Painim Ol Man i Gat Gutpela Bel Long Kenya
KENYA em i wanpela kantri i gat planti gutpela samting. Ol bikbus, ol bikpela ples kunai, ol ples drai nating i hat nogut tru, ol maunten em ais i karamapim olgeta, ol dispela kain kain ples i bilasim dispela naispela kantri. Winim wan milion ol traipela animal i stap long dispela hap, na tu i gat ol raino em klostu ol i laik pinis. Na yu inap lukim ol bikpela lain jiraf i wokabaut long ol ples kunai.
I gat planti kain kain pisin tu, em ol bikpela tarangau na ol liklik pisin em ol i save mekim ol gutpela singsing. Na tu, yu no inap abrusim ol elefan na ol laion. Yu no inap lusim tingting long ol samting yu lukim na ol krai yu harim long Kenya.
Tasol i gat narapela krai tu ol man i harim long dispela naispela kantri. Em krai bilong planti tausen nek bilong ol man i tokaut long gutpela samting bai kamap bihain. (Aisaia 52:7) Krai bilong ol dispela nek i go kamap long ol man bilong 40 narapela narapela lain na tok ples. Olsem na Kenya em i wanpela kantri i gat ol gutpela samting tru bilong spirit.
Planti manmeri bilong Kenya ol i save tingim lotu na ol i save amamas long toktok long ol samting bilong spirit. Tasol maski ol man i gat dispela pasin, i hatwok long painim ol man bilong autim tok long ol, long wanem, olsem long planti narapela kantri, ol samting long Kenya i wok long senis.
Ol bikpela hevi bilong mani i subim planti man long senisim sindaun bilong ol. Ol meri, em bipo ol i save mekim ol wok long haus tasol, nau ol i wok long ol ofis o ol i salim ol samting long arere bilong ol rot, olsem ol prut, ol kaikai bilong gaden, ol pis, na ol basket. Ol man i save wok planti aua tru bambai ol i ken kisim liklik mani bilong lukautim famili bilong ol. Na ol pikinini tu, ol i save karim ol pinat ol i bin kukim long paia, na ol kiau ol i boilim pinis, na ol i save wokabaut long ol rot bilong salim ol dispela samting. Olsem na long dispela as, wan wan manmeri tasol ol i save stap long haus long san. Dispela samting i mekim na ol man bilong autim gutnius bilong Kingdom ol i mas senisim taim bilong ol long autim tok.
Ol kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova i bin kisim toksave long wok strong moa long autim tok long ol man em ol i no save stap long haus, em ol man i save wok, ol pren, ol wanblut, ol man i save wok bisnis, na ol wanwok. Ol brata i bihainim dispela tok na ol i autim tok long ol manmeri long wanem wanem hap ol i stap long en. (Matyu 10:11) Olsem wanem? Dispela pasin bilong mekim wok autim tok i bin kamapim sampela gutpela samting? Tru tumas, em i bin kamapim planti gutpela samting! Orait, nau yumi ken skelim sampela gutpela samting i bin kamap.
Ol Wanblut—Ol Lain i Stap Klostu Moa Long Yumi
Nambawan biktaun bilong Kenya, em Nairobi, em i gat olsem 3 milion manmeri i sindaun long en. I gat wanpela kepten bilong ami i ritaia pinis em i sindaun long hap is bilong dispela biktaun. Em i no save laikim ol Witnes Bilong Jehova, maski wanpela pikinini man bilong em tu i wanpela Witnes. Wanpela taim long mun Februeri dispela ofisa i go lukim pikinini man bilong em long Nakuru, em wanpela taun i stap longwe olsem 160 kilomita samting long wanpela ples daun ol i kolim Rift Veli. Taim em i go kamap pinis, pikinini bilong em i givim em wanpela presen—em buk Save i Bringim Man Long Laip Oltaim.a Papa hia i kisim dispela buk na em i go bek long hap em i stap long en.
Taim em i kam bek long haus bilong em, em i givim dispela buk long meri bilong em na meri i kirap kaunim, tasol em i no save olsem ol Witnes Bilong Jehova i bin wokim dispela buk. Isi isi em i kirap long pilim ol tok i tru bilong Baibel, na em i tokim man bilong em tu long ol dispela tok. Man bilong em tu i laik save long ol dispela tok, olsem na em tu i kirap kaunim dispela buk. Taim ol i kisim save long lain i wokim dispela buk, ol i luksave olsem ol man i no bin mekim trupela tok long ol Witnes Bilong Jehova. Ol i toktok wantaim ol Witnes long dispela hap, na ol i kirap stadi long Baibel wantaim ol. Taim ol yet i bin kaunim dispela buk, ol i luksave olsem i no stret ol Kristen i smok o salim smok. (Matyu 22:39; 2 Korin 7:1) Orait kwiktaim ol i kirap na bagarapim olgeta smok samting ol i salim long stua bilong ol. Bihain long sampela mun ol i winim ol mak bilong kamap pablisa i no baptais yet, na i no longtaim bihain na ol i kisim baptais long wanpela kibung distrik.
