Ol i Kolim Olsem Samting Bilong Amamas
OL MAN long ples bung olsem stediam ol i amamas tru. Planti tausen i bung bilong lukim wanpela bikpela samting ol Rom bilong bipo i save kisim amamas long en. Ol plak na plaua na laplap i gat kala kala i bilasim stediam. Smel bilong win i gutpela, long wanem, ol liklik wara i sut i go antap i gat gutpela smel. Ol maniman i bin putim gutpela bilas. Bikpela lain man i amamas na toktok wantaim na sampela taim ol i lap, tasol amamas bilong dispela bikpela lain i no makim olsem gutpela samting bai kamap, nogat; samting nogut tru bai kamap.
I no longtaim na biugel i krai bilong singautim tupela man bilong pait. Pait i kirap na ol i mekim save long bainat. Taim narapela i wok long bagarapim skin bilong narapela, bikpela lain man i singaut olsem ol i longlong. Amamas na singaut bilong ol i moa yet na i hatwok long harim pairap bilong ol bainat. Wantu tasol wanpela man bilong pait i mekim na narapela i pundaun long graun. Laip bilong man i slip long graun i stap long han bilong ol manmeri i bung. Sapos ol i mekim hankisip bilong ol i go i kam, em i no ken dai. Sapos ol i mekim wanpela liklik samting tasol long tupela bikpela pinga bilong han, dispela bikpela lain—ol meri na pikinini meri tu—ol i makim olsem man i mas dai. Kwiktaim ol i rausim bodi bilong man i dai pinis, na ol i kisim savol na tanim dispela hap graun bikpela hap blut i bin kapsait long en na tromoi nupela wesan antap long en. Em nau, bikpela lain man i redi long lukim narapela samting nogut.
Long Rom bilong bipo, planti man i ting dispela kain samting em samting bilong kisim amamas long en. Buk Rome: The First Thousand Years i tok: “Maski sampela man i strong long skulim ol man long ol gutpela lo, ol i no gat tok long ol man i amamas long pasin bilong kilim i dai man.” Na dispela pilai bilong man i pait wantaim man bilong kilim em i dai, em wanpela tasol bilong planti amamas nogut Rom i save kamapim. Bilong amamasim ol man i laik lukim man i dai, ol i bin kamapim tu sampela bikpela pait namel long ol lain bilong sip. Na long ai bilong ol man, ol i bin pasim long pos ol man nogut em kot i makim ol bilong i dai na larim ol wel animal i hangre nogut tru ol i kaikai ol dispela man.
Sapos sampela i no amamas long lukim ol dispela kain samting, ol inap go lukim kain kain pilai Rom i save kamapim long haus pilai. Sampela em ol sotpela pilai i no gat planti toktok long en na ol i kamapim ol samting ol man i mekim long olgeta de—“pasin bilong pamuk na bagarapim marit, na ol pasin bilong makim olsem man i prenim meri; em ol bikpela samting long ol dispela pilai.” Em tok bilong Ludwig Friedländer long buk Roman Life and Manners Under the Early Empire. Na em i tok: ‘Ol i bin kamapim planti tok doti na tok pilai nogut, na pulim pes i go narapela narapela kain, na makim long han ol pasin i gat sem, na mekim ol danis nogut taim man i winim mambu.’ Buk New Encyclopædia Britannica i tok: “Long dispela taim bilong Gavman Rom, i gat sampela samting i kamapim klia olsem ol i bin pamuk tru long ol dispela pilai.” Olsem na tok bilong Friedländer i gat as taim em i tok, dispela kain pilai i “kamapim ples klia tru ol pasin i nogut moa yet long samting bilong pamuk na ol pasin i gat bikpela sem.” Na em i tok: “Ol hap bilong pilai i kamapim ol pasin i gat sem moa yet, em ol samting ol man i amamas moa long en.”a
Olsem wanem long nau? Laik bilong ol man long painim amamas i narapela kain? Tingim ol samting stori i kamap bihain long dispela i toktok long en.
[Futnot]
a Bilong strongim tru wanpela pilai, sampela taim ol i bin kilim i dai tru wanpela man insait long en. Buk The Civilization of Rome i tok: “Long taim bilong mekim dispela hap insait long pilai, wanpela man nogut em kot i makim bilong i dai, em i mas kamap olsem senis bilong man i mekim pilai na ol bai kilim em i dai. Planti taim ol i bin mekim olsem.”
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck