Sapta 6
Bagarap i Painim Ol Manmeri Bilong Bipo
LONG wanpela taim bipo tu bagarap i laik painim olgeta man bilong graun. Ol man bilong olgeta lain i ken amamas, long wanem wanpela tumbuna bilong ol em i no sakim toksave bilong God long wanpela bikpela tait wara bai kamap long olgeta hap bilong graun. Noa i harim dispela tok na em i bihainim, olsem na em wantaim meri bilong em na tripela pikinini man wantaim meri bilong ol i no bagarap. Ol i tumbuna bilong yumi olgeta lain nau i stap long graun.—Jenesis 10:1, 32.
2 God i bagarapim ol dispela manmeri bilong bipo, long wanem em i lukim pasin bilong pait i pulap long graun. “Pasin bilong ol man long olgeta hap i nogut tru.” (Jenesis 6:3, 5, 13) Pasin bilong dispela taim bipo i wankain olsem pasin nau i stap long graun.
3 I gat wanem as na pasin nogut tru i kamap long taim bilong Noa? Jenesis 6:2 i kamapim wanpela bikpela as bilong dispela samting, em i tok: “Ol pikinini bilong God i lukim ol dispela meri i luk nais tumas. Na ol wan wan i pulim meri long laik bilong ol yet na maritim ol.” Tasol i gat wanem rong long dispela samting? I olsem: Ol dispela “pikinini bilong God” ol i no man bilong graun na ol i laik marit. Nogat. Ol dispela “pikinini bilong God” ol i ensel long heven, na ol i lukim ol naispela meri long graun na ol i lukim ol amamas bilong marit na ol i tanim i kamap man. (Lukim Jop 1:6.) Ol i bikhet long God na ol i tanim i kamap man na ol i maritim ol meri bilong graun. Baibel i tok, ol i “lusim ples bilong ol” na taim ol i maritim ol meri i olsem ol i “pamuk,” ol i mekim pasin i no stret. (Jut 6, 7; 1 Pita 3:19, 20) Pikinini bilong ol dispela ensel na ol meri bilong graun, ol i draipela man. Baibel i tok ol i “strongpela man tru,” long wanem ol i man bilong pait.—Jenesis 6:4.
4 Noa i stap namel long ol dispela man nogut, tasol Jehova i amamas long Noa. Bilong wanem Jehova i amamas long Noa? Long wanem “wokabaut bilong em i stret long ai bilong God.” Noa i save long ol bikpela tok i bin kamap long Iden na em i stap gut long God; “em i gutpela man,” em i no gat asua long wanpela samting. (Jenesis 6:8, 9) Jehova i laik lukautim Noa wantaim lain bilong em na sampela bilong olgeta kain animal na pisin samting bambai ol i no ken bagarap, olsem na Jehova i tokim Noa long wokim wanpela bikpela sip. Olsem God i tok: “Bambai mi mekim bikpela tait i kamap long graun, bilong bagarapim olgeta samting i gat laip. Olgeta samting long graun bai i dai.” (Jenesis 6:13-17) Noa i bihainim gutpela tingting—em i harim tok bilong God na em i bihainim.
5 Bikpela Tait Wara i kamap long yia 2370 B.C.E. olsem yia bilong Baibel i makim. Em wanpela bikpela bagarap tru; inap long nau i no gat kain bikpela bagarap olsem i bin kamap long graun. Dispela tait wara i “kamap antap moa moa yet na i karamapim olgeta bikpela maunten.” (Jenesis 7:19) ‘Haiwara i kamap long dispela graun, na graun i bagarap.’ (2 Pita 3:6) Tasol ating sampela man bai tok, ‘Sapos wara i karamapim het bilong olgeta bikpela maunten, ol dispela wara i stap we nau?’
6 Baibel i no tok ol maunten long taim bilong Noa ol i antap tru olsem sampela maunten long nau. Nogat. Ol saveman bilong saiens tu i tok, long bipo planti maunten ol i no bikpela olsem ol maunten long nau. Olsem na yumi no ken ting i mas i gat bikpela wara moa yet bilong “karamapim olgeta bikpela maunten” long taim bilong Tait. Nogat. Na ol saveman bilong saiens i ting, long dispela taim bipo solwara i no bikpela olsem bilong nau. Tasol long taim bilong Tait, wara i mekim na as bilong solwara i go daun tru na ol maunten i go antap, na wara bilong Tait i ran i go daun insait long solwara. Bikpela hap wara bilong Tait i karamapim hap bilong not tru na hap bilong saut tru na em i kamap ais.—Jenesis 7:17-20; 8:1-3; lukim tu Sam 104:8, 9.
