Blut Bilong Yu!
1 Ating yu lukim pinis blut bilong yu. I luk olsem retpela wara tasol. Tasol tingim tok buk Encyclopædia Britannica i mekim long blut: “Blut i narapela kain samting tru, i gat planti hap bilong en ol i insait long ol wok em i mekim. Planti bilong ol dispela wok ol man i no kliagut tumas long en.”
2 Blut na olgeta wan wan hap tu bilong en i mekim kain kain bikpela wok. Yu save long sampela bilong ol dispela wok? Taim yumi skelim ol hap bilong blut, tingim fopela bikpela hap bilong en.
3 Ol Retpela Sel: Ating yu laik save long as na blut bilong yu em i retpela? Ol retpela sel insait long blut bilong yu i as bilong dispela. Insait long wanpela kubik milimita bilong blut, i olsem sais bilong wanpela fulstop (.), ol meri i gat 4 na hap milion retpela sel. Ol man i gat 5 milion retpela sel.
4 Ol retpela sel i mekim wanem? Kisim win oksijen em i bikpela wok bilong ol. Ating yu tingim dispela em i wok bilong waitlewa bilong yu. Tasol olsem wanem oksijen yu kisim taim yu pulim win i lusim waitlewa bilong yu na go long ol 60 trilion sel insait long bodi? Em ol retpela sel i mekim dispela samting. Olgeta wan wan retpela sel i go insait long waitlewa na kisim oksijen, kain olsem wanpela trak i go kisim ol kago long bakstua. Ol retpela sel i gat protin hemoglobin long en, na taim protin hia i bung wantaim oksijen insait long waitlewa, ol dispela sel i kamap retpela tru. Nau ol retpela sel i karim dispela kago i go long ol kastama bilong en, em olgeta sel long bodi bilong yu. Olsem: Blut i lusim waitlewa na i spit i go long klok bilong yu, na nau klok i subim blut i go long olgeta rop bilong blut. Taim ol retpela sel i go long ol rop bilong blut, ol i lusim kago ol i karim, em oksijen, na ol i kisim wanpela samting, kabon daioksait, na karim i go bek. Nau ol sel bilong bodi i mekim wok long oksijen na sampela arapela samting na bai yu gat strong inap long wokabaut, wokim tingting, na no ken kol. So long liklik raun bilong en, blut i karim oksijen i go na em i kisim kabon daioksait i go bek long waitlewa bilong yu na yu rausim olsem win.
5 Taim dokta i sekim blut bilong yu, em bai sekim olsem namba bilong ol retpela sel i stret o nogat. Sapos namba bilong ol retpela sel i sot, dispela inap makim olsem yu mas kisim ol kaikai i gat ain long en. Tasol em inap givim tingting tu long dokta olsem sampela blut i wok long lus insait long bodi, olsem long taim blut i wok long lus long wanpela sua i stap long bel. O sapos ol retpela sel i sot tru, dispela inap makim olsem yu gat sampela hevi insait long ol bun.
6 Ol Waitpela Sel: Ol waitpela sel i no planti olsem ol retpela sel, tasol ol tu i mekim bikpela wok. I gat 5,000 i go inap 10,000 waitpela sel insait long wanpela kubik milimita bilong blut. Ol retpela sel i save raun insait long ol rop bilong blut tasol, ol waitpela sel i no olsem. Ol i ken raun long olgeta hap, insait long ol rop bilong blut o ausait long ol rop. Bikpela wok bilong ol em long sakim birua. Ol i wok oltaim long lukautim laip bilong yu.
