Bikpela Babilon
Stori: Bikpela Babilon em olgeta lotu giaman, em ol tok na pasin bilong ol i no stret wantaim lotu tru bilong Jehova, em wanpela tasol em i God tru. Bihain long Bikpela Tait long taim bilong Noa, lotu giaman i kirap long taun Babel (bihain ol i kolim Babilon). (Stt 10:8-10; 11:4-9) Bihain ol bilip na pasin bilong lotu bilong Babilon i bin go kamap long planti kantri. Olsem na dispela tok ‘Bikpela Babilon’ i makim stret olgeta lotu giaman wantaim.
Olsem wanem yumi ken save long “Bikpela taun Babilon” long Kamapim Tok Hait?
Em i no taun Babilon bilong bipo, long wanem, Jon i raitim Kamapim Tok Hait long yia 96 samting na em i stori long ol samting i mas kamap inap long taim bilong yumi. Wanpela buk i tok: “Sairus i bosim ami bilong Persia na ol i daunim dispela taun [Babilon] long yia 539 B.C. Bihain Bikpela King Aleksander i laik mekim Babilon i kamap namba wan biktaun bilong ol hap em i bosim long hap sankamap. Tasol taim Aleksander i dai pinis, isi isi na Babilon i no gat biknem moa.” (The Encyclopedia Americana, 1956, Vol. 3, p. 7) Nau dispela taun i bagarap pinis na i no gat man i stap long en.
Kamapim Tok Hait i tok piksa long Bikpela Babilon em i wanpela “bikpela taun” na em i “bosim olgeta king bilong graun.” (KTH 17:18) Olsem wanpela bikpela taun, i gat planti lain o oganaisesen i stap insait long Bikpela Babilon; na em i “bosim olgeta king bilong graun,” olsem na em i bilong olgeta hap. Baibel i tok, em i pren wantaim “ol king,” olsem ol hetman politik, na em i helpim ol bisnisman long kisim planti mani moa, na em yet i namba 3 hap bilong dispela graun na em i “kamap ples bilong ol spirit nogut i stap long en,” na em i mekim nogut long “ol profet na ol manmeri bilong [God].”—KTH 18:2, 9-17, 24.
Babilon bilong bipo i gat nem olsem ples bilong lotu na ples bilong bikhet long Jehova
Stt 10:8-10, NW: “Nimrot . . . i bikhet long Jehova na em i strongpela man bilong raunim ol animal. . . . Kingdom bilong em i kirap pastaim long Babel [bihain ol i kolim Babilon].”
Dan 5:22, 23: “Yu [King Belsasar bilong Babilon] . . . daunim nem bilong Bikpela bilong heven. . . . [Yu] bin litimapim nem bilong ol god ol man i bin wokim long gol na long silva na long bras na long ain na long diwai na long ston. Ol dispela god i no save lukluk na i no save harim toktok na i no save long wanpela samting. God wanpela tasol i save bosim laip bilong yu na olgeta samting yu save mekim. Tasol yu no save litimapim nem bilong en.”
Wanpela rait bilong bipo i tok: “Long Babilon i gat 53 tempel bilong ol namba wan god, na 55 haus lotu bilong god Marduk, na 300 haus lotu bilong ol god bilong graun, na 600 bilong ol god bilong heven, na 180 alta bilong god meri Istar, na 180 bilong god Nergal na god Adad na 12-pela narapela alta bilong ol narapela narapela god.”—Buk The Bible as History, p. 301.
Narapela buk i tok: “Ol pris i bosim ol Sumeria [em hap bilong Babilonia]; ol i kolim nambawan gavman olsem lugal (‘bikman’), na em i mausman bilong ol god.”—The Encyclopedia Americana, (1977), Vol. 3, p. 9.
Olsem na long Kamapim Tok Hait, “Bikpela taun Babilon” i makim lotu. Em wanpela bikpela taun na em i bosim ol man long planti hap, olsem na em i no makim wanpela lotu tasol. Nogat. Em i makim olgeta lotu i birua long Jehova, em i God tru.
