Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • w03 6/15 p. 26-29
  • Alexander 6—Wanpela Pop Rom i No Lusim Tingting Long Em

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Alexander 6—Wanpela Pop Rom i No Lusim Tingting Long Em
  • Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2003
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Em i Kisim Namba
  • Wankain Olsem King
  • Ol i Sutim Tok Long Pop
  • Ol Bikpela Askim
  • Em Lotu Kristen Tru?
  • Ol Kontrak i Brukim Ol Kantri
    Kirap!—2015
  • Pop i Raun i Go Long Meksiko—Olsem Wanem? Dispela Raun Inap Helpim Misin?
    Kirap!—1991
Wastaua i Tokaut Long Kingdom Bilong Jehova—2003
w03 6/15 p. 26-29

Alexander 6—Wanpela Pop Rom i No Lusim Tingting Long Em

“LONG tingting bilong ol Katolik, Alexander 6 i gat bikpela asua tru.” (Geschichte der Päpste seit dem Ausgang des Mittelalters [Stori Bilong Ol Pop Bihain Long Yia 1400]) “I no gat as na em i mas mekim ol dispela pasin nogut em i bin mekim . . . Pasin bilong dispela pop i no litimapim nem bilong Sios. Ol man i stap long taim bilong famili Borgia i bin lukim kain kain pasin nogut, tasol ol i kirap nogut tru long pasin nogut bilong dispela famili, na 400 yia samting bihain, ol man inap tingim yet ol dispela pasin bilong ol.”​​—⁠L’Église et la Renaissance (1449-​1517) (Sios na Renesons).

I gat wanem as na ol buk i stori long Katolik Sios ol i mekim tok nogut long dispela pop na famili bilong em? Dispela famili Borgia i bin mekim wanem na ol dispela buk i sutim tok long ol? Wanpela so i bin kamap long Rom na i stori long ol Borgia (Oktoba 2002–Februeri 2003), nem bilong en I Borgia​​—⁠l’arte del potere, em i bin opim rot long ol man i ken tingim sampela samting ol pop i bin tok ol i gat namba long mekim, na ol samting Rodrigo Borgia, Alexander 6 (pop 1492-​1503), i bin mekim long dispela namba.

Em i Kisim Namba

Rodrigo Borgia i bilong wanpela famili i gat nem. Mama i bin karim em long 1431 long Játiva, long Aragon, nau em wanpela hap bilong Spen. Ankol bilong em, Alfonso de Borgia, bisop bilong Valencia, i bin bosim ediukesen bilong Rodrigo na em i wokim rot bambai yangpela Rodrigo i ken holim sampela wok insait long sios na kisim mani long en. Taim Rodrigo i gat 18 krismas, Alfonso, nau em wanpela kadinal, em i wokim rot na Rodrigo i go sindaun long Itali na stadi long kamap loya. Taim Alfonso i kamap Pop Calixtus 3, em i makim Rodrigo wantaim narapela kandere long kamap kadinal. Na em i makim Pere Lluís Borgia long kamap gavena bilong sampela taun. Bihain liklik, Alfonso i givim Rodrigo wanpela wok i gat bikpela namba moa long en​—⁠em wanpela wok em i holim aninit long ol pop i kamap bihain​—⁠na dispela i opim rot long em i ken kisim planti wok moa insait long sios, na bungim planti mani, na holim bikpela strong long bosim ol man, na kisim gutpela sindaun tru.

Tingting bilong Rodrigo i sap tru, na em i gat save tru long mekim tok. Em i save sapotim wok bilong penim piksa, na em inap tru long winim ol mak em i bin putim long em yet. Em i prenim planti meri, na kamapim 4-pela pikinini long wanpela meri em i prenim inap longtaim tru, na sampela pikinini moa long ol narapela meri. Pop Pius 2 i krosim Rodrigo, long wanem, em i givim bel tru long pasin bilong pamuk na kain kain amamas bilong skin, tasol em i no stretim pasin bilong em.

Taim Pop Innocent 8 i dai long 1492, ol kadinal bilong sios i bung wantaim bilong makim wanpela senis bilong em. Rodrigo Borgia i grisim ol wanlain kadinal long votim em long kamap Pop Alexander 6. Em i baim ol long wanem samting? Namba insait long sios, ol gutpela haus, ol taun, ol haus bruder, na wok bilong bisop ol inap kisim bikpela mani long en. Em nau, yumi ken save long as na wanpela man bilong raitim stori bilong sios i bin kolim wok bos bilong Alexander 6 olsem “wanpela taim bilong pasin nogut tru i bin givim bikpela sem long Sios.”

