Samting Ol Narapela Inap Mekim
“SAPOS i gat wanpela samting mi inap mekim, orait toksave long mi.” Planti namel long yumi i save tok olsem long dispela man o meri em wanpela long famili i dai. Tru, yumi no tok nating—yumi laik helpim em tru. Tasol em i no save salim tok long yumi na tok: “Mi tingim sampela samting yu ken mekim.” Nogat. Olsem na yumi yet i mas tingim ol samting yumi ken mekim bilong helpim em na strongim bel bilong em.
Wanpela savetok bilong Baibel i tok: “Sapos man i autim klia tru wanpela gutpela tingting, orait tok bilong en i olsem gutpela piksa ol i wokim long gol na bilasim long silva.” (Sindaun 15:23; 25:11) Man i mas i gat gutpela tingting na bai em i ken save, wanem tok o wanem samting em i ken mekim na wanem tok o wanem samting em i no ken mekim. Olsem na daunbilo i gat sampela tok bilong Baibel i bin helpim sampela em ol i bel hevi long wanpela long famili i bin i dai.
Ol Samting Yu Ken Mekim
Putim yau: Jems 1:19 i tok, yumi mas “putim yau kwik long harim tok.” Taim wanpela i bel hevi long man i dai pinis, yu mas putim yau long tok bilong em taim em i kamapim bel hevi bilong em. Sampela i laik stori long dispela man i bin i dai na dispela bagarap o sik i bin painim em, o ol i laik toktok long hevi bilong ol. Sapos em i laik mekim olsem, yu ken askim em: “Yu laik toktok long dispela samting?” Larim em yet i tingim—em i laik tokaut long en o nogat. Wanpela yangpela man i tingting long taim papa i dai, na em i tok: “Sampela i kam askim mi long samting i bin kamap, na taim mi toktok ol i putim yau na harim gut.” Stap isi na putim yau long tok bilong em, na yu no ken ting yu mas painim rot bilong stretim hevi bilong em. Wanem tok em i laik mekim, larim em i mekim.
Mekim gut bel bilong em: Tokim em, em i bin mekim olgeta samting bilong helpim dispela man taim em i stap laip yet (o kolim wanpela samting moa yu save em i bin mekim tru). Tokim em, dispela bel hevi o bel kros o bel i gat tok, dispela i painim ol narapela tu em ol i gat wankain hevi. Tokim em, yu save long sampela ol i bin winim dispela kain bel hevi. “Gutpela tok” olsem em inap “strongim bodi” bilong em.—Sindaun 16:24; 1 Tesalonaika 5:11, 14.
Redi long helpim em: Yu no ken redi long helpim em inap sampela de tasol, taim hevi i kamap nupela yet na planti pren na wanblut i kam i stap. Bihain, taim ol i go pinis, yu mas wok yet long helpim em. Olsem bai yu stap “gutpela pren” i save sambai long pren bilong em long taim bilong “hevi.” (Sindaun 17:17) Teresea i stori long taim pikinini bilong em i kisim bagarap long ka na em i dai, na Teresea i tok: “Ol pren bilong mipela i wokim rot bambai mipela i ken mekim sampela samting long apinun, na bai mitupela i no ken i stap long haus na bel hevi i stap.” Inap long planti yia bihain, ol de olsem de bilong marit, o de dispela poroman marit o pikinini i bin i dai, em bai kirapim gen bel hevi bilong famili bilong em ol i stap laip yet. Gutpela sapos yu makim dispela de long kalenda, na taim dispela de i kamap, sampela i ken sambai long yu bilong strongim yu.
No ken wetim em i askim yu: Olsem wanem? I mas i gat sampela bilong go baim kaikai samting bilong em o lukautim ol pikinini? Sampela pren o wanblut i kam lukim em na ol i no gat ples slip? Taim poroman marit o pikinini i dai, ating pastaim bai tingting bilong em i paul na em i no save wanem samting em yet i mas mekim. Orait, olsem wanem em inap tokim yu long samting yu mas mekim bilong helpim em? Olsem na sapos yu save long sampela samting yu ken mekim, no ken wetim em i askim yu—yu yet yu mas kirap na mekim. (1 Korin 10:24; skelim wantaim 1 Jon 3:17, 18.) Wanpela meri em man bilong em i dai pinis em i tok: “Planti ol i bin tokim mi, ‘Sapos i gat sampela wok mi ken mekim, toksave long mi.’ Tasol wanpela meri i no askim mi. Em i go tasol insait long rum slip na rausim ol sitbet em man bilong mi i bin slip long en taim em i dai, na em i wasim. Na narapela meri i kisim baket na pulimapim wara na marasin long en na wasim mat em man bilong mi i bin traut long en. Sampela wik bihain wanpela elda i kam wantaim ol klos bilong wok na ol tul na em i tok, ‘Mi save i mas i gat sampela samting bilong stretim long haus. Wanem samting yu laik bai mi stretim?’ Man! Mi pilim tru gutpela pasin bilong dispela man, em i bin stretim wanpela dua em hinsis i lus, na sampela samting bilong paua.”—Skelim wantaim Jems 1:27.
Singautim em i go long haus bilong yu: Baibel i tok: “No ken lusim pasin bilong kisim ol i go long ol haus bilong yupela.” (Hibru 13:2) Yumi mas mekim dispela pasin moa yet long ol man o meri em wanpela long famili i dai. Yu no ken tok, ‘Kam long laik bilong yu.’ Makim stret wanpela taim. Sapos em i no laik go, yu no ken les. Ating em i pret, nogut em i krai long ai bilong ol narapela. O em i ting i no stret em i kaikai gut na amamas wantaim ol pren long kain taim olsem. Olsem na yu mas strongim em na bai em i ken i go. Tingim gutpela meri Lidia long Baibel. Em i singautim sampela disaipel i go long haus bilong em, na Luk i tok, “em i strong tumas long mipela, na mipela i bihainim tok bilong em.”—Aposel 16:15.
Mas isi long em na pilim hevi bilong em: Yu no ken kirap nogut long sampela tok em i mekim. Ating bel bilong em i kros o bel i gat tok. Sapos em i sutim tok kros long yu, yu mas bihainim gutpela tingting na no ken bekim tok kros long em. Baibel i tok: “Yupela i mas sori tru long ol arapela na mekim gut long ol . . . mekim pasin isi long ol man, na . . . no ken belhat kwik long ol man i rongim yupela.”—Kolosi 3:12, 13.
Raitim pas: Em bikpela samting tu long raitim pas o salim wanpela kat bilong tok sori long dispela hevi i bin painim em. Mama bilong Cindy i bin dai long sik kensa, na Cindy i tok: “Wanpela pren i salim gutpela pas long mi. Dispela i helpim mi tru, long wanem, mi inap kaunim long olgeta taim.” Yu no ken ting yu mas raitim planti tok. Yu ken raitim liklik tok tasol, tasol dispela tok i mas kamapim bel sori bilong yu. (Hibru 13:22) Pas i ken tok, yu save tingim em na yu tingim gutpela pasin bilong dispela man o meri i dai pinis.
Beten wantaim em: Taim yu beten wantaim em, dispela em i bikpela samting. Baibel i tok: “Sapos stretpela man i [beten], orait [beten] bilong en i gat bikpela strong.” (Jems 5:16) Olsem: Taim em i harim beten bilong yu bilong helpim em, dispela inap strongim em long daunim ol kain tingting kranki olsem em i ting em asua bilong em na dispela man i dai.—Skelim wantaim Jems 5:13-15.
Samting Yu No Ken Mekim
Yu no ken surik long i go lukim em, maski yu no save wanem tok o wanem samting bai yu mekim: Ating bai yu tokim skin bilong yu: ‘Nogut em i laik i stap wanpis pastaim.’ Tasol as tru na yu no i go lukim em, em yu pret, nogut yu mekim wanpela tok o wanpela samting i bagarapim bel bilong em. Tasol sapos ol pren na famili na wanbilip bilong em i surik long em, bai em i pilim olsem em i stap wanpis tru, na em bai bel hevi moa yet. Liklik tok o liklik samting tasol yu mekim, em tu i gutpela. (Efesus 4:32) Sapos yu go lukim em na yu no mekim wanpela tok, dispela tu inap strongim em. (Skelim wantaim Aposel 28:15.) Teresea i tingim taim pikinini meri bilong em i dai, na em i tok: “Insait long wanpela aua tasol, olgeta pren bilong mipela i kam pulap long rum long haus sik. Olgeta elda wantaim meri bilong ol i kam. Sampela meri i no bin komim gras bilong ol, na sampela i kam wantaim ol klos bilong wok. Ol i bin lusim wok bilong ol na kam hariap. Planti ol i tok, ol i no save wanem tok ol bai mekim, tasol ol i ting em i bikpela samting long ol i mas i kam.”
No ken subim em long lusim krai: Ating yumi laik tokim em: ‘Yu no ken krai.’ Tasol Katherine i tingting long taim man bilong em i dai na em i tok: “Ol meri i gat dispela kain hevi, i gutpela sapos yu larim ol i krai.” Olsem na yu no ken tokim em, ‘Yu no ken bel hevi.’ Na yu no ken ting, sapos yu krai dispela bai bagarapim bel bilong em. Baibel i tok: “Yupela i mas krai wantaim ol man i krai.”—Rom 12:15.