7 Ol man i bin winim bikpela tait wara, ol i no inap lusim tingting long dispela bikpela bagarap i bin kamap. Ol i mas tokim ol lain tumbuna pikinini long dispela samting. Baibel i tok olgeta lain bilong graun i bin kamap long ol dispela man i bin winim bikpela tait wara, olsem na i stret stori bilong dispela tait i mas kamap long olgeta hap bilong graun. Olsem wanem? Long nau i gat sampela stori bilong ol tumbuna i stori long dispela samting? I gat!
8 Ol man i bin winim bikpela tait wara, pikinini bilong ol i go nabaut long ol longwe longwe ples long graun, na bihain bihain ol i paulim dispela stori liklik na ol i tanim wantaim sampela bilip bilong ol yet. Tasol long olgeta hap bilong graun sampela stori bilong ol tumbuna i stori long wanpela bikpela tait wara i bin kamap na i bagarapim klostu olgeta man na sampela tasol i abrusim dispela bikpela bagarap. Stori bilong dispela samting i stap long Mesopotemia na ol narapela hap bilong Esia, na Australia na long ol ailan bilong Solwara Pasifik, na long planti lain retskin bilong Not na Saut Amerika, na long ol Grik na Rom bilong bipo, na long Skandanevia na sampela lain bilong Afrika tu. Planti stori olsem i stori long sampela animal i stap gut insait long wanpela bot wantaim sampela man na ol i no bagarap. Na sampela i mekim wankain stori olsem Baibel na i stori long ol i bin salim sampela pisin i go bambai ol inap save wara i slek pinis o nogat. (Lukim Jenesis 7:7-10; 8:6-12.) Tasol ol narapela samting i bin kamap bipo, stori bilong en i no bin i go long olgeta hap olsem stori bilong dispela bikpela tait.
9 Ol samting i bin kamap long bikpela tait wara i as bilong sampela pasin na bilip bilong ol man long bipo na i kam inap nau. Olsem wanem? Em olsem: Baibel i tok dispela Bikpela Tait i kirap long “namba 17 de bilong namba tu mun.” Dispela “namba tu mun” em namba tu hap bilong Oktoba na namba wan hap bilong Novemba long kalenda bilong yumi. (Jenesis 7:11) Planti lain long olgeta hap ol i save putim De Bilong Ol Man I Dai Pinis o De Bilong Tingim Ol Tumbuna long pinis bilong mun Oktoba o long kirap bilong mun Novemba. Bilong wanem ol i putim long dispela taim bilong yia? Long wanem ol i tingim yet stori bilong bikpela bagarap i bin kamap long taim bilong Bikpela Tait.a
10 Tasol Baibel yet i gat stori tru bilong ol samting i bin kamap long dispela taim bipo. Samting i bin painim Noa na em i lukim long ai bilong em, ol i putim stori bilong dispela samting long Baibel. Planti handet yia bihain God i mekim tok long maus bilong profet Aisaia na God yet i tok long ‘tait wara i kamap long taim bilong Noa.’ (Aisaia 54:9) Namba wan Pikinini bilong God i bin lukim ol samting i kamap long taim bilong Noa. Orait bihain dispela Pikinini, em Krais Jisas, em i kam daun long graun na em i stori long Bikpela Tait olsem samting i bin kamap tru, na em i stori long as bilong dispela bikpela bagarap i bin painim planti man.
‘OL I NO TINGIM’
11 Jisas i no tok olgeta man long taim bilong Noa ol i man nogut bilong pait na bagarapim man. Jisas i tok: “Taim bikpela tait i no kamap yet, ol i kaikai, na ol i dring, na ol i marit, i go inap long taim Noa i go insait long sip. Ol i no ting, na ol i stap olsem tasol, na bikpela tait i kamap nau na i tekewe dispela manmeri olgeta. Bai i olsem tasol taim Pikinini Bilong Man [Krais Jisas] i kam bek.”—Matyu 24:37-39.
12 No gat rong long ol i kaikai na dring liklik long skel, na no gat rong long ol i marit stret. Tasol taim Noa i toksave long ol long bikpela bagarap i laik painim olgeta man bilong graun, ol i wok long tingim tasol ol samting bilong ol yet. Dispela samting i kamapim long ples klia olsem ol i no bilipim toksave bilong God Jehova em Noa i givim long ol. Sapos ol i bilipim dispela tok bai ol i wok strong long askim Noa long rot bilong abrusim dispela bagarap, na nau bai ol i kirap kwik long bihainim tok bilong Noa. Tasol nogat. Ating sampela man i ting i mas i gat sampela samting bilong pinisim pasin nogut na pasin pait bilong dispela taim bipo, tasol ol i no ting long wanpela bikpela tait wara bai kamap. Olsem Jisas i tok, ol i no tingim toksave bilong God em Noa i autim tok long ol na “ol i stap olsem tasol, na bikpela tait i kamap nau na i tekewe dispela manmeri olgeta.” Dispela stori i stap long Baibel bilong givim tingting long yumi.
