael i tok: “Mi pilim olsem nau tasol mi mas makim wanem samting mi laik mekim, olsem na maski mi no baptais yet long dispela taim, mi pulim strong win na mi tok: ‘Nau mi wanpela Witnes Bilong Jehova.’ Mi bin save olsem mi laik stap olsem wanpela wokman bilong Jehova.” Man bilong bosim ol soldia i tok: “I gutpela mipela i sanapim yu long banis na sutim yu.” Maski man hia i laik pretim em, Michael i lusim lain IRA. Em i kisim strong bilong mekim olsem, long wanem, em i larim ol tok bilong Jehova i stiaim tingting na bel bilong em. “Bihain meri bilong mi na sampela pikinini, ol tu i dediketim laip bilong ol long Jehova. Nau bel bilong mipela i stap isi tru. Na long olgeta taim bai mipela tok tenkyu long Jehova long larim mipela i kisim save long tok i tru na autim gutpela tok bilong bel isi long wanpela kantri i gat planti hevi.”—Song 34:14; 119:165.
Ol i No Insait Long Wok Politik na Dispela i Lukautim Ol
Patrick i tok: “Mi go bikpela long hap bilong bus long Distrik Deri long Noten Aialan. Taim mi pikinini, long olgeta taim i gat pasin bilong kros pait. Dispela kain sindaun i mekim sampela samting long tingting bilong mi.” Tingting nogut bilong litimapim kantri na pasin bilong nolaik tru long ol Inglan i mekim na Patrick i kisim narapela kain tingting. Em i lukim ol man bilong lotu bilong tupela lain politik ol i brukim ol bikpela lo Kristen na ol lo i save givim nem long man. Olsem na em i lusim lotu, na bihain em i no bilip moa long God na em i bilip strong long tingting bilong Marx.—Skelim wantaim Matyu 15:7-9; 23:27, 28.
Patrick i tok: “Mi inap tingim yet dispela taim mi stap liklik na ol kalabusman bilong lain ripablik long hap bilong Not ol i stap tambu long kaikai. Dispela i bagarapim tru bel bilong mi. Mi tingim yet dispela taim mi bin apim ol plak bilong Aialan na mi raitim ol tok bilong daunim Inglan long olgeta hap. Taim mi gat 15 krismas tasol, mi mekim sampela bikpela wok bilong planim wanpela man em i bin dai long kalabus, long wanem, em i stap tambu long kaikai.” Ol bikpela hevi i stap na ol samting i paul nabaut, na olsem planti ol narapela man Patrick tu i insait long ol pait na mats bambai ol man i ken kisim gutpela sindaun na ol i ken stap wankain. Em i kamap pren tru wantaim sampela man i strong tru long litimapim kantri, em gavman bilong Inglan i bin kalabusim planti bilong ol.
Patrick i tok: “Bihain, inap sotpela taim mi go long Inglan bilong painim wok mani. Taim mi stap long dispela hap, polis bilong Inglan i holim wanpela pren bilong mi, em i bin kam bilong pairapim ol bom.” Maski Patrick i laikim yet wok bilong lain IRA, tingting bilong em i wok long senis. Em i kisim save olsem pasin bilong em long bel nogut long olgeta manmeri bilong Inglan i no gat as bilong en. Em i tok: “Mi wok long kisim save olsem wok bilong ol lain paitman olsem soldia em i no inap stretim ol hevi na pinisim ol pasin i no stret, em ol pasin i save bagarapim tru bel bilong mi. I gat planti pasin nogut namel long ol bos bilong ol lain paitman.”—Saveman 4:1; Jeremaia 10:23.
Bihain Patrick i go bek long Noten Aialan. “Taim mi kam bek, long rot bilong wanpela pren mi bungim ol Witnes Bilong Jehova.” Taim Patrick i stadi long Baibel wantaim ol Witnes, em i kisim save long rot tru bilong stretim ol hevi bilong ol man. Kwiktaim em i kamap strong long ol samting bilong spirit taim ol tok bilong Baibel i sutim tru bel na tingting bilong em. (Efesus 4:20-24) Em i tok: “Nau mi no wok moa long daunim gavman; mi autim tok bilong bel isi bilong Baibel, na mi autim tok tu long ol hap bilong ol Talatala em bipo mi no inap go long en. Long taim narapela lain i pait long narapela lain na kilim i dai planti man long Belfas, ol Witnes Bilong Jehova tasol ol inap raun long ol hap bilong ol Talatala na long hap bilong ol Katolik, na ol i no gat ol strongpela ka bilong pait bilong lukautim ol.” Olsem ol narapela Witnes long Noten Aialan long dispela taim, em i pilim olsem taim man i no insait long pasin bilong graun, olsem ol Kristen bilong bipo, dispela i save lukautim em na em i no ken kisim bagarap. (Jon 17:16; 18:36) Na em i tok: “I gutpela tru long kisim save olsem long rot bilong Krais Jisas Jehova bai kamapim stretpela pasin tru na em bai mekim na ol man bai kamap fri long ol pasin i mekim nogut long ol man.”—Aisaia 32:1, 16-18.
