Yu Save Long Dispela?
Bilong wanem ol i tok long givim 30 mani silva long Judas bambai em i ken putim Jisas long han bilong ol birua?
Taim Judas Iskariot i go bungim ol bikpris bilong painimaut hamas mani ol bai givim em sapos em i putim Jisas long han bilong ol, ol i tok long givim em “30 mani silva.” (Matyu 26:14, 15) Dispela mani i kamapim klia olsem ol i heitim Jisas na ol i lukim em olsem samting nating.
Ating ol dispela koins em ol mani silva ol i kolim sekel, em mani bilong ol Juda. Dispela 30 sekel inap baim wanem samting? Lo Bilong Moses i makim 30 sekel olsem pe bilong baim wanpela wokboi. Na tu, man inap baim wanpela hap graun long 30 sekel.—Kisim Bek 21:32, NW; Matyu 27:6, 7.
Taim profet Sekaraia i askim ol bikhet manmeri bilong Israel long baim em long wok em i mekim olsem wasman bilong ol manmeri bilong God, ol i skelim “30 mani silva” na givim long em. Ol i mekim olsem bilong rabisim dispela profet bilong God, na soim olsem ol i tingim em olsem wanpela wokboi nating. Olsem na Jehova i tokim Sekaraia: “Ol man i ting mi rabis wokman. Olsem na ol i givim mi liklik pe tasol. . . . Givim dispela mani long man bilong wokim sospen graun.” (Sekaraia 11:12, 13) Sekaraia i bihainim tok na mekim olsem God i tokim em long mekim. Dispela i kirapim yumi long tingim samting Judas i bin mekim long mani em i kisim olsem pe taim em i putim Jisas long han bilong ol birua. Jisas em dispela man Jehova i bin makim olsem wasman bilong ol Israel.—Matyu 27:5.
Wanem dispela “pepa bilong katim marit” em Baibel i tok long en?
Lo Bilong Moses i tok: “Sapos i gat wanpela man i maritim meri, na bihain em i painim wanpela rong long dispela meri na em i no laikim em moa, orait em i ken raitim pepa bilong katim marit na givim long meri na rausim em i go.” (Lo 24:1) Wanem wok bilong dispela pepa? Baibel i no tokim yumi stret long wanem samting ol i bin raitim long dispela pepa. Tasol wok bilong dispela pepa em bilong lukautim raits bilong meri em man i bin rausim em, na tu, bilong lukautim ol samting bilong helpim sindaun bilong em.
Long 1951-1952, ol i bin painim sampela olpela samting long ol hul bilong ston long hap not bilong Wadi Murabbaat, em wanpela wara long ples drai bilong Judia. Tasol dispela wara i bin drai pinis. Namel long ol olpela rait bilong bipo em ol i bin painim, ol i painim tu wanpela pepa bilong katim marit em ol i bin raitim long tok Aram. Ol i bin raitim dispela pepa long yia 71 o 72 C.E. samting. Pepa i stori long samting i bin kamap long namba wan de bilong mun Markesvan, long namba 6 yia bilong pait ol Juda i mekim long ol Rom. Josep, pikinini man bilong Naksan husat i stap long Masada, em i katim marit wantaim Miriam, pikinini meri bilong Jonatan bilong Hanablata. Nau meri i stap fri na em inap maritim husat man Juda em i laikim. Josep i givim bek pe em Miriam i bin givim long baim em. Na em i bekim bek ol samting bilong Miriam inap 4-pela taim moa bilong karamapim ol samting i bin bagarap. Josep wantaim 3-pela witnes i bin sainim dispela pepa. Ol dispela witnes em Elieser, pikinini man bilong Malka, na Josep, pikinini man bilong Malka, na Eleasar, pikinini man bilong Hanana.
[Piksa long pes 25]
Ol hul bilong ston long Wadi Murabbaat
[Piksa long pes 25]
Setifiket bilong katim marit, bilong yia 71/72 C.E.
[Ol Piksa Kredit Lain long pes 25]
Caves: Todd Bolen/Bible Places.com; certificate: Clara Amit, Courtesy of the Israel Antiquities Authority