13 Spirit holi i givim tingting long aposel Pita na Pita tu i givim wanpela toksave taim em i raitim tok olsem: “Long taim bilong las de [nau long taim bilong yumi], ol man bilong tok bilas bai ol i kamap na ol i bihainim laik nogut bilong bel bilong ol. Bai ol i tok bilas olsem, ‘Em i bin tok bai em i kam bek gen, a? Orait, em i stap we? Em i no kam. Taim ol tumbuna i dai, na i kam inap long nau, olgeta samting i stap olsem bipo tru, taim God i wokim.’ ” Ol kain man olsem ol i no laik bai wanpela man i skelim ol. Olsem na ol i no laik tingim taim Krais bai kam bek na ol samting em bai mekim long ol man i givim baksait long God. Tasol Pita i tok moa olsem: “Ol i no laik tingting na save long dispela samting. Bipo tru God i tok na skai i stap. Na graun i kamap insait long wara na i stap namel long wara. Tasol God i tok na em i mekim wara i kamap haiwara long dispela graun, na graun i bagarap olgeta. Dispela tok tasol i pasim skai na graun i stap yet bilong wetim paia i kamap long en. Skai na graun i wetim de bilong kot i kamap long ol man i givim baksait long God, na bai ol i lus.”—2 Pita 3:3-7.
14 Ol man i tok bilas ol i no tingting olsem ol samting God i tok long en i mas kamap tru. Bilong stretim tingting kranki bilong ol, aposel Pita i stori long taim God i wokim skai na graun. Long dispela taim bipo God i tok: “Wanpela banis i mas kamap bilong hapim wara, bai wara i stap long tupela hap.” God i tok pinis na bihain “God i mekim dispela banis i kamap bilong banisim wara antap na wara daunbilo.” Olsem na ol samting i kamap olsem God i tok. ‘Tok bilong God’ i no lus nating. (Jenesis 1:6, 7) God i tok na tait wara i kamap long taim bilong Noa na long dispela rot God i bagarapim “graun” o “ol manmeri bilong bipo.” (2 Pita 2:5) Orait, God i tok long bikpela bagarap bai painim ol man bilong nau ol i givim baksait long em na dispela tok tu i no ken lus nating.
15 Ol samting i kamap long taim bilong Bikpela Tait i olsem piksa na i makim ol samting bai kamap bihain. Long dispela taim bipo, graun i no bagarap, tasol ol man i givim baksait long God ol i bagarap. Orait, wanem insait bilong dispela tok olsem: “skai na graun i stap yet bilong wetim paia i kamap long en.” (2 Pita 3:7; 2:5) San na ol sta bilong skai ol i hat nogut tru, olsem na sapos paia i kamap long en, dispela bai mekim wanem? Na sapos graun tru i paia olgeta, yu ting dispela i stret long laik bilong God, em i laik mekim graun i kamap ples Paradais? Olsem na yumi save dispela tok “skai na graun i stap yet” i olsem tok piksa. “Skai” i makim ol gavman ol i antap long ol manmeri. Na “graun” i makim ol lain manmeri i givim baksait long God. Long bikpela de bilong Jehova bai ol i bagarap olgeta olsem paia i kukim ol. Ol man i wok yet long tok bilas long toksave bilong God, ol i mas lukaut, nogut ol i bagarap.
OL MAN I BIHAINIM GOD OL I NO BAGARAP
16 Stori bilong Bikpela Tait i kamapim gut wanpela samting yumi mas tingim long nau. Em wanem samting? Aposel Pita i stori pinis long ol samting God i mekim long taim bilong Noa, orait nau Pita i tok: “Sapos traim i kamap long ol man i bihainim God, orait Bikpela i save pinis long tekewe ol long dispela traim. Na Bikpela i save pinis long pasin bilong ol man nogut, na long bekim pe nogut long ol, nau na i go inap long de bilong kot.” (2 Pita 2:9) Olsem na sapos yumi no laik bagarap, yumi mas kamap man bilong bihainim God.