No ken tokim em long rausim ol samting bilong dispela man o meri i dai pinis; em yet i ken tingim taim bilong mekim: Yumi inap ting, sapos em i no rausim kwik ol dispela samting, em bai wok long tingim dispela man o meri na bel hevi bilong em i no ken pinis hariap. Tasol ating em i laik lusim isi isi ol dispela samting. Tingim stori bilong Jekop long Baibel, taim em i ting wanpela laion samting i bin bagarapim pikinini man bilong em, Josep. Ol i karim klos bilong Josep i kam na Jekop i lukim blut i pas long klos, olsem na inap “planti de tru em i krai i stap long pikinini bilong en. Olgeta pikinini . . . bilong en, ol i kam na mekim ol toktok bilong mekim bel bilong en i kamap gutpela gen. Tasol em i . . . krai tasol i stap.”—Stat 37:31-35.
Yu no ken tok, ‘Yu inap karim narapela pikinini’: Wanpela mama em pikinini bilong em i dai, em i tok: “Bel bilong mi i nogut tru taim ol i tok, mi inap karim narapela pikinini.” Tru, ating ol i laik mekim gut bel bilong em, tasol dispela kain tok inap bagarapim bel bilong meri “olsem bainat i sutim em.” (Sindaun 12:18) Dispela meri i no inap kamapim wanpela senis tru bilong pikinini i dai pinis, long wanem, em bai i no wankain stret long dispela pikinini.
Yu no ken abrusim nem bilong dispela man o meri i dai pinis: Wanpela mama i tok: “Planti manmeri ol i no laik kolim nem bilong pikinini bilong mi, Jimmy, o stori long em. Bel bilong mi i nogut liklik long dispela samting.” Askim dispela meri, em i laik stori long dispela man o pikinini i dai pinis, o nogat? (Skelim wantaim Jop 1:18, 19 na 10:1.) Sampela ol i amamas long harim ol pren bilong ol i stori long ol gutpela pasin bilong dispela man i dai pinis.—Skelim wantaim Aposel 9:36-39.
Yu no ken tok, ‘Em i bin karim bikpela pen, olsem na i gutpela em i dai’: Kain tok olsem i no inap “strongim bel” bilong ol manmeri i krai sori long wanpela bilong famili i dai pinis. (1 Tesalonaika 5:14) Wanpela yangpela meri i stori long taim mama bilong em i dai na em i tok: “Sampela i tok, ‘Nau em i no gat pen,’ o ‘Nau em i stap isi.’ Tasol mi no laik harim kain tok olsem.” I olsem ol i laik tok, em i no ken bel hevi, o dispela hevi i no bikpela samting. Tasol ating em i bel hevi tru, long wanem, dispela man o meri em i bin laikim tumas, nau em i no stap moa.
Na ating i no gutpela long tok, ‘Mi save long bel hevi bilong yu’: Tru yu save? Olsem wanem yu inap save tru long hevi bilong wanpela papa o mama em pikinini bilong em i bin dai sapos kain hevi olsem i no bin painim yu? Na sapos tru dispela kain hevi i bin painim yu, ating bel hevi bilong yu i narapela kain long bel hevi bilong em, a? (Skelim wantaim Krai 1:12.) Tasol yu ken tokim em long olsem wanem yu bin winim dispela kain hevi. Wanpela meri em pikinini meri bilong em i dai pinis em i toktok wantaim narapela mama em pikinini meri bilong em i bin kisim bagarap, na em i stori long olsem wanem em i bin winim dispela hevi. Dispela i strongim em. Em i tok: “Dispela meri . . . i stori tasol long hevi i bin painim em na ol samting em i bin mekim, na em i larim mi yet i skelim.”
Bilong helpim wanpela man o meri em wanpela long famili i dai pinis, yu mas i gat pasin sori na gutpela tingting. Yu no ken wetim em i kam askim yu long helpim em. Yu no ken tok, “Sapos i gat wanpela samting mi inap mekim . . . ” Yu mas askim em, wanem samting yu inap mekim, na nau yu mas kirap na mekim dispela samting.
Tasol i gat sampela askim moa, olsem: Baibel i tok wanem long ol man i dai pinis ol inap kirap bek? Dispela inap mekim wanem long yu na dispela man o meri em yu bin laikim tumas na em i dai pinis? Olsem wanem yumi inap bilip tru long dispela samting?
Tingim Ol Dispela Askim
Sapos yu putim yau long hevi bilong man o meri em wanpela bilong famili i dai pinis, dispela inap helpim em olsem wanem?