“Ol Gan Tasol Inap Lukautim Mi”
William i tok: “Mi go bikpela insait long narapela lain politik na lotu. Mi strong tru long bihainim tingting bilong lain Talatala na mi nolaik tru long ol Katolik. Mi no bin go insait long wanpela stua bilong ol Katolik sapos mi gat rot long abrusim, na mi bin go long Ripablik Bilong Aialan wanpela taim tasol. Mi kirap mekim wok bilong kain kain lain Talatala, olsem lain ol i kolim Orens Oda—em wanpela lain i wok strong long holimpas lotu Talatala na ol pasin bilong en.” Taim em i gat 22 krismas, William i go insait long wanpela lain ami (Ulster Defense Regiment), em wanpela hap bilong ami bilong Inglan na ol soldia bilong en em ol asples. Klostu olgeta memba bilong dispela ami ol i bilong lain Talatala. Em i bin redi long kilim i dai ol man bambai em i ken lukautim ol bilip bilong em. Em i tok: “Mi gat sampela gan na mi no ken surik long mekim wok long ol sapos mi mas mekim olsem. Long nait wanpela gan i stap aninit long pilo bilong mi.”
Tasol wanpela bikpela senis i kamap. “Taim mi wok wantaim wanpela Witnes Bilong Jehova bilong stretim wanpela olpela haus, mi wok long kisim save olsem ol i gat wanpela gutpela samting tru. Dispela wanwok i senisim tru i stap bilong mi. Taim mipela i wok wantaim long dispela haus, mi bin givim planti askim em mi bin tingting planti long en, olsem long ol hevi bilong kros pait i kamap, na lotu, na God. Ol tok em i bekim i klia tru na i helpim mi long save gut long ol Witnes Bilong Jehova—ol i wanpela lain i stap wanbel, na ol i no save insait long pait na politik, na ol i laikim tru God na ol narapela man.”—Jon 13:34, 35.
Insait long 4-pela mun bihain long em i kirap stadi long Baibel, William i lusim olgeta lain lotu na politik em i bin wok wantaim ol. Em i tok: “Dispela em i bikpela samting long mi, long wanem, mi mas lusim ol pasin mi laikim na mi bihainim inap planti yia pinis.” Tasol nambawan bikpela traim i no kamap yet. “Ol hevi i stap long Noten Aialan, na mi pilim olsem ol gan tasol inap lukautim mi. Lain soldia bilong IRA ol i laik kilim mi i dai. Olsem na i hatwok long lusim ol dispela gan.” Tasol isi isi, ol gutpela tok bilong Baibel, olsem tok i stap long Aisaia 2:2-4, i senisim tingting bilong em. Em i kisim save olsem Jehova tasol inap lukautim tru em, olsem Em i bin lukautim ol Kristen long taim bilong ol aposel. Orait, bihain William i lusim ol gan bilong em.
William i tok: “Wanpela samting mi amamas tru long en em olsem, nau mi stap pren tru wantaim ol manmeri em bipo mi ting ol i birua tru bilong mi. Na tu, mi amamas tru long kisim tok bilong Baibel long ol gutpela samting yumi inap wetim i kamap bihain i go long ol hap em bipo i ‘tambu’ long mi i go long en. Taim mi tingim ol samting tok i tru i bin mekim bilong helpim mi na famili bilong mi, mi tenkyu tru long Jehova na long oganaisesen bilong em.”
“Ol Samting i No Gat As Bilong En”
Robert na Teresa i kam long narapela narapela lain. Robert i tok: “Famili bilong mi ol i strong long lotu Talatala. Sampela long famili ol i bin insait long wok bilong ol paitman olsem soldia. Mi go insait long lain ami (Ulster Defense Regiment) bilong Inglan taim mi gat 19 krismas. Taim mi stap insait long ami, planti taim mi wok long raun na was long ol hap em Teresa i sindaun long en. Wanpela nait ol i tokim mi long mekim narapela wok na lusim dispela hap mi save was long en planti taim. Long dispela nait ol birua i bin pairapim ka long bom mi bai raun long en sapos mi stap long dispela hap. Ol i kilim i dai tupela soldia na tupela narapela i kisim bagarap.”
