Olsem Wanem? Pinis i Klostu Olsem Baibel i Tok Profet Long En?
NIUS Detroit Free Press Magazine bilong Februeri 6, 1994, i tok: ‘Taim ol man i kirap mekim wok long ol samting bilong nuklia, ol man i tingting planti long bagarap bai painim graun. Bihain long wanpela bom i bagarapim tru biktaun Hirosima long Ogas 6, 1945, ol man i save: Tru tumas, graun inap pinis!’
Long Disemba 1994, Charles B. Strozier, wanpela bikpela saveman long Nu Yok, em i tok: ‘Nau i no gat wok long sampela saveman i mas tokim yumi olsem graun bai bagarap wantaim bikpela pairap, o em bai bagarap isi isi, o em bai bagarap long sik AIDS. Ol samting i makim olsem dispela samting inap kamap, olsem na ol man i ting i no inap kamap, ol i gat narapela kain tingting.’
Krais Jisas i bin lainim ol man olsem pasin bilong dispela graun bai pinis. Olsem wanem? Taim yumi skelim tok bilong em, yumi inap save pinis i klostu?
Pinis—Wanem Taim?
Ol disaipel bilong Jisas i bin askim em long wanpela “mak” na ol i ken save wanem taim pinis bai kamap. Ol i tok: “Wanem taim ol dispela samting bai i kamap? Wanem mak bai i kamap pastaim, na mipela i ken save, yu laik i kam bek na dispela graun i laik pinis?” (Matyu 24:3) Yu ken skelim dispela “mak” Jisas i bin givim bilong bekim askim bilong ol disaipel. Em i stap long Baibel long Matyu sapta 24, Mak sapta 13, na Luk sapta 21. Sampela bikpela samting i insait long dispela mak i olsem:
OL BIKPELA PAIT: “Sampela lain bai i kirapim pait long narapela narapela lain. Na ol lain bilong sampela king bai i kirapim pait long ol lain bilong ol narapela narapela king.” (Matyu 24:7) Yumi lukim pinis truim bilong dispela hap bilong mak. Wanpela saveman i tok: ‘Namba Wan Pait [em i kirap long 1914] em i namba wan pait “bilong olgeta hap.” ’ Tasol Namba 2 Pait em i moa nogut. Long dispela pait inap olsem 50 milion manmeri i bagarap. Na inap long nau ol pait i wok long bagarapim graun.
BIKPELA HANGRE: “Bai i gat taim bilong bikpela hangre.” (Matyu 24:7) Bihain long Namba Wan Pait bikpela hangre nogut tru i kamap. Na inap long nau hangre i save bagarapim ol man long planti hap. Na maski wanpela kantri i gat planti wok bisnis long en, planti man i hangre na ol i sot long gutpela kaikai.
OL BIKPELA GURIA: “Ol bikpela bikpela guria bai i kamap long graun.” (Luk 21:11) Tingim sampela tasol bilong ol bikpela guria i bin kamap: Long 1920, inap olsem 200,000 ol i dai long Saina; long 1923, inap olsem 143,000 ol i dai long Japan; long 1970 inap olsem 66,800 ol i dai long Peru; na long 1976, inap olsem 240,000 (sampela man i tok 800,000) ol i dai long Saina. Wanpela ensinia na em i gat bikpela save long wokim ol haus samting na guria i no ken bagarapim, em i tok dispela guria i bin kamap long Saina long 1976, ‘em i wanpela bikpela guria nogut tru, i no gat wanpela guria i bin kamap bipo na i kam inap long nau i olsem dispela guria.’
OL BIKPELA SIK: “Na long sampela hap . . . bikpela sik.” (Luk 21:11) Taim Namba Wan Pait i pinis, bikpela sik kus bilong Spen i go kamap long planti hap bilong graun na i kilim i dai 21 milion manmeri. Nius Science Digest i tok: ‘Long bipo na i kam inap long dispela taim, i no gat wanpela sik i kisim kwik planti manmeri na kilim ol i dai.’ Bihain ol sik olsem sik bilong klok, kensa, AIDS, na planti sik moa, ol i kilim i dai planti handet milion man.