Wanem ol samting yumi inap mekim bilong strongim bel bilong em?
Wanem tok o wanem samting yumi no ken mekim long em?
[Blok long pes 25]
Helpim Ol Pikinini Em Wanpela Long Famili i Dai
Taim wanpela long famili i dai, planti papamama na ol narapela i no save wanem tok ol i ken mekim bilong helpim ol pikinini long karim dispela hevi. Tasol ol manmeri i bikpela pinis ol i mas helpim ol na bai ol i ken save long samting i bin kamap. Orait nau yumi ken tingim ol askim bilong sampela, taim ol i laik helpim ol pikinini long save, dai em i wanem samting.
Yu save stori olsem wanem long pikinini long ol samting bilong dai? Tok klia long em na mekim tok i tru tasol. No ken wok long abrusim dispela tok, “dai.” Yu ken sindaun wantaim em na holim em na tok: “Wanpela bikpela hevi tru i bin kamap. Bikpela sik i painim papa bilong yu [sapos yu save long sik, yu ken kolim] na em i dai. Tasol i no asua bilong wanpela man na em i dai. Yumi laikim em tumas, na em i bin laikim yumi tu, olsem na bai yumi bel hevi stret long em i bin lusim yumi.” Tasol i gutpela yu ken tokim pikinini, sapos sampela taim em o mama i gat sik, i no olsem ol tu bai dai, nogat.
Ating pikinini bai askim olsem: ‘Dai em i wanem samting?’ Orait yu ken bekim olsem: “ ‘Dai’ i olsem skin bilong man i no wok moa, na em i no inap mekim ol samting olsem em i bin mekim bipo—em i no inap toktok o lukluk o harim, na em i no inap pilim wanpela samting.” Sapos mama i bilip long tok promis bilong Baibel long ol man i dai pinis bai kirap bek, em i ken tokim pikinini, Jehova i tingim papa na em bai kirapim bek papa na em i ken i stap long Paradais bihain bai kamap long graun. (Luk 23:43; Jon 5:28, 29)—Lukim stori i gat het-tok “Gutpela Samting Tru i Wetim Ol Man i Dai Pinis.”
I gat sampela tok yu no ken mekim? I no gutpela sapos yu tokim pikinini, papa i go long wanpela longwe hap; nogut pikinini i ting papa i no laikim em moa na i lusim em pinis. Em bai bel hevi stret long dispela tok. Ating em bai tingting: ‘Bubu tu i lusim mi, na em i no tok gutbai long mi!’ Na nogut yu tokim liklik pikinini olsem papa i go slip. Sapos pikinini i ting, taim man i slip i olsem em i dai, nogut em i pret long slip long nait.
I gutpela sapos pikinini i go long bung bilong planim man? Papamama i mas tingim pikinini. Sapos em i no laik i go, no ken subim em. Tasol sapos em i laik i go, orait tokim em gut long ol samting bai kamap, olsem ol bai putim bokis bilong dispela daiman o nogat, na bokis bai op o ol bai pasim. Na tokim pikinini, ating em bai lukim planti manmeri ol i krai sori long dispela man i dai pinis. Larim pikinini i kamapim sampela askim sapos em i laik. Na tokim em, sapos em i ting em i mas lusim dispela bung, em i ken.
Ol pikinini i save mekim wanem taim wanpela i dai? Sampela pikinini i ting, em asua bilong ol na dispela man i dai. Sapos bipo pikinini i gat kros long em, nau pikinini inap ting, dispela kros i stap long bel bilong em, o tok kros em i bin mekim, dispela i as na man i dai. Sapos pikinini i ting olsem, orait yu ken givim sampela tok long em bilong mekim gut bel bilong em, olsem: ‘Ol tingting na toktok bilong yu i no inap kamapim sik long man, na i no inap mekim man i dai.’ Ating planti taim yu mas givim dispela tok long liklik pikinini.
Yu ting yu mas haitim bel hevi bilong yu long pikinini? Sapos yu krai long ai bilong ol pikinini, dispela i orait tu, na i no inap bagarapim ol. Na yu no inap haitim bel hevi bilong yu olgeta long ol. Ol pikinini i save pilim tru ol samting i kamap, na taim yu kamapim bel hevi bilong yu, ol bai save, em i pasin bilong yumi ol manmeri long krai, na sampela taim yumi mekim bilong kamapim bel bilong yumi.
[Piksa long pes 21]
Sapos yu save em i mas i gat sampela helpim, yu no ken wetim em i askim yu—yu yet yu mas kirap na mekim
[Piksa long pes 23]
Sapos em i stap long haus sik na yu go lukim em, dispela inap strongim bel bilong em