Robert i kirap na tingting long as bilong i stap bilong em. “Long olgeta taim mi bilip long God, tasol taim mi lukim ol samting i kamap long Noten Aialan, mi pilim olsem ol samting i no gat as bilong en. Mi kirap beten long God. Mi askim God sapos tru em i stap, em i mas soim mi wanem rot i stret mi mas bihainim long i stap bilong mi. Mi tingim yet olsem mi bin tokim God i mas i gat wanpela trupela lotu long wanpela hap!” Sampela de bihain, wanpela Witnes Bilong Jehova i autim tok long Robert na em i lusim wanpela nius wantaim em. Taim em i kam bek long wok long biknait, Robert i kirap kaunim dispela nius na em i pinisim long 5 klok long moningtaim. Em i tok: “Kwiktaim mi pilim olsem dispela tok em i tok i tru, na mi lukim olsem olgeta tok i kam long Baibel.” (2 Timoti 3:16) Em i kirap stadi long Baibel, na insait long sotpela taim em i dediketim laip bilong em long God.
“Olgeta Taim Ol Witnes i Stiaim Mipela i Go Long Baibel”
Teresa i go bikpela insait long lain Katolik, na em i strong long litimapim kantri. Teresa i tok: “Taim mi yangpela meri mi bihainim lain Sin Fen.b Dispela i mekim na mi helpim wok bilong ol paitman olsem soldia. Mi bin wok long kisim mani bilong helpim ol soldia long pait. Mi toksave long lain IRA long ol samting i kamap long hap bilong mipela. Na mi insait long ol pait na tromoi ston long polis na ami taim ol i raun na mekim wok bilong ol.”
Taim sampela long famili bilong Teresa i kirap stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, em tu i laik save long ol tok ol i stadi long en. Strong bilong Tok Bilong God i mekim bikpela samting long en. Em i tok: “Long olgeta taim ol Witnes i stiaim mipela i go long Baibel bilong kisim bekim bilong ol askim bilong mipela. Tok promis i stap long Daniel 2:44 i opim tru ai bilong mi. Mi kisim save olsem Kingdom bilong God tasol inap pinisim ol pasin i no stret mi wok strong long pinisim.” Nau em i kirap nolaik tru long ol pasin nogut ol paitman olsem soldia i mekim. Teresa i hatwok long save, olsem wanem wanpela man i gat pasin sori na gutpela pasin em bai amamas taim em i harim olsem ol paitman i kilim i dai ol soldia o ol narapela, o han lek bilong ol i bagarap na ol famili i bagarap tru long hevi na pen ol i kisim. Em tu i givim bel long tok i tru bilong Baibel na em i larim ol lo bilong God i stiaim tingting bilong em. Em i dediketim laip bilong em long God na i no longtaim na em i kisim baptais.—Sindaun 2:1-5, 10-14.
Teresa i bungim Robert taim tupela i go long ol miting long wanpela kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova long Noten Aialan. Em i tok: “Taim mi bungim Robert long namba wan taim, mi no inap bilip olsem long pasin isi mi inap toktok wantaim wanpela man i no longtaim i go pinis em i birua bilong mi, long wanem, em i insait long ol wok politik na ami bilong Inglan. Tok Bilong God i bin helpim mi long rausim pasin bilong bel nogut na tingting nogut long narapela lain, em ol dispela pasin i bin stap strong tru long bel bilong mi.” Nau Teresa na Robert i pilim olsem pasin birua na pasin bilong nolaik tru long narapela lain i no brukim ol moa, em ol dispela pasin ol i kisim, long wanem, ol i bilong narapela narapela lain; nau planti laik na tingting bilong tupela i wankain. Nambawan strongpela samting i helpim tupela long stap wankain em pasin bilong laikim tru God Jehova. Bihain ol i marit. Nau ol i wok wantaim long autim tok long bel isi bilong God long ol man bilong ol narapela narapela lain na lotu long dispela kantri i gat planti hevi.
Kain samting olsem i bin painim sampela man moa long Aialan. Ol i harim na kisim ol tok bilong Baibel, na ol i no bilip moa long “olkain giaman na toktok nating” bilong ol man. (Kolosi 2:8) Nau ol i bilip tru long ol tok promis bilong God i stap long Baibel. Ol i amamas long autim tok long olgeta man i laik harim tok bilong ol olsem bihain gutaim bai kamap—long dispela taim bai i no gat moa ol pasin pait na ol narapela pasin nogut.—Aisaia 11:6-9.
[Ol Futnot]
a Mipela i senisim ol nem.
b Em wanpela lain politik i wok wantaim wanpela lain ol i kolim Provisional IRA.
[Ol Piksa long pes 10]
Long planti hap bilong Noten Aialan ol i wokim ol piksa samting bilong litimapim wok bilong ol paitman olsem soldia