Tingting na pasin bilong lotu bilong Babilon long bipo i stap long ol lotu long olgeta hap long nau
Wanpela buk i tok: “Lotu bilong Babilon i go kamap long Isip na Persia na Grik.”—The Religion of Babylonia and Assyria, p. 699, 700.
Ol god bilong Babilon: Ol i save lotuim ol god triwan, na ol i gat ol god bilong ren na win samting, na sampela god i bosim sampela wok bilong ol man. (Buk Babylonian and Assyrian Religion, p. 14-40) Narapela buk i tok: “Bilip bilong Pleto long god triwan em i kisim tasol long ol lain bilong bipo i bilip long ol god triwan. Tingting bilong dispela saveman long god triwan i kirapim ol man long bilip olsem i gat tripela man o tripela god i stap, olsem ol misin Kristen i lainim ol man long en long nau. . . . Tingting bilong dispela saveman bilong lain Grik [Pleto] long god triwan . . . i wankain tasol olsem tingting bilong olgeta lotu [haiden] long bipo.”—Nouveau Dictionnaire Universel, Vol. 2, p. 1467.
Lotuim piksa: “[Long lotu bilong Mesopotemia] ol piksa bilong ol god bilong ol i bikpela samting. Ol i putim long ol haus lotu na long haus bilong ol yet na ol i lotuim. . . . Sapos piksa i gat sampela samting i olsem mak tru bilong dispela god, ol i ting dispela god yet i stap long piksa na ol i lukautim gut.”—Buk Ancient Mesopotamia—Portrait of a Dead Civilization, p. 184.
Tingting bilong ol long dai: “[Long Babilon] tingting bilong ol man yet na ol hetman bilong lotu i olsem: Taim samting i dai em i no i dai tru na pinis olgeta. Nogat. Ol i ting, dai em i rot bilong kisim narapela kain laip.”—Buk The Religion of Babylonia and Assyria, p. 556.
Ol pris: “Long dispela lotu [bilong Babilon] ol pris na ol man nating i bruk narapela narapela lain.”—Buk Encyclopædia Britannica (1948), Vol. 2, p. 861.
Lukluk long ol sta, ol glasman, marila posin: Wanpela man bilong raitim stori bilong bipo (A. H. Sayce) em i tok: “[Long] lotu bilong Babilon long bipo . . . ol i ting olgeta samting na win na ren i gat zi o spirit bilong en, na i gat man bilong bosim . . . em Saman, em pris na man bilong wokim posin.” (Buk The History of Nations, Vol. 1, p. 96) Na wanpela buk i tok: “Ol [Babilon] i wok long kisim bikpela save bilong lukluk long ol sta, long wanem, ol i ting long dispela rot ol inap save long ol samting bai painim ol long bihain. Ol i ting ol sta i gat strong bilong bosim ol samting ol man i mekim.”—The Dawn of Civilization and Life in the Ancient East, p. 230.
Bikpela Babilon i olsem wanpela pamukmeri i mekim planti pasin nogut na i gat gutpela sindaun
Kamapim Tok Hait 17:1-5 i tok: “ ‘Yu kam. . . . Mi laik soim yu long wanem kain pe [dispela pamukmeri] bai i kisim. Ol king bilong graun [ol hetman politik] ol i bin mekim planti pasin pamuk wantaim dispela meri. Na olgeta man bilong graun ol tu i bin mekim pasin pamuk wantaim em, na ol i kamap longlong, olsem man i spak.’ . . . Na long pes bilong dispela meri ol i bin raitim nem bilong en. Dispela nem em i olsem wanpela tok bokis, na nem yet em i olsem, ‘Bikpela taun Babilon, em mama tru bilong olgeta pamukmeri na bilong olgeta pasin nogut tru i stap long graun.’ ” Na Baibel i tok, dispela meri i ‘litimapim em yet’ na i stap olsem kwin; em i “pamuk” na mekim “ol arapela kain pasin nogut.”—KTH 18:7.
Ol bikpela lotu i save pren wantaim ol hetman politik bilong kisim mani samting na strong bilong bosim ol man, maski dispela i bin putim planti hevi long ol man nating; na planti bisop na bikpela man bilong lotu i gat gutpela sindaun tru, tasol ol man ol dispela bisop i gat wok long helpim ol, planti bilong ol i stap rabis. Dispela tok i stret, a?