17 Orait, olsem wanem Noa em i man bilong “bihainim God”? Noa em i man bilong givim bel long God. “Wokabaut bilong em i stret long ai bilong God.” (Jenesis 6:9) Olgeta samting em i mekim i stret wantaim laik bilong God. Em i pren tru bilong God. Dispela wok bilong wokim sip na bungim sampela bilong olgeta kain pisin na animal em wanpela bikpela wok tru. Noa i no tok, ‘Mi laik wet na lukim samting i kamap pastaim.’ Nogat. Noa i bilip. Noa “i mekim olgeta samting olsem God i tokim em.” (Jenesis 6:22; Hibru 11:7) Ol manmeri i mas tingim ol stretpela pasin bilong Jehova na ol i mas kisim toksave long bikpela bagarap i laik painim ol man i givim baksait long God. Orait, Noa i mekim dispela wok tu, em i “man bilong tokaut long stretpela pasin.”—2 Pita 2:5.
18 Orait, olsem wanem long meri bilong Noa na ol pikinini man bilong em wantaim meri bilong ol? Ol i mas mekim wanem? Baibel i mekim bikpela stori long ol samting Noa i mekim, long wanem Noa em i het bilong famili. Tasol ating lain bilong em tu ol i man bilong givim bel long God. Olsem wanem yumi inap save? Long wanem bihain Jehova i givim tok long profet Esikiel na em i tok piksa long ol pikinini bilong Noa na em i tok, sapos Noa i stap long Isrel long taim bilong Esikiel ol pikinini bilong Noa i no ken ting stretpela pasin bilong papa bilong ol inap helpim ol long abrusim bagarap. Ol i bikpela pinis na ol yet inap bihainim tok o sakim tok. Olsem na ol yet i mas kamapim bel bilong ol, ol i man bilong bihainim Jehova na stretpela pasin bilong em.—Esikiel 14:19, 20.
19 Bikpela bagarap i laik painim ol manmeri bilong nau em bai kamap tru, olsem na Baibel i tok strong long yumi mas tingim gut dispela samting, na yumi mas mekim ol samting i kamapim long ples klia olsem yumi tu yumi man bilong givim bel long God. (2 Pita 3:11-13) Olgeta man nau i stap long graun ol i lain bilong Noa na long olgeta hap i gat sampela ol i harim gut dispela tok bilong Baibel na ol i bihainim. Ol dispela man bai ol i abrusim bagarap na i stap long “nupela graun.”
[Ol Futnot]
a Lukim buk The Worship of the Dead (London; 1904), bilong Colonel J. Garnier, pes 3-8; buk Life and Work at the Great Pyramid (Edinburgh; 1867), Vol. 2, bilong Profesa C. Piazzi Smyth, pes 371-424.
[Askim Bilong Stadi]
1. (a) Olsem wanem? Long wanpela taim bipo tu bagarap i laik painim olgeta man bilong graun? (b) Bilong wanem yumi mas amamas long Noa i no sakim toksave bilong dispela bagarap?
2. Bilong wanem God i bagarapim ol dispela manmeri bilong bipo?
3. I gat wanem as na pasin nogut i go bikpela tru long dispela taim bipo?
4. (a) Bilong wanem God i amamas long Noa? (b) Jehova i mekim wanem bambai ol samting i gat laip i no ken bagarap?
5. Tait Wara i bikpela olsem wanem?
6. Taim Tait i pinis, orait wara i go we?
7, 8. Baibel i stori long Bikpela Tait Wara, tasol i gat wanem ol narapela stori bilong en?
9. I gat wanem pasin bilong planti lain na yumi save, ol i tingim yet stori bilong ol samting i bin kamap long “namba tu mun” long kalenda bilong Noa?
10. Stori bilong Baibel long Bikpela Tait, bilong wanem yumi inap bilip tru long en na em inap helpim yumi?
11. Bilong wanem planti planti manmeri i bagarap long Bikpela Tait?
12. ‘Ol i no tingim’ na bilong wanem dispela i nogut?
13. (a) Olsem Baibel i tok profet long en, planti man long nau i mekim wanem taim ol i harim tok olsem Krais i kam bek pinis? Bilong wanem ol i mekim olsem? (b) Pita i tok ol i no laik tingting na save long wanem samting?
14. Taim God i wokim ol samting na long taim bilong Noa, ol samting i kamap tru olsem God i tok long en, orait bilong wanem yumi mas tingim gut dispela samting long nau?
15. (a) Olsem wanem yumi save 2 Pita 3:7 i no tok long dispela graun yet bai paia na bagarap olgeta? (b) Orait wanem dispela “skai” na “graun” i “wetim paia i kamap long en”?
16. Olsem 2 Pita 2:9 i tok, yumi mas mekim wanem na bai yumi no ken bagarap?
17. Noa i mekim wanem na yumi save em i bihainim God?
18. Olsem wanem yumi save, olgeta wan wan man i bin winim Bikpela Tait ol i man bilong givim bel long God?
19. Orait, long nau yumi mas mekim wanem? Olsem wanem yumi ken mekim?