Wankain Olsem King

Em i het bilong sios, olsem na Alexander 6 i helpim wok bilong stretim wanpela hevi i bin kamap namel long Spen na Potugal long husat i mas kisim ol hap graun em nau tasol ol i bin painim long Not na Sentral na Saut Amerika. Em i kamap het tu bilong sampela hap long sentral Itali, na em i bosim ol dispela hap olsem em i wanpela king. Wankain olsem sampela pop paslain na bihain long em, em i save givim grismani, na mekim pasin wantok, na kilim sampela man i dai.

Long dispela taim bilong senis, ol lain i resis long kisim ol narapela narapela hap long Itali, na pop tu i insait long dispela wok. Ol wok politik em i mekim, na ol kontrak em i wokim na brukim, dispela i bilong givim bikpela namba moa long em yet na ol pikinini bilong em, na i bilong litimapim nem bilong famili Borgia, winim olgeta narapela famili. Em i wokim rot bai pikinini man bilong em, Juan​—⁠em i marit long kasen bilong king bilong Castile​—⁠i ken kamap bikman bilong Gandía, long Spen. Narapela pikinini, Jofré, em i marit long tumbuna pikinini meri bilong king bilong Naples.

Bilong pas gut wantaim Frans, Pop i mas i gat wanpela helpim, olsem na em i brukim tok promis bilong givim pikinini meri bilong em i gat 13 krismas, em Lucrezia, long wanpela bikman bilong Aragon, na em i givim em long wanpela wanblut bilong bikman bilong Milan. Taim dispela marit i no helpim em moa, em i painim eskius bilong pinisim dispela marit, na em i givim Lucrezia long Alfonso Bilong Aragon. Taim ol dispela samting i kamap, brata bilong Lucrezia, Cesare Borgia​—⁠em i gat bikpela laik long kisim namba​—⁠em i prenim Louis 12 bilong Frans, tasol marit bilong susa bilong em long wanpela man bilong Aragon em i kamap samting bilong semim em. Cesare i mekim wanem? Wanpela buk i tok, man bilong Lucrezia, Alfonso, “i kisim bagarap long han bilong 4-pela kilman long ol step bilong bikpela haus lotu St. Peters. Taim em i wok long orait gen, wanpela boi bilong Cesare i pasim nek bilong em na em i dai.” Orait nau pop i laik kisim sampela nupela pren, olsem na em i stretim rot bilong Lucrezia, nau em i gat 21 krismas, i ken marit long pikinini bilong bikman bilong Ferrara. Em namba 3 marit bilong Lucrezia.

Cesare i bin “kilim i dai planti man.” Tru, papa bilong Cesare i bin makim em long kamap wanpela kadinal taim em i gat 17 krismas tasol, tasol pasin bilong em i stret moa long mekim pait​—⁠winim wok bilong sios​—⁠em i gat save long skelim gut ol samting, na em i strong long kisim bikpela namba, na em i no surik long mekim pasin i nogut tru. Em i lusim wok em i holim insait long sios, na em i maritim wanpela prinses bilong Frans, na long dispela rot em i kamap bikman bilong Valentinois. Ami bilong Frans i sapotim em, na em i go pait na banisim ol taun long hap not bilong Itali na kilim i dai ol bikman bambai dispela hap i ken kam aninit long wok bos bilong em.

Bilong stretim rot bai ami bilong Frans i ken helpim Cesare, pop i bin orait long Louis 12 bilong Frans i ken katim nating marit bilong em bambai em i ken maritim Anne bilong Britani na bungim hap Anne i bosim wantaim hap bilong em yet. Wanpela buk i tok, pop i bin redi long “bagarapim nem bilong Sios na long lusim ol pasin i stret bambai em i ken helpim famili bilong em long kisim ol gutpela samting bilong dispela graun.”