Pipia i Kamapim Wanpela Gutpela Samting Tru
Long sampela hap long distrik bilong Nairobi, i gat ol bikpela ples na planti handet tausen manmeri ol i save sindaun long ol dispela ples. I gat planti haus long dispela hap na ol i wokim long graun malumalum, na diwai, na ol pipia ain na kapa samting. Taim i no gat planti wok long ol bikpela kampani na ol faktori samting, ol man i save mekim kain kain narapela wok. Ol man i save wok long strongpela san (tok Swahili ol i kolim jua kali) ol i save wok strong tru long wokim ol su samting long ol olpela taia bilong ka, na ol i save wokim ol lam kerasin long ol olpela tin samting. Sampela narapela ol i save sekim ol pipia dram bilong painim ol pepa, o tin samting, o botol bilong mekim wok gen long ol.
Olsem wanem? Ol pipia inap kamapim wanpela gutpela samting tru? Yes! Wanpela brata i tok: “Wanpela strongpela man, em i no kom gut na i doti na em i karim wanpela bikpela plastik i pulap long ol olpela niuspepa na magasin samting, em i wokabaut i kam insait long hap Haus Kibung bilong mipela i stap long en. Bihain long em i tokim mi pinis olsem nem bilong em William, em i askim mi olsem: ‘Yu gat ol nupela Wastaua i stap?’ Mi tingting planti olsem man hia i laik mekim wanem. Taim mi soim 5-pela nius long em, em i lukluk gut long wan wan bilong ol na em i tok: ‘Bai mi kisim olgeta dispela nius.’ Mi kirap nogut taim em i tok olsem, na mi go long rum bilong mi na kam bek wantaim buk Yu Inap i Stap Oltaim Long Paradais Long Graun.b Mi soim piksa bilong Paradais long em, na mi tokim em olsem mipela i save mekim Baibel-stadi i no gat pe wantaim ol man. Na mi tok: ‘Olsem wanem, William? Yu inap kam tumora na yumi kirapim stadi?’ Em i mekim olsem!
“Wanpela Sande em i kam long namba wan miting bilong em. Mi mekim pablik-tok long dispela Sande. Taim William i kam insait long Haus Kingdom, em i lukluk hariap tasol long ol man i bung na em i lukim mi sanap long pletfom na wantu tasol em i lusim Haus Kingdom na i go ausait. Bihain mi askim em long as na em i bin mekim olsem. Em i sem na i tok: ‘Ol manmeri i klin tumas. Olsem na mi pret.’
“Taim William i stadi i go, tok i tru bilong Baibel i kirap long senisim i stap bilong em. Em i waswas, na katim gras bilong em, na putim ol klos i klin, na i no longtaim na em i wok long kam long olgeta miting. Taim ol i kamapim buk Save i Bringim Man Long Laip Oltaim, mipela i kirap stadi long en. Em i bin mekim pinis tupela tok long Skul Tiokratik Bilong Autim Tok na em i kamap wanpela pablisa i no baptais. Mi amamas tru long em i kamap olsem brata spirit bilong mi taim em i baptais long bikpela de kibung.”
William i bin kisim save long ol gutpela tok bilong nius Wastaua long wanem hap pastaim? “Mi lukim sampela bilong ol dispela nius i stap wantaim ol pepa ol i bin tromoi long pipia.” Tru tumas, em i painim wanpela gutpela samting tru long wanpela rot em yumi i no ting em bai kamap!
Autim Tok Long Ples Wok
Olsem wanem? Yumi save redi oltaim long autim tok long ples wok bilong yumi taim rot i op? James, wanpela elda long wanpela kongrigesen long Nairobi, em i bin kisim save long tok i tru bilong Baibel long dispela rot. Nau em tu i kamap gutpela moa long pasin bilong autim tok long ol man long dispela rot. Olsem: Wanpela taim, James i lukim wanpela wanwok bilong em i kam insait long ofis na em i pasim wanpela kat samting i gat tok “Jisas i Kisim Bek Yumi.” James i bihainim pasin bilong Filip, em man bilong autim gutnius, na em i askim dispela wanwok: ‘Yu save long as bilong dispela tok o nogat?’ (Aposel 8:30) Dispela askim i opim rot na ol i stori gut wantaim. James i kirapim Baibel-stadi wantaim dispela man na bihain em i kisim baptais. Olsem wanem? James i bin helpim sampela narapela tu? James yet bai stori long dispela samting, em i tok:
“Mitupela Tom i save wok wantaim long wanpela kampani. Planti taim mitupela i save go i kam wantaim long bas bilong wok. Long wanpela moning, mitupela i sindaun wantaim. Mi wok long kaunim wanpela buk bilong yumi, na mi holim buk long wanpela kain pasin na bai Tom tu i gat rot long lukim gut ol tok bilong en. Olsem mi bin tingim pinis, dispela buk i pulim ai bilong em na mi amamas long givim buk bilong mi long em. Em i amamas tru long ol tok em i kaunim na em i orait long stadi long Baibel. Nau dispela man wantaim meri bilong em ol i kisim baptais pinis na kamap wokman bilong Jehova.”
James i stori moa olsem: “Planti taim long taim bilong malolo long belo, mipela i save stori long kain kain samting. Em long dispela rot, long narapela narapela taim, mi bungim Ephraim na Walter. Tupela wantaim ol i save olsem mi wanpela Witnes. Ephraim i laik save long wanem as na planti man i save birua long ol Witnes Bilong Jehova. Walter i laik save long olsem wanem ol Witnes i narapela kain long ol narapela lotu. Tupela wantaim i amamas long ol tok bilong Baibel mi kamapim bilong bekim askim bilong ol, na ol i orait long stadi. Ephraim i kamap strong hariap. Bihain, em na meri bilong em ol i dediketim laip bilong ol long Jehova. Nau em i mekim wok olsem wanpela elda, na meri bilong em i wanpela painia oltaim. Tasol, ol man i birua nogut tru long Walter, olsem na em i tromoi buk bilong em bilong stadi. Tasol mi no les kwik, olsem na em i kirap stadi gen. Nau em tu i amamas long mekim gutpela wok olsem wanpela elda.” Inap 11-pela manmeri olgeta ol i kamap trupela Kristen, long wanem, James i bin painim rot bilong autim tok long ples wok bilong em.
Wanpela Narakain Samting Tru i Kamap
Long wanpela liklik ples i stap long nambis bilong raunwara Viktoria, ol pren na ol wanblut i kam long wanpela bung bilong planim man. Wanpela lapun Witnes tu em i stap long dispela bung. Em i go toktok wantaim wanpela tisa bilong skul, nem bilong em Dolly, na em i tokim em long ol man i dai pinis i stap olsem wanem na long laik bilong Jehova long pinisim dai olgeta. Taim em i lukim olsem dispela tisa i amamas long harim tok, em i tokim em olsem: “Taim yu go bek long as ples bilong yu, wanpela misineri bilong mipela bai kam lukim yu na skulim yu long Baibel.”
As ples bilong Dolly em i namba tri bikpela taun long Kenya. Long dispela taim, inap 4-pela Witnes misineri tasol ol i mekim wok long dispela hap. Dispela lapun brata i no bin toksave long wanpela bilong ol dispela misineri long i go lukim Dolly. Em i gat strongpela tingting olsem ol samting bai kamap olsem em i bin tok. Na tru tumas, ol samting i kamap stret olsem em i bin tok! I no longtaim na wanpela misineri sista i bungim Dolly na kirapim stadi wantaim em. Nau Dolly i kisim baptais pinis, na yangpela pikinini meri bilong em i insait long Skul Tiokratik Bilong Autim Tok, na tupela pikinini man bilong em ol tu i kisim baptais pinis. Na tu, em i bin amamas tru long i go long Skul Bilong Wok Painia.
Lukautim Ol Wok i Go Bikpela
Ol gutpela wok bilong ol brata long autim tok long kain kain taim na ples i bin opim rot long planti tausen man moa long harim gutnius long Kenya. Long nau, winim 15,000 pablisa ol i givim bel tru long dispela bikpela wok i winim olgeta narapela wok, na long yia i go pinis, winim 41,000 ol i bin bung long Memorial bilong tingim indai bilong Krais. Long planti hap bilong Kenya, namba bilong ol manmeri i kam long ol miting i save winim namba bilong ol pablisa inap dabol. Dispela i mekim na ol i sot tru long ol Haus Kingdom.
Ol i wokim ol Haus Kingdom long ol bikpela taun na long ol longwe ples tu. Wanpela bilong ol dispela Haus Kingdom i stap long wanpela taun long Samburu, olsem 320 kilomita not-is long Nairobi. Long 1934, ol i kolim dispela taun Maralal, insait bilong dispela nem long tok ples Samburu i olsem “lait tumas,” na ol i kolim olsem, long wanem, namba wan haus kapa ol i bin wokim long dispela hap em i bin lait strong taim san i sutim. Inap 62 yia bihain, ol i wokim narapela haus kapa gen long Maralal. Dispela haus tu i save “lait moa yet,” long wanem, em i ples bung bilong lotu i tru.
Ol 15 pablisa long dispela hap ol i bin wok strong tru bilong wokim dispela namba wan Haus Kingdom long dispela longwe ples bilong Kenya. Ol i sot long mani samting, olsem na ol brata i mekim wok long ol samting bilong ples. Ol i wokim banis bilong Haus Kingdom long retpela graun em ol i tanim wantaim wara, na putim i go namel long ol diwai ol i bin sanapim pinis. Bihain, ol i stretim na simenim banis long pekpek bilong bulmakau ol i bin tanim wantaim sit bilong paia, na dispela i save strongim banis na em inap i stap longpela taim.
Bilong kisim ol diwai bilong wokim dispela Haus Kingdom, ol brata i kisim wanpela pas i tok orait long ol i ken katim ol diwai. Tasol bikbus long hap bilong ol i stap longwe olsem 10-pela kilomita samting. Olsem na ol brata sista i mas wokabaut i go long bikbus, katim ol diwai, na katim gut arere bilong ol na karim ol i go bek long hap bilong sanapim Haus Kingdom. Wanpela taim, taim ol i lusim bikbus na ol i wokabaut i go bek long hap bilong sanapim Haus Kingdom, ol polis i pasim ol brata long rot, na ol i tok olsem dispela pas i tok orait long ol brata long katim diwai em i no stret. Ol polis i tokim wanpela painia salim olsem ol bai holim em, long wanem, em i wok long katim ol diwai. Wanpela sista, em planti man long dispela hap na ol polis tu ol i save gut long em, em i tok: “Sapos yupela i holim brata bilong mipela, orait yupela i mas holim mipela olgeta, long wanem, mipela olgeta i katim ol diwai!” Nau dispela ofisa i larim ol i go.
I gat ol wel animal tu long bikbus, olsem na ol man inap kisim bagarap taim ol i wokabaut long bus. Wanpela taim, wanpela sista i katim wanpela diwai. Taim diwai i pundaun na paitim graun, em i lukim wanpela animal i kalap na ran i go. Dispela animal i gat braunpela kala na em i ting em wanpela kain antelop ol i kolim impala, tasol bihain, em i lukim lek mak bilong dispela animal na em i save olsem em i wanpela laion! Tasol maski ol kain hevi olsem i stap, ol brata i pinisim dispela Haus Kingdom, na em i stap olsem wanpela samting i “lait tumas” bilong litimapim nem bilong Jehova.
Februeri 1, 1963, em i wanpela bikpela de long ol wok bilong spirit long Kenya. Long dispela de, ol i opim namba wan brens-ofis, em wanpela rum tasol na bikpela bilong en inap 7-pela skwe mita samting. Oktoba 25, 1997, em i narapela bikpela de long wok bilong oganaisesen bilong God long Kenya—em de ol i dediketim wanpela nupela haus Betel, bikpela bilong en inap 7,800 skwe mita! Dispela haus Betel i kamap long bikpela hatwok ol i mekim insait long tripela yia. Ol volantia bilong 25 narapela narapela kantri ol i senisim dispela hap graun i gat 3.2 hekta, pastaim em i graun malumalum na gras nogut i pulap long en, tasol nau em i kamap gutpela ples gaden bilong dispela nupela haus brens, na inap 80 brata sista bilong famili Betel ol i stap long en.
Yumi gat as tru bilong amamas long ol samting Jehova i bin mekim long ol lain bilong em. Yumi ken tok tenkyu long em, long wanem, em i bin stiaim bel bilong ol wokboi bilong em long autim tok long olgeta man na wok strong long painim ol man i gat gutpela bel long Kenya, na long dispela rot ol i mekim Kenya i kamap wanpela ples bilong ol gutpela samting bilong spirit.
[Futnot]
a Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim.
b Sosaiti Wastaua Bilong Nu Yok i wokim.