7 I gat kain kain waitpela sel. Tupela bilong ol em ol granulocytes na ol monocytes, ol i redi oltaim olsem ol “polis” bilong lukautim yu. Ating samting i skrapim skin bilong yu na binatang jem i go insait long bodi. Kwiktaim ol dispela “polis” i save long dispela. Ol i lusim rop bilong blut na ol i go kaikai ol dispela binatang jem. Susu i kamap long hap i gat liklik bagarap long en i helpim yu long save olsem ol waitpela sel i wok i stap—dispela susu em ol waitpela sel wantaim ol binatang jem i bagarap pinis. Na tu, ol waitpela sel i kirap mekim wok sapos wanpela sik i kamap insait long bodi, olsem sik apendiks. Em nau, wanpela rot we dokta i ken save long ol bikpela sik olsem, em long sekim hamas waitpela sel i stap. Sapos namba bilong ol i antap, dispela i makim olsem ol waitpela sel i wok strong long sakim wanpela bikpela sik.
8 Ol Pletlet: Tingim olsem yu mekim wok long flai waia bilong holimpas sampela wara. Sapos yu no gat ol pletlet long blut bilong yu, olgeta blut inap lus wankain olsem dispela wara yu laik holimpasim. Ol pletlet i liklik na i nogat kala, na ol i malumalum. Sapos naip i katim skin bilong yu, insait long sampela seken tasol ol pletlet i wok long pas long dispela kat na narapela pletlet i kirap pas long narapela pletlet. Long dispela rot ol pletlet i pasim kat na stopim blut long lusim bodi. Olsem wanem ol pletlet i pas wantaim long hap i gat bagarap long en, tasol ol i no pas olsem insait long rop bilong blut? Ol man i no klia long dispela samting. Na tu, ol pletlet i kamapim wanpela kemikal i helpim samting i pasim kat i kamap strong moa.
9 Em sotpela stori tasol long 3-pela hap bilong blut, tasol ating yu pilim tru olsem ol i bikpela samting. Orait, olsem wanem long plasma, em i bikpela hap bilong blut, olsem 55 pesen, na i olsem wara?
10 Plasma: Switpela kaikai i kamapim amamas! Tasol kaikai i stap pinis long bel i mas i go long ol sel bambai bodi i ken mekim wok long en. Plasma bilong blut i mekim dispela samting, em i tilim gutpela gris i go long olgeta sel bilong bodi. Em i tilim ol gutpela gris olsem ol kabohaidret, wel, protin, minerol, sol, na ol vaitamin i go long sel i gat wok long en.
11 Plasma i tilim ol dispela samting na em tu i no kam bek nating, nogat. Ol retpela sel i kisim pipia kabon daioksait na karim i go, tasol i gat sampela arapela pipia i stap yet long ol sel na i mas i gat samting bilong rausim. Plasma i mekim dispela, olsem na em i mekim bikpela wok long rausim pipia. Olsem, em i kisim urea na uric asit long ol sel na karim i go long tupela kidni bilong yu, na bihain tupela kidni i rausim long rot bilong pispis.
12 Plasma i gat albumin long en. Dispela i helpim blut long holimpas wara, long dispela rot plasma i ken stap olsem wara na ron gut. Sapos wanpela hap bilong bodi bilong yu i solap, blut tes inap soim olsem blut i sot long albumin, olsem na wara i bin lusim ol rop bilong blut na i go pas long wanpela hap bilong bodi na i solap.
13 Taim yumi tingim ol gutpela wok blut i mekim, yumi ken tingim tu wok ol globulin insait long plasma i mekim. Taim ol binatang jem i go insait long bodi, ol antibodi i kamap insait long ol globulin. Ol antibodi i kilim i dai ol binatang jem na bihain ol waitpela sel i kaikai ol dispela jem.
14 Blut em i narakain samting na i mekim bikpela wok. Yumi kisim sampela save long ol hap bilong en na olsem wanem blut i helpim yumi long stap laip, dispela save em inap long helpim yumi long kliagut long as na Man Bilong Wokim olgeta samting i tok blut i makim laip. Em i tok: ‘Blut tasol i as bilong laip . . . Olsem na mi tokim yupela, i no gat wanpela bilong yupela i ken kaikai mit i gat blut i stap yet long en. I tambu tru.’—Wkp. 17:11, 12.
This article has been taken partly from g76-E 3/22 “That Amazing Fluid Within You!”