PASIN NOGUT: “Pasin nogut bai i kamap bikpela.” (Matyu 24:12) Long planti kantri pasin bilong pait na bagarapim man i go bikpela na i no gat rot long pasim. Pasin bilong kilim i dai man, stil, reip, pasin bilong pait na bagarapim man, na pasin giaman bilong paulim mani samting—long olgeta de yumi harim stori long ol dispela samting nogut o yumi yet i painim dispela hevi.
Sampela tok profet moa bilong Baibel i stori long ol hevi bilong las de. Olsem: Buk Kamapim Tok Hait i stori long 4-pela man long hos i kirap raun. (KTH 6:1-8) Man i sindaun long namba wan hos i makim Jisas, em i wanpela King bilong winim pait. Ol narapela man i raun long hos i makim ol samting i kamap long graun olsem pait, bikpela hangre, na ol narapela samting bilong kilim i dai man, na ol dispela samting i makim taim Jisas i kirap na mekim wok king.
Na sampela tok profet moa bilong Baibel i kolim tingting na pasin bilong planti man long laspela hap bilong “las de.” Tingim tok bilong wanpela aposel bilong Jisas. Taim yu kaunim dispela tok profet, askim skin bilong yu yet olsem: Dispela tok i sutim stret taim nogut bilong nau o nogat?
Aposel i tok: ‘Long taim bilong las de planti hevi nogut tru bai i kamap. Ol man bai i laikim ol yet tasol, laikim tumas mani, litimapim nem bilong ol yet, hambak nabaut, tok kros, tok nogut, sakim tok bilong papamama, na ol i no tok tenkyu. Ol bai givim baksait long ol pasin bilong God. Ol bai i no save long pasin bilong i stap pren bilong ol arapela, na taim ol i kros, bai i no gat rot bilong pinisim kros bilong ol. Ol bai i tok nogut long ol arapela. Ol bai i no bosim laik bilong bodi bilong ol, na ol bai i pait na bagarapim ol man nabaut. Ol bai i birua long olgeta gutpela pasin, mekim nogut long ol pren bilong ol yet, bihainim kwik olgeta kranki tingting bilong ol yet. Ol bai i tingim ol yet i bikpela man tru, laikim tumas ol kain kain pasin bilong amamas bilong dispela graun, na ol bai i no laikim God. Ol bai i bihainim pasin bilong God long skin tasol na ol bai i no save liklik long bikpela strong i stap long pasin tru bilong God.’—2 Timoti 3:1-5.
Narapela bikpela tok profet long las de em dispela tok promis long God bai “bagarapim ol man i bin bagarapim graun.” (KTH 11:18) Long bipo ol man i no gat save long wokim planti samting bilong bagarapim graun, tasol nau ol nupela save ol i kisim long wokim planti samting, em i mekim bikpela wok long bagarapim win na wara na graun. Long Novemba 1992, ol niuspepa i gat het-tok olsem: “Ol Nambawan Saientis i Tokaut Long Graun Bai Bagarap.”
Luksave Long Tok Profet Tru
Tru tumas, yumi save olgeta samting em Baibel i tok profet long en, ol i kamap nau long “taim bilong las de,” o long taim pasin bilong dispela graun bai pinis. Long nau yumi lukim truim bilong sampela tok profet tru, na i bikpela samting yumi tingim ol dispela tok profet—nogut yumi sakim. Na Jisas i tok olsem taim em i stori long pasin bilong ol man long taim bilong Noa, em man bilong “tokaut long stretpela pasin” paslain long ol man nogut long dispela taim i pinis.—2 Pita 2:5.
Jisas i tok: “Taim bikpela tait i no kamap yet, ol i wok long kaikai na dring, na ol man i maritim ol meri, i go inap long taim Noa i go insait long sip. Ol i no save long dispela samting bai i kamap long ol, na ol i stap olsem tasol i go inap long taim bikpela tait i kamap na i pinisim olgeta dispela manmeri. Orait wankain pasin tasol bai i kamap long taim Pikinini Bilong Man i kamap.” (Matyu 24:38, 39) Taim ol man i no bihainim tok profet tru—ol i sakim—bagarap i painim ol.
Ating yu save tok: ‘Tru, mi bilip long ol tok profet bilong Baibel; pinis bai kam, tasol em i stap longwe yet.’ Tasol yu save tru? Em i stap longwe yet? Gutpela yu bihainim dispela toksave bilong Jisas.
Ol Tok Yumi No Ken Sakim
Tru, sampela toksave i no gat as bilong en, olsem na man i bihainim dispela kain toksave, em i longlong. Tasol sampela toksave i no giaman, ol i tok tru. Maski planti man bilong wanpela ples, na sampela bilong ol i bikman, ol i mekim ol tok bilong daunim wanpela toksave, i no olsem ol man i mas sakim dispela toksave. Tingim wanpela samting i bin kamap bipo.
Long Mas 1902, long naispela ailan Matinik long Karibian, smok na paia i kamap long maunten Pele. Long Epril, maunten i tromoi smok nogut, pipia, na ston. Ol man i sindaun long taun Sen Pier klostu long maunten olsem 8-pela kilomita samting, ol i tingting planti. Wanpela man i bin tok: ‘Sit bilong maunten i karamapim taun olgeta na bilong lukautim ol yet na marasin nogut insait long smok i no ken bagarapim ol, planti man i mas pasim long pes hankisip i gat wara.’
Long Me, ol samting maunten i tromoi i kam antap i go bikpela moa. Niuspepa bilong taun i tok: ‘Maunten i tromoi sit bilong paia i go antap na em i kam daun olsem ren na i olsem em i no inap pinis. Nau mipela i no harim moa pairap bilong ol wilka taim hos i pulim ol i go.’ Na hat i no liklik.
Orait, long Me 5, hatpela sit bilong maunten i kam daun na karamapim sampela man na kilim ol i dai. Tasol ol bikman bilong taun i tok wanem?
Klostu em taim bilong katim suga na ol bisnisman i tokim ol man ol i no ken pret na ranawe. Na ol man bilong politik i tingting planti, long wanem, Me 10 em de bilong eleksen, na ol i no laik ol man i ranawe. Olsem na ol tu i tok, ol man i no ken pret na ranawe. Ol pris pasto i laik helpim ol bisnisman na ol man bilong politik, olsem na ol tu i tokim ol man long ol i no ken ranawe.
Em nau, long Me 8, klostu long 8 klok moningtaim, maunten Pele i paia olgeta. Bikpela blakpela smok i hat nogut tru i spit i kam daun long maunten na resis i go long Sen Pier. Wantu hatpela ges nogut bilong smok i kilim i dai planti tausen man. Klostu olgeta man long Sen Pier—inap olsem 30,000 samting—ol i dai. Wanpela yangpela man i stap insait long wanpela rum gat i stap daun tru insait long ples kalabus, em tasol i no kisim bagarap.
Dispela Taim Nau Yumi Stap Long En
Long nau tu, maski truim bilong ol tok profet bilong Baibel i stap ples klia, planti man i tok bilas; ol i no laik bilip olsem pinis bilong dispela pasin nau yumi stap long en, em i klostu. Em samting ol man i tingting stret ol i ken save long en. Tasol Baibel i tok pinis long tingting bilong ol dispela kain man olsem: “Long taim bilong las de, ol man bilong tok bilas bai i kamap, na ol bai i bihainim laik nogut bilong bel bilong ol. Bai ol i tok bilas olsem, ‘Em i bin tok olsem em bai i kam bek gen, a? Orait em i stap we? Em i no inap i kam. Taim ol tumbuna i dai, na i kam inap long nau, olgeta samting i stap wankain olsem bipo tru, taim graun i kamap.’ ”—2 Pita 3:3, 4.
Tasol ol man bilong tok bilas long nau ol i gat tingting kranki. Yumi save, olgeta samting i no stap wankain. Truim bilong planti tok profet bilong Baibel i kamap nau. I gat planti samting i kamap pinis i makim olsem dispela bagarap i klostu pinis.
Yu mas bihainim savepasin na kirap mekim ol samting na bai yu no ken bagarap. Tasol yu mas mekim wanem ol samting?
[Piksa Kredit Lain long pes 10]
U.S. National Archives photo
[Piksa Kredit Lain long pes 10]
WHO/E. Hooper
[Piksa Kredit Lain long pes 11]
WHO photo by W. Cutting