Ol i Sutim Tok Long Pop

Ol pasin nogut bilong famili Borgia i mekim na planti man i kamap birua bilong ol na sutim tok long ol. Pop i givim baksait long ol dispela man, tasol wanpela man em i no inap givim baksait long en, em Girolamo Savonarola. Em wanpela bruder Dominiken i givim bel tru long autim tok, na em wanpela bikman politik long Florence. Em i bin tokaut strong long ol pasin nogut bilong lain bilong pop na bilong pop yet na long ol wok politik bilong em, na em i singautim ol man long pinisim em long wok pop na kamapim sampela senis insait long sios. Savonarola i tokaut: “Yupela ol hetman bilong Sios, . . . long nait yupela i save go long ol meri, na long moningtaim yupela i save givim komiunio.” Bihain em i tok: “[Ol dispela hetman] i gat pes bilong wanpela pamukman, na biknem bilong ol i save bagarapim gutnem bilong Sios. Ol i no bilip liklik long lotu Kristen, nogat.”

Pop i tok em bai givim wok kadinal long Savonarola sapos em i no autim tok moa, tasol em i sakim. Yumi no save tru tru wanem samting i mekim​—⁠ol wok politik bilong em o ol tok em i autim⁠—tasol bihain, ol i rausim em long sios, na holim em, na givim em bikpela pen bilong kirapim em long tokaut olsem em i gat asua, na nau ol i hangamapim em long nek na kukim em long paia.

Ol Bikpela Askim

Ol dispela samting i bin kamap bipo i kamapim sampela bikpela askim: I gat wanem as na pop i bin mekim kain pasin olsem? Ol saveman i tok wanem? Ol i kamapim kain kain bekim.

Planti i ting olsem taim yumi tingim Alexander 6, yumi mas tingim tu dispela kain taim em i stap long en. Ol i tok, ol wok bilong politik na lotu dispela pop i bin mekim, em i bilong lukautim gut ol man, kamapim pasin wanbel namel long ol provins i birua birua, strongim pasin pren wantaim ol man i redi long helpim pop, na helpim ol king i holim nem Kristen long wok gut wantaim long daunim ol Turki.

Tasol olsem wanem long pasin bilong em yet? Wanpela saveman i tok: “Kirap long taim Sios i kamap nupela i kam inap nau, i gat sampela Kristen na sampela pris em pasin bilong ol i no gutpela. Tasol yumi no ken kirap nogut long dispela, long wanem, Krais yet i bin tokaut long en; em i tok Sios i kain olsem wanpela gaden i gat gutpela wit na gras nogut, o em i kain olsem wanpela umben i gat gutpela pis na pis nogut long en. Na em yet i bin orait long Judas​—⁠man i kamapim em long ol birua​—⁠long i stap namel long ol aposel bilong em.”a

Dispela saveman i tok moa olsem: “Sapos bilas i holim wanpela gutpela ston long ring samting i no gutpela tumas, dispela i no mekim na ston i no gat bikpela pe moa long en, nogat; na olsem tasol, rong bilong wanpela pris i no paulim . . . ol tok em i lainim ol man long en. . . . Gol i stap yet olsem gol, maski han i holim dispela gol i klinpela o i doti.” Wanpela saveman Katolik i tok, taim ol Katolik i gat gutpela bel i bin skelim pasin bilong Alexander 6, bai i gutpela sapos ol i bin bihainim dispela tok Jisas i givim long ol disaipel long ol Farisi na ol saveman bilong Lo: ‘Bihainim olgeta tok ol i givim long yupela, tasol no ken bihainim pasin bilong ol.’ (Matyu 23:​2, 3) Tasol olsem wanem? Yu wanbel long tok bilong dispela saveman?

Em Lotu Kristen Tru?

Jisas i kamapim wanpela tok bilong ol man i ken save long husat ol i Kristen tru: “Yupela lukim pasin bilong ol na bai yupela i save, ol i giaman profet, o nogat. Olsem wanem? Ating ol man i save go long rop i gat nil bilong kisim ol pikinini bilong diwai wain, a? . . . Nogat tru. Olsem tasol olgeta gutpela diwai i save karim gutpela kaikai. Na diwai nogut i save karim kaikai nogut. Gutpela diwai em i no inap karim kaikai nogut. Na diwai nogut em i no inap karim gutpela kaikai. Olsem na yupela i mas lukim pasin bilong ol yet na bai yupela i save long ol giaman profet.”​​—⁠Matyu 7:​16-​18, 20.