Ol lotu i tok ol i Kristen, olsem wanem i stret yumi ken tok ol tu i hap bilong Bikpela Babilon, wantaim ol lotu i no save liklik long God bilong Baibel?
Je 4:4: “Yupela i lusim God, olsem meri i lusim man bilong en na i go pamuk nabaut. Harim. Sapos man i laikim pasin bilong graun, em i mekim pasin birua long God. Ating yupela i no save long dispela, a? Olsem na sapos man i laik pren wantaim ol pasin bilong graun, em bai i kamap birua bilong God.” (Olsem na maski ol i save long ol tok bilong Baibel long God, sapos ol i bihainim ol pasin bilong graun, bai ol i kamap birua bilong God.)
2 Ko 4:4; 11:14, 15: “Giaman god bilong dispela graun, em i bin pasim tingting bilong ol dispela man i no bilip, na lait bilong gutnius bilong marimari na sori bilong Krais, em i no inap i go insait long bel bilong ol.” “Satan yet i save senisim pasin bilong en na kamap olsem ensel bilong lait. Olsem na sapos ol wokman bilong Satan tu i senisim pasin bilong ol na i mekim olsem ol wokman bilong stretpela pasin, yumi no ken kirap nogut long dispela. Bihain ol bai i kisim pe inap tru long dispela ol pasin ol i bin mekim.” (Olsem na ol man i no litimapim nem bilong God tru long pasin em i makim pinis, maski ol i tok ol i Kristen, ol i givim biknem long Satan, em nambawan birua bilong God. Lukim tu 1 Korin 10:20.)
Mt 7:21-23: “Yupela i no ken ting, olgeta manmeri i save kolim mi [Krais Jisas], ‘Bikpela, Bikpela,’ ol bai i go insait long kingdom bilong heven. Nogat. Man i bihainim laik bilong Papa . . . em tasol bai i go insait long kingdom. Long de bilong bikpela kot bilong God, planti manmeri bai i tokim mi olsem, ‘Bikpela, Bikpela, mipela i bin mekim wok profet long nem bilong yu. Long nem bilong yu mipela i bin rausim ol spirit nogut. Long nem bilong yu mipela i bin wokim planti mirakel.’ Na long dispela taim mi bai tokaut long ol olsem, ‘Mi no save liklik long yupela. Yupela ol man bilong mekim pasin nogut, yupela klia long mi.’ ”
Bilong wanem ol man i mas hariap lusim Bikpela Babilon?
KTH 18:4: “Yupela i mas lusim dispela ples na i kam ausait. Nogut yupela i poroman wantaim em long ol sin em i save mekim. Na nogut yupela bai i poroman wantaim em tu long taim em i kisim pe nogut bilong ol dispela sin.”
KTH 18:21: “Wanpela strongpela ensel i kisim wanpela [bikpela] ston . . . na i tromoi i go daun long solwara. Na em i tok olsem, ‘Long dispela pasin tasol ol bai i kisim dispela bikpela taun Babilon na tromoi i go daun strong tru, na ol man bai i no inap lukim em moa.’ ”
Lu 21:36: “Oltaim yupela i mas was i stap. Na yupela i mas beten oltaim long God i givim strong long yupela. Olsem na bai yupela i abrusim olgeta dispela samting i laik kamap, na bai yupela i sanap long ai bilong Pikinini Bilong Man.”
Wanem samting bai painim ol man bilong bipo ol i no save long tok i tru bilong Baibel, na ol i stap hap bilong Bikpela Babilon na ol i dai?
Ap 17:30: “Bipo ol man i no gat save, na God i no toktok planti long ol samting ol i bin mekim long dispela taim. Tasol nau em i tok strong long olgeta man long olgeta ples i mas tanim bel.”
Ap 24:15: “Mi wet long God bai i kirapim bek ol man i dai pinis, em ol stretpela man na ol man nogut wantaim.” (God yet bai skelim husat “ol man nogut” inap kirap bek.)
Jop 34:12: “Mi tok tru, God I Gat Olgeta Strong i no inap rongim wanpela man na mekim pasin i no stret.”