Insait long planti handet yia i kamap i go pinis, yu ting ol hetman bilong lotu i bin winim dispela mak bilong lotu Kristen tru em Jisas i kolim na ol disaipel tru i save bihainim? Na olsem wanem long nau? Orait nau yumi ken tingim tupela samting​​—⁠wok politik na pasin bilong man.

Jisas i no wanpela bikman bilong dispela graun, nogat. Em i no gat planti samting bilong skin​—⁠em i tok em i no gat ples “bilong slip.” Kingdom bilong em i “no bilong dispela graun,” na ol disaipel bilong em ol i “no bilong dispela graun, olsem [em yet i] no bilong dispela graun.” Olsem na Jisas i no insait liklik long ol wok bilong politik.​​—⁠Matyu 8:​20; Jon 6:​15; 17:​16; 18:⁠36.

Tasol tingim: Insait long planti handet yia, maski dispela i bin givim bikpela hevi long ol man nating, ol lain bilong lotu i bin bung wantaim ol hetman politik na bai ol i ken kisim bikpela namba na planti mani kago samting. Na tu, planti bikman bilong lotu ol i gat planti gutpela samting bilong skin, tasol planti manmeri ol dispela bikman i gat wok long helpim ol, ol i stap rabis tru.

Jems, brata bilong Jisas, i tok: “Harim. Sapos man i laikim pasin bilong graun, em i mekim pasin birua long God. Ating yupela i no save long dispela, a? Olsem na sapos man i laik pren wantaim ol pasin bilong graun, em bai i kamap birua bilong God.” (Jems 4:⁠4) Bilong wanem em i kamap “birua bilong God”? Namba Wan Jon 5:​19 i tok: “Dispela graun olgeta em i stap aninit long strong bilong Satan.”

Wanpela saveman i bin stap long taim bilong Alexander 6, em i stori long pasin bilong em olsem: “Pasin bilong em i nogut tru. Em i no save tok tru o sem liklik long wanpela samting, na em i no gat pasin bilong bilip na pasin bilong tingim ol samting bilong lotu. Em i man bilong mangal; em i gat strongpela laik long kisim bikpela namba moa yet; em i save givim bikpela pen tru long ol man; na em i save wok strong long helpim ol planti pikinini bilong em yet long kisim bikpela namba.” Tasol i gat sampela hetman moa bilong lotu i bin mekim kain pasin olsem, i no dispela man Borgia tasol, nogat.

Baibel i tok wanem long dispela kain pasin? Aposel Pol i tok: “Ol man i save mekim pasin nogut, ol bai i no inap i go insait long kingdom bilong God. Ating yupela i no save long dispela, a? Nogut yupela i giamanim bel bilong yupela yet. Ol man i save mekim pasin pamuk, na . . . ol man i trabel long ol maritmeri, na . . . ol man i save mangal long ol samting bilong ol arapela man, . . . olgeta dispela kain man bai i no inap i go insait long kingdom bilong God.”​​—⁠1 Korin 6:​9, 10.

Wanpela wok bilong dispela so i bin kamap nau tasol long Rom na i stori long ol Borgia, em i bilong kirapim ol man olsem “taim ol i tingim ol dispela bikman, ol i mas tingim tu wanem kain taim ol i bin i stap long en . . . , na save long as na ol i bin mekim ol samting​—⁠i no bilong tok ol i gat asua o ol i no gat asua, nogat.” Ol man i kam long so ol i stap fri long kisim tingting bilong ol yet long dispela famili. Yu yet i bin kisim wanem tingting long ol?

[Futnot]

a Bilong save gut long ol dispela tok piksa, lukim Wastaua, Februeri 1, 1995, pes 5-6, na Jun 15, 1992, pes 17-​22.

[Piksa long pes 26]

Rodrigo Borgia, Pop Alexander 6

[Piksa long pes 27]

Papa bilong Lucrezia Borgia i bin mekim wok long em bilong helpim em yet long kisim bikpela namba moa

[Piksa long pes 28]

Cesare Borgia i laik kisim bikpela namba moa na i bin mekim wok nogut long namba bilong em

[Piksa long pes 29]

Ol i no inap pasim maus bilong Girolamo Savonarola, olsem na ol i hangamapim em na kukim em long paia

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim